http://www.wikijp2.pl/api.php?action=feedcontributions&user=PWasiuk&feedformat=atomCentrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2 - Wkład użytkownika [pl]2024-03-28T14:14:13ZWkład użytkownikaMediaWiki 1.33.0http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Godno%C5%9B%C4%87_cz%C5%82owieka&diff=7937Godność człowieka2014-07-01T18:07:47Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Barbara Niemiec<br />
<br />
<br />
'''Godność człowieka''' – ''łac. dignitas: zasługa, wartość, osobista godność, zacność, uczciwość, dzielność moralna'' – [[cnoty|cnota]] odniesiona tylko do człowieka: godność osoby ludzkiej, godność osobista, poczucie godności osobistej.<br />
<br />
Godność człowieka jest jego naturalną właściwością, cechą każdego człowieka, istotą człowieczeństwa. Jako właściwość, cecha immanentna, jest darem Stwórcy. Stanowi zarazem potencjalność, którą należy aktualizować, a przez to doskonalić w działaniu.<br />
<br />
== Nauczanie Kościoła nt. godności człowieka ==<br />
<br />
W nauczaniu Kościoła godność człowieka stanowiła zawsze istotny punkt odniesienia. [[Św. Paweł]] Apostoł daje dogłębną wykładnię godności człowieka: „Wszyscy bowiem dzięki tej [[wiara|wierze]] jesteście Synami Bożymi – w Chrystusie Jezusie. Bo wy wszyscy ochrzczeni w Chrystusie przyoblekliście się w Chrystusa. Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już [[niewolnictwo|niewolnika]] ani człowieka [[wolność|wolnego]], nie ma już [[mężczyzna|mężczyzny]] ani [[kobieta|kobiety]], wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie” [Ga 3,26-28]. Źródłem godności człowieka jest dziecięctwo Boże, które zawdzięczamy jedności w Synu Bożym.<br />
<br />
Godność człowieka przysługuje w równym stopniu każdemu, bez różnicy [[płciowość|płci]], rasy, narodowości, wyznania. W godności danej przez Boga każdy człowiek jest równy. Równość kobiety i mężczyzny ma uzasadnienie w akcie stworzenia człowieka mężczyzną i kobietą, natomiast taki sam udział w darze godności wynika z pochodzenia wszystkich ludzi od Adama i odkupienia wszystkich przez Chrystusa.<br />
<br />
Godność człowieka nierozerwalnie wiąże się z jego wolnością. Obejmuje ona wszystkie dziedziny życia człowieka i wszelkie jego relacje: z Bogiem, samym sobą, drugim człowiekiem, [[wspólnota|wspólnotami]] ludzkimi i ze środowiskiem naturalnym. Zdolność gospodarowania własną wolnością i kierowania własnym życiem ugruntowana jest w rozumnej naturze człowieka i w posiadaniu wolnej woli.<br />
<br />
Ważną przestrzenią realizacji ludzkiej godności są wzajemne relacje z bliźnimi. Budowane muszą być na [[miłość|miłości]], tym zasadniczym, obok wolności i [[prawda|prawdy]], warunku ludzkiej godności.<br />
<br />
Godność człowieka realizuje się w życiu społecznym. Człowiek został bowiem stworzony do życia we [[wspólnota|wspólnocie]]. Rodzi to szereg problemów związanych z respektowaniem własnej i cudzej godności. Owo respektowanie stanowi formę jej realizacji. Życie społeczne, podobnie jak we wspólnocie rodzinnej, musi się opierać na miłości i [[solidarność|solidarności]].<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. godności człowieka ==<br />
<br />
Godność człowieka zajmuje bardzo ważne miejsce w nauczaniu Jana Pawła II. Istota ludzkiej godności była przedmiotem filozoficznych poszukiwań ks. Karola Wojtyły, profesora KUL. W poszukiwaniach tych odwoływał się do filozofii starożytnej, do [[św. Tomasz z Akwinu|św. Tomasza z Akwinu]] oraz koncepcji [[I. Kant|I. Kanta]] i [[M. Scheler|M. Schelera]].<br />
<br />
Godność człowieka wynika z jego osobowej natury. Człowiek jest „kimś”, nie „czymś”. Jest podmiotem istnienia i działania. Przewyższa swoją godnością wszystko, co stanowi świat przyrody, i zajmuje w nim centralną pozycję. Istotną cechą osobowej natury człowieka jest autodeterminizm. Człowiek, jako byt dynamiczny, spełnia się w wolności i poznaniu. Przyjęcie takiej ontologicznej koncepcji człowieka uzasadnia w pełni uznanie jego szczególnej godności.<br />
<br />
Katechezy o Kościele. Wojtyła rozważał godność człowieka również w kategoriach etycznych i aksjologicznych. W jego koncepcji etyki godność stanowi wartość podstawową, a jej kryterium jest miłość. Na dążeniu do godności (godziwości) ufundowana jest [[moralność]] jako rezultat normy </ref>por. Karol Wojtyła, Osoba i czyn, Kraków 1969</ref>.<br />
Godność przysługuje człowiekowi jako potencjalność, a aktualizuje się w czynie, w działaniu ze względu na moralność. Spełnianie się w czynie pozostaje w ścisłym związku z istotnym wyróżnikiem osoby ludzkiej, z samostanowieniem. Oznacza to, że osoba przyjmuje normę i ją stosuje ze względu na jej godziwość: „Godność człowieka może tylko polegać na prawym, na odpowiedzialnym użyciu ludzkiej [[wolność|wolności]]” <ref>Katechezy o Kościele. Wojtyła, Znak sprzeciwu, Kraków 1995, XIV, 4</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II ukazuje godność jako daną i zadaną człowiekowi. Jako wartość wywołuje ona powinność dążenia do jej pełnego urzeczywistnienia. Jest to bardzo ważny czynnik ludzkiej aktywności.<br />
<br />
Urzeczywistnienie ludzkiej godności wiąże się z trudem sprostania bardzo istotnemu wymogowi. Czyn człowieka powinien być motywowany wartościami, jakie pozwala osiągać. Powinien więc być bezinteresowny.<br />
<br />
Właściwą odpowiedzią na godność człowieka jest [[miłość]].<br />
<br />
Godność człowieka była i jest przedmiotem dociekań teologicznych Jana Pawła II. W tym ujęciu jej źródłem i uzasadnieniem jest Boże dziecięctwo i odkupienie. Przynależność do Chrystusa, umożliwiająca przybliżanie się do Boga i Jego obecność w człowieku, pozwala mu lepiej zrozumieć własną godność <ref>por. Dominum et vivificantem – Encyklika „O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata”, 18.05.1986</ref>.<br />
<br />
Teologiczne podstawy godności osoby ludzkiej odkrywają całe jej piękno zakorzenione w Bogu Stwórcy, który swój obraz odbił w duszy człowieka, objawił mu siebie, w swym Synu przyjął człowieczeństwo, by zbawić człowieka. Godność człowieka niejako dotyka samego Boga. Jej poniżenie jest więc obrazą Boga. Najpełniej rozważania te zostały przedstawione w pierwszej encyklice Jana Pawła II ''Redemptor hominis''.<br />
<br />
Niezniszczalna godność człowieka stanowi podstawę [[nauczanie społeczne Kościoła|społecznego nauczania Kościoła]]. Jan Paweł II wzbogacił je w kolejnych [[encykliki społeczne|encyklikach]] i homiliach oraz przemówieniach. Obejmują one niezwykłe bogactwo zagadnień: człowieka w [[rodzina|rodzinie]], w [[praca|pracy]], w [[Państwo|państwie]], społeczeństwie i społeczności międzynarodowej.<br />
<br />
Godność człowieka przynagla do podjęcia wszelkich wysiłków na rzecz budowania „[[cywilizacja miłości|cywilizacji miłości]]”, a przeciwstawiania się rozpowszechnionej „[[cywilizacja śmierci|cywilizacji śmierci]]”.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 5; 46<br />
* Dominum et vivificantem – Encyklika „O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata” 60<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 36; 56; 101<br />
* Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 12<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 17<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 41; 47<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1981, 5; 1998, wstęp; 1999, 2<br />
* Bibliografia wypowiedzi z lat 1978-1992, „Ethos” 1992, 18/19.<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Czajowski, Człowiek w nauce Jana Pawła II, Rzym 1983<br />
* L. Kaczmarek, Godność i prawa człowieka w nauczaniu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1981, 5<br />
* S. Kowalczyk, Człowiek, społeczeństwo, ustrój, Lublin 1995<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o godności człowieka ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Należy przypomnieć, że fundamentem, na którym opierają się wszystkie prawa ludzkie jest godność osoby. „Arcydzieło Boże, człowiek, jest obrazem i podobieństwem Boga. Jezus przyjął całą naszą naturę, z wyjątkiem grzechu; bronił godności każdej osoby ludzkiej bez wyjątku; umarł za wolność wszystkich. Ewangelia pokazuje nam, że Chrystus uznał centralne miejsce osoby ludzkiej w porządku natury (por. Łk 12,22-29), w porządku społecznym i religijnym, jak również w odniesieniu do Prawa (por. Mk 2,27), występując w obronie tak mężczyzny, jak kobiety (por. J 8,11) i dzieci (por. Mt 19,13-15), które w Jego czasach i w ówczesnej kulturze zajmowały miejsce podrzędne w obrębie społeczeństwa. Prawa i obowiązki człowieka mają uzasadnienie w godności człowieka jako dziecka Bożego". Z tego powodu „wszelkie naruszenie godności człowieka stanowi obrazę samego Boga, którego jest obrazem". Godność ta jest wspólna wszystkim ludziom bez wyjątku, ponieważ wszyscy zostali stworzeni na obraz Boga (por. Rdz 1,26). Odpowiedź Jezusa na pytanie „kto jest moim bliźnim?" (Łk 10,29) domaga się od każdego postawy szacunku dla godności drugiego i troskliwej postawy wobec niego, także wtedy, gdy jest cudzoziemcem lub wrogiem (por. Łk 10,30-37). W całej Ameryce od jakiegoś czasu wzrosła świadomość potrzeby szanowania praw człowieka, ale w tej dziedzinie pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, jeśli się zwróci uwagę na powtarzające się przypadki gwałcenia praw osób i grup społecznych na tym kontynencie.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/45/pos/136/haslo/godno%C5%9B%C4%87+cz%C5%82owieka ''Ecclesia in America, 45'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Również Sobór Watykański II wypracował bardzo bogate i płodne nauczanie dotyczące filozofii. Zwłaszcza w kontekście niniejszej Encykliki muszę przypomnieć, że cały rozdział Konstytucji Gaudium et spes stanowi swoiste kompendium antropologii biblijnej, która jest źródłem natchnienia także dla filozofii. Dokument ten mówi o wartości człowieka stworzonego na obraz Boży, uzasadnia jego godność i wyższość wobec całego stworzenia oraz ukazuje transcendentną zdolność jego rozumu80. Gaudium et spes podejmuje też problem ateizmu i przekonująco wykazuje błędy tej wizji filozoficznej, zwłaszcza w kontekście niezbywalnej godności człowieka i jego wolności. Głęboki sens filozoficzny mają też z pewnością słowa wyrażające naczelną ideę tego tekstu, do których nawiązałem w mojej pierwszej Encyklice Redemptor hominis i które stanowią jeden z niezmiennych punktów odniesienia dla mego nauczania: «Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego. Albowiem Adam, pierwszy człowiek, był figurą przyszłego, mianowicie Chrystusa Pana. Chrystus, nowy Adam, już w samym objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości objawia w pełni człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyższe jego powołanie».</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375/pkt/60/pos/124/haslo/godno%C5%9B%C4%87+cz%C5%82owieka ''Fides et Ratio, 60'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Oświeceni przez tę Ewangelię życia, odczuwamy potrzebę głoszenia jej i świadczenia o jej niezwykłej nowości: ponieważ jest ona tożsama z Jezusem, który przynosi wszelką nowość i przezwycięża to, co „stare”, a co bierze się z grzechu i prowadzi do śmierci. Ewangelia ta przerasta wszelkie oczekiwania człowieka i objawia, na jakie wspaniałe wyżyny zostaje wyniesiona mocą łaski godność osoby. Tak mówi o niej św. Grzegorz z Nyssy: „Człowiek, który niczym się nie wyróżnia spośród stworzeń, który jest prochem, zielskiem i marnością, gdy zostanie przybrany za syna przez Boga wszechświata, staje się członkiem rodziny tej Istoty, której wspaniałości i wielkości nikt nie może zobaczyć, usłyszeć ani pojąć. Jakież słowo, myśl czy poryw ducha zdoła wysłowić przeobfitość tej łaski? Człowiek przerasta własną naturę: ze śmiertelnego staje się nieśmiertelny, ze zniszczalnego niezniszczalny, z przemijalnego wieczny, zaś z człowieka staje się Bogiem”,<br />
<br />
Wdzięczność i radość z niezmierzonej godności człowieka każe nam dzielić się z wszystkimi tym orędziem: „oznajmiamy wam, cośmy ujrzeli i usłyszeli, abyście i wy mieli współuczestnictwo z nami” (1 J 1, 3). Trzeba dotrzeć z Ewangelia życia do serca każdego człowieka i wprowadzić ją do samego wnętrza ludzkiego społeczeństwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374/pkt/80/pos/255/haslo/godno%C5%9B%C4%87+cz%C5%82owieka ''Evangelium vitae, 80'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/2729 "Godność człowieka"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Globalizacja2&diff=7936Globalizacja22014-07-01T17:20:49Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Jan Orzeszyna<br />
<br />
<br />
'''Globalizacja''' – nadanie czemuś zasięgu światowego; otwieranie się krajów na przepływ ludzi, towarów, kapitału i informacji. Pojęcie to wprowadził i spopularyzował w połowie lat 60. XX wieku kanadyjski filozof, socjologi i teoretyk komunikacji, tj. przenoszenia informacji, Marshall McLuhan (1911-80). Nazwał on świat końca XX wieku „globalną wioską” (''global village''), mając na uwadze zmiany cywilizacyjne, które przyczyniły się do pokonania czasu i przestrzeni przy użyciu nowoczesnych [[media|środków masowego przekazu]]. Za przyczyną mediów elektronicznych zostają zmniejszone odległości dzielące ludzi oraz ich odizolowanie i w ten sposób świat pod względem komunikacyjnym sprowadza się do rozmiarów wioski. Należy odróżnić dwa pojęcia: „globalizm” i „globalizacja”. Globalizacja w odróżnieniu od globalizmu – [[ideologia|ideologii]], wskazuje na fakt obiektywny, który nie uprawnia do jego apriorycznej oceny.<br />
<br />
Terminu „globalizacja” (wywodzącego się ze słownictwa angielskiego), albo „mundializacja” (która to nazwa ma swe źródło w słownictwie frankońskim), używa się na określenie tendencji zmierzających do ujednolicenia [[gospodarka|gospodarki]], [[kultura|kultury]] i religii. Możliwości i rozmach globalizacji zostały przyspieszone przez rozwój techniki komputerowej, środków łączności i komunikacji za pośrednictwem [[internet|internetu]]. Nową sytuację stworzył również światowy system ekonomiczny międzynarodowych targów i łączenie potężnych koncernów przemysłowych. Znaczący udział w rozwoju procesów globalizacyjnych ma także Międzynarodowy System Walutowy i Bank Światowy. Sprzyja jej też coraz szybsze i sprawniejsze funkcjonowanie środków przewozu i transportu.<br />
<br />
W najszerszym rozumieniu globalizacja oznacza, że zjawiska regionalne, pozostające nadal w realnym oddaleniu geograficznym, mają swoje odpowiedniki w innej części świata. W tym sensie oznacza ona ogólnoświatowy charakter procesów ekonomicznych i kulturowo-społecznych. Wprawdzie świat nadal dzieli się na terytoria [[naród|narodowe]] i odrębne suwerenne [[Państwo|państwa]], jednak coraz więcej zjawisk społecznych, ekonomicznych, kulturowych i demograficznych przekracza granice państwowe. Zjawiska regionalne wiążą się ze sobą i posiadają swoje odpowiedniki w różnych częściach globu, a [[rozwój]] w każdym zakątku świata jest rozumiany jako uczestnictwo w zjawiskach globalnych, ogólnoświatowych; w tym sensie mówi się, że świat to obecnie jedna wielka „globalna, światowa wioska”. Globalizacja oznacza, że na kuli ziemskiej nie ma wyizolowanych enklaw, bowiem „do każdej wioski dociera globalny świat”. W wyniku procesu globalizacji tworzą się także szczególne miejsca identyczne w każdym zakątku świata, takie jak lotniska, standardowe restauracje i bary, supermarkety, sklepy muzyczne, w których ludzie stają się członkami „globalnej wioski”.<br />
<br />
== Kościół nt. globalizacji ==<br />
<br />
Kościół, który z racji swej zbawczej misji i powołania prowadzi [[dialog]] z całą ludzkością, rozpatruje sprawę globalizacji z [[moralność|moralnego]] punktu widzenia w świetle tak podstawowych wartości, jak [[prawda]] i [[wolność]], [[sprawiedliwość]] i [[miłość]]. Globalizacja jest wyzwaniem także dla samego Kościoła, niosąc z jednej strony szanse owocniejszego dialogu i współpracy wyznawców wszystkich religii, a nawet wszystkich ludzi dobrej woli, w dziele obrony i promocji takich wartości, jak [[pokój]], prawa człowieka czy budowanie w świecie „[[cywilizacja miłości|cywilizacji miłości]]”. Z drugiej jednak strony globalizacja może nieść niebezpieczeństwo „relatywizacji prawdy” czy zagrożenie w postaci „synkretyzmu religijnego”. Można mówić o dwóch alternatywnych kierunkach realizacji globalizmu: w duchu wieży Babel lub w duchu Pięćdziesiątnicy. Zagadnienie to zostało szerzej omówione w dokumencie Komisji „''Iustitia et Pax''” Episkopatu Francji.<br />
<br />
Chrześcijański globalizm ma swoją genezę w wydarzeniu Zesłania Ducha Świętego [por. Dz 2,1-11]. Gdy na głowach zgromadzonych w Wieczerniku Apostołów spoczęły ogniste języki, okazało się, że potrafią oni zrozumieć ludzi mówiących innymi językami i że sami mogą być przez nich rozumiani. Dzięki temu mogli głosić orędzie Jezusa wszystkim narodom. Sens tego opisu jest jasny: orędzie to skierowane jest do wszystkich, którzy – ażeby je przyjąć – wcale nie muszą być do siebie podobni. Rodzące się chrześcijaństwo sytuuje się więc od razu w perspektywie, jaką dziś nazwalibyśmy światową, ale w sensie globalizacji respektującej różnorodność.<br />
<br />
Przeciwieństwem uniwersalizmu zapoczątkowanego przez Zesłanie Ducha Świętego jest uniwersalizm wieży Babel [por. Rdz 11,1-9]. Oto ludzie postanowili, że zbudują miasto, zjednoczą się w społeczeństwo i staną się silni, mocni bez Boga. Owo wyłączenie Boga nie wydaje się wskazywać na wyraźny z Nim konflikt, ale raczej świadczy o zapomnieniu, o obojętności wobec Niego. Konsekwencją budowania miasta z wieżą sięgającą nieba z pominięciem Boga było „pomieszanie” języków, co doprowadziło do niemożności porozumiewania się oraz rozproszenia ludzi po całej ziemi. Obok klasycznych już wyjaśnień mówiących, że stało się to z powodu pychy, jaka opanowała ludzi, można pokusić się o jeszcze inne tłumaczenie. Oto w tym przypadku uniwersalizm służył sam sobie i budowaniu potęgi, dlatego upadł, tak jak skończyła się jedność ludzi i języków. Uniwersalizm ten jest więc dokładnym przeciwieństwem uniwersalizmu Zielonych Świąt.<br />
<br />
''Pismo Święte'' daje dwie przeciwstawne sobie koncepcje globalizacji. W obu wypadkach wszyscy ludzie mają wspólny interes i jednoczą się w działaniu. Te dwa uniwersalizmy przeciwstawiają się sobie jednak w samej koncepcji jedności. Budowniczowie wieży Babel są zjednoczeni, mówią jednym językiem i podejmują się jednego dzieła: zbudowania wieży łączącej ziemię z niebem. Idea jedności jest dla nich ideą totalitarnego uniformizmu. Wieża Babel jest figurą wszystkich [[totalitaryzm|totalitaryzmów]]. Natomiast pojęcie jedności symbolizowanej przez wydarzenie Zielonych Świąt zakłada zachowanie różnorodności: jedność opiera się na istnieniu różnych podmiotów i nie polega w żadnym wypadku na wchłonięciu któregokolwiek z nich przez drugich. Jest to wspólny ruch różnych podmiotów, skierowany na przyjęcie Słowa Bożego.<br />
<br />
Globalizacja w dzisiejszych czasach może pójść w jednym z tych dwóch kierunków. Globalizacja [[rynek|rynku]] finansowego chociażby odpowiada dość wyraźnie zjawisku wieży Babel, tak samo jak absolutny prymat ekonomii. I odwrotnie, upowszechnienie się środków komunikowania pozwala lepiej wyrazić się podmiotom, więc odpowiada raczej obrazowi Pięćdziesiątnicy. Zdaniem Komisji „''Iustitia et Pax''” Episkopatu Francji, każdy aspekt globalizacji powinien być oceniany według trzech kryteriów: po pierwsze, czy na pierwszym planie jest w nim człowiek i jego rozwój; po drugie, czy ogarnia wszystkich ludzi; wreszcie po trzecie, czy respektuje różnice między nimi.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. globalizacji ==<br />
<br />
Jan Paweł II niejednokrotnie zabierał głos w sprawie globalizacji. Tematyka ta jest już obecna w encyklice ''Centesimus annus'' (01.05.1991). Papież nie wchodzi jednak w szczegółową dyskusję typu ekonomiczno-politycznego. Horyzont jego myśli jest przede wszystkim humanistyczno-etyczny. Przeprowadzona przez Niego krytyka błędnych systemów polega na wykazaniu, w jakim stopniu rozminęły się one z prawdą o człowieku. Papież nie mówi o globalizmie ani nie używa pojęć odwołujących się do ideologii panowania nad światem. Cała refleksja prowadzona jest w duchu uniwersalizmu chrześcijańskiego. Jego uwaga skupia się na człowieku i jego wewnętrznym, czyli duchowym, środowisku istnienia, które budują [[prawda]], wolność i solidarność oparte na miłości i sprawiedliwości. Nie mówi o świecie jako terenie polityki państw, ale o [[ludzkość|ludzkości]] jako rodzinie narodów, o rodzinie ludzkiej, o przyszłości rodzaju ludzkiego <ref>por. Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Nowy Jork 05.10.1995, 1</ref>.<br />
<br />
Podczas obradującej w Watykanie VII Sesji Plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych (27.04.2001) Jan Paweł II zdecydowanie oświadczył, że „globalizacja nie jest a priori dobra ani zła. Będzie taka, jaką uczynią ją ludzie” <ref>Do uczestników VII Sesji Plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 22(2001), 6(234)</ref>. Z kolei do przedstawicieli związków zawodowych i przedsiębiorców w Roku Jubileuszowym 2000 powiedział: ''„Globalizacja może być dobrem dla człowieka i społeczeństwa, ale może też okazać się zjawiskiem szkodliwym o poważnych konsekwencjach. Wszystko zależy od pewnych zasadniczych wyborów, a mianowicie od tego, czy globalizacja będzie służyć człowiekowi, czy też wyłącznie rozwojowi oderwanemu od zasad [[solidarność|solidarności]] i współudziału oraz od odpowiedzialnie stosowanej zasady [[pomocniczość|pomocniczości]]”'' <ref>Audiencja papieska dla przedstawicieli związków zawodowych i przedsiębiorców, 02.05.2000,<br />
„[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 21(2000), 6(224)</ref>. Skoro, jak to zauważa Jan Paweł II, globalizacja z założenia nie jest ani dobra, ani zła, a będzie taka, jaką uczynią ją ludzie, to zadaniem chrześcijan i Kościoła jest uzyskać jasne spojrzenie na ten istotny etap rozwoju ludzkości i przyczyniać się wraz z innymi do konkretnych działań pozwalających na właściwe pokierowanie obecną ewolucją w świecie.<br />
<br />
Jan Paweł II zwraca uwagę, że odnowa porządku społecznego może dokonać się przez wprowadzanie w życie społeczne [[ład moralny|ładu moralnego]], dającego etyce pierwszeństwo przed ekonomią i techniką. Podkreśla, że etyką globalizacji winna być globalizacją solidarności. Dlatego należy jego zdaniem kontrolować proces globalizacji i zadbać o to, aby respektował on podstawowe [[wartość moralna|wartości]] ludzkie i [[dobro wspólne|wspólne dobro]]. Papież wyjaśnia, że afirmacja pierwszeństwa etyki odpowiada zasadniczej potrzebie człowieka i ludzkiej wspólnoty. Nie wszystkie jednak formy etyki są godne tego miana. Jesteśmy świadkami pojawiania się modeli refleksji etycznej, które są ubocznymi produktami samej globalizacji, noszącymi znamię [[utylitaryzm|utylitaryzmu]]. A przecież wartości etyczne nie mogą podlegać dyktatowi nowych wynalazków, techniki ani wydajności, są bowiem zakorzenione w samej naturze człowieka. Etyka nie może być usprawiedliwieniem ani uzasadnieniem systemu, ale raczej winna być zabezpieczeniem wszystkiego, co ludzkie w każdym systemie. Etyka wymaga, aby systemy były dostosowane do potrzeb człowieka, nie pozwala natomiast stawiać systemu ponad człowiekiem. Jedną z oczywistych konsekwencji tego postulatu jest zasada, że komisje etyczne, istniejące teraz prawie we wszystkich dziedzinach, powinny być całkowicie niezależne od wszelkich interesów finansowych, [[ideologia|ideologii]] i opcji politycznych.<br />
<br />
Jan Paweł II wyraźnie stwierdza, że „ludzkość wkraczająca w erę globalizacji nie może się już dłużej obejść bez wspólnego kodeksu etycznego. Nie ma to być jeden wspólny system społeczno-ekonomiczny czy [[kultura]], która narzuci etyce swoje wartości i kryteria. Zasad życia społecznego trzeba szukać we wnętrzu człowieka jako takiego, w uniwersalnej naturze ludzkości, jaka wyszła z rąk Stwórcy. Takie poszukiwanie jest konieczne, jeśli globalizacja nie ma się stać jeszcze jedną formą absolutnej relatywizacji wartości, uniformizacji stylów życia i kultur. Przy całej różnorodności form kultury istnieją uniwersalne wartości ludzkie, które należy wyrażać i stawiać na pierwszym planie jako wiodącą siłę wszelkiego [[rozwój|rozwoju]] i [[postęp|postępu]]” <ref>Do uczestników VII Sesji..., przem. Cyt.</ref>.<br />
<br />
Według Jana Pawła II jedną z przyczyn, dla których Kościół interesuje się globalizacją, jest fakt, że stała się ona szybko zjawiskiem kulturowym. Rynek, jako mechanizm wymiany, stał się nośnikiem nowej kultury. Wielu obserwatorów zwraca uwagę na ekspansywny, wręcz agresywny charakter mechanizmów rynkowych, które coraz bardziej redukują obszar swobodnego działania publicznego ludzkiej społeczności na wszystkich płaszczyznach. Rynek narzuca swój sposób myślenia i działania, kształtuje zachowania wedle swojej skali wartości. Ci, którzy podlegają jego oddziaływaniu, często postrzegają globalizacje jako niszczycielską powódź, zagrażającą zasadom społecznym, jakie zapewniały im bezpieczeństwo, i fundamentom kultury, która nadawała kierunek ich życiu.<br />
<br />
Problem polega na tym, że postęp techniczny i zmiany w stosunkach pracy dokonują się zbyt szybko, aby kultura mogła na nie właściwie zareagować. Jeśli jednostki i społeczności mają pełnić swoją centralną rolę, nieodzowne są zabezpieczenia socjalne, prawne i kulturowe, powstałe jako owoc ludzkich działań w obronie wspólnego dobra. Globalizacja jednak często grozi zniszczeniem tych pieczołowicie tworzonych struktur, narzucając nowe style pracy, życia i organizowania wspólnot. Odpowiedzią Kościoła na globalizacje kulturową winna więc być globalna [[ewangelizacja]] i [[inkulturacja]]. Jan Paweł II mówi także o potrzebie globalizacji solidarności <ref>por. Potrzebna jest globalizacja solidarności, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 21(2000), 6(224)</ref> oraz o globalnej mobilizacji [[sumienie|sumień]] <ref>por. O globalną mobilizację sumień, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 23(2002), 2(240)</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II, omawiając ekonomiczną płaszczyznę globalizacji, stwierdza, że globalizacja nie może prowadzić do marginalizacji całych społeczeństw i narodów. „Kościół będzie nadał współpracował z wszystkimi ludźmi dobrej woli, aby globalizacja służyła dobru całej ludzkości, a nie tylko bogatej elicie kontrolującej naukę, technikę, środki łączności i zasoby planety ze szkodą dla ogromnej większości jej mieszkańców” <ref>Do uczestników VII Sesji ..., przem. Cyt.</ref>. W encyklice ''Centesimus annus'' Jan Paweł II zauważa, że gospodarka rynkowa jest skuteczną drogą zaspokajania ekonomicznych potrzeb ludzi, a zarazem respektuje ich wolną inicjatywę, ale musi być kontrolowana przez [[wspólnota|wspólnotę]], przez społeczeństwo w trosce o jego wspólne dobro <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 34; 58</ref>.<br />
<br />
Dzisiaj, gdy granice państw nie krępują już [[handel|handlu]] i wymiany informacji, powszechne dobro wspólne wymaga, żeby wewnętrzna logika rynku podlegała pewnym mechanizmom kontrolnym. Jest to nieodzowne, by uniknąć zredukowania wszelkich relacji społecznych do sfery gospodarki oraz by chronić tych, którzy stali się ofiarami nowych form [[ubóstwo|ubóstwa]] i dyskryminacji.<br />
<br />
Według Ojca Świętego należy dążyć do takiego układu stosunków, jaki zapewnia człowiekowi pierwszeństwo przed materialnymi elementami procesów ekonomicznych. Jest to w istocie stały postulat [[Katolicka nauka społeczna|katolickiej nauki społecznej]]. Ma on na celu obronę [[godność człowieka|godności człowieka]] pracującego przed bezwzględnością systemu finansowego i ekonomicznego. Systemy te, jak i cała światowa organizacja pracy, nie mogą nigdy tracić „z pola widzenia dobra człowieka jako swojego ostatecznego celu” <ref>Audiencja papieska dla przedstawicieli..., przem. cyt.</ref>. Chociaż nie są to nowe zasady, nie straciły one do dziś na swojej aktualności. Papież jednak mówi o nich w nowym kontekście: „Rzeczywistość pracy staje się dzisiaj jeszcze bardziej skomplikowana na skutek tak zwanej globalizacji. Jest to zjawisko nowe, które trzeba poznać, poddając je wnikliwej i szczegółowej analizie, ponieważ jej cechą jest bardzo wyraźna dwuznaczność. Globalizacja może być dobrem dla człowieka i społeczeństwa, ale może też okazać się zjawiskiem szkodliwym o poważnych konsekwencjach. Wszystko zależy od pewnych zasadniczych wyborów, a mianowicie od tego, czy globalizacja będzie służyć człowiekowi, i to każdemu człowiekowi, czy też wyłącznie rozwojowi oderwanemu od zasad solidarności i współudziału oraz od odpowiedzialnie stosowanej zasady pomocniczości” <ref>tamże</ref>. I jeszcze raz Papież przypomina, że „globalizację rynku powinien równoważyć rozwój globalnej kultury solidarności. (...) globalizacja wymaga stworzenia nowej kultury, nowych reguł i nowych instytucji o zasięgu światowym” <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Mimo że zjawisko globalizacji niesie z sobą nowe wyzwania, to wskazania moralne w nowej epoce nie wychodzą poza klasyczne zasady etyki społecznej, których istotę stanowi afirmacja człowieka jako celu i odrzucenie prób redukowania go do roli środka produkcji, afirmacja podmiotowości osoby oraz poszanowanie zasady solidarności i współuczestnictwa. Papież apeluje także o to, aby filozofia pracy nie utraciła swojego antropologicznego fundamentu i nie stała się jedynie funkcją anonimowych procesów materialnej techniki przetwarzania surowców. Zawsze zatem chodzi o człowieka, czy to w środowisku najbliższym, czy też globalnym.<br />
<br />
Jan Paweł II nie poprzestaje na przypomnieniu etycznego aspektu problematyki globalizacji, lecz rozwija swoją refleksję głębiej, ukazując teologiczne wymiary problemu. Zwraca uwagę na podstawowy fakt, który stoi u początku chrześcijańskiego uniwersalizmu, to jest na opisane w ''Dziejach Apostolskich'' wydarzenie Pięćdziesiątnicy. To wydarzenie trwa nieustannie, ponieważ Kościół, nauczając wszystkie narody [por. Mt 28,19], wnosi w kultury świata sól prawdy i ogień miłości. Kościół, pełniąc na co dzień swe posłannictwo, „mówi wszystkimi językami i w miłości wszystkie języki rozumie i ogarnia, przezwyciężając w ten sposób rozproszenie wieży Babel” <ref>por. Do członków Akademii Papieskich, 08.11.2001, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 23(2002), 3(241)</ref>. Nawiązanie do Pięćdziesiątnicy, jako przeciwwagi dla wieży Babel, wskazuje na nowy, istotny aspekt globalizacji, słusznie postrzegany w perspektywie pastoralnej. Wieża Babel w istocie symbolizuje rozproszenie wynikające z grzechu, z odrzucenia planu Bożego i przywodzi na myśl sprzeczności, które nieuchronnie pojawiają się przy próbach organizowania wspólnoty ludzkiej na podstawie tych modeli myślenia, jakie są odpowiedzialne za wewnętrzne rozbijanie rodziny ludzkiej. Ocalenie ludzkiej jedności, odbudowanie wspólnoty odpowiadającej zamysłowi Bożemu może się dokonać tylko jako akt zbawienia, jako owoc daru „z góry”. To właśnie objawiło się w wydarzeniu Pięćdziesiątnicy i znajduje swoją kontynuację w misji Kościoła.<br />
<br />
Jan Paweł II zauważa, że globalizacja może także stanowić szansę dla Kościoła. Niezależnie bowiem od zagrożeń wnosi wiele pozytywnych wartości. Globalizacja nie tylko stawia przed Kościołem trudności i wyzwania duszpasterskie, ale stwarza mu również okazję do ewangelizowania kultur. Do podstawowych korzyści płynących z globalizacji należy zdaniem Jana Pawła II nade wszystko możliwość wykorzystania informacji w celu przybliżenia do siebie różnych kultur, religii i grup etnicznych. Nie można bowiem pominąć faktu, że globalizacja sprzyja otwarciu na duchowe bogactwo człowieka. Dotyczy to zarówno jednostki, jak i całych zbiorowości oraz kultur, pod warunkiem jednakże uszanowania niepowtarzalności i nadrzędności osoby ludzkiej. Dla duchowości chrześcijańskiej nie tylko niesie to niespotykane dotychczas możliwości ubogacenia własnego doświadczenia duchowego, ale otwiera nowe możliwości i przestrzenie dla ewangelizacji <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 52</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II podkreśla, że dziś, w dobie globalizacji, chrześcijanie nie mogą ignorować rzeczywistości środków przekazu. Środki te bowiem osiągnęły obecnie takie znaczenie, że dla wielu są głównym narzędziem informacyjnym i formacyjnym, są przewodnikiem i natchnieniem w zachowaniach indywidualnych, rodzinnych, społecznych. Przede wszystkim nowe pokolenia wzrastają w świecie uwarunkowanym przez [[media]] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 37</ref>.<br />
<br />
Media powinny zatem odgrywać także znaczącą rolę w bezpośredniej ewangelizacji oraz w ukazywaniu ludziom prawd i wartości, które umacniają i podkreślają ludzką [[godność człowieka|godność]]. Obecność Kościoła w mediach jest więc ważnym aspektem inkulturacji Ewangelii, jakiej wymaga nowa ewangelizacja, do której Duch Święty wzywa Kościół na całym świecie <ref>por. Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 2001</ref>.<br />
<br />
Należy zatem korzystać z mediów, ale panując nad ich językiem, naturą, charakterem i właściwościami. Jan Paweł II podkreśla: „Korzystając z nich w sposób właściwy i kompetentny, można dokonać prawdziwej inkulturacji Ewangelii. Z drugiej strony, te same środki przyczyniają się do kształtowania kultury i mentalności [[mężczyzna|mężczyzn]] i [[kobieta|kobiet]] naszego czasu” <ref>EA 72</ref>. W związku z tym powstaje konieczność podjęcia konkretnych inicjatyw duszpasterskich, objawiających się w położeniu szczególnego nacisku na duszpasterstwo osób pracujących w mediach, w zadbaniu o formację duszpasterzy działających w tej dziedzinie, w trosce o tworzenie ośrodków produkcji kwalifikowanej. Należy pomyśleć o ostrożnym i właściwym wykorzystywaniu satelitów i nowych technologii, o formacji wiernych przygotowującej ich do krytycznego odbioru przekazu. Powinno się zadbać o połączenie wysiłków na rzecz nabywania i wspólnego zarządzania nowymi stacjami nadawczymi i sieciami radiowymi oraz telewizyjnymi, a także koordynowania już istniejących. Trzeba także zachęcać [[pracodawcy|przedsiębiorców]], aby wspierali finansowo produkcje wysokiej jakości, promujące wartości chrześcijańskie.<br />
<br />
Należy zwrócić uwagę na internet, który odgrywa szczególną rolę w procesie globalizacji. I on również zdaniem Jana Pawła II może i powinien być wykorzystany w dziele nowej ewangelizacji. Trzeba też pamiętać, że podobnie jak inne narzędzia komunikacji, jest on tylko środkiem, a nie celem samym w sobie. Właśnie jako narzędzie, które dostarcza informacji i rozbudza ludzkie zainteresowania, może przyczynić się do pierwszego spotkania z chrześcijańskim przesłaniem, szczególnie ludzi młodych, coraz częściej korzystających z cyberprzestrzeni, uważając ją za swoje okno na świat. Z tego względu duszpasterze powinni pomyśleć, w jaki sposób można konkretnie pomóc tym wszystkim, którzy po raz pierwszy stykają się z chrześcijaństwem za pośrednictwem internetu, w przejściu z wirtualnego świata cyberprzestrzeni do rzeczywistego świata wspólnoty chrześcijańskiej <ref>Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 2002</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 34; 58<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 52<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2001<br />
* Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 2001; 2002<br />
* Bądźmy radosnymi świadkami „Ewangelii nadziei” w Europie. Orędzie Ojców Synodu, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 20(1999), 12(218)<br />
* Potrzebna jest globalizacja solidarności. Przemówienie do ludzi pracy, 01.05.2000, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 21(2000), 6(224)<br />
* Globalizacja solidarności wymaga kultury solidarności. Jubileusz rolników, 11.11.2000, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 22(2001), 2(230)<br />
* O globalną mobilizację sumień, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 23(2002), 2(240)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Bajda, Globalizacja w ujęciu Jana Pawła II, „Ethos” 15(2002), 59-60<br />
* N. Baverez, Dialektyka globalizacji: pomiędzy dobrobytem i niestabilnością, otwarciem i wykluczeniem, „Communio” 21(2001), 4(124)<br />
* A. Bronowski, Pułapki i problemy globalizacji, Toruń 1998<br />
* A. Cazey, Jak rozumieć globalizację, „Ethos” 15(2002), 59-60<br />
* B. Czupryn, Antropologiczne podstawy globalizmu, „Człowiek w kulturze” 14(2002)<br />
* Katechezy o Kościele. Dadak, Globalizacja a nauczanie społeczne Kościoła, „Ethos” 15(2002), 59-60<br />
* A. Dylus, Globalny rynek i jego granice, Warszawa 2001<br />
* P. Góralczyk, Mundializacja – rozwój czy dekadencja?, „Communio” 21(2001), 4(124)<br />
* P. Hop, Globalizacja: perspektywy i ryzyko, „Społeczeństwo” 8(1998), 1(29)<br />
* J. Joblin, Aktualność chrześcijaństwa w procesie globalizacji, „Communio” 21(2001), 4(124)<br />
* Komisja „Iustitia et Pax” Episkopatu Francji, O właściwy kształt mundializacji, „Społeczeństwo” 9(1999), 3(35)<br />
* F.J. Mazurek, Podstawy moralno-prawne globalizacji gospodarczej, w: Państwo narodowe a proces globalizacji, red. E. Okoń-Horodyńska, Katowice 2000<br />
* M.J. Mejia, W obliczu globalizacji, „Społeczeństwo” 8(1998), 1(29)<br />
* J. Orzeszyna, Kościół wobec globalizacji, Kraków 2003<br />
* Rada Kościoła Ewangelickiego w Niemczech i Konferencji Episkopatu Niemiec, O przyszłość w solidarności i sprawiedliwości. Słowo na temat sytuacji gospodarczej i społecznej w Niemczech, „Społeczeństwo” 7(1997), 3(27)<br />
* P. Samerek, Kościół wobec globalizacji, „Biuletyn OCIPE” 2001, 8(51)<br />
* J. Villagrasa, Globalizacja i kultura, „Communio” 21(2001), 4(124)<br />
* M. Waters, Globalisation, London–New York 1995<br />
* J. Wiemeyer, Globalizacja gospodarki jako wyzwanie społeczno-etyczne, „Communio” 21(2001), 4(124)<br />
* S. Zabagni, Przesłanie encykliki „Centesimus annus” w dobie globalizacji, „Społeczeństwo” 10(2001), 3-4(43-44)<br />
* Zarządzanie światowe. Nasza odpowiedzialność za to, aby globalizacja stanowiła szansę dla wszystkich, „Biuletyn OCIPE” 2001, 11(54)<br />
* Z. Zdybicka, Globalizm i religia, „Człowiek w kulturze” 14(2002)<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o globalizacji ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Współcześnie dokonuje się proces powstawania współzależności gospodarczych na skalę światową. Zjawiska tego nie należy uważać za negatywne, gdyż może stwarzać niezwykłe możliwości osiągnięcia większego dobrobytu. Coraz bardziej jednak odczuwa się potrzebę, by w miarę narastającego umiędzynarodowienia gospodarki powstawały odpowiednie i skutecznie działające międzynarodowe organy kontrolne i kierownicze, dzięki którym gospodarka służyłaby dobru wspólnemu; pojedyncze Państwo, choćby najpotężniejsze, nie jest już w stanie tego dokonać. Dążenie do tego celu wymaga coraz bardziej harmonijnej współpracy wielkich krajów oraz równoprawnej reprezentacji w instytucjach międzynarodowych interesów całej wielkiej rodziny ludzkiej. Konieczne jest także, aby oceniając następstwa swych decyzji, instytucje te brały zawsze w stosownej mierze pod uwagę te narody i kraje, które nie mają dużego znaczenia na rynku międzynarodowym, ale najdotkliwiej cierpią z powodu niedostatku i które najbardziej potrzebują pomocy, aby się rozwijać. Niewątpliwie w tej dziedzinie wiele pozostaje do zrobienia.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24/pkt/58/pos/153/haslo/globalizacja ''Centesimus annus, 58'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Jeszcze niedawno głoszono tezę, że kraje uboższe, aby się rozwijać, muszą się odizolować od rynków światowych i zaufać jedynie własnym siłom. Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że kraje, które wybrały izolację, zatrzymały się lub cofnęły w rozwoju, natomiast posunęły się naprzód te, które umiały się włączyć w ogólny system wzajemnych powiązań gospodarczych na poziomie międzynarodowym. Wydaje się zatem, że największym problemem jest uzyskanie równoprawnego dostępu do rynku międzynarodowego, opartego nie na jednostronnej zasadzie eksploatacji zasobów naturalnych, ale na lepszym wykorzystaniu potencjału ludzkiego.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24/pkt/33/pos/92/haslo/globalizacja ''Centesimus annus, 33'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Charakterystyczna dla współczesnego świata tendencja do globalizacji jest zjawiskiem, które, nie będąc wyłącznie amerykańskim, jest najbardziej zauważalne i ma największe reperkusje w Ameryce. Chodzi tu o proces będący następstwem faktu coraz większej komunikacji pomiędzy różnymi częściami świata, co w praktyce usuwa odległości i pociąga za sobą skutki zauważalne w bardzo różnych dziedzinach.<br />
Konsekwencje na obszarze etycznym mogą być pozytywne lub negatywne. Jesteśmy w rzeczywistości świadkami globalizacji ekonomicznej, której towarzyszą pewne następstwa pozytywne, takie jak wzrost wydajności, i która wraz z rozwojem relacji pomiędzy różnymi krajami w domenie ekonomicznej może umacniać proces jedności ludów i polepszyć służenie rodzinie ludzkiej. Jeśli jednak globalizacja rządzi się wyłącznie prawami rynku, stosowanymi zgodnie z interesami najsilniejszych, następstwa tego mogą być tylko negatywne. Należą do nich, na przykład, przypisywanie ekonomii wartości absolutnej, bezrobocie, zmniejszenie i deterioracja niektórych usług publicznych, zniszczenie środowiska i przyrody, narastanie różnic dzielących bogatych i biednych, niesprawiedliwa konkurencja, która ubogie narody stawia w sytuacji coraz wyraźniejszej niższości. Mimo iż Kościół docenia wartości globalizacji, z niepokojem obserwuje jej aspekty negatywne.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/19/pos/44/haslo/globalizacja ''Ecclesia in America, 19'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W obliczu zjawiska migracji pojawia się problem zdolności Europy do wypracowania form roztropnego przyjmowania i gościnności. Wymaga tego wizja «uniwersalistyczna» dobra wspólnego; trzeba dalej sięgnąć spojrzeniem, by objąć nim potrzeby całej rodziny ludzkiej. Samo zjawisko globalizacji wymaga otwarcia i współuczestnictwa, aby nie stało się źródłem wykluczania i spychania na margines, ale raczej solidarnego udziału wszystkich w produkcji i wymianie dóbr.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/386/pkt/90/pos/178/haslo/globalizacja ''Ecclesia in Europa, 90'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/486 "Globalizacja"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
* Krzysztof Jeżyna, [http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-debd5ef3-3197-4580-8b78-a4306d221906/c/rtm-tom4-04-jezyna.pdf Kościół a przemiany kulturowe globalizacji], Roczniki Teologii Moralnej 4(59)/2012<br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=7935Hasła POLWEN ENS2014-07-01T17:19:13Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]] - brak cytatów i linków zewnętrznych<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM<br />
* [[Dehumanizacja]]<br />
* [[Demokracja]] hasło z ENM <br />
* [[Dialog]] hasło z ENM <br />
* [[Dobra materialne]]<br />
* [[Dobro wspólne]] hasło z ENM <br />
* [[Dobroczynność]]<br />
* [[Dziecko]]<br />
* [[Ekologia]] hasło z ENM <br />
* [[Encykliki społeczne]]<br />
* [[Etyka pracy]]<br />
* [[Etyka społeczna]]<br />
* [[Etyka życia gospodarczego]]<br />
* [[Faszyzm]]<br />
* [[Feminizm]]<br />
* [[Globalizacja2]]<br />
* [[Godność człowieka]]<br />
<br />
== Hasła Łukasza Kobeszki ==</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Feminizm&diff=7934Feminizm2014-07-01T16:19:28Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Jan Mazur<br />
<br />
<br />
'''Feminizm''' – łac. ''femina: kobieta'' – ideologia nowego ruchu kobiecego, odwołująca się do emancypacji, stanowiąca swoistą formę przemian strukturalnych w szeroko pojętej [[kultura|kulturze]] społecznej, zmierzająca do uzyskania przez [[kobieta|kobiety]] równorzędnej, a nawet decydującej roli w poszczególnych dziedzinach życia ludzkiego, a w szczególności do [[polityka|politycznego]] i społecznego równouprawnienia kobiet z mężczyznami.<br />
<br />
== Historia feminizmu ==<br />
<br />
Dzieje feminizmu sięgają idei emancypacji propagowanej przez J.J. Rousseau, J.W. Goethego, C.H. Saint-Simona, Ch. Fouriera czy P.J. Proudhona.<br />
<br />
W skali masowej feminizm pojawił się w połowie lat 60. w USA (B. Friedan zapoczątkowała tzw. neofeminizm, zakładając w 1960 roku National Organization for Women w celu walki o likwidację różnych form ograniczeń w dziedzinie ekonomicznej, społecznej i etycznej), a następnie w krajach Europy Zachodniej.<br />
<br />
Aktualnie ruch feministyczny wyraźnie wpisuje się w zjawisko określane mianem laicyzmu, a ideowo bliski jest współczesnym tendencjom w kulturze europejskiej i światowej, kwestionującym prawo naturalne i podstawowe wartości ogólnoludzkie. Głosi i usiłuje realizować program równego udziału kobiet i mężczyzn zarówno w życiu prywatnym (partnerski podział ról w [[rodzina|rodzinie]]), jak i w życiu publicznym poprzez usunięcie barier prawnych, ekonomicznych, kulturowych i związanych z nimi rzekomych stereotypów myślenia, ograniczających dostęp kobiet do funkcji kierowniczych w przemyśle, nauce, kulturze, polityce, a nawet w Kościele. Działalność grup feministycznych, sprowadzająca się głównie do protestacyjnych akcji propagandowych, m.in. do akcji tzw. rozbudzania świadomości, wywiera presję na kobiety, szeroką opinię publiczną, a także ośrodki [[władza|władzy]].<br />
<br />
== Nauczanie Kościoła nt. feminizmu ==<br />
<br />
Kościół od samego początku odróżniał „zdrowy ruch kobiecy dążący do istotnych praw kobiety” od feminizmu, opartego na patologicznej wizji [[wolność|wolności]], w imię której kobiety już w XIX wieku domagały się prawa do [[rozwód|rozwodów]], prawa do [[dziecko|dziecka]] bez [[małżeństwo|małżeństwa]] czy prawa do małżeństwa bez dziecka. Z punktu widzenia katolicyzmu głównym jednak [[grzech|grzechem]] całego ruchu feministycznego była awyznaniowość, powoli przybierająca postać praktycznego ateizmu, jaki z czasem stał się trwałym elementem ideologicznym. W imię tych założeń feminizm walczył o likwidację wszelkiego wpływu Kościoła i religii na życie społeczne, żądając m.in. usunięcia nauki religii ze szkół.<br />
<br />
Wobec tego rodzaju postaw i tendencji Kościół w swoim nauczaniu doktrynalnym i społecznym zawsze zachowywał dystans. Nie wdając się w większe polemiki, prezentował katolicką doktrynę na temat miejsca i roli kobiety w porządku zbawczym Boga.<br />
<br />
W latach 80. XX stulecia pojawiły się tendencje feministyczne na gruncie personalizmu chrześcijańskiego, które zasadniczo stanowiły reakcję wobec feminizmu liberalnego, reprezentującego wiele skrajnych poglądów, np. psychologiczną argumentację dotyczącą wzajemnej wyższości czy też niższości kobiety i mężczyzny. Feminizm „personalistyczny” podkreśla osobową równość mężczyzny i kobiety, realizującą się w tzw. transcendentnej wzajemności, zaś odmienność [[płciowość ludzka|płciowa]] w tym ujęciu stanowi podstawę i ukierunkowanie spotkania wolnych i równych sobie osób.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. feminizmu ==<br />
<br />
Pontyfikat Jana Pawła II nie jest wolny od zmagań Kościoła z feminizmem, które w panoramie współczesnych „znaków czasu” zmuszają do wnikliwej refleksji nad [[godność człowieka|godnością]] i powołaniem kobiety. Papież dał temu wyraz w swoich licznych wypowiedziach, zwłaszcza w adhortacji apostolskiej ''Familiaris consortio'' (22.11.1981) i liście apostolskim ''Mulieris dignitatem'' (15.08.1988). Papież bynajmniej nie odrzuca w całości postulatów feminizmu, gdyż dla wielu z nich znajduje pełne zrozumienie. Odwołując się do spuścizny Synodu Biskupów z 1980 roku, napisał, iż ''„należy podkreślić godność i odpowiedzialność kobiety, równe godności i odpowiedzialności mężczyzny”'', które realizują się w szczególności we ''„właściwym małżeństwu i rodzinie dawaniu się drugiemu współmałżonkowi i dawaniu się obojga dzieciom”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 22</ref>. Ponadto przyznał, że szeroko rozpowszechniona ''„na specyficznym gruncie rodzinnym”'' tradycja społeczna i kulturalna, przyznająca kobiecie jedynie rolę małżonki i matki, rzeczywiście nie umożliwia jej odpowiedniego dostępu do zadań społecznych, zarezerwowanych na ogół dla mężczyzny <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 23</ref>. Jednakże cały problem został ujęty w zupełnie innej perspektywie, niż czyni to ruch feministyczny. Jan Paweł II podkreślił bowiem, że choć ''„równa godność i odpowiedzialność mężczyzny i kobiety usprawiedliwia w pełni dostęp kobiety do zadań publicznych”'', to jednak jej prawdziwy awans domaga się, by ''„wyraźnie była uznana wartość jej zadania macierzyńskiego i rodzinnego w odniesieniu do wszystkich innych zadań publicznych i wszystkich innych zawodów”'', gdyż wymaga tego logika prawdziwie i w pełni ludzkiego [[rozwój|rozwoju]] w dziedzinie spraw społecznych i kulturalnych <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 23</ref>. Myśl ta znalazła swoje rozwinięcie w ''Mulieris dignitatem'', gdzie problem godności kobiety i jej powołania urasta do rangi „znaku czasu” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/795 ''Mulieris dignitatem''] 1</ref>, czyli staje się rzeczywistością interpretowaną konsekwentnie w świetle objawienia chrześcijańskiego. Cały ten dokument odwołuje się do biblijnego obrazu kobiety, która ze względu na „Niewiastę obleczoną w słońce” [Ap 12,1] znajduje się w perspektywie eschatologii świata i człowieka. Stąd potrzeba budzenia świadomości posłannictwa kobiety w Kościele i w świecie, co znajduje swoje odniesienie w apokaliptycznej Niewieście na miarę kosmosu, na miarę całego dzieła stworzenia, urastającej wręcz do rangi biblijnego „paradygmatu” <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/795 ''Mulieris dignitatem''] 30</ref>. Wedle Jana Pawła II w kobiecie i jej godności znajduje pierwsze zakorzenienie porządek [[miłość|miłości]] w stworzonym świecie osób; miłości stającej się darem osób stworzonych, udzielanej stworzeniom przez Ducha Świętego, który jest jej osobową hipostazą <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/795 ''Mulieris dignitatem''] 29</ref>.<br />
<br />
Chrześcijańskie, personalistyczne spojrzenie na kobietę stanowi integralną część transcendentnej wizji człowieka. Na tym tle dochodzi do sporu Kościoła z feminizmem, gdyż feministyczna wizja kobiety, odwołująca się do absolutystycznej koncepcji wolności, w żaden sposób nie może być uznana przez chrześcijaństwo. W imię praw wolnościowych feministki domagają się np. prawa do [[aborcja|aborcji]], nie zważając na to, iż dzieciom poczętym odmawiają w ten sposób prawa najbardziej podstawowego, jakim jest prawo do życia. Nie jest to wszakże jedyna płaszczyzna sporu, gdyż nie mniej poważny konflikt występuje w sprawach czysto religijnych, niejako w łonie teologii feministycznej, zwłaszcza gdy chodzi o problem dostępu kobiet do [[sakramenty|sakramentu]] święceń. Jan Paweł II wyraźnie potwierdził to, co na ten temat za pontyfikatu [[Paweł VI|Pawła VI]] ogłosiła Kongregacja Nauki Wiary w deklaracji ''Inter insigniores'' (15.10.1976). Odwołując się do źródeł objawienia, czyli ''Pisma Świętego'' i Tradycji, stwierdził w listach apostolskich ''Mulieris dignitatem'' [26-27] i ''Ordinatio sacerdotalis'' (22.05.1994), iż święcenia dla kobiet nie są możliwe głównie ze względów ściśle teologicznych. Uwagi wyjaśniające do tego stanowiska zawiera specjalna nota Kongregacji Nauki Wiary: ''Responsum ad dubium circa doctrinam in Epist. Ap. »Ordinatio sacerdotalis« traditam'' (28.10.1995). Jednakże sam problem święceń dla kobiet uwarunkowany jest nie tyle współczesnymi przemianami kulturowymi, co postawą radykalnego feminizmu, wspieranego przez wpływowe środowiska opiniotwórcze, które wyraźnie dystansują się wobec objawionej [[prawda|prawdy]] o naturze Kościoła. Zresztą, zdecydowaną większość współczesnych ruchów feministycznych Jan Paweł II zdaje się postrzegać w świetle kryzysu [[wiara|wiary]] w łonie samego chrześcijaństwa – oczywiście w tej mierze, w jakiej kwestionują one porządek spraw w życiu Kościoła, także porządek moralny.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* A Ciascuna di voi – na IV Światową Konferencję o Kobiecie w Pekinie, Watykan 29.06.1995<br />
* Divini amoris scientia – z okazji ogłoszenia św. Teresy od Dzieciątka Jezus doktorem Kościoła powszechnego, Rzym 19.10.1997<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 86; 99<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 22-23<br />
* Orędzie do uczestników II Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ poświęconej sprawie rozbrojenia, Watykan 07.06.1982<br />
* List do kobiet, 4<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/795 ''Mulieris dignitatem''] 6; 26-30<br />
* Ordinatio sacerdotalis – o udzielaniu święceń kapłańskich wyłączniemężczyznom, Watykan 22.05.1994 <br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Peters, Czy jest miejsce dla kobiety w funkcjach Kościoła, „Concilium” 1968, 4<br />
* E. Thompson, Feminizm, „Znaki Czasu” 1993, 29/30<br />
* Katechezy o Kościele. Wiśniewska-Roszkowska, Feminizm reformowany, Wrocław 1993<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o feminiźmie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W dziele kształtowania nowej kultury sprzyjającej życiu, kobiety mają do odegrania rolę wyjątkową, a może i decydującą, w sferze myśli i działania: mają stawać się promotorkami „nowego feminizmu”, który nie ulega pokusie naśladowania modeli „maskulinizmu”, ale umie rozpoznać i wyrazić autentyczny geniusz kobiecy we wszystkich przejawach życia społecznego, działając na rzecz przezwyciężania wszelkich form dyskryminacji, przemocy i wyzysku.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374/pkt/99/pos/312/haslo/feminizm ''Evangelium vitae, 99'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Korzystam z tej okazji, aby Państwu podziękować za tę inicjatywę na forum parlamentu. Myślę zresztą, że ta inicjatywa ostatecznie musi przynieść rezultaty. Jeżeli te rezultaty w tej chwili nie są pełne, to w każdym razie - tak mi się wydaje - jest to "pole startowe" dla wszystkich, którzy tej sprawy bronią i jej służą.<br />
<br />
Najważniejsze jest w tym wypadku także przekonanie społeczeństwa i kształtowanie świadomości społecznej, która została w tej dziedzinie tak głęboko zniekształcona. Ważne jest również to, o czym mówi ksiądz prymas, że Kościół jako Kościół, Kościół jako Episkopat i Kościół jako wspólnota wielka, wieloraka (diecezje, parafie) musi podjąć różne inicjatywy uwydatniające i wzmacniające pozycję kobiety: żony i matki. Jakkolwiek za przerywaniem ciąży opowiadają się niekiedy kobiety, zwłaszcza międzynarodowy ruch feministyczny, to w gruncie rzeczy ukrywa się za tym mężczyzna, któremu jest wygodniej, jeśli sprawę tę podnosi sama kobieta, chociaż aborcja jest przeciwko niej</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/512/pkt/0/pos/6/haslo/feminizm ''Słowo do parlamentarzystów - inicjatorów ustawy dotyczącej prawnej ochrony dziecka poczętego, 0'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Istotnie, „kobiety mają do odegrania rolę wyjątkową, a może i decydującą, w sferze myśli i działania: mają stawać się promotorkami «nowego feminizmu», który nie ulega pokusie naśladowania modeli «maskulinizmu», ale umie rozpoznać i wyrazić autentyczny geniusz kobiecy we wszystkich przejawach życia społecznego, działając na rzecz przezwyciężania wszelkich form dyskryminacji, przemocy i wyzysku”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17/pkt/59/pos/127/haslo/feminizm ''Vita Consecrata, 59'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/459 "Feminizm"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Faszyzm&diff=7920Faszyzm2014-06-30T19:09:42Z<p>PWasiuk: /* Dzieła Jana Pawła II */</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Anna Barcik<br />
<br />
<br />
'''Faszyzm''' – łac. ''fascis: wiązka, związek, fasces: rózgi liktorskie'' – słowo przyjęte w 1919 roku przez włoskie stowarzyszenie pod nazwą Fasci Italiani di Combattimento, czyli Włoskie Związki Bojowe. Ruch ten nawiązywał do tradycji starorzymskich liktorów, policyjnej gwardii dostojników rzymskich. Fasces były symbolem [[władza|władzy]] konsulów i pretorów, a w 1921 roku po założeniu przez Benito Mussoliniego Partito Nazionale Fascista (Narodowej Partii Faszystowskiej) zostały uznane za godło [[partia polityczna|partii]], zaś od 1926 także za godło państwowe Włoch.<br />
<br />
Termin ten odnoszono do: <br />
<br />
a) kierunku politycznego powstałego po I wojnie światowej, charakteryzującego się skrajnie nacjonalistycznymi cechami. Głosił program negacji ładu wersalskiego, był przeciwieństwem [[demokracja|demokracji]], którą krytykował ze szczególną siłą, zwracał się przeciw [[liberalizm|liberalizmowi]], racjonalizmowi, a nade wszystko przeciw chrześcijaństwu;<br />
<br />
b) ideologii faszystowskiej zawartej w doktrynie wojennej, czyli zdobywania odpowiedniej „przestrzeni życiowej” zapewniającej [[naród|narodowi]] wolność egzystencji. Podstawę tej ideologii stanowiła koncepcja „misji dziejowej własnego narodu” i jego wyższości nad innymi;<br />
<br />
c) państwa faszystowskiego pojmowanego jako absolut, wobec którego społeczeństwo i jednostki są czymś względnym. Kult państwa wyrażał się w dążeniu do mocarstwowości, do ekspansji narodowej. System państwa faszystowskiego opierał się na dyktaturze, [[terroryzm|terroryzmie]] i [[przemoc|przemocy]].<br />
<br />
Faszyzm jako ruch, [[ideologia]] czy system ustrojowy nie stanowił zwartego systemu światopoglądowego. Był połączeniem różnych elementów, m.in. [[rasizm|rasizmu]], nacjonalizmu, etnocentryzmu społecznego, elitaryzmu, darwinizmu, antysemityzmu i antykomunizmu.<br />
<br />
== Historia faszyzmu ==<br />
<br />
Stolica Apostolska w początkach istnienia faszyzmu próbowała uregulować stosunki Kościoła z przywódcami państw faszystowskich. 11.02.1929 zostały podpisane Układy Laterańskie między B. Mussolinim a przedstawicielem papieża Piusa XI. Traktat ten uznawał zwierzchnictwo papieża nad Państwem Watykańskim oraz poszanowanie praw narodu włoskiego. W celu pojednania i prawidłowego ustawienia stosunków państwo – Kościół został zawarty konkordat z Niemcami (30.04.1937). Papież wierzył, że zawarte porozumienia są drogą do utrzymania [[pokój|pokoju]] w Europie oraz obrony jej przed ateistycznym bolszewizmem. O ile Stolica Apostolska traktowała zobowiązująco podpisane układy, o tyle ze strony rządzących elit Włoch i Niemiec wkrótce nastąpiło łamanie różnych artykułów i pozycji zawartych kontraktów. Dlatego Pius XI poświęcił omówieniu stosunków włoskich encyklikę ''Non abbiamo bisogno'' (1931), w której krytykował naruszenie zasad porozumienia i zarzucał autorytaryzm i monopolizację wychowania [[młodzież|młodzieży]] przez faszystowską organizację zwaną „Statolavia”. Wskazywał na niebezpieczeństwa korporacjonizmu gospodarczego w ujęciu faszystowskiego państwa.<br />
<br />
W 1937 roku Pius XI opublikował encyklikę ''Mit brennender Sorge'', poświęconą nazizmowi w Niemczech. Ujawnił w niej naruszanie konkordatu, wystąpił przeciwko pogwałceniu praw człowieka przez hitleryzm. Uzasadniał, że wszelkie prawa sprzeczne z [[prawo naturalne|prawem naturalnym]] są błędne. Wytykał mit krwi i rasy, który nie może zastąpić Kościoła założonego przez Chrystusa. Wskazywał na poważną groźbę popadnięcia w barbarzyństwo, wynikające z totalitaryzmu sprzecznego z nauczaniem Kościoła <ref>Mit brennender Sorge – Piusa XI encyklika „O położeniu Kościoła w Rzeszy Niemieckiej” 41</ref>.<br />
<br />
Również Pius XII niejednokrotnie piętnował naruszanie konkordatu, bronił praw Kościoła katolickiego, uzasadniając zawarcie porozumienia dobrymi intencjami Stolicy Apostolskiej, która „z cierpliwością” realizowała „rozsądne” akta układu <ref>List Piusa XII do von Bergena, ambasadora Niemiec przy Watykanie, 30.04.1937</ref>. W czasie [[wojny]] papież prowadził rozmowy z mocarstwami antyfaszystowskimi, szukając możliwości zakończenia ekspansji hitleryzmu <ref>por. „L’Osservatore delia Domenica”, 28.06.1964, numer specjalny</ref>. Natomiast w trakcie krótkiego przemówienia do Kolegium Kardynalskiego (02.06.1945) oskarżył nazistów o wymordowanie w Polsce i Niemczech kilku tysięcy księży katolickich. Zajmując się problematyką ''„zdrowej demokracji”'', jakiej główne tezy sformułował w ''Orędziu radiowym'' (24.12.1952), papież krytykował ustroje [[totalitaryzm|totalitarne]], które niosą z sobą niebezpieczeństwo wojny i są nie do pogodzenia z demokracją.<br />
<br />
Do ustroju faszystowskiego nawiązał [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio'', wskazując, że przecenianie własnego narodu, kult własnej rasy rozdziela narody, wyrządza szkodę [[solidarność|solidarności]] międzynarodowej i pojednaniu między państwami oraz niweczy wysiłki urzeczywistniania rozwoju ludzkości <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 62-63</ref>. O dyskryminacji rasowej pisał zaś w ''Octogesima adveniens'', zwracając uwagę na napięcia, jakie ona wywołuje w stosunkach międzynarodowych <ref> Octogesima adveniens – Pawła VI list apostolski do kard. Maurice’a Roy, Przewodniczącego Rady ds. Świeckich i Papieskiej Komisji „Iustitia et Pax”, z okazji 80. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum, 16</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. faszyzmu ==<br />
<br />
Papieżem, który przeciwstawia się absolutyzmowi państwowemu i ustrojowi totalitarnemu, jest Jan Paweł II. W encyklice ''Sollicitudo rei socialis'' krytykuje koncentrację władzy politycznej i gospodarczej w rękach aparatu państwowego. Papież słusznie uważa, że państwo takie staje się machiną „policyjno-biurokratyczną” i prowadzi do bankructwa moralnego, staje się źródłem niepokoju, gdyż „zmierza do poszerzenia swej władzy wewnątrz i do rozszerzenia jej na zewnątrz”, co stwarza napięcia i konflikty między narodami <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23</ref>.<br />
<br />
Ocenę totalitaryzmu jako zjawiska negatywnego wyraża Jan Paweł II w encyklice ''Centesimus annus'', pisząc, że nie istnieje żadna prawda prowadząca do ''„instrumentalizacji idei i przekonań dla celów, jakie sobie stwarza władza”''. Taka władza przeradza się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96</ref>.<br />
<br />
Papież przestrzega przed tworzeniem cywilizacji, w której będzie dominować ''„[[kultura śmierci]]”'', a żadna władza nie ma prawa na to przyzwalać <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref>.<br />
<br />
W całym nauczaniu Jan Paweł II wyraża troskę o budowanie [[ustrój polityczny|ustrojów]] w państwach opartych o [[wartości moralne|wartości]] i [[cnoty|cnoty]] moralne, które będą zaporą przed władzą totalitarną. Jeżeli znika etyka z życia publicznego, rodzi się siła, znika [[miłość]] i poszanowanie praw człowieka, znika suwerenność narodów. Nigdy ''„jeden naród nie może rozwijać się za cenę drugiego, za cenę podboju, [[wolność|zniewolenia]], za cenę jego śmierci”'' <ref>Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979</ref>.<br />
<br />
W czasie mszy św. w Brzezince Papież, mówiąc o zwycięstwie o. Maksymiliana Kolbe przez [[wiara|wiarę]], wskazywał, że odrzucenie wiary w Boga i w człowieka, podeptanie ''„już nie tylko miłości, ale wszelkich oznak człowieczeństwa ludzkości w miejscu, które było zbudowane na nienawiści i pogardzie człowieka w imię obłąkanej ideologii”'', nie zachwiało kanonem wartości o. Maksymiliana. W miejscu tej okrutnej kaźni odniósł on duchowe zwycięstwo, oddając życie za brata <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Zwycięstwo moralne to droga do ładu społecznego. Taki ład ''„jest zwycięstwem rządzonych i rządzących”''. Droga do niego to [[dialog]] i porozumienie <ref>Homilia, Stadion Dziesięciolecia, Warszawa 17.06.1983</ref>.<br />
<br />
Oceniając wiek XX, Papież stwierdził, że był okresem gwałtów zadawanych ludzkim [[sumienie|sumieniom]]. W imię „totalitarnych ideologii miliony ludzi zmuszano do działań niezgodnych z ich najgłębszymi przekonaniami”. Ojciec Święty nawiązuje przy tym zarówno do okresu faszyzmu, jak i komunizmu, jako ustrojów pogardy dla [[godność człowieka|godności człowieka]] i cierpień niewinnych ludzi wiernych swoim wartościom. Jan Paweł II uważa, że współcześnie te formy dyskryminacji powracają, co budzi niepokój Kościoła <ref>Homilia, Skoczów 22.05.1995</ref>.<br />
<br />
Przemawiając do prezydentów państw Europy Środkowej na II Zjeździe w Gnieźnie, Papież mówił o Europie jako o [[wspólnota|wspólnocie]] ducha wszystkich państw kontynentu europejskiego. Nawiązał do obalenia „muru widzialnego” (berlińskiego) i apelował o zburzenie „muru niewidzialnego”. Wezwał do „budowy jedności Europy w imię Chrystusa i Jego Ewangelii”. Jedność ta winna odrzucić lęk, [[agresja|agresję]], dyskryminację pochodzenia, koloru skóry i przekonań religijnych <ref>Homilia w Katedrze Gnieźnieńskiej, 03.06.1997</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44<br />
* I tu orędzie nasze... – na 50-lecie wybuchu II wojny światowej, Watykan 26.08.1989<br />
* Polska broniła chrześcijańskiej przyszłości Europy – do Kościoła w Polsce w 50. rocznicę bitwy pod Monte Cassino, Watykan 18.05.1994 <br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23<br />
* Tu m’as mis au tréfonds – w rocznicę wybuchu II wojny światowej, Watykan 27.08.1989 <br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96<br />
* Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979<br />
* Przestroga dla wszystkich pokoleń. Przemówienie na terenie obozu w Majdanku, 11.06.1987<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Katechezy o Kościele. Czuba, Doświadczenie dziejów Ojczyzny w ujęciu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1988, 10<br />
* J. Kowalczyk, Z teologii historii narodu Jana Pawła II, w: Polska teologia narodu, red. Cz. Bartnik, Lublin 1988<br />
* A. Zwoliński, Kościół a ideologia, w: Komunizm – faszyzm – kapitalizm, Kraków 1991<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o faszyźmie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W osobie nowego błogosławionego można niejako dostrzec syntezę całej tragedii, jaka dotknęła naród chorwacki i Europę w ciągu tego stulecia, naznaczonego przez trzy wielkie plagi — faszyzm, nazizm i komunizm. Teraz zaznaje on radości nieba w otoczeniu tych wszystkich, którzy tak jak on wystąpili w dobrych zawodach, hartując swą wiarę w tyglu cierpienia. Dzisiaj wpatrujemy się w niego z ufnością, przyzywając jego wstawiennictwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/987/pkt/4/pos/14/haslo/faszyzm ''Homilia wygłoszona podczas Mszy św. beatyfikacyjnej kard. Alojzego Stepinaca, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Faszyzm&diff=7919Faszyzm2014-06-30T19:07:57Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Anna Barcik<br />
<br />
<br />
'''Faszyzm''' – łac. ''fascis: wiązka, związek, fasces: rózgi liktorskie'' – słowo przyjęte w 1919 roku przez włoskie stowarzyszenie pod nazwą Fasci Italiani di Combattimento, czyli Włoskie Związki Bojowe. Ruch ten nawiązywał do tradycji starorzymskich liktorów, policyjnej gwardii dostojników rzymskich. Fasces były symbolem [[władza|władzy]] konsulów i pretorów, a w 1921 roku po założeniu przez Benito Mussoliniego Partito Nazionale Fascista (Narodowej Partii Faszystowskiej) zostały uznane za godło [[partia polityczna|partii]], zaś od 1926 także za godło państwowe Włoch.<br />
<br />
Termin ten odnoszono do: <br />
<br />
a) kierunku politycznego powstałego po I wojnie światowej, charakteryzującego się skrajnie nacjonalistycznymi cechami. Głosił program negacji ładu wersalskiego, był przeciwieństwem [[demokracja|demokracji]], którą krytykował ze szczególną siłą, zwracał się przeciw [[liberalizm|liberalizmowi]], racjonalizmowi, a nade wszystko przeciw chrześcijaństwu;<br />
<br />
b) ideologii faszystowskiej zawartej w doktrynie wojennej, czyli zdobywania odpowiedniej „przestrzeni życiowej” zapewniającej [[naród|narodowi]] wolność egzystencji. Podstawę tej ideologii stanowiła koncepcja „misji dziejowej własnego narodu” i jego wyższości nad innymi;<br />
<br />
c) państwa faszystowskiego pojmowanego jako absolut, wobec którego społeczeństwo i jednostki są czymś względnym. Kult państwa wyrażał się w dążeniu do mocarstwowości, do ekspansji narodowej. System państwa faszystowskiego opierał się na dyktaturze, [[terroryzm|terroryzmie]] i [[przemoc|przemocy]].<br />
<br />
Faszyzm jako ruch, [[ideologia]] czy system ustrojowy nie stanowił zwartego systemu światopoglądowego. Był połączeniem różnych elementów, m.in. [[rasizm|rasizmu]], nacjonalizmu, etnocentryzmu społecznego, elitaryzmu, darwinizmu, antysemityzmu i antykomunizmu.<br />
<br />
== Historia faszyzmu ==<br />
<br />
Stolica Apostolska w początkach istnienia faszyzmu próbowała uregulować stosunki Kościoła z przywódcami państw faszystowskich. 11.02.1929 zostały podpisane Układy Laterańskie między B. Mussolinim a przedstawicielem papieża Piusa XI. Traktat ten uznawał zwierzchnictwo papieża nad Państwem Watykańskim oraz poszanowanie praw narodu włoskiego. W celu pojednania i prawidłowego ustawienia stosunków państwo – Kościół został zawarty konkordat z Niemcami (30.04.1937). Papież wierzył, że zawarte porozumienia są drogą do utrzymania [[pokój|pokoju]] w Europie oraz obrony jej przed ateistycznym bolszewizmem. O ile Stolica Apostolska traktowała zobowiązująco podpisane układy, o tyle ze strony rządzących elit Włoch i Niemiec wkrótce nastąpiło łamanie różnych artykułów i pozycji zawartych kontraktów. Dlatego Pius XI poświęcił omówieniu stosunków włoskich encyklikę ''Non abbiamo bisogno'' (1931), w której krytykował naruszenie zasad porozumienia i zarzucał autorytaryzm i monopolizację wychowania [[młodzież|młodzieży]] przez faszystowską organizację zwaną „Statolavia”. Wskazywał na niebezpieczeństwa korporacjonizmu gospodarczego w ujęciu faszystowskiego państwa.<br />
<br />
W 1937 roku Pius XI opublikował encyklikę ''Mit brennender Sorge'', poświęconą nazizmowi w Niemczech. Ujawnił w niej naruszanie konkordatu, wystąpił przeciwko pogwałceniu praw człowieka przez hitleryzm. Uzasadniał, że wszelkie prawa sprzeczne z [[prawo naturalne|prawem naturalnym]] są błędne. Wytykał mit krwi i rasy, który nie może zastąpić Kościoła założonego przez Chrystusa. Wskazywał na poważną groźbę popadnięcia w barbarzyństwo, wynikające z totalitaryzmu sprzecznego z nauczaniem Kościoła <ref>Mit brennender Sorge – Piusa XI encyklika „O położeniu Kościoła w Rzeszy Niemieckiej” 41</ref>.<br />
<br />
Również Pius XII niejednokrotnie piętnował naruszanie konkordatu, bronił praw Kościoła katolickiego, uzasadniając zawarcie porozumienia dobrymi intencjami Stolicy Apostolskiej, która „z cierpliwością” realizowała „rozsądne” akta układu <ref>List Piusa XII do von Bergena, ambasadora Niemiec przy Watykanie, 30.04.1937</ref>. W czasie [[wojny]] papież prowadził rozmowy z mocarstwami antyfaszystowskimi, szukając możliwości zakończenia ekspansji hitleryzmu <ref>por. „L’Osservatore delia Domenica”, 28.06.1964, numer specjalny</ref>. Natomiast w trakcie krótkiego przemówienia do Kolegium Kardynalskiego (02.06.1945) oskarżył nazistów o wymordowanie w Polsce i Niemczech kilku tysięcy księży katolickich. Zajmując się problematyką ''„zdrowej demokracji”'', jakiej główne tezy sformułował w ''Orędziu radiowym'' (24.12.1952), papież krytykował ustroje [[totalitaryzm|totalitarne]], które niosą z sobą niebezpieczeństwo wojny i są nie do pogodzenia z demokracją.<br />
<br />
Do ustroju faszystowskiego nawiązał [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio'', wskazując, że przecenianie własnego narodu, kult własnej rasy rozdziela narody, wyrządza szkodę [[solidarność|solidarności]] międzynarodowej i pojednaniu między państwami oraz niweczy wysiłki urzeczywistniania rozwoju ludzkości <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 62-63</ref>. O dyskryminacji rasowej pisał zaś w ''Octogesima adveniens'', zwracając uwagę na napięcia, jakie ona wywołuje w stosunkach międzynarodowych <ref> Octogesima adveniens – Pawła VI list apostolski do kard. Maurice’a Roy, Przewodniczącego Rady ds. Świeckich i Papieskiej Komisji „Iustitia et Pax”, z okazji 80. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum, 16</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. faszyzmu ==<br />
<br />
Papieżem, który przeciwstawia się absolutyzmowi państwowemu i ustrojowi totalitarnemu, jest Jan Paweł II. W encyklice ''Sollicitudo rei socialis'' krytykuje koncentrację władzy politycznej i gospodarczej w rękach aparatu państwowego. Papież słusznie uważa, że państwo takie staje się machiną „policyjno-biurokratyczną” i prowadzi do bankructwa moralnego, staje się źródłem niepokoju, gdyż „zmierza do poszerzenia swej władzy wewnątrz i do rozszerzenia jej na zewnątrz”, co stwarza napięcia i konflikty między narodami <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23</ref>.<br />
<br />
Ocenę totalitaryzmu jako zjawiska negatywnego wyraża Jan Paweł II w encyklice ''Centesimus annus'', pisząc, że nie istnieje żadna prawda prowadząca do ''„instrumentalizacji idei i przekonań dla celów, jakie sobie stwarza władza”''. Taka władza przeradza się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96</ref>.<br />
<br />
Papież przestrzega przed tworzeniem cywilizacji, w której będzie dominować ''„[[kultura śmierci]]”'', a żadna władza nie ma prawa na to przyzwalać <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref>.<br />
<br />
W całym nauczaniu Jan Paweł II wyraża troskę o budowanie [[ustrój polityczny|ustrojów]] w państwach opartych o [[wartości moralne|wartości]] i [[cnoty|cnoty]] moralne, które będą zaporą przed władzą totalitarną. Jeżeli znika etyka z życia publicznego, rodzi się siła, znika [[miłość]] i poszanowanie praw człowieka, znika suwerenność narodów. Nigdy ''„jeden naród nie może rozwijać się za cenę drugiego, za cenę podboju, [[wolność|zniewolenia]], za cenę jego śmierci”'' <ref>Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979</ref>.<br />
<br />
W czasie mszy św. w Brzezince Papież, mówiąc o zwycięstwie o. Maksymiliana Kolbe przez [[wiara|wiarę]], wskazywał, że odrzucenie wiary w Boga i w człowieka, podeptanie ''„już nie tylko miłości, ale wszelkich oznak człowieczeństwa ludzkości w miejscu, które było zbudowane na nienawiści i pogardzie człowieka w imię obłąkanej ideologii”'', nie zachwiało kanonem wartości o. Maksymiliana. W miejscu tej okrutnej kaźni odniósł on duchowe zwycięstwo, oddając życie za brata <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Zwycięstwo moralne to droga do ładu społecznego. Taki ład ''„jest zwycięstwem rządzonych i rządzących”''. Droga do niego to [[dialog]] i porozumienie <ref>Homilia, Stadion Dziesięciolecia, Warszawa 17.06.1983</ref>.<br />
<br />
Oceniając wiek XX, Papież stwierdził, że był okresem gwałtów zadawanych ludzkim [[sumienie|sumieniom]]. W imię „totalitarnych ideologii miliony ludzi zmuszano do działań niezgodnych z ich najgłębszymi przekonaniami”. Ojciec Święty nawiązuje przy tym zarówno do okresu faszyzmu, jak i komunizmu, jako ustrojów pogardy dla [[godność człowieka|godności człowieka]] i cierpień niewinnych ludzi wiernych swoim wartościom. Jan Paweł II uważa, że współcześnie te formy dyskryminacji powracają, co budzi niepokój Kościoła <ref>Homilia, Skoczów 22.05.1995</ref>.<br />
<br />
Przemawiając do prezydentów państw Europy Środkowej na II Zjeździe w Gnieźnie, Papież mówił o Europie jako o [[wspólnota|wspólnocie]] ducha wszystkich państw kontynentu europejskiego. Nawiązał do obalenia „muru widzialnego” (berlińskiego) i apelował o zburzenie „muru niewidzialnego”. Wezwał do „budowy jedności Europy w imię Chrystusa i Jego Ewangelii”. Jedność ta winna odrzucić lęk, [[agresja|agresję]], dyskryminację pochodzenia, koloru skóry i przekonań religijnych <ref>Homilia w Katedrze Gnieźnieńskiej, 03.06.1997</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44<br />
* IT<br />
* PB<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23<br />
* TM<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96<br />
* Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979<br />
* Przestroga dla wszystkich pokoleń. Przemówienie na terenie obozu w Majdanku, 11.06.1987<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Katechezy o Kościele. Czuba, Doświadczenie dziejów Ojczyzny w ujęciu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1988, 10<br />
* J. Kowalczyk, Z teologii historii narodu Jana Pawła II, w: Polska teologia narodu, red. Cz. Bartnik, Lublin 1988<br />
* A. Zwoliński, Kościół a ideologia, w: Komunizm – faszyzm – kapitalizm, Kraków 1991<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o faszyźmie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W osobie nowego błogosławionego można niejako dostrzec syntezę całej tragedii, jaka dotknęła naród chorwacki i Europę w ciągu tego stulecia, naznaczonego przez trzy wielkie plagi — faszyzm, nazizm i komunizm. Teraz zaznaje on radości nieba w otoczeniu tych wszystkich, którzy tak jak on wystąpili w dobrych zawodach, hartując swą wiarę w tyglu cierpienia. Dzisiaj wpatrujemy się w niego z ufnością, przyzywając jego wstawiennictwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/987/pkt/4/pos/14/haslo/faszyzm ''Homilia wygłoszona podczas Mszy św. beatyfikacyjnej kard. Alojzego Stepinaca, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Faszyzm&diff=7898Faszyzm2014-06-30T12:43:49Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Anna Barcik<br />
<br />
<br />
'''Faszyzm''' – łac. ''fascis: wiązka, związek, fasces: rózgi liktorskie'' – słowo przyjęte w 1919 roku przez włoskie stowarzyszenie pod nazwą Fasci Italiani di Combattimento, czyli Włoskie Związki Bojowe. Ruch ten nawiązywał do tradycji starorzymskich liktorów, policyjnej gwardii dostojników rzymskich. Fasces były symbolem [[władza|władzy]] konsulów i pretorów, a w 1921 roku po założeniu przez Benito Mussoliniego Partito Nazionale Fascista (Narodowej Partii Faszystowskiej) zostały uznane za godło [[partia polityczna|partii]], zaś od 1926 także za godło państwowe Włoch.<br />
<br />
Termin ten odnoszono do:<br />
<br />
a) kierunku politycznego powstałego po I wojnie światowej, charakteryzującego się skrajnie nacjonalistycznymi cechami. Głosił program negacji ładu wersalskiego, był przeciwieństwem [[demokracja|demokracji]], którą krytykował ze szczególną siłą, zwracał się przeciw [[liberalizm|liberalizmowi]], racjonalizmowi, a nade wszystko przeciw chrześcijaństwu;<br />
<br />
b) ideologii faszystowskiej zawartej w doktrynie wojennej, czyli zdobywania odpowiedniej „przestrzeni życiowej” zapewniającej [[naród|narodowi]] wolność egzystencji. Podstawę tej ideologii stanowiła koncepcja „misji dziejowej własnego narodu” i jego wyższości nad innymi;<br />
<br />
c) państwa faszystowskiego pojmowanego jako absolut, wobec którego społeczeństwo i jednostki są czymś względnym. Kult państwa wyrażał się w dążeniu do mocarstwowości, do ekspansji narodowej. System państwa faszystowskiego opierał się na dyktaturze, [[terroryzm|terroryzmie]] i [[przemoc|przemocy]].<br />
<br />
Faszyzm jako ruch, [[ideologia]] czy system ustrojowy nie stanowił zwartego systemu światopoglądowego. Był połączeniem różnych elementów, m.in. [[rasizm|rasizmu]], nacjonalizmu, etnocentryzmu społecznego, elitaryzmu, darwinizmu, antysemityzmu i antykomunizmu.<br />
<br />
== Historia faszyzmu ==<br />
<br />
Stolica Apostolska w początkach istnienia faszyzmu próbowała uregulować stosunki Kościoła z przywódcami państw faszystowskich. 11.02.1929 zostały podpisane Układy Laterańskie między B. Mussolinim a przedstawicielem papieża Piusa XI. Traktat ten uznawał zwierzchnictwo papieża nad Państwem Watykańskim oraz poszanowanie praw narodu włoskiego. W celu pojednania i prawidłowego ustawienia stosunków państwo – Kościół został zawarty konkordat z Niemcami (30.04.1937). Papież wierzył, że zawarte porozumienia są drogą do utrzymania [[pokój|pokoju]] w Europie oraz obrony jej przed ateistycznym bolszewizmem. O ile Stolica Apostolska traktowała zobowiązująco podpisane układy, o tyle ze strony rządzących elit Włoch i Niemiec wkrótce nastąpiło łamanie różnych artykułów i pozycji zawartych kontraktów. Dlatego Pius XI poświęcił omówieniu stosunków włoskich encyklikę ''Non abbiamo bisogno'' (1931), w której krytykował naruszenie zasad porozumienia i zarzucał autorytaryzm i monopolizację wychowania [[młodzież|młodzieży]] przez faszystowską organizację zwaną „Statolavia”. Wskazywał na niebezpieczeństwa korporacjonizmu gospodarczego w ujęciu faszystowskiego państwa.<br />
<br />
W 1937 roku Pius XI opublikował encyklikę ''Mit brennender Sorge'', poświęconą nazizmowi w Niemczech. Ujawnił w niej naruszanie konkordatu, wystąpił przeciwko pogwałceniu praw człowieka przez hitleryzm. Uzasadniał, że wszelkie prawa sprzeczne z [[prawo naturalne|prawem naturalnym]] są błędne. Wytykał mit krwi i rasy, który nie może zastąpić Kościoła założonego przez Chrystusa. Wskazywał na poważną groźbę popadnięcia w barbarzyństwo, wynikające z totalitaryzmu sprzecznego z nauczaniem Kościoła <ref>Mit brennender Sorge – Piusa XI encyklika „O położeniu Kościoła w Rzeszy Niemieckiej” 41</ref>.<br />
<br />
Również Pius XII niejednokrotnie piętnował naruszanie konkordatu, bronił praw Kościoła katolickiego, uzasadniając zawarcie porozumienia dobrymi intencjami Stolicy Apostolskiej, która „z cierpliwością” realizowała „rozsądne” akta układu <ref>List Piusa XII do von Bergena, ambasadora Niemiec przy Watykanie, 30.04.1937</ref>. W czasie [[wojny]] papież prowadził rozmowy z mocarstwami antyfaszystowskimi, szukając możliwości zakończenia ekspansji hitleryzmu <ref>por. „L’Osservatore delia Domenica”, 28.06.1964, numer specjalny</ref>. Natomiast w trakcie krótkiego przemówienia do Kolegium Kardynalskiego (02.06.1945) oskarżył nazistów o wymordowanie w Polsce i Niemczech kilku tysięcy księży katolickich. Zajmując się problematyką ''„zdrowej demokracji”'', jakiej główne tezy sformułował w ''Orędziu radiowym'' (24.12.1952), papież krytykował ustroje [[totalitaryzm|totalitarne]], które niosą z sobą niebezpieczeństwo wojny i są nie do pogodzenia z demokracją.<br />
<br />
Do ustroju faszystowskiego nawiązał [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio'', wskazując, że przecenianie własnego narodu, kult własnej rasy rozdziela narody, wyrządza szkodę [[solidarność|solidarności]] międzynarodowej i pojednaniu między państwami oraz niweczy wysiłki urzeczywistniania rozwoju ludzkości <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 62-63</ref>. O dyskryminacji rasowej pisał zaś w ''Octogesima adveniens'', zwracając uwagę na napięcia, jakie ona wywołuje w stosunkach międzynarodowych <ref> Octogesima adveniens – Pawła VI list apostolski do kard. Maurice’a Roy, Przewodniczącego Rady ds. Świeckich i Papieskiej Komisji „Iustitia et Pax”, z okazji 80. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum, 16</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. faszyzmu ==<br />
<br />
Papieżem, który przeciwstawia się absolutyzmowi państwowemu i ustrojowi totalitarnemu, jest Jan Paweł II. W encyklice ''Sollicitudo rei socialis'' krytykuje koncentrację władzy politycznej i gospodarczej w rękach aparatu państwowego. Papież słusznie uważa, że państwo takie staje się machiną „policyjno-biurokratyczną” i prowadzi do bankructwa moralnego, staje się źródłem niepokoju, gdyż „zmierza do poszerzenia swej władzy wewnątrz i do rozszerzenia jej na zewnątrz”, co stwarza napięcia i konflikty między narodami <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23</ref>.<br />
<br />
Ocenę totalitaryzmu jako zjawiska negatywnego wyraża Jan Paweł II w encyklice ''Centesimus annus'', pisząc, że nie istnieje żadna prawda prowadząca do ''„instrumentalizacji idei i przekonań dla celów, jakie sobie stwarza władza”''. Taka władza przeradza się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96</ref>.<br />
<br />
Papież przestrzega przed tworzeniem cywilizacji, w której będzie dominować ''„[[kultura śmierci]]”'', a żadna władza nie ma prawa na to przyzwalać <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref>.<br />
<br />
W całym nauczaniu Jan Paweł II wyraża troskę o budowanie [[ustrój polityczny|ustrojów]] w państwach opartych o [[wartości moralne|wartości]] i [[cnoty|cnoty]] moralne, które będą zaporą przed władzą totalitarną. Jeżeli znika etyka z życia publicznego, rodzi się siła, znika [[miłość]] i poszanowanie praw człowieka, znika suwerenność narodów. Nigdy ''„jeden naród nie może rozwijać się za cenę drugiego, za cenę podboju, [[wolność|zniewolenia]], za cenę jego śmierci”'' <ref>Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979</ref>.<br />
<br />
W czasie mszy św. w Brzezince Papież, mówiąc o zwycięstwie o. Maksymiliana Kolbe przez [[wiara|wiarę]], wskazywał, że odrzucenie wiary w Boga i w człowieka, podeptanie ''„już nie tylko miłości, ale wszelkich oznak człowieczeństwa ludzkości w miejscu, które było zbudowane na nienawiści i pogardzie człowieka w imię obłąkanej ideologii”'', nie zachwiało kanonem wartości o. Maksymiliana. W miejscu tej okrutnej kaźni odniósł on duchowe zwycięstwo, oddając życie za brata <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Zwycięstwo moralne to droga do ładu społecznego. Taki ład ''„jest zwycięstwem rządzonych i rządzących”''. Droga do niego to [[dialog]] i porozumienie <ref>Homilia, Stadion Dziesięciolecia, Warszawa 17.06.1983</ref>.<br />
<br />
Oceniając wiek XX, Papież stwierdził, że był okresem gwałtów zadawanych ludzkim [[sumienie|sumieniom]]. W imię „totalitarnych ideologii miliony ludzi zmuszano do działań niezgodnych z ich najgłębszymi przekonaniami”. Ojciec Święty nawiązuje przy tym zarówno do okresu faszyzmu, jak i komunizmu, jako ustrojów pogardy dla [[godność człowieka|godności człowieka]] i cierpień niewinnych ludzi wiernych swoim wartościom. Jan Paweł II uważa, że współcześnie te formy dyskryminacji powracają, co budzi niepokój Kościoła <ref>Homilia, Skoczów 22.05.1995</ref>.<br />
<br />
Przemawiając do prezydentów państw Europy Środkowej na II Zjeździe w Gnieźnie, Papież mówił o Europie jako o [[wspólnota|wspólnocie]] ducha wszystkich państw kontynentu europejskiego. Nawiązał do obalenia „muru widzialnego” (berlińskiego) i apelował o zburzenie „muru niewidzialnego”. Wezwał do „budowy jedności Europy w imię Chrystusa i Jego Ewangelii”. Jedność ta winna odrzucić lęk, [[agresja|agresję]], dyskryminację pochodzenia, koloru skóry i przekonań religijnych <ref>Homilia w Katedrze Gnieźnieńskiej, 03.06.1997</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44<br />
* IT<br />
* PB<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23<br />
* TM<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96<br />
* Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979<br />
* Przestroga dla wszystkich pokoleń. Przemówienie na terenie obozu w Majdanku, 11.06.1987<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Katechezy o Kościele. Czuba, Doświadczenie dziejów Ojczyzny w ujęciu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1988, 10<br />
* J. Kowalczyk, Z teologii historii narodu Jana Pawła II, w: Polska teologia narodu, red. Cz. Bartnik, Lublin 1988<br />
* A. Zwoliński, Kościół a ideologia, w: Komunizm – faszyzm – kapitalizm, Kraków 1991<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o faszyźmie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W osobie nowego błogosławionego można niejako dostrzec syntezę całej tragedii, jaka dotknęła naród chorwacki i Europę w ciągu tego stulecia, naznaczonego przez trzy wielkie plagi — faszyzm, nazizm i komunizm. Teraz zaznaje on radości nieba w otoczeniu tych wszystkich, którzy tak jak on wystąpili w dobrych zawodach, hartując swą wiarę w tyglu cierpienia. Dzisiaj wpatrujemy się w niego z ufnością, przyzywając jego wstawiennictwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/987/pkt/4/pos/14/haslo/faszyzm ''Homilia wygłoszona podczas Mszy św. beatyfikacyjnej kard. Alojzego Stepinaca, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Faszyzm&diff=7897Faszyzm2014-06-30T12:43:26Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Anna Barcik<br />
<br />
<br />
'''Faszyzm''' – łac. ''fascis: wiązka, związek, fasces: rózgi liktorskie'' – słowo przyjęte w 1919 roku przez włoskie stowarzyszenie pod nazwą Fasci Italiani di Combattimento, czyli Włoskie Związki Bojowe. Ruch ten nawiązywał do tradycji starorzymskich liktorów, policyjnej gwardii dostojników rzymskich. Fasces były symbolem [[władza|władzy]] konsulów i pretorów, a w 1921 roku po założeniu przez Benito Mussoliniego Partito Nazionale Fascista (Narodowej Partii Faszystowskiej) zostały uznane za godło [[partia polityczna|partii]], zaś od 1926 także za godło państwowe Włoch.<br />
<br />
Termin ten odnoszono do:<br />
a) kierunku politycznego powstałego po I wojnie światowej, charakteryzującego się skrajnie nacjonalistycznymi cechami. Głosił program negacji ładu wersalskiego, był przeciwieństwem [[demokracja|demokracji]], którą krytykował ze szczególną siłą, zwracał się przeciw [[liberalizm|liberalizmowi]], racjonalizmowi, a nade wszystko przeciw chrześcijaństwu;<br />
<br />
b) ideologii faszystowskiej zawartej w doktrynie wojennej, czyli zdobywania odpowiedniej „przestrzeni życiowej” zapewniającej [[naród|narodowi]] wolność egzystencji. Podstawę tej ideologii stanowiła koncepcja „misji dziejowej własnego narodu” i jego wyższości nad innymi;<br />
<br />
c) państwa faszystowskiego pojmowanego jako absolut, wobec którego społeczeństwo i jednostki są czymś względnym. Kult państwa wyrażał się w dążeniu do mocarstwowości, do ekspansji narodowej. System państwa faszystowskiego opierał się na dyktaturze, [[terroryzm|terroryzmie]] i [[przemoc|przemocy]].<br />
<br />
Faszyzm jako ruch, [[ideologia]] czy system ustrojowy nie stanowił zwartego systemu światopoglądowego. Był połączeniem różnych elementów, m.in. [[rasizm|rasizmu]], nacjonalizmu, etnocentryzmu społecznego, elitaryzmu, darwinizmu, antysemityzmu i antykomunizmu.<br />
<br />
== Historia faszyzmu ==<br />
<br />
Stolica Apostolska w początkach istnienia faszyzmu próbowała uregulować stosunki Kościoła z przywódcami państw faszystowskich. 11.02.1929 zostały podpisane Układy Laterańskie między B. Mussolinim a przedstawicielem papieża Piusa XI. Traktat ten uznawał zwierzchnictwo papieża nad Państwem Watykańskim oraz poszanowanie praw narodu włoskiego. W celu pojednania i prawidłowego ustawienia stosunków państwo – Kościół został zawarty konkordat z Niemcami (30.04.1937). Papież wierzył, że zawarte porozumienia są drogą do utrzymania [[pokój|pokoju]] w Europie oraz obrony jej przed ateistycznym bolszewizmem. O ile Stolica Apostolska traktowała zobowiązująco podpisane układy, o tyle ze strony rządzących elit Włoch i Niemiec wkrótce nastąpiło łamanie różnych artykułów i pozycji zawartych kontraktów. Dlatego Pius XI poświęcił omówieniu stosunków włoskich encyklikę ''Non abbiamo bisogno'' (1931), w której krytykował naruszenie zasad porozumienia i zarzucał autorytaryzm i monopolizację wychowania [[młodzież|młodzieży]] przez faszystowską organizację zwaną „Statolavia”. Wskazywał na niebezpieczeństwa korporacjonizmu gospodarczego w ujęciu faszystowskiego państwa.<br />
<br />
W 1937 roku Pius XI opublikował encyklikę ''Mit brennender Sorge'', poświęconą nazizmowi w Niemczech. Ujawnił w niej naruszanie konkordatu, wystąpił przeciwko pogwałceniu praw człowieka przez hitleryzm. Uzasadniał, że wszelkie prawa sprzeczne z [[prawo naturalne|prawem naturalnym]] są błędne. Wytykał mit krwi i rasy, który nie może zastąpić Kościoła założonego przez Chrystusa. Wskazywał na poważną groźbę popadnięcia w barbarzyństwo, wynikające z totalitaryzmu sprzecznego z nauczaniem Kościoła <ref>Mit brennender Sorge – Piusa XI encyklika „O położeniu Kościoła w Rzeszy Niemieckiej” 41</ref>.<br />
<br />
Również Pius XII niejednokrotnie piętnował naruszanie konkordatu, bronił praw Kościoła katolickiego, uzasadniając zawarcie porozumienia dobrymi intencjami Stolicy Apostolskiej, która „z cierpliwością” realizowała „rozsądne” akta układu <ref>List Piusa XII do von Bergena, ambasadora Niemiec przy Watykanie, 30.04.1937</ref>. W czasie [[wojny]] papież prowadził rozmowy z mocarstwami antyfaszystowskimi, szukając możliwości zakończenia ekspansji hitleryzmu <ref>por. „L’Osservatore delia Domenica”, 28.06.1964, numer specjalny</ref>. Natomiast w trakcie krótkiego przemówienia do Kolegium Kardynalskiego (02.06.1945) oskarżył nazistów o wymordowanie w Polsce i Niemczech kilku tysięcy księży katolickich. Zajmując się problematyką ''„zdrowej demokracji”'', jakiej główne tezy sformułował w ''Orędziu radiowym'' (24.12.1952), papież krytykował ustroje [[totalitaryzm|totalitarne]], które niosą z sobą niebezpieczeństwo wojny i są nie do pogodzenia z demokracją.<br />
<br />
Do ustroju faszystowskiego nawiązał [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio'', wskazując, że przecenianie własnego narodu, kult własnej rasy rozdziela narody, wyrządza szkodę [[solidarność|solidarności]] międzynarodowej i pojednaniu między państwami oraz niweczy wysiłki urzeczywistniania rozwoju ludzkości <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 62-63</ref>. O dyskryminacji rasowej pisał zaś w ''Octogesima adveniens'', zwracając uwagę na napięcia, jakie ona wywołuje w stosunkach międzynarodowych <ref> Octogesima adveniens – Pawła VI list apostolski do kard. Maurice’a Roy, Przewodniczącego Rady ds. Świeckich i Papieskiej Komisji „Iustitia et Pax”, z okazji 80. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum, 16</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. faszyzmu ==<br />
<br />
Papieżem, który przeciwstawia się absolutyzmowi państwowemu i ustrojowi totalitarnemu, jest Jan Paweł II. W encyklice ''Sollicitudo rei socialis'' krytykuje koncentrację władzy politycznej i gospodarczej w rękach aparatu państwowego. Papież słusznie uważa, że państwo takie staje się machiną „policyjno-biurokratyczną” i prowadzi do bankructwa moralnego, staje się źródłem niepokoju, gdyż „zmierza do poszerzenia swej władzy wewnątrz i do rozszerzenia jej na zewnątrz”, co stwarza napięcia i konflikty między narodami <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23</ref>.<br />
<br />
Ocenę totalitaryzmu jako zjawiska negatywnego wyraża Jan Paweł II w encyklice ''Centesimus annus'', pisząc, że nie istnieje żadna prawda prowadząca do ''„instrumentalizacji idei i przekonań dla celów, jakie sobie stwarza władza”''. Taka władza przeradza się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96</ref>.<br />
<br />
Papież przestrzega przed tworzeniem cywilizacji, w której będzie dominować ''„[[kultura śmierci]]”'', a żadna władza nie ma prawa na to przyzwalać <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 64</ref>.<br />
<br />
W całym nauczaniu Jan Paweł II wyraża troskę o budowanie [[ustrój polityczny|ustrojów]] w państwach opartych o [[wartości moralne|wartości]] i [[cnoty|cnoty]] moralne, które będą zaporą przed władzą totalitarną. Jeżeli znika etyka z życia publicznego, rodzi się siła, znika [[miłość]] i poszanowanie praw człowieka, znika suwerenność narodów. Nigdy ''„jeden naród nie może rozwijać się za cenę drugiego, za cenę podboju, [[wolność|zniewolenia]], za cenę jego śmierci”'' <ref>Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979</ref>.<br />
<br />
W czasie mszy św. w Brzezince Papież, mówiąc o zwycięstwie o. Maksymiliana Kolbe przez [[wiara|wiarę]], wskazywał, że odrzucenie wiary w Boga i w człowieka, podeptanie ''„już nie tylko miłości, ale wszelkich oznak człowieczeństwa ludzkości w miejscu, które było zbudowane na nienawiści i pogardzie człowieka w imię obłąkanej ideologii”'', nie zachwiało kanonem wartości o. Maksymiliana. W miejscu tej okrutnej kaźni odniósł on duchowe zwycięstwo, oddając życie za brata <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Zwycięstwo moralne to droga do ładu społecznego. Taki ład ''„jest zwycięstwem rządzonych i rządzących”''. Droga do niego to [[dialog]] i porozumienie <ref>Homilia, Stadion Dziesięciolecia, Warszawa 17.06.1983</ref>.<br />
<br />
Oceniając wiek XX, Papież stwierdził, że był okresem gwałtów zadawanych ludzkim [[sumienie|sumieniom]]. W imię „totalitarnych ideologii miliony ludzi zmuszano do działań niezgodnych z ich najgłębszymi przekonaniami”. Ojciec Święty nawiązuje przy tym zarówno do okresu faszyzmu, jak i komunizmu, jako ustrojów pogardy dla [[godność człowieka|godności człowieka]] i cierpień niewinnych ludzi wiernych swoim wartościom. Jan Paweł II uważa, że współcześnie te formy dyskryminacji powracają, co budzi niepokój Kościoła <ref>Homilia, Skoczów 22.05.1995</ref>.<br />
<br />
Przemawiając do prezydentów państw Europy Środkowej na II Zjeździe w Gnieźnie, Papież mówił o Europie jako o [[wspólnota|wspólnocie]] ducha wszystkich państw kontynentu europejskiego. Nawiązał do obalenia „muru widzialnego” (berlińskiego) i apelował o zburzenie „muru niewidzialnego”. Wezwał do „budowy jedności Europy w imię Chrystusa i Jego Ewangelii”. Jedność ta winna odrzucić lęk, [[agresja|agresję]], dyskryminację pochodzenia, koloru skóry i przekonań religijnych <ref>Homilia w Katedrze Gnieźnieńskiej, 03.06.1997</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 44<br />
* IT<br />
* PB<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 23<br />
* TM<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 96<br />
* Homilia w obozie oświęcimskim, 07.06.1979<br />
* Przestroga dla wszystkich pokoleń. Przemówienie na terenie obozu w Majdanku, 11.06.1987<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Katechezy o Kościele. Czuba, Doświadczenie dziejów Ojczyzny w ujęciu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1988, 10<br />
* J. Kowalczyk, Z teologii historii narodu Jana Pawła II, w: Polska teologia narodu, red. Cz. Bartnik, Lublin 1988<br />
* A. Zwoliński, Kościół a ideologia, w: Komunizm – faszyzm – kapitalizm, Kraków 1991<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o faszyźmie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W osobie nowego błogosławionego można niejako dostrzec syntezę całej tragedii, jaka dotknęła naród chorwacki i Europę w ciągu tego stulecia, naznaczonego przez trzy wielkie plagi — faszyzm, nazizm i komunizm. Teraz zaznaje on radości nieba w otoczeniu tych wszystkich, którzy tak jak on wystąpili w dobrych zawodach, hartując swą wiarę w tyglu cierpienia. Dzisiaj wpatrujemy się w niego z ufnością, przyzywając jego wstawiennictwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/987/pkt/4/pos/14/haslo/faszyzm ''Homilia wygłoszona podczas Mszy św. beatyfikacyjnej kard. Alojzego Stepinaca, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Etyka_%C5%BCycia_gospodarczego&diff=7896Etyka życia gospodarczego2014-06-30T12:11:05Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Tadeusz Borutka<br />
<br />
<br />
'''Etyka życia gospodarczego''' – gr. ''ethikos: zwyczajowy, ethos: zwyczaj, obyczaj'' – część etyki szczegółowej, określająca [[moralność|moralną]] powinność osoby działającej w celu zaspokojenia potrzeb materialnych i duchowych przy użyciu dóbr i usług gospodarczych. Działalność tę rozważa pod kątem widzenia ostatecznego celu człowieka, w aspekcie jej wpływu na sytuację działającego w procesie gospodarczym, jego doskonalenie, [[godność człowieka|godność]] i [[rozwój]] osobowy.<br />
<br />
== Nauczanie Kościoła nt. etyki życia gospodarczego ==<br />
<br />
''Biblia'' mówi: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi” [Rdz 1,28]. Człowiek podejmuje odpowiedzialność za ziemię. Świat, z woli Stwórcy, został przeznaczony dla niego i jemu w sposób bezinteresowny podarowany. Ludzie uzyskali więc prawo posiadania świata materialnego, choć przywilej ten trzeba niejako zdobywać i potwierdzać nieustannie swoją postawą i pracą.<br />
<br />
Teksty natchnione ''Starego Testamentu'' wzywają do budowania stosunków międzyludzkich w oparciu o zasadę [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]. Dotyczy to uczciwości w układach społecznych, czyli unikania oszustwa.<br />
<br />
Podstawowe prawdy [[nauczanie społeczne Kościoła|społecznej nauki Kościoła]] zawarte są w Ewangelii. Jedną z nich jest nauka o równości wszystkich ludzi. Wszyscy są równi w godności: zarówno [[mężczyzna|mężczyźni]], jak [[kobieta|kobiety]], jakiekolwiek byłoby ich pochodzenie etniczne, narodowość, rasa, [[kultura]], przynależność polityczna czy stan społeczny. Wszyscy ludzie są równi i wszyscy mają te same prawa, tworzą jedną wielką rodzinę, której Ojcem jest Bóg. Czynnikiem jednoczącym [[rodzina|rodzinę]] ludzką jest [[miłość]] Boga i bliźniego. Nakaz miłości obejmuje wszystkich. Przykazanie miłości pogłębia i umacnia więź społeczną między ludźmi.<br />
<br />
W orędziu Jezusa zawarta jest koncepcja człowieka jako istoty społecznej. Zostaje w nim także potwierdzona godność małżeństwa, które stanowi podstawę życia wspólnotowego. Zarówno z faktu równości wszystkich ludzi w godności, jak i z ich społecznej natury wynika wymóg budowania stosunków społecznych w oparciu o zasadę [[solidarność|solidarności]] ludzkiej.<br />
<br />
Problemy życia społecznego były częstym tematem homilii i kazań Ojców Kościoła. Poruszają oni np. zagadnienie [[prawo naturalne|prawa naturalnego]], stanowiące podstawową formułę ich ustosunkowania się do rzeczywistości doczesnej, a także zagadnienia [[bogactwo|bogactwa]] i [[ubóstwo|nędzy]], obowiązków ciążących na własności, jałmużny, uczynków [[miłosierdzie|miłosierdzia]], [[niewolnictwo|niewolnictwa]], handlu, lichwy. <br />
<br />
Szczególny wkład w rozwój społecznej myśli Kościoła, dotyczącej zagadnień gospodarki, wnieśli przede wszystkim: [[św. Tomasz z Akwinu]], [[Franciszek Suarez]], Franciszek de Vitoria. Św. Tomasz z Akwinu uważał, idąc za Arystotelesem, że człowiek jest istotą społeczną. Źródeł ładu społecznego należy zatem szukać w samej naturze człowieka. Celem życia społecznego jest [[dobro wspólne]] (''bonum commune''). Posiada ono pierwszeństwo przed dobrem jednostki. Inaczej jednak jest w przypadku dobra duchowego. Ponieważ społeczność jest sumą osób, dlatego dobro osobowe ludzkie jest ostatecznym celem społeczności. Nie ma jednak przeciwstawienia między tymi dwoma dobrami. Nigdy dobro społeczne nie może być realizowane kosztem dobra jednostki, ale również dobro jednostki nie może być realizowane kosztem dobra społecznego.<br />
<br />
Praca zawodowa jest według św. Tomasza obowiązkiem i powołaniem społecznym. Jest także środkiem indywidualnego udoskonalenia człowieka. Filozof nadaje temu pojęciu wielką godność, uważając je za powołanie Boże, a równocześnie funkcję społeczną oraz urząd sprawowany dla dobra.<br />
<br />
Odnośnie życia gospodarczego św. Tomasz uważa, że dobra materialne są jedynie środkami do osiągnięcia wyższych celów. Człowiek roztropny powinien posługiwać się nimi, mając na względzie cel ostateczny, jakim jest spotkanie z Bogiem. Dlatego św. Tomasz przestrzega wiernych przed zbytnią przesadą angażowania się w życie ekonomiczne. Rozróżnia przy tym dwa rodzaje dóbr gospodarczych: naturalne i sztuczne. Dzieli te dobra dalej na posiadłości ziemskie i na ruchomości oraz nieruchomości. Umożliwiają one człowiekowi osiągnięcie celu, dlatego że zapewniają mu utrzymanie się przy życiu, stwarzają okazję do wykonywania dobrych uczynków i gwarantują mu odpowiednią pozycję społeczną.<br />
<br />
Zagadnienia dotyczące gospodarki znajdują się w samym centrum kwestii społecznej. Najwięcej uwagi temu zagadnieniu poświęcił papież [[Leon XIII]] w encyklice ''Rerum novarum'' (1891). Stanowi ona nową jakość w nauczaniu Kościoła w kwestii ekonomicznej. Kontynuatorem tej linii był papież [[Pius XI]], autor encykliki ''Quadragesimo anno'' (1931). Papież wskazał w niej na konieczność naprawy istniejącego wówczas ustroju. Encyklika przyniosła szereg uwag precyzujących szczegółowe wskazania zawarte w ''Rerum novarum''. Dotyczą one m.in. prawa własności oraz pracy.<br />
<br />
Zagadnienia gospodarcze znajdują swoje miejsce także w nauczaniu Jana XXIII, [[Paweł VI|Pawła VI]] oraz [[Sobór Watykański IISoboru Watykańskiego II]]. Papież Jan XXIII w encyklice ''Mater et magistra'' (l961) wskazuje na dysproporcje zachodzące między rozwojem techniki i moralności, między stopą życiową większości ludzkości a postępem gospodarczym krajów przodujących, między [[rozwój|rozwojem]] [[rolnictwo|rolnictwa]] i przemysłu, między rozwojem gospodarczym różnych rejonów i poszczególnych krajów, jak również i te, które zachodzą między pogłębiającą się nędzą krajów nierozwiniętych a wzrastającymi wydatkami na zbrojenia w krajach uprzemysłowionych.<br />
<br />
Według rozdziału Konstytucji ''Gaudium et spes'', poświęconego dynamicznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, eliminacja nierówności społecznych i ekonomicznych musi się opierać na prawidłowym rozumieniu rozwoju. Konstytucja nie zagłębia się w implikacje społeczno-ekonomiczne [[kapitalizm|kapitalizmu]] i socjalizmu, lecz zmierza do ukazania dobra całego człowieka z ''„uwzględnieniem porządku jego potrzeb materialnych i wymogów jego życia umysłowego, moralnego, duchowego i religijnego, »przełamując« w ten sposób tradycyjną antynomię między wytwórcą a konsumentem, a także różne formy dyskryminacji, które obrażają godność wielkiej rodziny”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 64-65</ref>. Można więc zauważyć, że u podstaw tego, co Konstytucja mówi o życiu gospodarczym i społecznym, leży autentycznie humanistyczna koncepcja rozwoju. W dokumencie tym Kościół ukazuje swoją głęboką wrażliwość w sprawie nierówności i [[sprawiedliwość|niesprawiedliwości]] trapiących ludzkość, szczególnie zaś kraje i [[naród|narody]] tzw. Trzeciego Świata. Dzięki temu w nauce społecznej umacnia się personalistyczna i wspólnotowa wizja ekonomii, w której w centrum stoi człowiek, uważany za cel, podmiot i współtwórcę rozwoju.<br />
<br />
Wskazane przez Sobór Watykański II kierunki rozwoju nauki społecznej Kościoła były rozwijane przez papieży okresu posoborowego, szczególnie zaś przez Pawła VI. Dwa lata po zakończeniu Soboru Paweł VI ogłosił encyklikę ''Populorum progressio'' (l967) – „O popieraniu rozwoju ludów i narodów”. Uważa się, iż jest ona rozszerzeniem rozdziału ''Gaudium et spes'' o życiu gospodarczo-społecznym. Encyklika podkreśla, że pogłębia się jeszcze bardziej świadomość niesprawiedliwości i nierówności, które dyskryminują wiele krajów Trzeciego Świata. Powiększa się nierównowaga pomiędzy krajami bogatymi i ubogimi oraz wzrost demograficzny Trzeciego Świata. Analiza niedorozwoju w najuboższych regionach świata wskazuje, że prowadzi on do zgorszenia, a nawet do podejmowania walki przeciw najszerzej pojętej niesprawiedliwości.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. etyki życia gospodarczego ==<br />
<br />
W krajach i środowiskach najwyższego postępu technicznego i najwyższego dobrobytu materialnego kształtuje się życiowa postawa, którą słusznie nazywa się konsumpcyjną. Jej zwolennicy upatrują szczęście człowieka w użyciu, a jego wartość oceniają na podstawie tego, co posiada. Cywilizacja konsumpcyjna czyni ludzi niewolnikami rzeczy. Nie można też zapominać, że prowadzi do nierówności gospodarczych, tak pomiędzy poszczególnymi osobami, jak i całymi społeczeństwami. Powiększa też dystans dzielący najbogatszych i najuboższych.<br />
<br />
Skutkiem gospodarki konsumpcyjnej, opartej często na społecznych nierównościach, jest nie tylko odbieranie produktów ich wytwórcy, ale także skierowanie ich przeciw człowiekowi. Eksploatacja ziemi i jej zasobów mineralnych domaga się racjonalnego i uczciwego planowania. Równocześnie eksploatacja ta dla celów nie tylko przemysłowych, lecz również militarnych oraz niekontrolowany etycznie rozwój techniki niosą ze sobą zagrożenia dla naturalnego środowiska człowieka. [[alienacja|Alienują]] go i odrywają od związku z przyrodą: „Człowiek zdaje się często nie dostrzegać innych znaczeń swego naturalnego środowiska jak tylko te, które służą celom doraźnego użycia i zużycia. Tymczasem Stwórca chciał, aby człowiek obcował z przyrodą jako jej rozumny i szlachetny »pan« i »stróż«, a nie jako bezwględny eksploatator” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 15</ref>.<br />
<br />
''„Ekonomia jest jedną z dziedzin wielorakiej ludzkiej działalności i podobnie jak w każdej z nich, także i w niej, obowiązuje prawo do [[wolność|wolności]] oraz obowiązek odpowiedzialnego z niej korzystania”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 32</ref>. Człowiek ''„jako stworzenie, którego Bóg chciał i chce dla niego samego”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 24</ref>, znajduje się w centrum ekonomii. Każda struktura ekonomiczna, która nie służyłaby człowiekowi, traci swoje uzasadnienie etyczne. Jan Paweł II uznał, że ekonomia ma wartość wtedy jedynie, gdy jest ludzka, stworzona przez człowieka i dla człowieka </ref>Przemówienie do robotników, São Paulo 04.07.1980</ref>.<br />
<br />
Ekonomia stanowi wyraz życia i kultury poszczególnych ludzi, jak i całych społeczności. Nic więc dziwnego, że zawsze pozostaje na usługach człowieka i nigdy nie może być kolektywizowana czy upaństwowiona do tego stopnia, by utraciła swoją nośność kulturową, stając się tym samym narzędziem zniewolenia człowieka.<br />
<br />
Pierwszorzędnym zagadnieniem ekonomii jest [[praca]] ludzka, dzięki której człowiek zdobywa środki potrzebne do życia. Oprócz prawa do sprawiedliwej zapłaty człowiek pracy ma prawo do zakładania związków zawodowych i prawo do strajku. Z zagadnieniem pracy wiąże się problematyka własności prywatnej i wspólnej. Brak pracy jest krzywdą wyrządzoną człowiekowi, a [[bezrobocie]] stanowi wyzwanie dla solidarności międzyludzkiej, to ono rodzi konieczność spojrzenia na przedsiębiorstwo jako wspólnotę osób.<br />
<br />
Obok pracy w problematyce ekonomicznej istotną rolę odgrywa wolny [[rynek]]. Wymaga on odpowiedniej roli państwa w życiu gospodarczym. [[Państwo]] ma prawo nakładania na człowieka pewnych zobowiązań, m.in. płacenia podatków. Istotnym tematem ekonomii jest prawidłowa koncepcja rozwoju i postępu. Jej ewentualny brak niesie zagrożenia dla środowiska naturalnego.<br />
<br />
Głównym zewnętrznym zagrożeniem, z którego rodzą się wszystkie inne, jest niewątpliwie współczesna cywilizacja przemysłowa i [[postęp]] techniczny <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 14</ref>. Nie jest złem sam postęp techniczny, bo do troski i starań o niego został człowiek zobowiązany przez samego Boga <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>. Odpowiada on jednak odwiecznemu planowi Bożemu tylko wtedy, jeśli uwzględnia zasadniczy warunek, jakim jest prymat etyki przed techniką, osoby przed rzeczą, ducha nad materią. Jeżeli jednak prymat ten zostaje odwrócony, postęp staje się źródłem cywilizacji o profilu czysto materialistycznym.<br />
<br />
Szczególnie istotny okazuje się prymat osoby ludzkiej przed rzeczą. Zasada ta znajduje szerokie zastosowanie w dziedzinie gospodarczej i stanowi podstawę dla rozwiązań o charakterze społeczno-moralnym. Jan Paweł II w przemówieniu do biskupów polskich nawiązuje do nauki Soboru Watykańskiego II na ten właśnie temat: '',,Także w życiu gospodarczo-społecznym trzeba uszanować i podnosić [[godność osoby ludzkiej]], pełne jej [[powołanie]] i dobro całego społeczeństwa. Człowiek bowiem jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczo-społecznego”'' <ref>Kościół na polskiej ziemi wobec nowych zadań, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 14(1993), 2(150); Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 63</ref>. Dlatego Kościół winien ciągle przypominać, iż rozwoju nie należy pojmować w sensie wyłącznie gospodarczym, lecz w sensie integralnie ludzkim.<br />
<br />
Rozwój nie może być procesem automatycznym i nieograniczonym. Obok praw ekonomii winien on kierować się prawami moralnymi, które wskazują zawsze na człowieka, jako podmiot, sprawcę, a także cel całego procesu produkcji. Jest więc rzeczą ogromnej wagi, aby nie doszło do sytuacji pomieszania, zachwiania czy wręcz odwrócenia porządku wyznaczonego przez Stwórcę, gdy człowiek zostaje potraktowany jako narzędzie produkcji. Godziłoby to w jego godność, przeciwstawiając się zamierzeniom Boga, który stworzył człowieka na swój obraz. Trzeba zatem troszczyć się o wypracowanie takiego modelu rozwoju, który nie ogranicza się tylko do dziedziny gospodarczej, ale szanuje prawa człowieka, jego wymogi moralne, kulturowe, duchowe, płynące z porządku [[prawda|prawdy]] i dobra właściwego istocie ludzkiej.<br />
<br />
Niestety, „postępowa” cywilizacja bardzo łatwo staje się bardziej cywilizacją rzeczy niż osób. Jest w niej taka wielość różnorodnych wartości, tak natrętna reklama i propaganda, że powstaje ryzyko, iż tak przygniotą one człowieka, że nawet wbrew własnej woli stanie się on niewolnikiem rzeczy i żądzy posiadania. W związku z tym właśnie Jan Paweł II mówi o potrzebie prymatu wartości duchowych.<br />
<br />
Papież w taki oto sposób podaje uzasadnienie tezy o prymacie wartości duchowych: ''„jakakolwiek absolutyzacja materii w strukturze ludzkiego podmiotu, jak też »idealistyczna« absolutyzacja ducha w tejże strukturze, nie oddają rzeczywistej prawdy o człowieku”''. Wartości duchowe, szczególnie religijno-moralne, oraz respektowanie [[ład moralny|ładu moralnego]], który ''„łączy się przede wszystkim z uznaniem powszechnie obowiązującego autorytetu [[prawo moralne|prawa moralnego]], prawa Bożego”'', leży u podstaw zachowania i powszechnego uznania godności osoby ludzkiej <ref>Przemówienie podczas Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze, 05.06.1979</ref>.<br />
<br />
W przemówieniu do przedstawicieli [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] Papież stwierdził: ''„prymat wartości duchowych określa właściwe znaczenie i sposób, w jaki należy używać dóbr ziemskich, materialnych, z drugiej strony prymat wartości duchowych wpływa na to, że rozwój materialny, techniczny i cywilizacyjny służy temu wszystkiemu, co kształtuje człowieka, to znaczy temu, co umożliwia mu dostęp do prawdy, rozwój moralny, pełne korzystanie z całego dziedzictwa dóbr [[kultura|kultury]] i pomnażanie ich przez własną twórczość”'' <ref> Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 14</ref>.<br />
<br />
Według Ojca Świętego autentycznym wzorcem postępu nie jest ten, kto na pierwszym planie stawia tylko wartości materialne, ale ten, w kim uznaje się powszechnie prymat [[wartość moralna|wartości duchowych]]. Dlatego żadna zmiana społeczna nie będzie stanowiła prawdziwego i trwałego wzbogacenia ludzi, jeżeli będzie dokonywać się kosztem wartości duchowych. Rozwój będzie jednostronny i niepełny, jeżeli materializm, chęć zysku lub egoistyczne dążenie do [[bogactwo|bogactwa]] albo władzy zajmą miejsce takich wartości, jak wzajemna troska o innych, solidarność i dostrzeganie Boga we wszystkim, co żyje.<br />
<br />
Jan Paweł II zauważa, że samo nagromadzenie dóbr i usług, nawet z korzyścią dla większości, nie wystarcza do urzeczywistnienia ludzkiego szczęścia, zaś dostęp do ''„wielorakich rzeczywistych dobrodziejstw”'', jakich dostarczają nauka, technika i informatyka, nie przynosi wyzwolenia spod rozmaitych form zniewolenia. Przeciwnie, bardzo często obraca się przeciw człowiekowi i w konsekwencji prowadzi do tego, że „''obok nędzy i niedorozwoju, człowiek staje także w obliczu pewnego »nadrozwoju«, który tak samo jak niedorozwój sprzeciwia się jego dobru i prawdziwemu szczęściu”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 29</ref>.<br />
<br />
Dzieje się tak, gdyż owa sytuacja przemienia ludzi w niewolników ''„posiadania”'' i hedonistycznego zadowolenia, prowadząc w efekcie do budowania ''„cywilizacji spożycia”'' (czyli [[konsumizm|konsumizmu]]). Wskutek tego zaczyna triumfować podejście materialistyczne do życia, przy równoczesnym ''„radykalnym nienasyceniu”'' duchowym podmiotów ludzkich. Dlatego też w nauczaniu Ojca Świętego tak często pojawia się wezwanie o prymat tego, co można określić jako bardziej ''„być”'', aniżeli bardziej ''„mieć”''.<br />
<br />
W tej kwestii Jan Paweł II nawiązuje do nauczania swego poprzednika, papieża Pawła VI, który podkreślał zasadniczą różnicę między zasadą „mieć” a „być”, sformułowaną podczas Soboru Watykańskiego II. Posiadanie rzeczy i dóbr samo przez się nie doskonali podmiotu ludzkiego, jeśli nie przyczynia się ono do dojrzewania i wzbogacenia jego „być”, czyli do urzeczywistnienia powołania ludzkiego jako takiego <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 28</ref>. W dzisiejszym świecie, zauważa Ojciec Święty, ''„są tacy, nieliczni, którzy posiadają wiele i nie potrafią prawdziwie »być«, bowiem na skutek odwrócenia właściwej hierarchii wartości przeszkodą staje się dla nich kult »posiadania«; są także tacy, liczni, którzy mają mało lub nic i którzy nie są w stanie realizować swego zasadniczego ludzkiego powołania z powodu braku niezbędnych dóbr”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Jednakże zło nie polega na „mieć” w ogóle, ale na takim posiadaniu, które nie uwzględnia jakości i uporządkowanej hierarchii posiadanych dóbr. Jakości i hierarchii, które płyną z podporządkowania dóbr i dysponowania nimi tak, aby służyły ''„»byciu« człowieka i jego prawdziwemu powołaniu”''.<br />
<br />
Z racji stworzenia na obraz i podobieństwo Boże [Rdz 1,26] człowiek wchodzi w związek pokrewieństwa z innymi stworzeniami i rzeczami. Jest powołany przez Stwórcę do ich używania, do zajmowania się nimi [Rdz 2,15]. Równocześnie człowiek zostaje poddany woli Boga, który określa granice używania rzeczy i panowania nad nimi [Rdz 2,16-17]. Dlatego zdaniem Ojca Świętego rozwój nie może polegać tylko na ''„użyciu, władaniu i na nieograniczonym posiadaniu rzeczy stworzonych i wytworów przemysłu, ale nade wszystko na porządkowaniu posiadania, panowania z uwzględnieniem podobieństwa człowieka do Boga oraz jego powołania do nieśmiertelności”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 29</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II chce skłonić współczesnego człowieka do postępowania w oparciu o takie zasady jak: [[miłość]], [[sprawiedliwość]], [[prawda]], [[solidarność]] wobec innych, szacunek dla własnej godności i dla godności innych; chce, by człowiek współczesny akceptował te zasady i ich prymat w stosunku do wszelkich innych wartości. Ojciec Święty domaga się uznania ich prymatu także wobec wszystkich procesów i osiągnięć w zakresie techniki, bo: ''„czyż właśnie nie dzięki moralnym i duchowym wzlotom osoba ludzka realizuje się pełniej i skuteczniej, panuje nad wszechświatem, a nie dzięki nawet najbardziej godnym podziwu osiągnięciom techniki, nawet tym sięgającym w Kosmos?”'' <ref>Uniwersytet, wolność, prawda, służba człowiekowi, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 1(1980), 5</ref>.<br />
<br />
Uznanie prymatu „ducha” i wartości etycznych może – zdaniem Papieża – doprowadzić do zmiany charakteru całej cywilizacji. W wyniku takiej przemiany człowiek zostanie postawiony w centrum wszelkich procesów cywilizacyjnych, a jego dobro będzie podstawowym kryterium zastosowania osiągnięć nauki i techniki. Człowiek wyzbędzie się także nękających go aktualnie obaw. Pełna harmonia ciała i ducha pozwoli mu na odzyskanie własnej podmiotowości, wyzwoli go z lęków i wątpliwości egzystencjalnych, uchroni od anonimowości i poczucia bezsensu.<br />
<br />
Jednocześnie Papież twierdzi, że przyjęcie przez człowieka prymatu wartości duchowych i oparcie na nim całego postępowania nie może dokonać się bez zmiany modelu [[kultura|kultury]]. Problem ten w rozważaniach Jana Pawła II odgrywa doniosłą rolę, gdyż przypisuje on kulturze wielkie znaczenie w życiu człowieka, całych społeczeństw i narodów <ref>Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Rio de Janeiro, „Życie i Myśl” 31(1981), 1(319)</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu”<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor'']<br />
* Przemówienie do robotników w São Paulo, 04.07.1980<br />
* Godność człowieka, godność pracy, godność rodziny, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 2(1981), 15<br />
* Nie może być program walki przed programem solidarności. Do świata pracy w Gdańsku, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 8(1987), 5bis(90)<br />
* Nie pozwólcie, by praca prowadziła was do degradacji, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 8(1987), 6(91)<br />
* Rodzina, praca, człowiek, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 12(1991), 2-3(130)<br />
* Kościół na polskiej ziemi wobec nowych zadań, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 14(1993), 2(150)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J.Y. Calvez, Economia, uomo e societá. L’insegniamento sociale della Chiesa, Roma 1991<br />
* tenże, Etica per una societá in transformatione. La Chiesa di fronte alle emergenze mondiali, Roma 1992<br />
* S. Lombardini, La morale, l’economica e la politica, Torino 1993<br />
* L. Lorenzetti, Il lavoro umano tra soggettivita solidarieta e razionalita economica, „Rivista di Teologia Morale” 19(1987), 75<br />
* J. Majka, Etyka życia gospodarczego, Wrocław 1982<br />
* tenże, Katolicka nauka społeczna, Rzym 1986<br />
* J. Mazur, Dylemat między „być” a „mieć” w świetle nauczania Jana Pawła II, „Disserationes Paulinorum” 4(1991)<br />
* J. Ozdowski, Zagrożenia i perspektywy postępu ekonomicznego w świetle encykliki „Redemptor hominis”, w: Jan Paweł II, Redemptor hominis. Tekst i komentarz, Kraków 1980<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Etyka_%C5%BCycia_gospodarczego&diff=7895Etyka życia gospodarczego2014-06-30T12:08:31Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Tadeusz Borutka<br />
<br />
<br />
'''Etyka życia gospodarczego''' – gr. ''ethikos: zwyczajowy, ethos: zwyczaj, obyczaj'' – część etyki szczegółowej, określająca [[moralność|moralną]] powinność osoby działającej w celu zaspokojenia potrzeb materialnych i duchowych przy użyciu dóbr i usług gospodarczych. Działalność tę rozważa pod kątem widzenia ostatecznego celu człowieka, w aspekcie jej wpływu na sytuację działającego w procesie gospodarczym, jego doskonalenie, [[godność człowieka|godność]] i [[rozwój[[ osobowy.<br />
<br />
''Biblia'' mówi: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi” [Rdz 1,28]. Człowiek podejmuje odpowiedzialność za ziemię. Świat, z woli Stwórcy, został przeznaczony dla niego i jemu w sposób bezinteresowny podarowany. Ludzie uzyskali więc prawo posiadania świata materialnego, choć przywilej ten trzeba niejako zdobywać i potwierdzać nieustannie swoją postawą i pracą.<br />
<br />
Teksty natchnione ''Starego Testamentu'' wzywają do budowania stosunków międzyludzkich w oparciu o zasadę [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]. Dotyczy to uczciwości w układach społecznych, czyli unikania oszustwa.<br />
<br />
Podstawowe prawdy [[nauczanie społeczne Kościoła|społecznej nauki Kościoła]] zawarte są w Ewangelii. Jedną z nich jest nauka o równości wszystkich ludzi. Wszyscy są równi w godności: zarówno [[mężczyzna|mężczyźni]], jak [[kobieta|kobiety]], jakiekolwiek byłoby ich pochodzenie etniczne, narodowość, rasa, [[kultura]], przynależność polityczna czy stan społeczny. Wszyscy ludzie są równi i wszyscy mają te same prawa, tworzą jedną wielką rodzinę, której Ojcem jest Bóg. Czynnikiem jednoczącym [[rodzina|rodzinę]] ludzką jest [[miłość]] Boga i bliźniego. Nakaz miłości obejmuje wszystkich. Przykazanie miłości pogłębia i umacnia więź społeczną między ludźmi.<br />
<br />
W orędziu Jezusa zawarta jest koncepcja człowieka jako istoty społecznej. Zostaje w nim także potwierdzona godność małżeństwa, które stanowi podstawę życia wspólnotowego. Zarówno z faktu równości wszystkich ludzi w godności, jak i z ich społecznej natury wynika wymóg budowania stosunków społecznych w oparciu o zasadę [[solidarność|solidarności]] ludzkiej.<br />
<br />
Problemy życia społecznego były częstym tematem homilii i kazań Ojców Kościoła. Poruszają oni np. zagadnienie [[prawo naturalne|prawa naturalnego]], stanowiące podstawową formułę ich ustosunkowania się do rzeczywistości doczesnej, a także zagadnienia [[bogactwo|bogactwa]] i [[ubóstwo|nędzy]], obowiązków ciążących na własności, jałmużny, uczynków [[miłosierdzie|miłosierdzia]], [[niewolnictwo|niewolnictwa]], handlu, lichwy. <br />
<br />
Szczególny wkład w rozwój społecznej myśli Kościoła, dotyczącej zagadnień gospodarki, wnieśli przede wszystkim: [[św. Tomasz z Akwinu]], [[Franciszek Suarez]], Franciszek de Vitoria. Św. Tomasz z Akwinu uważał, idąc za Arystotelesem, że człowiek jest istotą społeczną. Źródeł ładu społecznego należy zatem szukać w samej naturze człowieka. Celem życia społecznego jest [[dobro wspólne]] (''bonum commune''). Posiada ono pierwszeństwo przed dobrem jednostki. Inaczej jednak jest w przypadku dobra duchowego. Ponieważ społeczność jest sumą osób, dlatego dobro osobowe ludzkie jest ostatecznym celem społeczności. Nie ma jednak przeciwstawienia między tymi dwoma dobrami. Nigdy dobro społeczne nie może być realizowane kosztem dobra jednostki, ale również dobro jednostki nie może być realizowane kosztem dobra społecznego.<br />
<br />
Praca zawodowa jest według św. Tomasza obowiązkiem i powołaniem społecznym. Jest także środkiem indywidualnego udoskonalenia człowieka. Filozof nadaje temu pojęciu wielką godność, uważając je za powołanie Boże, a równocześnie funkcję społeczną oraz urząd sprawowany dla dobra.<br />
<br />
Odnośnie życia gospodarczego św. Tomasz uważa, że dobra materialne są jedynie środkami do osiągnięcia wyższych celów. Człowiek roztropny powinien posługiwać się nimi, mając na względzie cel ostateczny, jakim jest spotkanie z Bogiem. Dlatego św. Tomasz przestrzega wiernych przed zbytnią przesadą angażowania się w życie ekonomiczne. Rozróżnia przy tym dwa rodzaje dóbr gospodarczych: naturalne i sztuczne. Dzieli te dobra dalej na posiadłości ziemskie i na ruchomości oraz nieruchomości. Umożliwiają one człowiekowi osiągnięcie celu, dlatego że zapewniają mu utrzymanie się przy życiu, stwarzają okazję do wykonywania dobrych uczynków i gwarantują mu odpowiednią pozycję społeczną.<br />
<br />
Zagadnienia dotyczące gospodarki znajdują się w samym centrum kwestii społecznej. Najwięcej uwagi temu zagadnieniu poświęcił papież [[Leon XIII]] w encyklice ''Rerum novarum'' (1891). Stanowi ona nową jakość w nauczaniu Kościoła w kwestii ekonomicznej. Kontynuatorem tej linii był papież [[Pius XI]], autor encykliki ''Quadragesimo anno'' (1931). Papież wskazał w niej na konieczność naprawy istniejącego wówczas ustroju. Encyklika przyniosła szereg uwag precyzujących szczegółowe wskazania zawarte w ''Rerum novarum''. Dotyczą one m.in. prawa własności oraz pracy.<br />
<br />
Zagadnienia gospodarcze znajdują swoje miejsce także w nauczaniu Jana XXIII, [[Paweł VI|Pawła VI]] oraz [[Sobór Watykański IISoboru Watykańskiego II]]. Papież Jan XXIII w encyklice ''Mater et magistra'' (l961) wskazuje na dysproporcje zachodzące między rozwojem techniki i moralności, między stopą życiową większości ludzkości a postępem gospodarczym krajów przodujących, między [[rozwój|rozwojem]] [[rolnictwo|rolnictwa]] i przemysłu, między rozwojem gospodarczym różnych rejonów i poszczególnych krajów, jak również i te, które zachodzą między pogłębiającą się nędzą krajów nierozwiniętych a wzrastającymi wydatkami na zbrojenia w krajach uprzemysłowionych.<br />
<br />
Według rozdziału Konstytucji ''Gaudium et spes'', poświęconego dynamicznej koncepcji człowieka i społeczeństwa, eliminacja nierówności społecznych i ekonomicznych musi się opierać na prawidłowym rozumieniu rozwoju. Konstytucja nie zagłębia się w implikacje społeczno-ekonomiczne [[kapitalizm|kapitalizmu]] i socjalizmu, lecz zmierza do ukazania dobra całego człowieka z ''„uwzględnieniem porządku jego potrzeb materialnych i wymogów jego życia umysłowego, moralnego, duchowego i religijnego, »przełamując« w ten sposób tradycyjną antynomię między wytwórcą a konsumentem, a także różne formy dyskryminacji, które obrażają godność wielkiej rodziny”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 64-65</ref>. Można więc zauważyć, że u podstaw tego, co Konstytucja mówi o życiu gospodarczym i społecznym, leży autentycznie humanistyczna koncepcja rozwoju. W dokumencie tym Kościół ukazuje swoją głęboką wrażliwość w sprawie nierówności i [[sprawiedliwość|niesprawiedliwości]] trapiących ludzkość, szczególnie zaś kraje i [[naród|narody]] tzw. Trzeciego Świata. Dzięki temu w nauce społecznej umacnia się personalistyczna i wspólnotowa wizja ekonomii, w której w centrum stoi człowiek, uważany za cel, podmiot i współtwórcę rozwoju.<br />
<br />
Wskazane przez Sobór Watykański II kierunki rozwoju nauki społecznej Kościoła były rozwijane przez papieży okresu posoborowego, szczególnie zaś przez Pawła VI. Dwa lata po zakończeniu Soboru Paweł VI ogłosił encyklikę ''Populorum progressio'' (l967) – „O popieraniu rozwoju ludów i narodów”. Uważa się, iż jest ona rozszerzeniem rozdziału ''Gaudium et spes'' o życiu gospodarczo-społecznym. Encyklika podkreśla, że pogłębia się jeszcze bardziej świadomość niesprawiedliwości i nierówności, które dyskryminują wiele krajów Trzeciego Świata. Powiększa się nierównowaga pomiędzy krajami bogatymi i ubogimi oraz wzrost demograficzny Trzeciego Świata. Analiza niedorozwoju w najuboższych regionach świata wskazuje, że prowadzi on do zgorszenia, a nawet do podejmowania walki przeciw najszerzej pojętej niesprawiedliwości.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. etyki życia gospodarczego ==<br />
<br />
W krajach i środowiskach najwyższego postępu technicznego i najwyższego dobrobytu materialnego kształtuje się życiowa postawa, którą słusznie nazywa się konsumpcyjną. Jej zwolennicy upatrują szczęście człowieka w użyciu, a jego wartość oceniają na podstawie tego, co posiada. Cywilizacja konsumpcyjna czyni ludzi niewolnikami rzeczy. Nie można też zapominać, że prowadzi do nierówności gospodarczych, tak pomiędzy poszczególnymi osobami, jak i całymi społeczeństwami. Powiększa też dystans dzielący najbogatszych i najuboższych.<br />
<br />
Skutkiem gospodarki konsumpcyjnej, opartej często na społecznych nierównościach, jest nie tylko odbieranie produktów ich wytwórcy, ale także skierowanie ich przeciw człowiekowi. Eksploatacja ziemi i jej zasobów mineralnych domaga się racjonalnego i uczciwego planowania. Równocześnie eksploatacja ta dla celów nie tylko przemysłowych, lecz również militarnych oraz niekontrolowany etycznie rozwój techniki niosą ze sobą zagrożenia dla naturalnego środowiska człowieka. [[alienacja|Alienują]] go i odrywają od związku z przyrodą: „Człowiek zdaje się często nie dostrzegać innych znaczeń swego naturalnego środowiska jak tylko te, które służą celom doraźnego użycia i zużycia. Tymczasem Stwórca chciał, aby człowiek obcował z przyrodą jako jej rozumny i szlachetny »pan« i »stróż«, a nie jako bezwględny eksploatator” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 15</ref>.<br />
<br />
''„Ekonomia jest jedną z dziedzin wielorakiej ludzkiej działalności i podobnie jak w każdej z nich, także i w niej, obowiązuje prawo do [[wolność|wolności]] oraz obowiązek odpowiedzialnego z niej korzystania”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 32</ref>. Człowiek ''„jako stworzenie, którego Bóg chciał i chce dla niego samego”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 24</ref>, znajduje się w centrum ekonomii. Każda struktura ekonomiczna, która nie służyłaby człowiekowi, traci swoje uzasadnienie etyczne. Jan Paweł II uznał, że ekonomia ma wartość wtedy jedynie, gdy jest ludzka, stworzona przez człowieka i dla człowieka </ref>Przemówienie do robotników, São Paulo 04.07.1980</ref>.<br />
<br />
Ekonomia stanowi wyraz życia i kultury poszczególnych ludzi, jak i całych społeczności. Nic więc dziwnego, że zawsze pozostaje na usługach człowieka i nigdy nie może być kolektywizowana czy upaństwowiona do tego stopnia, by utraciła swoją nośność kulturową, stając się tym samym narzędziem zniewolenia człowieka.<br />
<br />
Pierwszorzędnym zagadnieniem ekonomii jest [[praca]] ludzka, dzięki której człowiek zdobywa środki potrzebne do życia. Oprócz prawa do sprawiedliwej zapłaty człowiek pracy ma prawo do zakładania związków zawodowych i prawo do strajku. Z zagadnieniem pracy wiąże się problematyka własności prywatnej i wspólnej. Brak pracy jest krzywdą wyrządzoną człowiekowi, a [[bezrobocie]] stanowi wyzwanie dla solidarności międzyludzkiej, to ono rodzi konieczność spojrzenia na przedsiębiorstwo jako wspólnotę osób.<br />
<br />
Obok pracy w problematyce ekonomicznej istotną rolę odgrywa wolny [[rynek]]. Wymaga on odpowiedniej roli państwa w życiu gospodarczym. [[Państwo]] ma prawo nakładania na człowieka pewnych zobowiązań, m.in. płacenia podatków. Istotnym tematem ekonomii jest prawidłowa koncepcja rozwoju i postępu. Jej ewentualny brak niesie zagrożenia dla środowiska naturalnego.<br />
<br />
Głównym zewnętrznym zagrożeniem, z którego rodzą się wszystkie inne, jest niewątpliwie współczesna cywilizacja przemysłowa i [[postęp]] techniczny <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 14</ref>. Nie jest złem sam postęp techniczny, bo do troski i starań o niego został człowiek zobowiązany przez samego Boga <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>. Odpowiada on jednak odwiecznemu planowi Bożemu tylko wtedy, jeśli uwzględnia zasadniczy warunek, jakim jest prymat etyki przed techniką, osoby przed rzeczą, ducha nad materią. Jeżeli jednak prymat ten zostaje odwrócony, postęp staje się źródłem cywilizacji o profilu czysto materialistycznym.<br />
<br />
Szczególnie istotny okazuje się prymat osoby ludzkiej przed rzeczą. Zasada ta znajduje szerokie zastosowanie w dziedzinie gospodarczej i stanowi podstawę dla rozwiązań o charakterze społeczno-moralnym. Jan Paweł II w przemówieniu do biskupów polskich nawiązuje do nauki Soboru Watykańskiego II na ten właśnie temat: '',,Także w życiu gospodarczo-społecznym trzeba uszanować i podnosić [[godność osoby ludzkiej]], pełne jej [[powołanie]] i dobro całego społeczeństwa. Człowiek bowiem jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczo-społecznego”'' <ref>Kościół na polskiej ziemi wobec nowych zadań, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 14(1993), 2(150); Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 63</ref>. Dlatego Kościół winien ciągle przypominać, iż rozwoju nie należy pojmować w sensie wyłącznie gospodarczym, lecz w sensie integralnie ludzkim.<br />
<br />
Rozwój nie może być procesem automatycznym i nieograniczonym. Obok praw ekonomii winien on kierować się prawami moralnymi, które wskazują zawsze na człowieka, jako podmiot, sprawcę, a także cel całego procesu produkcji. Jest więc rzeczą ogromnej wagi, aby nie doszło do sytuacji pomieszania, zachwiania czy wręcz odwrócenia porządku wyznaczonego przez Stwórcę, gdy człowiek zostaje potraktowany jako narzędzie produkcji. Godziłoby to w jego godność, przeciwstawiając się zamierzeniom Boga, który stworzył człowieka na swój obraz. Trzeba zatem troszczyć się o wypracowanie takiego modelu rozwoju, który nie ogranicza się tylko do dziedziny gospodarczej, ale szanuje prawa człowieka, jego wymogi moralne, kulturowe, duchowe, płynące z porządku [[prawda|prawdy]] i dobra właściwego istocie ludzkiej.<br />
<br />
Niestety, „postępowa” cywilizacja bardzo łatwo staje się bardziej cywilizacją rzeczy niż osób. Jest w niej taka wielość różnorodnych wartości, tak natrętna reklama i propaganda, że powstaje ryzyko, iż tak przygniotą one człowieka, że nawet wbrew własnej woli stanie się on niewolnikiem rzeczy i żądzy posiadania. W związku z tym właśnie Jan Paweł II mówi o potrzebie prymatu wartości duchowych.<br />
<br />
Papież w taki oto sposób podaje uzasadnienie tezy o prymacie wartości duchowych: ''„jakakolwiek absolutyzacja materii w strukturze ludzkiego podmiotu, jak też »idealistyczna« absolutyzacja ducha w tejże strukturze, nie oddają rzeczywistej prawdy o człowieku”''. Wartości duchowe, szczególnie religijno-moralne, oraz respektowanie [[ład moralny|ładu moralnego]], który ''„łączy się przede wszystkim z uznaniem powszechnie obowiązującego autorytetu [[prawo moralne|prawa moralnego]], prawa Bożego”'', leży u podstaw zachowania i powszechnego uznania godności osoby ludzkiej <ref>Przemówienie podczas Konferencji Episkopatu Polski na Jasnej Górze, 05.06.1979</ref>.<br />
<br />
W przemówieniu do przedstawicieli [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Organizacji Narodów Zjednoczonych]] Papież stwierdził: ''„prymat wartości duchowych określa właściwe znaczenie i sposób, w jaki należy używać dóbr ziemskich, materialnych, z drugiej strony prymat wartości duchowych wpływa na to, że rozwój materialny, techniczny i cywilizacyjny służy temu wszystkiemu, co kształtuje człowieka, to znaczy temu, co umożliwia mu dostęp do prawdy, rozwój moralny, pełne korzystanie z całego dziedzictwa dóbr [[kultura|kultury]] i pomnażanie ich przez własną twórczość”'' <ref> Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 14</ref>.<br />
<br />
Według Ojca Świętego autentycznym wzorcem postępu nie jest ten, kto na pierwszym planie stawia tylko wartości materialne, ale ten, w kim uznaje się powszechnie prymat [[wartość moralna|wartości duchowych]]. Dlatego żadna zmiana społeczna nie będzie stanowiła prawdziwego i trwałego wzbogacenia ludzi, jeżeli będzie dokonywać się kosztem wartości duchowych. Rozwój będzie jednostronny i niepełny, jeżeli materializm, chęć zysku lub egoistyczne dążenie do [[bogactwo|bogactwa]] albo władzy zajmą miejsce takich wartości, jak wzajemna troska o innych, solidarność i dostrzeganie Boga we wszystkim, co żyje.<br />
<br />
Jan Paweł II zauważa, że samo nagromadzenie dóbr i usług, nawet z korzyścią dla większości, nie wystarcza do urzeczywistnienia ludzkiego szczęścia, zaś dostęp do ''„wielorakich rzeczywistych dobrodziejstw”'', jakich dostarczają nauka, technika i informatyka, nie przynosi wyzwolenia spod rozmaitych form zniewolenia. Przeciwnie, bardzo często obraca się przeciw człowiekowi i w konsekwencji prowadzi do tego, że „''obok nędzy i niedorozwoju, człowiek staje także w obliczu pewnego »nadrozwoju«, który tak samo jak niedorozwój sprzeciwia się jego dobru i prawdziwemu szczęściu”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 29</ref>.<br />
<br />
Dzieje się tak, gdyż owa sytuacja przemienia ludzi w niewolników ''„posiadania”'' i hedonistycznego zadowolenia, prowadząc w efekcie do budowania ''„cywilizacji spożycia”'' (czyli [[konsumizm|konsumizmu]]). Wskutek tego zaczyna triumfować podejście materialistyczne do życia, przy równoczesnym ''„radykalnym nienasyceniu”'' duchowym podmiotów ludzkich. Dlatego też w nauczaniu Ojca Świętego tak często pojawia się wezwanie o prymat tego, co można określić jako bardziej ''„być”'', aniżeli bardziej ''„mieć”''.<br />
<br />
W tej kwestii Jan Paweł II nawiązuje do nauczania swego poprzednika, papieża Pawła VI, który podkreślał zasadniczą różnicę między zasadą „mieć” a „być”, sformułowaną podczas Soboru Watykańskiego II. Posiadanie rzeczy i dóbr samo przez się nie doskonali podmiotu ludzkiego, jeśli nie przyczynia się ono do dojrzewania i wzbogacenia jego „być”, czyli do urzeczywistnienia powołania ludzkiego jako takiego <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 28</ref>. W dzisiejszym świecie, zauważa Ojciec Święty, ''„są tacy, nieliczni, którzy posiadają wiele i nie potrafią prawdziwie »być«, bowiem na skutek odwrócenia właściwej hierarchii wartości przeszkodą staje się dla nich kult »posiadania«; są także tacy, liczni, którzy mają mało lub nic i którzy nie są w stanie realizować swego zasadniczego ludzkiego powołania z powodu braku niezbędnych dóbr”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Jednakże zło nie polega na „mieć” w ogóle, ale na takim posiadaniu, które nie uwzględnia jakości i uporządkowanej hierarchii posiadanych dóbr. Jakości i hierarchii, które płyną z podporządkowania dóbr i dysponowania nimi tak, aby służyły ''„»byciu« człowieka i jego prawdziwemu powołaniu”''.<br />
<br />
Z racji stworzenia na obraz i podobieństwo Boże [Rdz 1,26] człowiek wchodzi w związek pokrewieństwa z innymi stworzeniami i rzeczami. Jest powołany przez Stwórcę do ich używania, do zajmowania się nimi [Rdz 2,15]. Równocześnie człowiek zostaje poddany woli Boga, który określa granice używania rzeczy i panowania nad nimi [Rdz 2,16-17]. Dlatego zdaniem Ojca Świętego rozwój nie może polegać tylko na ''„użyciu, władaniu i na nieograniczonym posiadaniu rzeczy stworzonych i wytworów przemysłu, ale nade wszystko na porządkowaniu posiadania, panowania z uwzględnieniem podobieństwa człowieka do Boga oraz jego powołania do nieśmiertelności”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 29</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II chce skłonić współczesnego człowieka do postępowania w oparciu o takie zasady jak: [[miłość]], [[sprawiedliwość]], [[prawda]], [[solidarność]] wobec innych, szacunek dla własnej godności i dla godności innych; chce, by człowiek współczesny akceptował te zasady i ich prymat w stosunku do wszelkich innych wartości. Ojciec Święty domaga się uznania ich prymatu także wobec wszystkich procesów i osiągnięć w zakresie techniki, bo: ''„czyż właśnie nie dzięki moralnym i duchowym wzlotom osoba ludzka realizuje się pełniej i skuteczniej, panuje nad wszechświatem, a nie dzięki nawet najbardziej godnym podziwu osiągnięciom techniki, nawet tym sięgającym w Kosmos?”'' <ref>Uniwersytet, wolność, prawda, służba człowiekowi, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 1(1980), 5</ref>.<br />
<br />
Uznanie prymatu „ducha” i wartości etycznych może – zdaniem Papieża – doprowadzić do zmiany charakteru całej cywilizacji. W wyniku takiej przemiany człowiek zostanie postawiony w centrum wszelkich procesów cywilizacyjnych, a jego dobro będzie podstawowym kryterium zastosowania osiągnięć nauki i techniki. Człowiek wyzbędzie się także nękających go aktualnie obaw. Pełna harmonia ciała i ducha pozwoli mu na odzyskanie własnej podmiotowości, wyzwoli go z lęków i wątpliwości egzystencjalnych, uchroni od anonimowości i poczucia bezsensu.<br />
<br />
Jednocześnie Papież twierdzi, że przyjęcie przez człowieka prymatu wartości duchowych i oparcie na nim całego postępowania nie może dokonać się bez zmiany modelu [[kultura|kultury]]. Problem ten w rozważaniach Jana Pawła II odgrywa doniosłą rolę, gdyż przypisuje on kulturze wielkie znaczenie w życiu człowieka, całych społeczeństw i narodów <ref>Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Rio de Janeiro, „Życie i Myśl” 31(1981), 1(319)</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* DM<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor'']<br />
* Przemówienie do robotników w São Paulo, 04.07.1980<br />
* Godność człowieka, godność pracy, godność rodziny, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 2(1981), 15<br />
* Nie może być program walki przed programem solidarności. Do świata pracy w Gdańsku, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 8(1987), 5bis(90)<br />
* Nie pozwólcie, by praca prowadziła was do degradacji, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 8(1987), 6(91)<br />
* Rodzina, praca, człowiek, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 12(1991), 2-3(130)<br />
* Kościół na polskiej ziemi wobec nowych zadań, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 14(1993), 2(150)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J.Y. Calvez, Economia, uomo e societá. L’insegniamento sociale della Chiesa, Roma 1991<br />
* tenże, Etica per una societá in transformatione. La Chiesa di fronte alle emergenze mondiali, Roma 1992<br />
* S. Lombardini, La morale, l’economica e la politica, Torino 1993<br />
* L. Lorenzetti, Il lavoro umano tra soggettivita solidarieta e razionalita economica, „Rivista di Teologia Morale” 19(1987), 75<br />
* J. Majka, Etyka życia gospodarczego, Wrocław 1982<br />
* tenże, Katolicka nauka społeczna, Rzym 1986<br />
* J. Mazur, Dylemat między „być” a „mieć” w świetle nauczania Jana Pawła II, „Disserationes Paulinorum” 4(1991)<br />
* J. Ozdowski, Zagrożenia i perspektywy postępu ekonomicznego w świetle encykliki „Redemptor hominis”, w: Jan Paweł II, Redemptor hominis. Tekst i komentarz, Kraków 1980<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Etyka_spo%C5%82eczna&diff=7894Etyka społeczna2014-06-30T11:32:20Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Bogusław Mielec<br />
<br />
'''Etyka społeczna''' – gr. ''ethikos: zwyczajowy, ethos: zwyczaj, obyczaj'' – interdyscyplinarna refleksja poszukująca wartości, celów i [[prawo moralne|norm moralnych]], na których możliwe byłoby zbudowanie godnego współżycia ludzi. W ujęciu katolickim oznacza naukę teoretyczno-praktyczną o charakterze filozoficzno-teologicznym, jakiej zadaniem jest określenie ogólnych i szczegółowych reguł (norm i ocen) [[moralność|moralnych]] tych relacji i działań, których podmiotem jest grupa, zbiorowość, a nie pojedynczy człowiek. Przy czym tzw. etyka osoby pozostaje tu wstępnym założeniem.<br />
<br />
Teologiczno-filozoficzny charakter katolickiej etyki społecznej, pozostającej w konstytutywnej relacji do nauk społecznych, staje się zrozumiały dopiero w świetle samookreślenia [[nauka społeczna Kościoła|nauki społecznej Kościoła]]. Jest ona ''„dokładnym sformułowaniem wyników pogłębionej refleksji nad złożoną rzeczywistością ludzkiej egzystencji w społeczeństwie i w kontekście międzynarodowym, przeprowadzonej w świetle [[wiara|wiary]] i tradycji kościelnej. Jej podstawowym celem jest wyjaśnianie tej rzeczywistości poprzez badanie jej zgodności czy niezgodności z nauką Ewangelii o człowieku i jego [[powołanie|powołaniu]] doczesnym i transcendentnym; zmierza zatem do ukierunkowania chrześcijańskiego postępowania. Nauka ta przynależy przeto... do teologii, zwłaszcza teologii moralnej”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 41</ref>.<br />
<br />
== Rozwój etyki społecznej ==<br />
<br />
Biblia jawi się jako zapis myślenia etycznego, które staje się podstawową przesłanką dla dzisiejszej katolickiej etyki społecznej z uwagi na fundamentalne dla niej rozumienie moralności społecznej. Zgodnie z soborowym postulatem odnowy refleksji teologiczno-moralnej <ref>Optatam totius – Dekret o formacji kapłanów 16</ref>, epoka poapostolska i patrystyczna jest dla katolickiej etyki społecznej kolejnym paradygmatem treściowym i poznawczym. To właśnie tutaj w kontekście żywej Tradycji tworzy się model myślenia etycznego, które podejmuje pytania moralno-społeczne swego czasu i szuka odpowiedzi poprzez próbę przełożenia niezmiennych elementów etosu biblijnego na formuły bardziej konkretne.<br />
<br />
Osobną pozycję w rozwoju katolickiej etyki społecznej zajmują dwaj myśliciele chrześcijańscy (zarówno filozofowie, jak i teologowie): [[św. Augustyn]] (którego dzieło ''De civitate Dei'' kładzie podwaliny pod system etyki społecznej) i [[św. Tomasz z Akwinu]], twórczy kontynuator myśli Augustyna, a przede wszystkim autor systematycznego myślenia etycznego w dziedzinie społecznej. Nazywany „mistrzem syntezy”, św. Tomasz dokonał harmonijnego połączenia ówczesnej wiedzy filozoficznej (głównie arystotelizmu) z teologią. Na płaszczyźnie etyczno-społecznej przyniosło to owoce w postaci określenia obiektywnego porządku fundowanego na odwiecznym prawie Bożym (lex aeterna).<br />
<br />
Właściwy rozwój tej dyscypliny zaczyna się pod koniec XIX wieku. Wiąże się on z powstaniem tzw. kwestii społecznej i ''„katolicyzmu społecznego”'', głównie w Europie Zachodniej i w USA. Za symboliczny początek etyki społecznej uważa się datę publikacji [[encykliki społeczne|encykliki]] Leona XIII ''Rerum novarum'' (1891), która to encyklika po raz pierwszy w ramach oficjalnego nauczania Kościoła podjęła próbę sformułowania etycznej odpowiedzi na kwestię robotniczą i propozycje jej rozwiązania formułowane przez socjalizm i [[liberalizm]]. Zawiera ona wzorcowy model refleksji etycznej, który wychodzi od analizy problemu społecznego (sytuacji robotników pozbawionych praw do własności, ekonomii, jaka zagubiła swój moralny wymiar), rozważa go w świetle zasad etycznych ([[godność człowieka|godności człowieka]], [[prawda|prawdy]] i [[wolność|wolności]], [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]] i [[dobro wspólne|dobra wspólnego]]) oraz formułuje podstawowe wskazania praktyczne (zagadnienie warunków sprawiedliwej [[płaca|płacy]], obowiązków państwa, pomocniczej i pośredniczącej roli związków zawodowych oraz praktycznej drogi realizacji przez reformistyczną naprawę ustroju, a nie rewolucję i walkę klas).<br />
<br />
== Sobór Watykański II o etyce społecznej ==<br />
<br />
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]] wyznacza nowe drogi przed katolicką etyką spółeczną. Jej fundamentalnym założeniem jest teologiczny wgląd w rzeczywistość społeczną w świetle Bożego objawienia, które jest podstawową kategorią antropologiczno-etyczną, zarówno w sensie treści, jak i struktur myślenia. Ten przełom metodologiczny owocuje teologiczną rewaloryzacją historii, w której Bóg jest obecny i działa poprzez ''„znaki czasu”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 4; 11; 26</ref>, a człowiek poprzez własną egzystencję. Dynamicznie rozumiana doczesność jest bowiem sceną ludzkiego dramatu, który rodzi podstawowe pytania <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 10</ref>. Można na nie odpowiedzieć przez teologiczną analizę osoby ludzkiej, która prowadzi do integralnej antropologii, wskazującej na etyczny i społeczny charakter człowieka. Z fundamentu antropologicznego wypływa etyka społeczna, gdyż relacja człowieka ze społecznością polega na odpowiedzialnym [[uczestnictwo|uczestnictwie]] w jej rozwoju. Dokonuje się to dzięki ludzkiemu czynowi rozumianemu teologicznie i etycznie, przy równoczesnym poszanowaniu autonomii rzeczywistości ziemskich, jaka rodzi konieczność poznania prawdy rzeczywistości społecznej ([[małżeństwo|małżeństwa]] i [[rodzina|rodziny]], [[kultura|kultury]], życia społeczno-gospodarczego, wspólnoty politycznej i międzynarodowej) poprzez [[dialog]] nauki, [[wiara|wiary]] i moralności. Rzeczywistości te stają się jednocześnie miejscem realizacji powołania każdego człowieka, którym jest wszechstronny [[rozwój]] rozumiany jako doskonalenie integralnie pojętej natury ludzkiej. Określone w ten sposób podstawowe zręby personalizmu chrześcijańskiego stają się merytorycznym i epistemologicznym paradygmatem katolickiej etyki społecznej, w świetle którego należy dokonywać oceny zmieniającej się rzeczywistości społecznej.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. etyki społecznej ==<br />
<br />
Etyka społeczna w nauczaniu Jana Pawła II stanowi kontynuację, ale i właściwie rozumianą zmianę w stosunku do poprzednich okresów, i to zarówno w sposobie jej uprawiania, jak i w treściach. Podejmując tematy tradycyjnie obecne w katolickiej etyce społecznej, Papież dokonuje ich interpretacji w świetle nauczania Soboru Watykańskiego II i zmieniającego się społecznego, gospodarczego i politycznego kontekstu, w którym egzystuje konkretny człowiek, a także [[wspólnota]] ludzka.<br />
<br />
Nazywana „fazą prorocką” katolickiej etyki społecznej z racji przenikliwości, realizmu i uniwersalizmu przesłania, nauka Papieża określa dzisiejszą kwestię społeczną jako globalny kryzys [[wartość moralna|wartości]], czyli kryzys zmysłu moralnego <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 9; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 98</ref> dotyczący indywidualnej i społecznej egzystencji człowieka. Wobec takiego wyzwania konieczna jest zasadnicza refleksja nad tożsamością [[nauczanie społeczne Kościoła|społecznego nauczania Kościoła]], którego rdzeniem jest etyka społeczna.<br />
<br />
Merytoryczną kontynuacją, a jednocześnie nowością jest tutaj konsekwentna teologizacja etyki społecznej <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 41</ref> w sensie jej ubiblijnienia. Jan Paweł II jest bowiem przekonany, że ''„zarówno interpretacja, jak i rozwiązanie aktualnych problemów ludzkiego współżycia wymaga uwzględnienia ich wymiaru teologicznego”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 55</ref>. Objawienie staje się w ten sposób hermeneutyką człowieka i społeczeństwa, gdyż ''„Kościół czerpie »zdolność rozumienia człowieka« z Bożego Objawienia”'' <ref>tamże</ref>. Innymi słowy: ''„Dzięki Ewangelii Kościół posiada [[prawda|prawdę]] o człowieku. Zawiera się ona w antropologii, którą Kościół nieustannie zgłębia i głosi (...). Ta pełna prawda o człowieku stanowi fundament nauczania społecznego Kościoła oraz podstawową przesłankę prawdziwego [[wyzwolenie|wyzwolenia]]”'' <ref>Przemówienie na III Generalnym Zgromadzeniu Biskupów Ameryki Łacińskiej, Puebla 28.01.1979, 1, 9</ref>.<br />
<br />
Nie oznacza to jednak metafizycznego antropocentryzmu katolickiej etyki społecznej, gdyż punktem wyjścia tej refleksji jest poprawne teologicznie rozumienie Boga poprzez Jego działanie jako ''Redemptor mundi''. Odkupienie jest rozumiane jako ''„odnowione stworzenie”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 8</ref>, a refleksja nad jego sensem rodzi adekwatną i integralną antropologię. Osoba ludzka jest tu postrzegana jako ''„byt uczestniczący w Transcendencji”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 13</ref> dzięki swojemu pochodzeniu i przeznaczeniu. Człowiek bowiem jest chciany przez Boga ''„jako jedyne stworzenie dla niego samego, i wobec którego ma swój plan”'', dlatego zrozumienie jego natury i celu, do którego dąży, ''„nieodmiennie prowadzi przez Tajemnicę Wcielenia i Odkupienia”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 53</ref>.<br />
<br />
Zatem teologicznym wnioskiem, a jednocześnie punktem wyjścia refleksji etyczno-społecznej jest [[prawda]] antropologiczna. Dopiero w jej świetle można stworzyć poprawną wizję człowieka. Potrzebę takiej integralnej antropologii dostrzega Papież w kontekście swej krytyki rozmaitych ideologii (socjalizmu, [[komunizm|komunizmu]], ekonomizmu i [[konsumizm|konsumizmu]]), którym zarzuca tzw. ''„błąd antropologiczny”'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 13</ref>. Jego istotą jest redukcja człowieka do jednego z elementów organizmu społecznego, podporządkowanego temu, co materialne. Prowadzi to do zapomnienia, iż jakość i ''„uporządkowana hierarchia posiadanych dóbr ma służyć człowiekowi”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 13; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 28</ref>. Skutkiem tego jest [[alienacja]] człowieka, która z punktu widzenia chrześcijaństwa ''„polega na odwróceniu relacji środków i celów: człowiek, nie uznając wartości i wielkości osoby w samym sobie i w bliźnim, pozbawia się możliwości przeżycia w pełni własnego człowieczeństwa i nawiązania tej relacji [[solidarność|solidarności]] i [[wspólnota|wspólnoty]] z innymi ludźmi, dla której został stworzony przez Boga”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 41</ref>. To właśnie religijna prawda stworzenia wskazuje na ''„parametr wewnętrzny”'' natury ''„właściwej człowiekowi stworzonemu przez Boga na Jego obraz i podobieństwo”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 29</ref>. Biblijne opisy stworzenia ukazują człowieka jako dynamiczny byt duchowo-cielesny, w którego naturze tkwi ''„zaczątek zadania i wymóg spełnienia go”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 30</ref>, co sprawia, że jest on ''„protagonistą rozwoju”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 4; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 30</ref>. Jest zatem kimś, kto „staje się naprawdę sobą poprzez wolny dar z samego siebie, dar ten jest możliwy dzięki podstawowej »zdolności transcendencji« osoby ludzkiej. Człowiek nie może oddać się czemuś, co stanowi projekcję rzeczywistości czysto ludzkiej, abstrakcyjnemu ideałowi lub [[kłamstwo|fałszywej]] utopii. Będąc osobą, może uczynić z siebie dar dla innej osoby czy innych osób, a w końcu dla Boga, bo Bóg jest sprawcą jego istnienia i tylko On może w pełni ten dar przyjąć” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 41</ref>. W tej, kluczowej dla katolickiej etyki społecznej, tezie antropologii teologicznej można odnaleźć wszystkie elementy składowe prawdy o człowieku. Najpierw relacyjność względem Boga, jaką trzeba nazwać transcendencją wertykalną, dzięki której zyskuje się fundament poprawnej i całościowej wizji człowieka (przez pojęcie jego godności). Następnie wyprowadzoną z niej koncepcję społecznej natury człowieka (relacja do bliźniego i bliźnich), czyli transcendencję horyzontalną, wskazującą na pierwszeństwo osoby przed społecznością w sensie jej autonomii i podmiotowości. W świetle tego faktu [[wolność]] osoby definiuje się jako jej dokonane z wyboru otwarcie na ludzi, którego konkretnym wyrazem jest [[uczestnictwo]] w życiu społecznym konstytuowane przez bycie „darem dla”.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 11; 13; 22; 39; 44; 55<br />
* CL 37<br />
* Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu”, 37<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 36<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 4; 14<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 8; 13<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 13-19; 41-42<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 31; 42<br />
* Bibliografia wypowiedzi (1978-1991) o problemach teologii moralnej, „Ethos” 1991, 15-16<br />
* Bibliografia wypowiedzi „Iustitia et Pax”, Program społeczny. Wybór tekstów Magisterium Kościoła, Poznań–Kraków 2000<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* T. Herr, Wprowadzenie do katolickiej nauki społecznej, Kraków 1998<br />
* V. Possenti, Katolicka nauka społeczna wobec dziedzictwa oświecenia, Kraków 2000<br />
* B. Sorge, Wykłady z katolickiej nauki społecznej. Od Ewangelii do cywilizacji miłości, Kraków 2001<br />
* M. Zięba, Papieże i kapitalizm. Od „Rerum novarum” po „Centesimus annus”, Kraków 1998<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o etyce społecznej ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Prawo Boże nie umniejsza zatem, a tym bardziej nie eliminuje wolności człowieka, przeciwnie — jest jej gwarancją i sprzyja jej rozwojowi. W zupełnie innym kierunku zmierzają jednak niektóre współczesne tendencje kulturowe, stanowiące podłoże dość licznych nurtów myśli etycznej, które podkreślają rzekomy konflikt między wolnością a prawem. Należą do nich doktryny, które przyznają poszczególnym jednostkom lub grupom społecznym prawo decydowania o tym, co jest dobre, a co złe: według nich ludzka wolność może „stwarzać wartości” i cieszy się pierwszeństwem przed prawdą do tego stopnia, że sama prawda uznana jest za jeden z wytworów wolności. Wolność zatem rościłaby sobie prawo do takiej autonomii moralnej, która w praktyce oznaczałaby zupełną jej suwerenność.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381/pkt/35/pos/92/haslo/etyka+spo%C5%82eczna ''Veritatis Splendor, 35'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wkroczyliśmy przez całe dotychczasowe rozważanie, zwłaszcza zaś przez ostatni jego fragment, bardzo głęboko w dziedzinę racji etycznych, które stanowią podstawowy wymiar życia ludzkiego również w obrębie tej działalności, jaką określa się jako polityczną, zgodnie z tradycją myśli europejskiej, która sięga do dzieł największych filozofów starożytności, a która znalazła swoje pełne potwierdzenie i pogłębienie w Ewangelii i chrześcijaństwie; również — a poniekąd nawet przede wszystkim — działalność polityczna znajduje swój właściwy sens w trosce o dobro ludzkie, które jest dobrem natury etycznej. Stąd też czerpie swoje najgłębsze założenia cała tak zwana społeczna nauka Kościoła, która zwłaszcza w naszej epoce, począwszy od końca XIX wieku wzbogaciła się bardzo o całą współczesną problematykę. Nie znaczy to oczywiście, że powstała ona dopiero na przełomie dwóch ostatnich stuleci, istniała bowiem od początku jako konsekwencja Ewangelii oraz przyniesionej przez Ewangelię wizji człowieka w jego stosunkach z innymi ludźmi, a zwłaszcza w życiu wspólnotowym i społecznym. Nie należy się wstydzić — jak to często niestety bywa — nauki społecznej Kościoła. To ona jest środkiem zawstydzenia innych. Tylko tu trzeba przekroczyć siebie.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/597/pkt/4/pos/25/haslo/etyka ''Przemówienie do Konferencji Episkopatu Polski, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/401 "Etyka"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=7887Hasła POLWEN ENS2014-06-30T10:47:29Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]] - brak cytatów i linków zewnętrznych<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM<br />
* [[Dehumanizacja]]<br />
* [[Demokracja]] hasło z ENM <br />
* [[Dialog]] hasło z ENM <br />
* [[Dobra materialne]]<br />
* [[Dobro wspólne]] hasło z ENM <br />
* [[Dobroczynność]]<br />
* [[Dziecko]]<br />
* [[Ekologia]] hasło z ENM <br />
* [[Encykliki społeczne]]<br />
* [[Etyka pracy]]<br />
* [[Etyka społeczna]]<br />
* [[Etyka życia gospodarczego]]<br />
* [[Faszyzm]]<br />
* [[Feminizm]]<br />
<br />
== Hasła Łukasza Kobeszki ==</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Etyka_pracy&diff=7886Etyka pracy2014-06-30T10:39:44Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Małgorzata Duda<br />
<br />
<br />
'''Etyka pracy''' – gr. ''ethikos: zwyczajowy, ethos: zwyczaj, obyczaj'' – wiedza o tym, co dobre i złe w obyczajach, zwyczajach oraz zachowaniach ludzi zmierzających do doskonalenia [[cnoty|cnót]] i unikania lub wyeliminowania wad w swym działaniu i jego skutkach. Kształtowanie się etosu [[praca|pracy]] – jak pokazuje historia – jest procesem, w którym pierwotnie traktowano pracę jako karę (mit o Syzyfie, sankcja za grzech pierwszych rodziców), następnie jako źródło uprawnień i atrybut człowieczeństwa, zaś teza nowożytna głosi: praca stworzyła człowieka. Historycznie też sytuowano pracę, najpierw jako zajęcie wymagające trudu, [[godność człowieka|niegodne człowieka]] wolnego, później – przynależne pracownikom najemnym, aż po współczesne rozumienie jej jako zatrudnianie [[wolność|wolnych]] obywateli. Wraz ze zmianami w podchodzeniu do etosu pracy zmieniało się więc jej rozumienie. W sensie etycznym praca jest dobrem, urzeczywistnia pragnienia i potrzeby człowieka – jest wartością. Jako dobro winna być doskonała, udoskonalająca naturę, etyczna i [[sprawiedliwość|sprawiedliwa]] – jest powołaniem człowieka.<br />
<br />
== Nauczanie Kościoła nt. etyki pracy ==<br />
<br />
Kościół naucza, że problematyki ludzkiej pracy nie można sprowadzić tylko do zagadnień czysto technicznych czy nawet ekonomicznych. Podstawową kategorią – stanowiącą punkt odniesienia – jest [[godność człowieka]].<br />
<br />
Biblia podkreśla, że praca nie ma stanowić jedynie środka do utrzymania się przy życiu, walki z przyrodą czy panowania nad innymi, ale winna być pojmowana szerzej: jako powołanie człowieka. Praca, z jednej strony, dostarcza środków do realizacji ludzkich potrzeb, ale także, z drugiej strony, w procesie pracy one same się realizują.<br />
<br />
[[Rozwój]] myśli chrześcijańskiej o pracy wskazuje na szerokie jej rozumienie, które wykracza poza – dzisiaj tak rozumianą – pracę zawodową, a obejmuje różne formy aktywności człowieka tak w [[rodzina|rodzinie]], jak i w społeczeństwie.<br />
<br />
Od samego początku praca była traktowana jako wyraz odpowiedzi człowieka na wezwanie Boga: człowiek został do niej powołany i dzięki ludzkiej aktywności ona sama stała się powołaniem [Rdz 1,15-16]. Człowiek przez pracę odpowiada Bogu na Jego wezwanie [Rdz 1,27-28]. Obowiązek pracy otrzymuje niejako wymiar egzystencjalny. Praca staje się zaszczytem, wypływającym z przyrodzonej i nadprzyrodzonej godności człowieka.<br />
<br />
Między godnością a pracą istnieje więź, której istota sprowadza się do obowiązków, ale i praw związanych z zagadnieniem pracy. Do najważniejszych, po prawie do życia, należy niezbywalne prawo człowieka do pracy. Znajduje ono swoje uzasadnienie w nakazie Stwórcy oraz w rozumności istoty ludzkiej. Prawo to jest konsekwencją [[prawo naturalne|naturalnego prawa]] do godziwego życia i do utrzymania. Osobistemu obowiązkowi pracy, nałożonemu przez naturę, odpowiada i z niego wynika prawo naturalne każdej jednostki, by czynić z pracy środek do zabezpieczenia życia własnego i dzieci. ''„Nie ten pracuje, kto musi, ale ten, kto jest człowiekiem”'' <ref>por. Piusa XII przemówienie radiowe w dniu Zielonych Świąt, 01.06.1941 1; 13</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. etyki pracy ==<br />
<br />
Nauczanie społeczne Jan Paweł II rozpoczął od zagadnień związanych z pracą i człowiekiem pracującym, który w procesie pracy ''„poniekąd staje się człowiekiem”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 9</ref>. Począwszy od [[encykliki społeczne|encykliki]] ''Laborem exercens'', poprzez późniejsze nauczanie, po chwilę obecną Papież nieustannie podejmuje zagadnienia nie tyle związane z wymiarem ekonomiczno-organizacyjnym pracy, co z relacjami powstającymi w procesie pracy: układami społecznymi, osobistymi odniesieniami do pracy, [[rozwój|rozwojem]] jednostkowym i całych społeczności.<br />
<br />
Myśl Jana Pawła II na temat pracy jest naturalną kontynuacją, wyjaśnieniem i rozwojem dotychczasowego [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczania Kościoła]]. Stojąc na gruncie personalizmu społecznego, wskazuje on na godność pracy i jej znaczenie w kształtowaniu ludzkiej osobowości, ale i w relacji do dzieła zbawienia. Podkreśla potrzebę kompleksowej analizy systemu pracy, jaką wymusza współczesna cywilizacja.<br />
<br />
Papież potwierdza naukę Kościoła o [[powołanie|powołaniu]] człowieka do współpracy z Bogiem nad doskonaleniem dzieła stworzenia. Dla człowieka praca posiada nie tylko swój wymiar ekonomiczny, ale nade wszystko – etyczny. ''„O tyle można powiedzieć, że człowiek poprzez pracę czyni sobie ziemię poddaną, o ile człowiek sam przez swoje postępowanie okazuje się panem, a nie niewolnikiem ziemi, a także panem, a nie niewolnikiem pracy. Praca ma dopomagać człowiekowi do tego, aby stawał się lepszym, duchowo dojrzalszym, bardziej odpowiedzialnym, aby mógł spełniać swoje ludzkie powołanie na ziemi”'' <ref>Do pielgrzymów Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, 06.06.1979</ref>.<br />
<br />
Praca – naucza Papież – będąc powołaniem człowieka, jest nierozerwalnie związana z ziemskim bytowaniem. Jest losem człowieka, istotnym aspektem jego życia – jest zadaniem i zobowiązaniem jednocześnie. Praca jest wreszcie powinnością [[moralność|moralną]] i obowiązkiem każdego z ludzi. Misja ludzi polega na tym, ''„że mają przez pracę budować świat [[sprawiedliwość|sprawiedliwy]] i braterski, w którym ludzie pracy doczekają się uznania swojej godności i należnego im miejsca w społeczeństwie. Troszcząc się o rzeczywistość stworzoną, chronią i rozwijają dobra ziemi. W ten sposób praca zwraca ich ku Bogu, bo kontynuują oni Jego twórcze dzieło, i przyczynia się do realizacji Bożego zamysłu w dziejach”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 25</ref>. Ojciec Święty powołuje się w tej kwestii na nauczanie [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]], który potwierdza prawdę, że człowiek – w procesie pracy – nie tylko przekształca środowisko naturalne, ale realizuje swoje potrzeby, urzeczywistniając jednocześnie siebie jako osobę <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 35</ref>.<br />
<br />
Wskazując na aspekt osobowy i społeczny pracy w kontekście samorealizacji, ale i realizacji [[dobro wspólne|dobra wspólnego]], Jan Paweł II wiele uwagi poświęca związkowi, jaki zachodzi pomiędzy pracą człowieka a rodziną. Człowiek podejmuje pracę, aby zabezpieczyć potrzeby swoje i swoich najbliższych. Poprzez święty związek, jakim jest rodzina, praca nabiera niezwykłego znaczenia – ciężaru [[miłość|miłości]]. ''„Rodzina stanowi jeden z najważniejszych układów odniesienia, wedle których musi być kształtowany społeczno-etyczny porządek pracy ludzkiej”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 10</ref>. Pracując na rzecz rodziny, każdy wkłada w swoją pracę codzienny trud miłości. ''„Rodzina bowiem bierze początek z miłości i jest stałym jej wyrazem, stałym jej środowiskiem. Miłość jest naturalnym źródłem działania, ożywia więc celowość pracy – stanowi o jej szlachetności”'' <ref>Przemówienie do robotników, São Paulo 04.07.1980</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II, podążając za nauczaniem swych poprzedników, wskazuje, że jeżeli praca jest powinnością, czyli obowiązkiem, to jest ona równocześnie źródłem uprawnień człowieka pracującego <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 16</ref>. W procesie pracy nie tylko wytwarza się dobra społeczne, ale przez swoją pracę człowiek nabywa prawa z nią związane. Dlatego Papież wzywa do respektowania podstawowego prawa do pracy jako prawa podmiotowego – wynikającego z [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]]. Treść tego prawa zawiera w sobie prawo do wolności wyboru pracy odpowiednio do swoich uzdolnień i nabytych umiejętności, prawo do wyboru zawodu, do wykształcenia ogólnego i zawodowego. A wszystko to służy temu, aby każdy mógł otrzymać pracę <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18</ref>. Współczesny świat nie zawsze i nie w pełni uznaje te prawa, skoro pojawiło się niszczące zjawisko [[bezrobocie|bezrobocia]], które obejmuje coraz większą liczbę ludzi.<br />
<br />
Papież przestrzega przed problemem tymczasowości pracy, nieuzasadnionym przepływem kadr, wykorzystywaniem pracy nieletnich, wydłużaniem długości dnia pracy, niedocenianiem wartości pracy, dyskryminacją [[kobiety|kobiet]] w procesie pracy. Praca – postuluje Papież – winna być tak zorganizowana, by zaistniały odpowiednie warunki psychofizyczne do jej wykonywania.<br />
<br />
Z faktu wykonywania pracy człowiekowi przysługują również świadczenia społeczne zabezpieczające życie i zdrowie jego samego, a także jego rodziny (np. dostęp do świadczeń lekarskich, edukacyjnych). Pracującemu przysługuje też prawo do [[wypoczynek|wypoczynku]], który winien być w miarę regularny, obejmujący przynajmniej niedziele i święta, a ponadto prawo do dłuższego urlopu. Praca, chociaż niewątpliwie zajmuje ważne miejsce w życiu człowieka, nie jest wszystkim, co je wypełnia. Dlatego Papież wzywa: ''„w trosce o zachowanie równowagi w ludzkim życiu należy przywiązać odpowiednie znaczenie do czasu wolnego, do życia osobistego i rodzinnego, do odpoczynku niedzielnego, który pozwala zwrócić się ku Bogu”'' <ref>List do uczestników zgromadzenia generalnego Światowego Ruchu Chrześcijańskich Ludzi Pracy, 30.08.2001</ref>.<br />
<br />
Człowiek posiada również prawo do świadczeń emerytalno-rentowych, które zabezpieczają starość, a także stanowią zabezpieczenie na wypadek uszkodzenia ciała przy pracy. Papież zwraca uwagę, że ani miejsce pracy, ani proces produkcji nie mogą szkodzić [[zdrowie|zdrowiu]] fizycznemu oraz naruszać zdrowia moralnego.<br />
<br />
Istotne miejsce w nauczaniu społecznym zajmuje problematyka sprawiedliwej [[płaca|płacy]]. W dobie wszechogarniających przemian i wstrząsów, jakie następują w świecie pracy na skutek wielkiego postępu techniki oraz zmieniających się sytuacji politycznych, Papież – w duchu solidarności międzyludzkiej – zwraca się do wszystkich: przedsiębiorców, ludzi pracy, osób sprawujących odpowiedzialne funkcje polityczne i społeczne, z apelem walki z [[globalizacja|globalizacją]] opartą wyłącznie na kryteriach ekonomicznych. Ojciec Święty wzywa wszystkich odpowiedzialnych do obrony interesów pracowników i [[pracodawca|pracodawców]] na drodze [[dialog|dialogu]], przestrzegając jednocześnie przed dominacją kapitału nad pracą <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 15</ref>.<br />
<br />
Zachęcając do większej aktywności w życiu przedsiębiorstw i społeczeństw, Papież postuluje jednoczesną troskę o formację duchową, moralną i intelektualną świata pracy. Głęboka relacja z Chrystusem i oparcie działania ludzkiego na podstawowych [[prawo moralne|zasadach moralnych]] i ewangelicznych przypominają człowiekowi o jego szczególnej misji w świecie. Chociaż praca ludzka zajmuje ważne miejsce w życiu człowieka, nie jest dla niego wszystkim. Dopiero w łączności z ofiarą Chrystusa działalność ludzka zyskuje pełny wymiar, ponieważ ''„każdy chrześcijanin jest powołany do złożenia Bogu w ofierze owoców ziemi i pracy rąk ludzkich, aby otrzymać od Zbawiciela chleb życia wiecznego”'' <ref>List do uczestników zgromadzenia..., dz. cyt.</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Godność człowieka, godność pracy, godność rodziny, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 1981, 3(15)<br />
* Przemówienie do robotników i przedsiębiorców, Barcelona 07.11.1982<br />
* Kultura ludzi pracy musi pozostać kulturą solidarną, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 2001, 11-12<br />
* Należy wprowadzić w życie nowe formy solidarności, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 2002, 3<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Majka, Rozważania o etyce pracy, Wrocław 1997<br />
* J.F. Mazurek, Godność człowieka a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Społecznych” 1980, 8<br />
* L. Roos, Teologia a etyka pracy, „Communio” 1984, 2<br />
* J. Wratny, Obowiązek pracy, prawo do pracy oraz uprawnienia człowieka pracującego, „Chrześcijanin w Świecie” 1984, 126<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Praca ludzka. Jeszcze raz wyrażam radość, że mogę na tym etapie Kongresu Eucharystycznego być z wami w Gdańsku. W tym mieście bowiem, a równocześnie na całym Wybrzeżu Bałtyckim i w innych środowiskach pracy w Polsce, podjęto ogromny wysiłek, zmierzający do tego, by ludzkiej pracy przywrócić jej pełny wymiar osobowy i społeczny.<br />
<br />
Wysiłek ten stanowi w dziejach „pracy nad pracą”, jak się wyraził współczesny polski myśliciel, doniosły etap. Nie tylko z polskiego punktu widzenia. Jest to etap ważny dla różnych środowisk, dla różnych rejonów współczesnego świata.<br />
<br />
Może rozumie się tę sprawę słabiej w krajach dobrobytu, sięgającego aż do granic konsumpcyjnych nadużyć. Ale rozumie się wszędzie tam, gdzie problem pracy stoi nadal u podstaw autentycznego postępu i wyzwolenia człowieka. Praca bowiem posiada taki właśnie wymiar, jak na to wskazuje nauczanie Kościoła, poczynając od Ewangelii i Ojców, a w czasach ostatnich od Rerum novarum po Laborem exercens.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/750/pkt/5/pos/12/haslo/etyka+pracy ''Homilia w czasie Mszy św. odprawionej dla świata pracy, 5'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Ostatnia epoka dziejów ludzkości, zwłaszcza niektórych społeczeństw, niesie z sobą słuszną afirmację techniki jako podstawowego współczynnika postępu ekonomicznego; równocześnie jednak z tą afirmacją powstały i stale powstają istotne pytania, te mianowicie, które dotyczą pracy ludzkiej od strony jej podmiotu, czyli właśnie samego człowieka. Pytania te zawierają w sobie szczególny ładunek treści i napięć o charakterze etycznym i etyczno-społecznym. I dlatego też stanowią stałe wyzwanie dla wielorakich instytucji, dla państw i rządów, dla ustrojów i organizacji międzynarodowych — stanowią również wyzwanie dla Kościoła.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383/pkt/5/pos/20/haslo/etyka+pracy ''Laborem Exercens, 5'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Pozostając nadal w perspektywie człowieka jako podmiotu pracy, wypada dotknąć bodaj syntetycznie kilku spraw, które bliżej określają godność ludzkiej pracy, pozwalają bowiem pełniej scharakteryzować właściwą jej wartość moralną. Wypada to uczynić, mając wciąż przed oczyma owo biblijne wezwanie do tego, aby czynić sobie ziemię poddaną (por. Rdz 1, 28) — w czym wyraziła się wola Stwórcy, aby praca umożliwiała człowiekowi osiągnięcie właściwego „panowania” w świecie widzialnym.<br />
<br />
Ów podstawowy, pierwotny zamiar Boga w stosunku do człowieka, którego uczynił na swój obraz i podobieństwo (por. Rdz 1, 26 n.), nie został cofnięty ani przekreślony również i wówczas, kiedy człowiek — po złamaniu pierwotnego przymierza z Bogiem — usłyszał słowa: „w pocie (...) oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie” (Rdz 3, 19). Słowa te mówią o trudzie, o ciężkim nieraz trudzie, jaki odtąd towarzyszy pracy ludzkiej — ale nie zmieniają faktu, że jest ona drogą, na której człowiek realizuje właściwe sobie „panowanie” w świecie widzialnym, „czyniąc ziemię sobie poddaną”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383/pkt/9/pos/36/haslo/cz%C5%82owiek+a+praca ''Laborem Exercens, 9'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/212 "Człowiek a praca"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dziecko&diff=7699Dziecko2014-06-24T21:02:10Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Tadeusz Borutka<br />
<br />
<br />
'''Dziecko''' – człowiek w okresie od urodzenia do pierwszych lat dojrzewania (0-12. rok życia), będący w stanie intensywnego [[rozwój|rozwoju]]; stanowi podstawową część składową [[rodzina|rodziny]].<br />
<br />
Szacunek okazywany dziecku jest widoczny na kartach ''Starego Testamentu''. W ''Pierwszej Księdze Samuela'' [1-3] opisany jest epizod powołania chłopca, któremu powierzona została misja wobec [[naród|narodu]]. Natomiast u proroka Joela [2,16] czytamy, że dzieci uczestniczą w kulcie i w [[modlitwa|modlitwie]] zgromadzonego ludu. Również w ''Księdze Judyty'' [4,10] znajduje się potwierdzenie, że dzieci uczestniczą w modlitwie wraz ze starszymi. W ''Księdze Wyjścia'' Bóg okazuje szczególną [[miłość]] do sierot i bierze je pod swą opiekę [Wj 22,21; por. Ps 68(67),6]. W Psalmie 131(130) czytamy: ''„wprowadziłem ład i spokój do mojej duszy. Jak niemowlę u swej matki, jak niemowlę – tak we mnie jest moja dusza”'' [2]. Słowa te mówią, że dziecko jest metaforą zawierzenia Bożej miłości. Prorok Izajasz zapowiada urzeczywistnienie się [[nadzieja|nadziei]] mesjańskiej poprzez narodziny dziecięcia, którego przeznaczeniem będzie przywrócenie królestwa Dawidowego <ref>Jan Paweł II, ''Dzieci w sercu Kościoła'', [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 11(167)</ref>.<br />
<br />
Jezus Chrystus stał się dzieckiem, by wypełniły się dane obietnice. ''Ewangelia'' mówi, że dziecię zrodzone z Maryi jest zapowiedzianym Emmanuelem [Mt 1,22-23]. Dziecko to zostaje poświęcone Bogu w świątyni [por. Łk 2,22], pobłogosławione przez proroka Symeona [Łk 2,28-35] i przyjęte przez prorokinię Annę [Łk 2,28-35].<br />
<br />
Jezus okazuje dzieciom wielką miłość. Jan Paweł II w następujących słowach tłumaczy ten fakt: ''„On stanął wśród nas, jako nowo narodzone Dziecię, Syn Bożego upodobania. A wokół Niego dzieci wszystkich narodów ziemi odczuwają na sobie miłujący wzrok Ojca Niebieskiego i radują się, że je miłuje. Człowiek nie może żyć bez tej miłości. Jest wezwany do miłości Boga i bliźniego, ale żeby prawdziwie miłować, potrzebna jest mu ta pewność, że Bóg go miłuje”'' <ref>Tra Pochi Giorno – do dzieci z okazji Roku Rodziny</ref>. On ''„biorąc je w objęcia, kładł na nie ręce i błogosławił je”'' [Mk 10,16].<br />
<br />
Miłość Chrystusa przyciągała dzieci, a także ich rodziców, o których czytamy w ''Ewangelii'', że „przynosili Mu również dzieci, żeby ich dotknął” [Mk 10,13]. A kiedy dzieci oddają cześć Jezusowi, wołając: „Hosanna Synowi Dawidowemu”, Jezus pochwala ich postawę, mówiąc, że oddają chwałę Bogu [Mt 21,15-16]. Innym razem uczył: „Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego” [Mt 18,3]. Wtedy też wypowiedział słowa, które są ostrzeżeniem: „Lecz kto by się stał powodem [[grzech|grzechu]] dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza” [Mt 18,6].<br />
<br />
Pan Jezus stawia dzieci za wzór wszystkim ludziom dorosłym. Dzieci ''„są (...) wymownym symbolem i wspaniałym obrazem spełnienia tych warunków moralnych, jakie są warunkiem wejścia do Królestwa Bożego i życia w całkowitym zawierzeniu się Bogu”'' [CL 47].<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dzieci ==<br />
<br />
W nauczaniu Jana Pawła II człowiek jest pierwszą i główną drogą Kościoła, a dziecko stanowi „drogę wyjątkową”. Dla Ojca Świętego dzieci są ''„uśmiechem nieba powierzonym ziemi. Są prawdziwymi klejnotami rodziny i społeczeństwa. Są radością Kościoła. Są jak »lilie na polu«, o których mówił Jezus, że nawet Salomon w całym swym przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich (Mt 6,28-29). Są szczególnie umiłowane przez Jezusa, a Kościół i Papież patrząc na nie muszą doznawać w swym sercu miłości Serca Chrystusowego”'' <ref>Dzieci w sercu Kościoła, dzieci cyt.</ref>. Troska o nie należy do stałych elementów posługi pasterskiej Papieża. Już w pierwszym swoim orędziu ''„Urbi et orbi”'', wygłoszonym w Kaplicy Sykstyńskiej na zakończenie konklawe, Ojciec Święty ze szczególną miłością ojcowską zwrócił się do dzieci dopiero co narodzonych i do [[młodzież|młodzieży]]. Życzył im: ''„by »wzrastali w łasce i poznaniu Pana naszego i Zbawiciela Jezusa Chrystusa«, jak tego pragnął Książę Apostołów (2 P 3,18)”'' <ref>Wierność Soborowi. Pierwsze orędzie radiowe i telewizyjne „Urbi et orbi”, Watykan 17.10.1978</ref>.<br />
<br />
Liczne spotkania Ojca Świętego z dziećmi w Rzymie i podczas podróży apostolskich świadczą o szczególnej bliskości wobec nich. Papież spotyka się także z uczestnikami różnych organizacji i konferencji, poświęconych problemom dzieci. Szczególne zasługi na polu opieki nad dziećmi mają: Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom (UNICEF) oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Ojciec Święty apeluje do wszystkich ludzi dobrej woli, aby pomoc dzieciom i troskę o stworzenie im właściwych warunków rozwoju uczynili centralnym tematem [[dialog|dialogu]] światowego oraz przedmiotem współpracy. Docenia także inicjatywy Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, która co roku organizuje Międzynarodowe Konferencje poświęcone problemom dzieci. Wyrazem troski i szczególnej miłości jest jego ''List do dzieci w Roku Rodziny''.<br />
<br />
W przemówieniu wygłoszonym do przedstawicieli Organizacji Narodów Zjednoczonych Jan Paweł II określił swój ojcowski stosunek do dzieci: ''„Pragnę (...) wypowiedzieć tę radość, jaką dla każdego z nas stanowią dzieci, wiosna życia, zadatek przyszłości każdej dzisiejszej ojczyzny. Żaden kraj na świecie, żaden system polityczny, nie może myśleć o swej przyszłości inaczej, jak tylko poprzez wizję tych nowych pokoleń, które przejmą od swoich rodziców wielorakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń zarówno własnego narodu, jak też całej rodziny ludzkiej. Troska o dziecko jeszcze przed jego narodzeniem, od pierwszej chwili poczęcia, a potem w latach dziecięcych i młodzieńczych, jest pierwszym i podstawowym sprawdzianem stosunku człowieka do człowieka. I dlatego też, czegóż można życzyć każdemu narodowi i całej ludzkości, wszystkim dzieciom świata, jeśli nie owej lepszej przyszłości, w której poszanowanie praw człowieka stanie się pełną rzeczywistością nadchodzącego 2000 roku”'' <ref>Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 21</ref>.<br />
<br />
Przyjście Syna Bożego na świat jest świętem człowieka, którego Bóg powołał w swoim Przedwiecznym Synu, ażeby i on – człowiek – stawał się synem Bożym i osiągnął zbawienie. Za sprawą narodzenia się wśród ludzi Syna Bożego każdy człowiek jest powołany, by stawać się w Chrystusie ''„duchem ożywiającym”'' [1 Kor 15,45]. Jan Paweł II zauważa, że genealogia każdego człowieka zaczyna się niejako w Bożym narodzeniu. Człowiek rodzi się jako syn człowieczy, aby w Chrystusie stawać się ''„dzieckiem Bożym”''. Słowo Wcielone ''„dało nam moc, abyśmy stali się dziećmi Bożymi (J 1,12)”'' <ref>Narody świata i cały Kościół patrzą w stronę rodziny, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 2(160)</ref>.<br />
<br />
Wszystkie dzieci – stwierdza Jan Paweł II – powinny pragnąć coraz bardziej być z Chrystusem, spotykać się z Nim, poznawać Go i [[naśladowanie|naśladować]], bez zniechęcenia i bez oglądania się wstecz. Ojciec Święty wskazuje na Chrystusa i zachęca wszystkie dzieci, żeby Go wybierały na swego najwspanialszego Mistrza i Zbawiciela. Bowiem to On ma moc uwolnić człowieka od egoistycznych namiętności.<br />
<br />
W ''Liście do dzieci'' Jan Paweł II mówi też o [[chrzest|chrzcie św.]], który jest pierwszym i najpotrzebniejszym do zbawienia [[sakramenty|sakramentem]]. Jest on dla człowieka wielkim wydarzeniem. Uwalnia go bowiem od [[grzech|grzechu]] pierworodnego, czyniąc dzieckiem Bożym w Chrystusie i dając mu udział w życiu łaski chrześcijańskiej [[wspólnota|wspólnoty]]. Poprzez ten sakrament dzieci stają się członkami Kościoła. Od początku ich życia chrzest pobudza w nich rozwój łaski. ''„Pod wpływem Ducha Świętego kształtują się ich pierwsze wewnętrzne skłonności, nawet jeżeli nie są jeszcze zdolne do świadomego aktu [[wiara|wiary]]: dokonają go później, potwierdzając ten pierwszy impuls”'' <ref>Dzieci w sercu Kościoła, dzieci cyt.</ref>.<br />
<br />
Ponieważ chrztu udziela się obecnie dzieciom i wielu wiernych nie pamięta tego wydarzenia, dlatego świętowanie pamiątki dnia chrztu św. zostało przeniesione na dzień Pierwszej Komunii Świętej. Dzień ten Ojciec Święty nazywa wielkim świętem rodziny. Sam wspomina go jako jeden z najpiękniejszych dni w swoim życiu. Papież zachęca dzieci do jak najczęstszego przyjmowania Pana Jezusa w komunii św., by w ten sposób odpowiadały na Jego wielką miłość i pozostawały z Nim w zażyłej przyjaźni. Z komunią św. Papież łączy obowiązek i potrzebę uczestniczenia we mszy św. niedzielnej i świątecznej. Bez uczestnictwa we mszy św. trudno wyobrazić sobie bowiem prawdziwego chrześcijanina. Chrześcijaństwo łączy się bardzo ściśle z Eucharystią.<br />
<br />
Papież [[Pius X]] pozwalał dzieciom przystępować do tzw. wczesnej komunii św. Uzasadniając obniżenie wieku, w którym można przystąpić do komunii św., mówił: ''„Będziemy mieli świętych pośród dzieci”''. Interpretując te słowa, Jan Paweł II stwierdza: ''„i rzeczywiście, mieliśmy takich świętych”''. Papież dodaje również: ''„będziemy mieli apostołów pośród dzieci”'' [tamże].<br />
<br />
W życiu chrześcijanina bardzo ważną rolę spełnia [[modlitwa]]. Jest ona konieczna w życiu. Chrystus czeka na modlitwę dzieci. Modlitwa dzieci ma ogromną siłę. Czasem nawet staje się wzorem dla dorosłych. Dzieci uczą starszych modlitwy swoją prostotą i całkowitą ufnością. Jan Paweł II, doceniając modlitwę dzieci, prosi je o modlitwę o [[pokój]] dla świata. Jest przekonany, że w tej tak ważnej dla świata sprawie może liczyć na ich pomoc.<br />
<br />
Wskazując na Chrystusa Pana obecnego w świątyni jerozolimskiej, nie tylko słuchającego, ale także stawiającego pytania i odpowiadającego, Ojciec Święty mówi o potrzebie uczęszczania na lekcje religii w parafiach i w klasach szkolnych. W ''Liście do dzieci'' stawia im następujące pytania: „Jaka jest wasza postawa wobec lekcji religii? Czy jesteście przejęci katechizacją tak jak dwunastoletni Jezus w świątyni? Czy uczęszczacie pilnie na naukę religii w szkołach i parafiach? Czy w tym pomagają wam rodzice?”.<br />
<br />
Także i w odniesieniu do dzieci należy pamiętać, że człowiek powinien iść za głosem swego powołania. Pan Bóg powołuje człowieka do [[małżeństwo|małżeństwa]], do [[kapłaństwo|kapłaństwa]], do życia zakonnego, do pracy misyjnej, a Jego głos słyszalny jest już w duszy dzieci. Ojciec Święty zachęca dzieci, by modliły się o dosłyszenie tego głosu: ''„Módlcie się, drodzy chłopcy i dziewczęta, abyście rozpoznali, jakie jest wasze powołanie, i abyście mogli później iść wielkodusznie za jego głosem”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Zachęcając dzieci do pójścia za Chrystusem, Jan Paweł II wskazuje na świętych chłopców i dziewczęta z pierwszych wieków chrześcijaństwa, którzy pozostali Chrystusowi wierni aż do końca. Do nich należą m.in. św. Agnieszka, św. Agata, św. Tarsycjusz. Nie tylko w tamtych odległych czasach były dzieci, które szły za Chrystusem, również i w obecnych czasach nie brak dzieci wśród świętych i błogosławionych. Także Maryja czyni dzieci powiernikami swej matczynej troski. To Ona wybiera dzieci (św. Bernadettę z Lourdes, dzieci z La Salette, Łucję, Franciszka i Hiacyntę z Fatimy), aby powierzać im sprawy bardzo istotne dla ludzkości i Kościoła.<br />
<br />
Lata dziecięce Jan Paweł II nazywa okresem przygotowania do życia. Życie jest wielkim darem Bożym. Wiek dziecięcy jest okresem najpiękniejszym, najbardziej świeżym, najbogatszym w nadzieje, najpewniejszym radosnej i pogodnej przyszłości. Wzrastanie, które jako nakaz dał Pan pierwszemu człowiekowi, najbardziej odnosi się do dzieci. To przede wszystkim właśnie one mają wzrastać, by stać się [[mężczyzna|mężczyznami]] i [[kobieta|kobietami]] w pełni dojrzałymi. Jednakże owego wzrastania nie należy rozumieć tylko w znaczeniu fizycznym. Człowiek jako istota cielesno-duchowa winien wzrastać także w wymiarze duchowym. Wzrastanie duchowe dokonuje się dzięki rozwijaniu takich darów jak: rozum, wola, skłonność do miłowania Boga i człowieka.<br />
<br />
Człowiek nie może żyć bez [[miłość|miłości]]. Jest bowiem wezwany do miłości Boga i bliźniego. Każdego człowieka Bóg wzywa do miłości. W przypadku dzieci najbliższymi osobami, którym należy okazać miłość, są rodzice. Dlatego Bóg powiedział: ''„Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie”'' [Wj 20,12]. Jan Paweł II zauważa, że przykazanie to następuje po trzech fundamentalnych nakazach, które dotyczą stosunku człowieka i ludu Izraela do Boga. Znaczące jest to, że czwarte przykazanie wpisuje się w ten kontekst, gdyż rodzice są dla dzieci niejako zastępcami Pana Boga na ziemi. Oni dali im życie, są więc – po Bogu – pierwszymi dobroczyńcami. W obowiązku okazywania czci rodzicom Ojciec Święty widzi analogię z czcią należną Bogu.<br />
<br />
Przykazanie: „Czcij ojca twego i matkę twoją” jest związane z miłością. Zdaniem Papieża pomiędzy ''„czcij”'' a ''„miłuj”'' zachodzi bardzo bliski związek znaczeniowy. Przykazanie zobowiązuje do kierowania się ''„wewnętrzną afirmacją osoby, przede wszystkim oczywiście ojca i matki, ale również wszystkich członków rodziny”'' <ref>Tra Pochi Giorno – do dzieci z okazji Roku Rodziny</ref>. Cześć, do której wzywa przykazanie Boże, jest ''„bezinteresownym darem osoby dla osoby”'' i w tym spotyka się z miłością. Bóg wymaga od człowieka miłości do ojca i matki, wymaga jej ze względu na dobro całej rodziny. Przykazanie to charakteryzuje się wzajemnością i zobowiązuje także rodziców do miłowania swoich dzieci. One zasługują na tę miłość. Przykazanie jest nie tylko wyrazem wewnętrznej więzi rodziny, ale ukazuje również zasadę jej wewnętrznej spójni.<br />
<br />
Dziecko winno być wrażliwe na potrzeby bliźnich, ze szczególną miłością zwracać się do ubogich i do osób niepełnosprawnych. Dziecko powinno dążyć też do stworzenia nowej [[wspólnota|wspólnoty]] życia, w której ten ''„drugi”'' jest jednym z nas i zostaje przyjęty nie ze względu na to, co ma, lecz na to, kim jest – bez barier i przesądów. Takie doświadczenie wspólnoty służy społeczeństwu. Ważne jest także wpojenie dzieciom zasad poszanowania wolności religijnej oraz [[sumienie|sumienia]] kolegów i ich rodzin <ref>Szkoła katolicka w służbie wszystkim ludziom, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 5(163)</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II zauważa, że miłość i szacunek Jezusa wobec dzieci jest światłem dla Kościoła, który naśladuje swego Założyciela. Na wzór Jezusa Kościół winien przyjmować dzieci. Obecność dzieci w Kościele jest darem dla ludzi dorosłych. Dzieci bowiem ''„przypominają, że misyjna płodność Kościoła czerpie życie nie z ludzkich środków i zasług, lecz jest całkowicie bezinteresownym darem Boga”'' <ref>Dzieci w sercu Kościoła, dzieci cyt.</ref>.<br />
<br />
Ponadto dzieci pozwalają odkryć dorosłym prostotę [[świętość|świętości]]. Żyją one bowiem w świętości i w ten sposób przyczyniają się do budowania Kościoła. [[Sobór Watykański II]] podkreśla twórczą obecność dzieci w rodzinie: ''„Dzieci zaś jako żywi członkowie rodziny przyczyniają się na swój sposób do uświęcenia rodziców”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 48</ref>. Jan Paweł II, nawiązując do tych słów, zauważa, że to samo wypada powiedzieć o nich w odniesieniu do Kościoła partykularnego i powszechnego.<br />
<br />
Kościół uważa za swój obowiązek podjęcie formacji chrześcijańskiej dzieci. Należy uczyć je wiary, modlitwy i miłości do wszystkich, zgodnie z tradycjami rodzin chrześcijańskich. W związku z tym Kościół wzywa rodziców i wychowawców, aby troszczyli się o formację dzieci w zakresie życia sakramentalnego, żeby przystępowały one do [[pojednanie|sakramentu pojednania]] i by uczestniczyły w Eucharystii. Natomiast od [[kapłani|kapłanów]] wymaga, aby starali się dostosowywać nabożeństwa do możliwości dzieci. Radzi im, by tam, gdzie to możliwe, były nabożeństwa przeznaczone wyłącznie dla dzieci. Wówczas zaleca kapłanom przystosowanie liturgii przewidziane przez odpowiednie normy. Jan Paweł II zauważa, że jeśli przeprowadzone zostanie ono mądrze, może okazać się niezwykle skuteczne i sugestywne.<br />
<br />
Ojciec Święty nazywa dzieci ''„dorosłymi jutra”''. Niedocenianie lub wręcz lekceważenie tej prawdy szkodzi przyszłości nie tylko samych dzieci, ale także całego społeczeństwa <ref>Społeczeństwo ma obowiązek kochać dzieci, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 1(159)</ref>.<br />
<br />
W związku z tym potrzebne jest skuteczne działanie w obronie dzieci. U podstaw tego zaangażowania powinna znajdować się świadomość, że życie jest darem miłości i dlatego obrona życia, zwłaszcza życia dzieci, oraz troska o jego wzrost i harmonijne dojrzewanie muszą wypływać z miłości. Ojciec Święty stwierdza: ''„Wszystkie prawa dziecka zawierają się w prawie do bycia kochanym: dlatego społeczeństwo nie może twierdzić, że chroni dziecko, otacza je opieką i wspomaga jego [[rozwój]], jeśli podejmując te działania nie uświadomi sobie na nowo, że ma obowiązek kochać dziecko”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Konieczna jest [[solidarność]] wszystkich ludzi dobrej woli w niesieniu pomocy dzieciom najsłabszym i opuszczonym. Same organizacje krajowe i międzynarodowe, niosące pomoc dzieciom, nie są w stanie sprostać rosnącym potrzebom ogromnych rzesz dzieci pozbawionych pomocy.<br />
<br />
Kościół, wrażliwy na prawa człowieka, szczególnie zaś najsłabszych, od początku swego istnienia aż do chwili obecnej otacza dzieci miłością i troską. Czyni to za pośrednictwem instytucji [[dobroczynność|dobroczynnych]]. Istnieją różne formy stowarzyszeń prowadzonych przez duszpasterzy, zgromadzenia zakonne męskie i żeńskie, ruchy i instytucje gromadzące wiernych świeckich, organizacje wolontariatu, świadczące pomoc dzieciom. Nie brak też ludzi, którzy podejmują ukryte formy opieki nad dziećmi.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 21-22<br />
* Tra Pochi Giorno – do dzieci z okazji Roku Rodziny<br />
* Przemówienie w UNESCO, 02.06.1980, 2<br />
* Do robotników São Paulo, 04.07.1980, 2<br />
* Dzieci należą najpierw do Boga. Homilia, Prato 19.03.1986<br />
* Antologia: Dziecko w nauczaniu Jana Pawła II, red. J. Żukowicz, Kraków 1986<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* T. Balicki, Dziecko i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II, Kraków 2000<br />
* S. Chrobak, Koncepcja wychowania personalistycznego w nauczaniu Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Warszawa 1999<br />
* Rodzina w nauczaniu Jana Pawła II, Kraków 1990<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dzieciach ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Jeżeli zatem dzieciństwo i młodość są czasem, w którym człowiek stopniowo uczy się swojego człowieczeństwa, rozpoznaje swoje możliwości, poniekąd tworzy projekt życia, który będzie realizował w wieku dojrzałym, to i starość nie jest pozbawiona szczególnej wartości, ponieważ — jak zauważa św. Hieronim — łagodząc namiętności «pomnaża mądrość i służy dojrzalszymi radami». W pewnym sensie jest to czas szczególnie nacechowany mądrością, którą zwykle przynoszą z sobą lata doświadczeń, jako że «czas jest znakomitym nauczycielem». Powszechnie znane są też słowa, którymi modli się Psalmista: «Naucz nas liczyć dni nasze, abyśmy osiągnęli mądrość serca» (Ps 90 [89], 12).</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/803/pkt/6/pos/18/haslo/dziecko%2C+dzieci%2C+dzieci%C4%99ctwo%2C+dzieci%C5%84stwo ''Do moich Braci i Sióstr - ludzi w podeszłym wieku, 6'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W swej najgłębszej rzeczywistości miłość jest istotowo darem, a miłość małżeńska, prowadząc małżonków do wzajemnego „poznania”, które czyni z nich „jedno ciało”, nie wyczerpuje się wśród nich dwojga, gdyż uzdalnia ich do największego oddania, dzięki któremu stają się współpracownikami Boga, udzielając daru życia nowej osobie ludzkiej. W ten sposób małżonkowie, oddając się sobie, wydają z siebie nową rzeczywistość-dziecko, żywe odbicie ich miłości, trwały znak jedności małżeńskiej oraz żywą i nierozłączną syntezę ojcostwa i macierzyństwa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13/pkt/14/pos/53/haslo/dziecko%2C+dzieci%2C+dzieci%C4%99ctwo%2C+dzieci%C5%84stwo ''Familiaris Consortio, 14'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Królestwo Boże jest w was przez łaskę chrztu św. Ono do was należy, jeżeli nie pozwolicie go w sobie zniszczyć przez grzech. Przez ciężki, śmiertelny grzech. Dzieci takich grzechów nie popełniają. Dlatego królestwo niebieskie jest w nich. I dlatego też Pan Jezus znajduje szczególną radość i odpoczynek w obcowaniu z dziećmi.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/459/pkt/1/pos/2/haslo/dziecko%2C+dzieci%2C+dzieci%C4%99ctwo%2C+dzieci%C5%84stwo ''Przemówienie w szpitalu pediatrycznym, 1'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/331 "Dziecko"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Encykliki_spo%C5%82eczne&diff=7698Encykliki społeczne2014-06-24T12:13:44Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Jarosław Koral<br />
<br />
'''Encykliki społeczne''' – ''gr. enkyklikos: okólny'' – okólnik bądź rodzaj urzędowego dokumentu papieskiego w sprawach [[moralność|moralności]] i [[wiara|wiary]], który skierowany jest do biskupów, wiernych i ludzi dobrej woli na całym świecie. Zazwyczaj encykliki przyjmują swe tytuły od pierwszych słów ich łacińskiego tekstu. Mają na celu przede wszystkim utrzymanie w Kościele jedności wiary. Encykliki, które dotyczą wielorakich kwestii życia społecznego, zwykło się współcześnie nazywać encyklikami społecznymi.<br />
<br />
Powszechnie przyjmuje się, że pierwszą encykliką społeczną jest encyklika papieża [[Leon XIII|Leona XIII]] ''Rerum novarum'' (15.05.1891). Nazywa się ją także ''Magna Charta'', bowiem w zwięzły sposób ukazuje zarys praw i obowiązków chrześcijańskiej [[praca|pracy]], zgodnie z zasadami etyki katolickiej. Następnie wśród encyklik społecznych wymienia się: ''Quadragesimo anno'' papieża [[Pius XI|Piusa XI]] (1931), ''Mater et magistra'' (1961) i ''Pacem in terris'' (1963) papieża Jana XXIII oraz ''Populorum progressio'' (1967) papieża [[Paweł VI|Pawła VI]].<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. encyklik społecznych ==<br />
<br />
Do wielkich dokumentów katolickiej nauki społecznej dołączyły encykliki społeczne papieża Jana Pawła II. Pierwszą z nich jest encyklika ''Laborem exercens'' (14.09.1981), powstała w 90. rocznicę ogłoszenia ''Rerum novarum''. Punktem wyjścia tego dokumentu była analiza głębokich przemian technicznych, ekonomicznych i politycznych, jakie miały wpływ na świat pracy. Centralną tezą jest stwierdzenie, że ''„praca ludzka stanowi najważniejszy punkt do rozwiązania kwestii społecznej”''. Papież definiuje pracę jako każdą działalność, którą wykonuje człowiek, bez względu na jej charakter i okoliczności, tzn. każdą działalność człowieka, którą za pracę uznać można i uznać należy pośród całego bogactwa czynności, do jakich jest on zdolny i dysponowany przez samą swoją naturę, przez samo człowieczeństwo. Tak zdefiniowana praca jest rozumiana w dwojakim znaczeniu: przedmiotowym – jako technika panowania nad ziemią, i podmiotowym – jako człowiek, który stanowi ostateczny cel pracy. Człowiek jest więc właściwym podmiotem, dlatego nie może być traktowany jako narzędzie produkcji. Człowiek nie jest dla pracy, lecz praca jest dla człowieka. Praca ludzka stanowi podstawę kształtowania życia [[rodzina|rodzinnego]], państwowego i międzynarodowego. Encyklika poddaje krytyce [[kapitalizm]], [[liberalizm]], kolektywizm i marksizm, twierdząc, że błędem tych koncepcji jest rozdzielenie kapitału od pracy. Papież uznaje pierwszeństwo pracy przed kapitałem.<br />
<br />
Jan Paweł II szuka odpowiedzi na pytanie o to, jaki ustrój pracy można uznać za [[sprawiedliwość|sprawiedliwy]]. Odpowiedź wiąże się z dopuszczeniem do współudziału w zyskach i zarządzaniu wszystkich pracujących. Łączy się to z uprawnieniami ludzi pracy, które mają być zabezpieczone przez państwo. Ono ma planować i organizować zatrudnienie, [[bezrobocie]] bowiem oznacza zło i wymaga przeciwdziałania. Obowiązkiem pracodawcy bezpośredniego jest stwarzać godziwe warunki pracy oraz sprawiedliwie wynagradzać pracę. Wiele uwagi poświęca encyklika [[związki zawodowe|związkom zawodowym]], których obowiązkiem jest staranie się nie tylko o interesy grupowe, lecz przede wszystkim o pomnażanie [[dobro wspólne|wspólnego dobra]]. Zadania związków zawodowych nie mogą się więc ograniczać jedynie do zabezpieczenia warunków pracy i płacy, lecz winny dążyć do naprawy wszystkiego, co wadliwe w systemie posiadania środków produkcji, ich zarządzania i dysponowania. W ostatniej części encykliki Jan Paweł II koncentruje swoją uwagę na duchowości ludzkiej pracy, dzięki której człowiek uczestniczy w dziele stworzenia. Przez pracę człowiek nie tylko przyczynia się do przemiany świata, ale również doskonali siebie samego.<br />
<br />
Drugim społecznym dokumentem Jana Pawła II jest encyklika ''Sollicitudo rei socialis'' (30.12.1987). Okazją do wydania tej encykliki była 20. rocznica ogłoszenia przez Pawła VI ''Populorum progressio''. Papież przedstawia zmienione w ciągu ostatnich lat stosunki społeczne i gospodarcze świata, ukazuje naukę chrześcijańską na temat rozwoju ludzkości, ocenia wielorakie problemy społeczne, kulturalne i polityczne w świetle zasad Ewangelii oraz daje szereg wskazań i zaleceń dla moralnego przekształcenia świata. Ukazuje znaczenie [[katolicka nauka społeczna|katolickiej nauki społecznej]] dla współczesnego świata i rozwiązywania jego problemów zgodnie z zasadami etyki chrześcijańskiej. Jan Paweł II, podkreślając moralny wymiar [[rozwój|rozwoju]], prezentuje panoramę ówczesnych kwestii społecznych. Zalicza do nich przede wszystkim rosnącą rozpiętość poziomu gospodarczego i kulturalnego krajów bogatych i biednych, Północy i Południa. Niedorozwój charakteryzuje się kryzysem mieszkaniowym, bezrobociem, zadłużeniem, zbrojeniami, handlem bronią. Papież ostro przeciwstawia się konsumpcji, którą określa jako nadmierną rozporządzalność dóbr materialnych na korzyść niektórych warstw społecznych. Cywilizacja ta charakteryzuje się radykalnym nienasyceniem, co w gruncie rzeczy sprowadza rozwój do kultu posiadania rzeczy. Rzeczywisty rozwój oznacza poszanowanie i realizację praw człowieka. Przy czym istotną rolę odgrywa w nim zasada solidarności, czyli mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego. Encyklika ''Sollicitudo rei socialis'' jest dokumentem, który stara się wyjaśnić złożoną rzeczywistość współczesnego świata. Ukazując jego zagrożenia, podkreśla także i zalety, do jakich zalicza: wzrost świadomości [[godność człowieka|godności człowieka]] i przysługujących mu praw, umiłowanie [[kultura|kultury]] narodowej, poczucie współzależności międzynarodowej, poszanowanie życia ludzkiego oraz troskę o środowisko naturalne. Na zakończenie Jan Paweł II udziela szczegółowych wskazań koniecznych do moralnej przemiany świata, stawiając na pierwszym miejscu ''„miłość preferencyjną dla ubogich”'', która winna być naśladowaniem życia i działalności Jezusa Chrystusa.<br />
<br />
Trzecią encyklika społeczna Jana Pawła II jest ''Centesimus annus'' (01.01.1991), wydana w 100. rocznicę ukazania się ''Rerum novarum''. Jest to dokument najbardziej wszechstronny i najgłębszy z dotychczasowych encyklik Papieża. Jan Paweł II potwierdzając naukę Leona XIII, iż socjalizm jest rozwiązaniem [[kłamstwo|fałszywym]], zauważa, że właśnie przyjęta przez ten system błędna koncepcja osoby ludzkiej przyczyniła się ostatecznie do jego upadku w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Encyklika dokonuje także krytyki społeczeństwa konsumpcyjnego jako modelu rozwoju, który pomija i odrzuca wartości duchowe. ''Centesimus annus'' podejmuje również zagadnienie własności prywatnej, związane z powszechnym przeznaczeniem dóbr ziemi. Prawo własności prywatnej posiada charakter naturalny i jest uprawnieniem osobowym człowieka. W procesie pracy ujawnia się jednak nowa forma własności, jaką jest własność wiedzy, techniki i umiejętności, których nośnikiem jest sam człowiek <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 32</ref>. Brak wiedzy i kwalifikacji jest powodem marginalizacji i degradacji społecznej w wielu krajach współczesnego świata. Jan Paweł II opowiada się za budową nowego modelu społeczeństwa, opierającego się na [[wolność|wolności]] pracy, powszechnym uczestnictwie i przedsiębiorczości. Dlatego w encyklice domaga się współpracy między [[naród|narodami]], dostępu krajów ubogich i zacofanych do osiągnięć gospodarczych, technicznych i kulturalnych krajów bogatych i rozwiniętych <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 35</ref>. W rozumieniu katolickiej nauki społecznej przedsiębiorstwo jest zrzeszeniem nie tylko kapitałów, ale przede wszystkim osób, których praca winna być chroniona przez związki zawodowe. Jan Paweł II w zakończeniu tego dokumentu potwierdza, że osoba ludzka ma fundamentalne znaczenie w całokształcie życia społecznego i gospodarczego, ponieważ jest ona pierwszą drogą Kościoła wytyczoną przez samego Chrystusa <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 53</ref>. Kościół z kolei ma do spełnienia swoją misję ewangelizacyjną w zakresie stosunków społecznych i gospodarczych, które powinny być rozwiązywane w duchu [[prawda|prawdy]], sprawiedliwości i [[miłość|miłości]].<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* Laborem exercens. Powołany do pracy. Komentarz, red. J. Krucina, Wrocław 1983<br />
* Centesimus annus. Tekst i komentarze, red. F. Kampka, C. Ritter, Lublin 1998<br />
<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* T. Borutka, J. Mazur, A. Zwoliński, Katolicka nauka społeczna, Częstochowa 1999<br />
* A. Klose, Katolicka nauka społeczna, Warszawa 1985; J. Majka, Katolicka nauka społeczna, Rzym 1987<br />
* H. Skorowski, Problematyka praw człowieka, Warszawa 1996<br />
* Cz. Strzeszewski, Katolicka nauka społeczna, Lublin 1994<br />
<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dobroczynno%C5%9B%C4%87&diff=7697Dobroczynność2014-06-24T11:49:28Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Jarosław Koral<br />
<br />
'''Dobroczynność''' – działalność mająca na celu zmniejszanie i usuwanie niedostatku z życia ludzkiego, by w rezultacie osiągnąć niezależność materialną i pełen [[rozwój]] osobowy.<br />
<br />
Kościół katolicki od początku swego istnienia starał się udzielać pomocy wszystkim potrzebującym, co stanowi istotny przejaw jego służebnej postawy względem osoby ludzkiej. Swą działalnością obejmował ludzi [[ubóstwo|ubogich]], [[chorzy|chorych]], samotnych, uciskanych i w różny sposób pokrzywdzonych, dlatego udzielanie pomocy było już u zarania chrześcijaństwa zaszczytnym dowodem przynależności do Kościoła, który przez stulecia wypracował sprawdzone formy dobroczynności. Kościół był i jest inicjatorem różnorodnej działalności charytatywnej, powołuje instytucje, jakim zaleca sprawowanie opieki nad biednymi, oraz nakazuje biskupom i kapłanom osobiste prowadzenie dzieł [[miłosierdzie|miłosierdzia]]. Fundamentem takiej działalności jest [[uumanizm chrześcijański|humanizm]], domagający się poszanowania [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]] oraz naturalnych właściwości i dążeń człowieka, któremu niesiona jest pomoc. Zasada humanizmu wymaga stosowania takich form działania, które przyczyniają się do wzajemnego zbliżenia ludzi i ułatwiają kontakty międzyosobowe.<br />
<br />
Tego typu działalności sprzyjało także ogłoszenie przez Leona XIII encykliki ''Rerum novarum'' (1891), w której papież zalecał Kościołowi i wiernym troskę o ludzi biednych, bezrobotnych, chorych i pokrzywdzonych przez los.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dobroczynności ==<br />
<br />
Pontyfikat Jana Pawła II potwierdza w teorii i praktyce działalność dobroczynną Kościoła katolickiego. Papież, korzystając z różnych okazji, wielokrotnie apelował do społeczności światowej, by okazywała pomoc ludziom chorym, biednym i zagubionym, by nie zostawiano tych osób bez środków do życia. Szczególnie uwidacznia się to podczas podróży apostolskich w te regiony świata, gdzie panuje nędza, bieda, choroby i inne dolegliwości życia społecznego. Będąc w Afryce, Ojciec Święty mówił: ''„Ja, Jan Paweł II, Biskup Rzymu i Następca świętego Piotra, wznoszę błagalny głos, bowiem nie mogę milczeć wobec zagrożenia moich braci i sióstr. Czynię się głosem tych, którzy nie mają głosu; głosem niewinnych, którzy umierali, ponieważ nie mieli wody i chleba; głosem ojców i matek, którzy widzieli, jak umierają ich nie mogące tego pojąć dzieci; głosem tych, którzy musieli patrzeć na następstwa głodu swych dzieci; głosem przyszłych pokoleń, które nie powinny żyć z owym strasznym zagrożeniem egzystencji”'' <ref>Apel w sprawie Sahelu, Ouagadougou 10.05.1980</ref>. Papież wiele razy upominał się o ludzi, którzy tak ciężko doświadczają braku podstawowych środków do życia, wzywając do niesienia pomocy w duchu chrześcijańskiej miłości. Dostrzegając nierówności społeczne spowodowane błędną koncepcją rozwoju, Jan Paweł II nawołuje świat i ludzi do praktykowania miłosierdzia, które czyni istotną zasadą życia społecznego.<br />
<br />
Nawiązując w swoim nauczaniu do ''Kazania na Górze o Błogosławieństwach'', Jan Paweł II mówił: ''„Bogatym, którzy cieszą się dobrobytem materialnym, którzy gromadzą nieproporcjonalną część [[dobra materialne|dóbr materialnych]], pierwsze Błogosławieństwo mówi, że człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest; nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z innymi. Ubogim w duchu jest człowiek bogaty, który nie zamyka swego serca, lecz sprzeciwia się nieludzkim sytuacjom, utwierdzającym ubóstwo i niedolę wielu ludzi; [[głód|głodujących]] i pozbawionych należnej im szansy rozwinięcia ludzkiego potencjału; pozbawionych godziwych warunków mieszkaniowych i niezbędnego odzienia; cierpiących choroby z powodu braku podstawowej nawet opieki lekarskiej; doprowadzonych do rozpaczy [[bezrobocie|brakiem zatrudnienia]], które pozwoliłoby na zaspokojenie potrzeb ich [[rodzina|rodzin]] poprzez uczciwą [[praca|pracę]]. Prawdziwie ubogi w duchu jest człowiek bogaty, który nie spocznie, dopóki jego brat i siostra nękani będą niesprawiedliwością i niemocą. Ubogi w duchu jest ten, kto ma [[władza|władzę]] polityczną, a pamięta, że jest mu ona dana wyłącznie dla [[dobro wspólne|wspólnego dobra]]; kto nigdy nie przestanie myśleć nad nowymi sposobami zorganizowania wszystkich warstw społeczeństwa zgodnie z wymogami godności i równości”'' <ref>Do ubogich mieszkańców Tondo, Filipiny 18.02.1981</ref>. W tym kontekście ważne jest to, co Papież kieruje do zamożnych społeczeństw, głównie zachodnich. Wiele razy podkreślał ich szczodrobliwość i ofiarność na rzecz potrzebujących, ale też i wiele razy prosił o zintensyfikowanie tych działań w imię godności i praw człowieka. Dowodził, że katolicy wielokrotnie w historii zdawali zawsze pozytywnie egzamin z miłosierdzia i dobroczynności wobec potrzebujących. Myślenie i praktyka społeczna inspirowane przez Ewangelię winny być nacechowane szczególną wrażliwością na sytuację najnieszczęśliwszych i najbardziej biednych. Kościół bowiem stworzył szeroką gamę placówek charytatywnych, jakie umożliwiając szczodrość publiczną i prywatną, spieszą z pomocą chorym i cierpiącym. Ten rodzaj pomocy, który szanuje [[wolność]] i godność potrzebujących, jest doskonałym środkiem kształtowania sumień ofiarodawców.<br />
<br />
Należy zauważyć również, że Jan Paweł II nie tylko w teorii naucza o dobroczynności, lecz przede wszystkim stosuje ją w praktyce. Wielokrotnie za swego pontyfikatu Papież wspierał finansowo ofiary wojen, powodzi czy kataklizmów. Przeznaczał też liczne środki finansowe na realizację projektów prowadzonych przez organizacje charytatywne, dając w ten sposób najlepszy dowód, że zależy mu na każdym człowieku. Modernizował i kupował sprzęt medyczny do szpitali, aby mogły one jak najlepiej służyć ludziom chorym i cierpiącym.<br />
<br />
Najbardziej podstawowym polem urzeczywistnienia dobroczynności jest życie człowieka, zwłaszcza tego, który znalazł się w autentycznej potrzebie. Osoba ludzka jest rzeczywistością dynamiczną w zakresie swego rozumnego, wolnego i odpowiedzialnego działania i posiada możliwość zrealizowania swojego człowieczeństwa w pełni własnej osobowości. Człowiek jako najwyższa wartość świata stworzonego, z racji natury swego powołania przez Boga, posiada wielką godność i jest podmiotem licznych praw. Dlatego dobroczynność jest obowiązkiem i niezbywalnym prawem wszystkich ludzi wierzących, czego najlepszym przykładem jest osoba Jana Pawła II.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 11<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/480 ''Ecclesia in Asia''] 34<br />
* Przesłanie do uczestników kongresu „O kulturę życia”, Watykan 23.04.1996<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 37<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 42<br />
* The commonwealth of nation – na międzynarodową konferencję na temat zaludnienia i rozwoju w Kairze, Watykan 19.03.1994 <br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Koral, Podstawy działalności charytatywnej Kościoła na przykładzie organizacji Caritas, Kraków 2000<br />
* A. Kowalczyk, Caritas Polska i Caritas diecezjalne – cele, struktury, działalność, w: Kościół w Polsce wobec potrzebujących, red. M. Chmielewski, Lublin 1994<br />
* Kościół w Polsce wobec potrzebujących, red. M. Chmielewski, Lublin 1994<br />
* W. Słomka, Miłosierdzie w postawie ludzkiej, Lublin 1989<br />
* F. Woronowski, Miłosierni miłosierdzia dostąpią, Łomża 1989<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dobroczynności ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wiem, że dzięki wakfom zostały już zrealizowane liczne przedsięwzięcia, i cieszę się z tego. W pierwszym rzędzie pochwalam inicjatywy podjęte przez patriarchaty, eparchie i instytuty zakonne, a szczególnie inicjatywę zbudowania pomieszczeń dla młodych małżeństw i dla osób skrzywdzonych. Pochwalam także bezinteresowne inicjatywy podejmowane w tej domenie przez świeckich. Istotną sprawą jest kontynuowanie i rozszerzanie rozmaitych projektów opracowanych na rzecz rodzin pozbawionych środków finansowych do życia.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/479/pkt/101/pos/223/haslo/inicjatywy+dobroczynne+patriarch%C3%B3w%2C+Ko%C5%9Bcio%C5%82%C3%B3w+patriarchalnych ''Nowa nadzieja dla Libanu, 101'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/12050 "Inicjatywy dobroczynne patriarchów"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dobra_materialne&diff=7696Dobra materialne2014-06-24T11:34:34Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Andrzej Ziółkowski<br />
<br />
<br />
'''Dobra materialne''' – przedmioty, które stanowią cel dążeń człowieka. Są to tzw. dobra materialne konsumpcyjne (łac. ''bona consumptibilia''), zaspokajają one bowiem różnorakie potrzeby ludzi. Współczesna kategoria ekonomiczna określa je mianem ''consumer goods''. Dobra materialne ponadto pozwalają na wykorzystanie ich w celu wytworzenia innych dóbr materialnych, które mogą być dobrami produkcyjnymi lub kapitałowymi (''bona productiva, producer goods''). Według innej kategorii można je podzielić na naturalne i wytworzone przez człowieka.<br />
<br />
Dobra materialne posiadają cechy szczególne, odróżniające je od dóbr duchowych, które potrzebują materialnego nośnika (sztuka). Ze względu na ograniczoność co do ich ilości i dostępności, występuje potrzeba regulacji dostępu do poszczególnych dóbr materialnych i korzystania oraz używania ich. Jest to problem własności.<br />
<br />
<br />
== Katolicka nauka społeczna nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Według [[katolicka nauczka społeczna|katolickiej nauki społecznej]] wszystkie dobra materialne przeznaczone są do użytku wszystkich ludzi. Jest to zasada powszechnego przeznaczenia dóbr: ''„Prywatne bowiem posiadanie dóbr materialnych na własność jest naturalnym prawem człowieka”'' <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej”, 4</ref>. Powinny być również sprawiedliwie dzielone: ''„Bóg przeznaczył ziemię ze wszystkim, co ona zawiera, na użytek wszystkich ludzi i [[naród|narodów]] tak, by dobra stworzone dochodziły do wszystkich w słusznej mierze, w duchu [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]], której towarzyszy [[miłość]]”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 69</ref>.<br />
<br />
Biblijne wskazanie: ''„napełniajcie ziemię i czyńcie ją sobie poddaną”'' [Rdz 1,28], było również punktem wyjścia dla [[Paweł VI|Pawła VI]], który przypomniał, że „wszystkie rzeczy na świecie zostały stworzone dla człowieka i że otrzymał on za zadanie poznawać ich wartość swoim umysłem oraz przetwarzać je i doskonalić przez swoją pracę i dla swojego pożytku. Skoro zaś ziemia została stworzona w tym celu, aby poszczególnym ludziom dostarczać zarówno środków do życia, jak i narzędzi rozwoju, wynika stąd, że każdy człowiek ma prawo otrzymywać z niej to, co dla niego jest konieczne”'' <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 22</ref>.<br />
<br />
Zagadnienie dóbr materialnych wiąże się nierozerwalnie z systemami społeczno-politycznymi, które regulowały podstawę wynagrodzenia, zobowiązania do świadczeń z tytułu zależności osobistej bądź z tytułu użytkowania określonych dóbr. Dzieje ludzkości wskazują na to, że wciąż trwa walka pomiędzy poszczególnymi ludźmi, narodami, a także systemami myślowymi o dobrach materialnych. Nieuzasadnione ich zawłaszczanie (niesprawiedliwy podział, wynagrodzenie za pracę, kradzież) prowadzi najczęściej do konfliktu, a nawet [[wojna|wojny]]. Dobra materialne były często (i nadal są) w posiadaniu określonej tylko grupy ludzi. To ich nierównomierne rozłożenie powoduje z jednej strony nieumiarkowany [[konsumizm|konsumizm]], a z drugiej coraz większą biedę.<br />
<br />
Nabrzmiała kwestia społeczna spowodowała, że [[Leon XIII]] w encyklice ''Rerum novarum'' przedstawił zasady o własności i utrzymaniu człowieka. [[Pius XII]] w encyklice ''Sertum laetitiae'' wzmocnił to nauczanie, ukazując, że dobra powinny być rozdzielane według zasad sprawiedliwości i miłości. Jest to prawo osobiste do korzystania z dóbr materialnych. Porządek naturalny wymaga własności prywatnej. Papież podaje zasadnicze pojęcia dotyczące używania dóbr materialnych; rozróżnia kryteria [[bogactwo|bogactwa]] i [[ubóstwo|ubóstwa]] <ref>por. Piusa XII przemówienie radiowe w dniu Zielonych Świąt, 1,13-19</ref>. Temat ten podjął [[Jan XXIII]] w encyklice ''Mater et magistra'' oraz [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio''.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Nauczanie społeczne Jana Pawła II ukazuje, że dobra materialne są darem Boga i służą przede wszystkim poszczególnemu człowiekowi, a także całemu Kościołowi, zwłaszcza zaś w krajach ubogich: ''„Kościół misyjny oddaje to, co otrzymuje; rozdaje ubogim to, co jego bogatsi członkowie oddają mu wielkodusznie do dyspozycji”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 81</ref>. Jednocześnie zwraca uwagę, aby pomagając materialnie, nie zapomnieć o duchu, w jakim się daje: ''„Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga – tak życie, jak i dobra materialne – nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona [[wiara|wiarą]]: wówczas – naprawdę – »więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu (Dz 20,35)«”'' <ref>tamże</ref>. Człowiek winien poddać rewizji swój styl życia: dystans wobec gromadzenia dóbr materialnych pozwala bowiem na głębsze pojmowanie i współuczestniczenie w przepowiadaniu i miłości względem tych, którym się pomaga.<br />
<br />
Dobra materialne mogą stanowić przeszkodę na drodze do rozpoznania swego powołania, a także pójścia za Chrystusem: ''„Bogaty młodzieniec z Ewangelii, który nie idzie za wezwaniem Jezusa (Mk 10,22), przypomina nam o przeszkodach, jakie mogą powstrzymać lub stłumić wolną odpowiedź człowieka”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 37</ref>. Oczywiście nie tylko dobra materialne powodują zamknięcie się człowieka na wartości duchowe, lecz także uwarunkowania społeczne i kulturowe naszego czasu. Dlatego w sposób szczególny Papież akcentuje prymat osoby nad rzeczą oraz zasadę powszechnego użytkowania dóbr materialnych, wynikającą z prawa do życia i utrzymania.<br />
<br />
Z okazji Jubileuszu 2000 Roku Jan Paweł II przypomniał o geście wielkoduszności w kwestii redukcji zadłużenia zagranicznego krajów ubogich i zaapelował ''„stanowczo o usunięcie dysproporcji ekonomicznych i socjalnych istniejących w świecie pracy oraz o konsekwentne kierowanie procesami [[globalizacja|globalizacji]] ekonomicznej w sposób zgodny z zasadami [[solidarność|solidarności]] i z szacunkiem należnym każdej osobie ludzkiej”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 10</ref>. Dobra materialne wcześniej odebrane powinny być zwrócone. Od takiego postępowania ''„zależy dalszy [[rozwój]] wielu krajów, decydujący o sytuacji ekonomicznej i życiowej milionów ludzi”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 14</ref>.<br />
<br />
Dobra materialne potrzebne są każdemu człowiekowi, aby w sposób godny i naturalny mógł rozwijać swoją duchową stronę życia. Jednakże ich niesprawiedliwy podział lub brak z powodów naturalnych (katastrofy, kataklizmy) sprawia, że powstają nierówności społeczne w tym względzie. Właściwe wykorzystanie dóbr materialnych, zagwarantowanie [[praca|pracy]] pozwoli ludziom poczuć się godnymi w swym powołaniu do pełnego człowieczeństwa, a także osiągnąć odpowiedni poziom życia [[rodzina|rodzin]], a nawet dobrobyt.<br />
<br />
W sposób szczególny Papież ukazuje stosunek do dóbr materialnych w orędziach na Wielki Post. Większość z nich zawiera konkretne wskazania dla wierzących i dla wszystkich ludzi dobrej woli, aby podzielili się dobrami materialnymi: ''„uczyńcie swoimi bliźnimi tych, którzy zostali ograbieni i poranieni, tych, których świat nie zauważa lub odrzuca. Uczestniczcie we wszystkich poczynaniach waszych Kościołów lokalnych, ażeby każdy chrześcijanin i każdy człowiek dobrej woli zatroszczył się o zapewnienie każdemu ze swych braci środków, także materialnych, do życia godnego, by każdy podjął odpowiedzialność za ludzki i duchowy rozwój ich samych i ich rodzin”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981</ref>. Wskazania te dotyczą nie tylko wszelkiego rodzaju zbiórek wielkopostnych, ale przede wszystkim przeniknięcia duchem [[pokuta|pokuty]] i [[nawrócenie|nawrócenia]], który jest duchem miłości i dzielenia się na wzór Chrystusa. Ta postawa zbliża chrześcijanina do misji dobrego Samarytanina wobec ubogich, wobec tych, którzy są ofiarami niesprawiedliwości i tych, którzy jeszcze nie mogą być odpowiedzialni za własny rozwój i za rozwój swoich [[wspólnota|wspólnot]].<br />
<br />
Ewangelicznym drogowskazem jest postawa pierwszych uczniów Chrystusa: ''„Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby”'' [Dz 2,44-45]. Wynika stąd tożsamość ''„dzieci Ojca niebieskiego”'', które potrafią dzielić się konkretnie i hojnie dobrami materialnymi z potrzebującymi, jakich Papież nazywa bliźnimi: ludzie bez pracy, bez pożywienia i odzienia, poszkodowani, całkowicie lub częściowo zrujnowani wskutek dramatycznych i nieprzewidzianych kataklizmów, które pogrążyły ich w fizycznej i moralnej nędzy. Do ubogich można zbliżyć się przez ''„przejawy miłości, przez osobistą i zbiorową ofiarę czasu, pieniędzy i różnorakich dóbr po, to, by zaspokajać potrzeby i zapobiegać biedom naszych braci na całym świecie. Dzielenie się jest obowiązkiem, od którego nie mogą uchylać się ludzie dobrej woli, a szczególnie uczniowie Chrystusa. Formy tego dzielenia się mogą być najrozmaitsze: od dobrowolnej służby pełnionej z godną Ewangelii spontanicznością, od hojnych i nie tylko jednorazowych darów, pochodzących z tego, co nam zbywa, a czasami i z tego, co nam samym potrzebne, aż do pracy ofiarowanej bezrobotnemu czy temu, który bliski jest już utraty wszelkiej [[nadzieja|nadziei]]”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1983</ref>.<br />
<br />
Samo dzielenie się dobrami materialnymi nie wystarcza. ''„Przede wszystkim należy zwracać uwagę na osobę obdarowywaną, na jej życie, wzbudzać w sobie pragnienie poznania sprawiedliwości, [[pokój|pokoju]], aby w końcu przejść rzeczywiście do czynów, które staną się pomocą dla ciężko doświadczonych osób i ludów”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1984</ref>.<br />
<br />
Człowiek nie jest w stanie zapobiec wszelkim fatalnym w skutki naturalnym katastrofom, ale może zapobiec ludzkiej biedzie, która wynika z tych wydarzeń, poprzez czynienie możliwie jak największego dobra. Nadto ''„nigdy nie wolno współpracować z czymkolwiek, co mogłoby stać się przyczyną [[głód|głodu]] choćby jednego tylko z naszych braci lub jednej z naszych sióstr w człowieczeństwie, bez względu na to, czy mieszkają blisko, czy też dzielą nas od nich tysiące kilometrów; a jeśli już coś takiego się stało – winniśmy starać się temu zaradzić”'' <refOrędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1995</ref>. Niedopuszczalne jest posiadać dobra materialne w nadmiarze i wciąż gromadzić bogactwa kosztem [[cierpienie|cierpienia]] innych.<br />
<br />
Wielkopostne wyrzeczenia, jakie wywodzą się z bogactwa chrześcijańskiej tradycji, pomagają zrozumieć sens dzielenia się dobrami z tymi, którzy są pozbawieni wszystkiego. Jest to jeden z wielu programów, jak zaradzić problemowi głodu. Jan Paweł II apeluje, aby podjąć nowe inicjatywy na rzecz ofiar wszelkich plag, wzmocnić inicjatywy już istniejące, podzielić się dobrami z tymi, którzy są ich pozbawieni. Płaszczyzną rozumienia tego problemu jest ewangeliczny obraz z przypowieści o bogaczu i Łazarzu [Łk 16,21]. Papież dokonuje śmiałego porównania: ''„Jeżeli zapomnimy o niezliczonej rzeszy ludzi, którzy nie tylko są pozbawieni tego, co niezbędnie potrzebne do życia (pożywienia, domu, opieki lekarskiej), ale nie mają nawet nadziei na lepszą przyszłość, to staniemy się podobni do owego bogacza, który udawał, że nie widzi żebrzącego Łazarza”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1991, 3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II zwraca się do wszystkich ludzi o refleksję nad powszechnym przeznaczeniem dóbr, wszelkimi konkretnymi formami własności prywatnej. ''„Chociaż te jasno sformułowane prawdy były wiele razy potwierdzane, trzeba ze smutkiem stwierdzić, że ziemia oraz wszystkie jej dobra – ta swego rodzaju wielka uczta, na którą są zaproszeni wszyscy [[mężczyzna|mężczyźni]] i wszystkie [[kobieta|kobiety]] przeszłości i przyszłości – niestety pod wieloma względami jest uzależniona od woli mniejszości. Wszystkie dobra ziemi są wspaniałe: zarówno te, które pochodzą z hojnych rąk Boga, jak i te, które są dziełem człowieka, wezwanego do uczestniczenia w stworzeniu poprzez swoją pracę i wkładanie w nią umiejętności. Dla każdego człowieka zresztą dostęp do tych dóbr jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia pełni jego rozwoju. Tym większym bólem napawa konstatacja, że wiele milionów osób nie może zasiąść do stołu stworzenia”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1992</ref>.<br />
<br />
Sprawiedliwy podział dóbr staje się wyzwaniem dla ludzkości. Każdy bowiem jest dzieckiem Boga i dobra stworzenia przeznaczone są dla wszystkich, każdy może zająć należne ''„miejsce u stołu stworzenia”''. Wolą Stwórcy jest, aby dobra ziemi służyły wszystkim. ''„Płodność całej ziemi powinna służyć wszystkim (św. Ambroży, De Nabuthe, VII, 33). W trudnym okresie, jaki obecnie przeżywamy, nie możemy się już ograniczać do dawania z tego, co nam zbywa: trzeba zmienić wzory postępowania i konsumpcji, aby udostępnić innym również rzeczy nam potrzebne i zachowywać dla siebie tylko to, co niezbędne, ażeby wszystkim zapewnić godziwe warunki życia. Umartwiajmy nasze pragnienie posiadania, często nieumiarkowane, aby dać bliźniemu to, czego pilnie potrzebuje. Post bogatych niech się stanie pokarmem ubogich (por. św. Leon Wielki, Homilia 20 o poście)”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1994, 5</ref>.<br />
<br />
Nauczanie Jana Pawła II w kwestii sprawiedliwego podziału dóbr materialnych jest obecne także w katechezach. Papież wskazuje na Kościół pierwotny, który po Pięćdziesiątnicy stał się „Komunią”. Poczucie wspólnoty było tak intensywne, że każdy oddawał swe dobra materialne, aby służyły potrzebom wszystkich: ''„Żaden nie nazywał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne”'' [Dz 4,32]. Nie oznacza to odrzucenia własności osobistej (prywatnej), wskazuje tylko na wielką wrażliwość braterską, gdy chodzi o potrzeby innych. Znamienne są tu słowa Piotra odnoszące się do incydentu z Ananiaszem i Safirą [por. Dz 5,4].<br />
<br />
Z ''Dziejów Apostolskich'', a także z innych tekstów ''Nowego Testamentu'' wynika jasno, że ''„pierwotny Kościół był wspólnotą, której członkowie dzielili się wzajemnie posiadanymi dobrami, a zwłaszcza wspomagali ubogich”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wskazuje na słowa św. Pawła, który poucza Koryntian w kwestii wzajemnego obdzielania się dobrami doczesnymi [1 Kor 12,26]. Jest to rezultat Komunii Chrystusowej, która staje się źródłem komunii wzajemnej. Apostoł zaleca przekazywać dobra doczesne ubogim ''„jako swego rodzaju kompensatę, realizując się poprzez wymianę miłości między zamożnymi, którzy przekazują, i potrzebującymi, którzy przyjmują”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,4</ref>. Obdarowujący są równocześnie obdarowywani [2 Kor 8,14]. Proces ów służy równowadze społeczeństwa oraz budowaniu wspólnoty Ciała – Kościoła, a przez to dwie strony, ''„zespalane i utrzymywane w łączności (…), przyczyniają sobie wzrostu dla budowania siebie w miłości”'' [Ef 4,16]. ''„Również przez taką wymianę Kościół urzeczywistnia się jako communio. (…) Zwłaszcza ubodzy, cierpiący na duszy, przeżywający trudności w relacjach z bliskimi, pozbawieni dóbr materialnych, znajdując u Matki Bożej ucieczkę i ukojenie odkrywają, że prawdziwym bogactwem jest dla wszystkich łaska nawrócenia i [[naśladowanie|naśladowania]] Chrystusa” <ref>Katechezy o Maryi 2</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II apeluje również do biskupów, aby dbali o dobra materialne w odniesieniu do prezbiterów; ci zaś niech owe dobra doczesne używają w celach godziwych według nauki Chrystusa i postanowień Kościoła. W sposób szczególny Papież zwraca uwagę duchownym na właściwe korzystanie z wszelkich dóbr, aby [[ubóstwo]] stało się ''„pewnym rysem duchowości”'', polegającym na wyrzeczeniu się dóbr ziemskich, a zwłaszcza bogactwa. Ewangeliczne ubóstwo nie jest jednoznaczne z pogardą dla dóbr doczesnych: ''„Duch ubóstwa powinien przenikać postępowanie [[kapłani|kapłana]], określając postawę, życie i osobowość jako pasterza i człowieka Bożego. Wyrazem tego powinny być bezinteresowność i dystans wobec pieniędzy, odrzucenie zachłannego pragnienia dóbr doczesnych, prosty styl życia, wybór skromnego mieszkania dostępnego dla wszystkich, rezygnacja z wszystkiego, co jest lub wydaje się być luksusem, coraz większa gotowość do bezinteresownego poświęcenia się służbie Bogu i wiernym (…). Dlatego też kapłani, nie przywiązując się wcale do bogactw, niech unikają zawsze wszelkiej chciwości i pilnie powstrzymują się od wszelkiego rodzaju handlu. Tak czy inaczej trzeba pamiętać o tym, że w używaniu dóbr we wszystkim należy się kierować światłem Ewangelii”'' <ref>Katechezy o Kościele 66</ref>. W ten sposób duchowni mogą dać dowód swej preferencyjnej opcji na rzecz ubogich poprzez dzielenie się dobrami.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 31<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 67<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12-14; 18<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 9<br />
* Orędzie z okazji Światowego Dnia Misyjnego 1992, 2<br />
* Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981; 1995, 4; 1997, 3<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Krucina, Myśl społeczna Kościoła, Wrocław 1993<br />
* M. Novak, Wolne osoby i dobro wspólne, Kraków 1998<br />
* M. Novak, A. Rauscher SJ, M. Zięba OP, Chrześcijaństwo, demokracja, kapitalizm, Poznań 1983<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dobrach materialnych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Byłoby prawdziwym dramatem, gdyby sytuacja bytowa księży, wolność od wielu codziennych udręk, z którymi muszą borykać się często świeccy, stworzyły pomiędzy duchowieństwem i wiernymi jakąś obcość. Jesteście z ludu i dla ludu. Pamiętajcie, że występujecie w imieniu Kościoła, który dziś w szczególny sposób wyraża swą „opcję preferencjalną” na rzecz ubogich.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/740/pkt/9/pos/12/haslo/kap%C5%82ani+a+dobra+materialne ''Homilia w czasie nieszporów eucharystycznych skierowana do księży, zakonników i zakonnic, 9'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dobra kościelne są środkami przeznaczonymi dla apostolatu, na działalność społeczną i na dzieła, dokonywane przez chrześcijan z myślą o rozwoju i sprawiedliwości. W rzeczywistości, „wszystkim jest wiara i miłość, od których nie ma nic ważniejszego"296. W związku z tym, posłuchajmy jeszcze, co na ten temat mówi św. Grzegorz z Nyssy: „Dzielcie się waszymi dobrami z ubogimi, którzy są szczególnie umiłowani przez Boga. Wszystko należy do Boga, naszego wspólnego Ojca. My wszyscy jesteśmy braćmi należącymi do tej samej rodziny". W kontekście administrowania dobrami, mocą mojego posłannictwa „najwyższego zarządcy i szafarza wszystkich doczesnych dóbr Kościoła", proszę o radykalne zaangażowanie wszystkich wschodnich wspólnot katolickich, tak aby stale się troszczyły o zarządzanie rozsądne, przejrzyste i wyraźnie ukierunkowane na te cele, dla których te dobra zostały nabyte. Zgodnie z Kodeksem Kanonów Kościołów Wschodnich obowiązkiem biskupów jest piecza nad zdrowiem i nowoczesnym zarządzaniem dobrami, sprawowana w duchu całkowitej bezinteresowności, przez osoby kompetentne, uczciwe i szczególnie nadające się do służby kościelnej i społecznej. Jest rzeczą jasną, że administrowanie spuścizną Kościoła jest posługiwaniem apostolskim, którego celem nie może być bogacenie się osób, rodzin czy zbiorowości.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/479/pkt/221/pos/220/haslo/dobra+materialne ''Nowa nadzieja dla Libanu, 221'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Gdy chodzi o pomoc materialną, ważne jest zwracanie uwagi na ducha, w jakim się daje. Dlatego trzeba poddać rewizji własny styl życia: misje wymagają nie tylko pomocy, ale współuczestniczenia w przepowiadaniu i w miłości względem ubogich. Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga — tak życie, jak i dobra materialne — nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona wiarą: wówczas — naprawdę — „więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379/pkt/81/pos/232/haslo/dobra+materialne ''Redemptoris missio, 81'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/13522 "Kapłani a dobra materialne"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dobra_materialne&diff=7695Dobra materialne2014-06-24T11:34:16Z<p>PWasiuk: /* Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dobrach materialnych */</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Andrzej Ziółkowski<br />
<br />
<br />
'''Dobra materialne''' – przedmioty, które stanowią cel dążeń człowieka. Są to tzw. dobra materialne konsumpcyjne (łac. ''bona consumptibilia''), zaspokajają one bowiem różnorakie potrzeby ludzi. Współczesna kategoria ekonomiczna określa je mianem ''consumer goods''. Dobra materialne ponadto pozwalają na wykorzystanie ich w celu wytworzenia innych dóbr materialnych, które mogą być dobrami produkcyjnymi lub kapitałowymi (''bona productiva, producer goods''). Według innej kategorii można je podzielić na naturalne i wytworzone przez człowieka.<br />
<br />
Dobra materialne posiadają cechy szczególne, odróżniające je od dóbr duchowych, które potrzebują materialnego nośnika (sztuka). Ze względu na ograniczoność co do ich ilości i dostępności, występuje potrzeba regulacji dostępu do poszczególnych dóbr materialnych i korzystania oraz używania ich. Jest to problem własności.<br />
<br />
== Katolicka nauka społeczna nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Według [[katolicka nauczka społeczna|katolickiej nauki społecznej]] wszystkie dobra materialne przeznaczone są do użytku wszystkich ludzi. Jest to zasada powszechnego przeznaczenia dóbr: ''„Prywatne bowiem posiadanie dóbr materialnych na własność jest naturalnym prawem człowieka”'' <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej”, 4</ref>. Powinny być również sprawiedliwie dzielone: ''„Bóg przeznaczył ziemię ze wszystkim, co ona zawiera, na użytek wszystkich ludzi i [[naród|narodów]] tak, by dobra stworzone dochodziły do wszystkich w słusznej mierze, w duchu [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]], której towarzyszy [[miłość]]”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 69</ref>.<br />
<br />
Biblijne wskazanie: ''„napełniajcie ziemię i czyńcie ją sobie poddaną”'' [Rdz 1,28], było również punktem wyjścia dla [[Paweł VI|Pawła VI]], który przypomniał, że „wszystkie rzeczy na świecie zostały stworzone dla człowieka i że otrzymał on za zadanie poznawać ich wartość swoim umysłem oraz przetwarzać je i doskonalić przez swoją pracę i dla swojego pożytku. Skoro zaś ziemia została stworzona w tym celu, aby poszczególnym ludziom dostarczać zarówno środków do życia, jak i narzędzi rozwoju, wynika stąd, że każdy człowiek ma prawo otrzymywać z niej to, co dla niego jest konieczne”'' <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 22</ref>.<br />
<br />
Zagadnienie dóbr materialnych wiąże się nierozerwalnie z systemami społeczno-politycznymi, które regulowały podstawę wynagrodzenia, zobowiązania do świadczeń z tytułu zależności osobistej bądź z tytułu użytkowania określonych dóbr. Dzieje ludzkości wskazują na to, że wciąż trwa walka pomiędzy poszczególnymi ludźmi, narodami, a także systemami myślowymi o dobrach materialnych. Nieuzasadnione ich zawłaszczanie (niesprawiedliwy podział, wynagrodzenie za pracę, kradzież) prowadzi najczęściej do konfliktu, a nawet [[wojna|wojny]]. Dobra materialne były często (i nadal są) w posiadaniu określonej tylko grupy ludzi. To ich nierównomierne rozłożenie powoduje z jednej strony nieumiarkowany [[konsumizm|konsumizm]], a z drugiej coraz większą biedę.<br />
<br />
Nabrzmiała kwestia społeczna spowodowała, że [[Leon XIII]] w encyklice ''Rerum novarum'' przedstawił zasady o własności i utrzymaniu człowieka. [[Pius XII]] w encyklice ''Sertum laetitiae'' wzmocnił to nauczanie, ukazując, że dobra powinny być rozdzielane według zasad sprawiedliwości i miłości. Jest to prawo osobiste do korzystania z dóbr materialnych. Porządek naturalny wymaga własności prywatnej. Papież podaje zasadnicze pojęcia dotyczące używania dóbr materialnych; rozróżnia kryteria [[bogactwo|bogactwa]] i [[ubóstwo|ubóstwa]] <ref>por. Piusa XII przemówienie radiowe w dniu Zielonych Świąt, 1,13-19</ref>. Temat ten podjął [[Jan XXIII]] w encyklice ''Mater et magistra'' oraz [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio''.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Nauczanie społeczne Jana Pawła II ukazuje, że dobra materialne są darem Boga i służą przede wszystkim poszczególnemu człowiekowi, a także całemu Kościołowi, zwłaszcza zaś w krajach ubogich: ''„Kościół misyjny oddaje to, co otrzymuje; rozdaje ubogim to, co jego bogatsi członkowie oddają mu wielkodusznie do dyspozycji”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 81</ref>. Jednocześnie zwraca uwagę, aby pomagając materialnie, nie zapomnieć o duchu, w jakim się daje: ''„Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga – tak życie, jak i dobra materialne – nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona [[wiara|wiarą]]: wówczas – naprawdę – »więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu (Dz 20,35)«”'' <ref>tamże</ref>. Człowiek winien poddać rewizji swój styl życia: dystans wobec gromadzenia dóbr materialnych pozwala bowiem na głębsze pojmowanie i współuczestniczenie w przepowiadaniu i miłości względem tych, którym się pomaga.<br />
<br />
Dobra materialne mogą stanowić przeszkodę na drodze do rozpoznania swego powołania, a także pójścia za Chrystusem: ''„Bogaty młodzieniec z Ewangelii, który nie idzie za wezwaniem Jezusa (Mk 10,22), przypomina nam o przeszkodach, jakie mogą powstrzymać lub stłumić wolną odpowiedź człowieka”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 37</ref>. Oczywiście nie tylko dobra materialne powodują zamknięcie się człowieka na wartości duchowe, lecz także uwarunkowania społeczne i kulturowe naszego czasu. Dlatego w sposób szczególny Papież akcentuje prymat osoby nad rzeczą oraz zasadę powszechnego użytkowania dóbr materialnych, wynikającą z prawa do życia i utrzymania.<br />
<br />
Z okazji Jubileuszu 2000 Roku Jan Paweł II przypomniał o geście wielkoduszności w kwestii redukcji zadłużenia zagranicznego krajów ubogich i zaapelował ''„stanowczo o usunięcie dysproporcji ekonomicznych i socjalnych istniejących w świecie pracy oraz o konsekwentne kierowanie procesami [[globalizacja|globalizacji]] ekonomicznej w sposób zgodny z zasadami [[solidarność|solidarności]] i z szacunkiem należnym każdej osobie ludzkiej”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 10</ref>. Dobra materialne wcześniej odebrane powinny być zwrócone. Od takiego postępowania ''„zależy dalszy [[rozwój]] wielu krajów, decydujący o sytuacji ekonomicznej i życiowej milionów ludzi”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 14</ref>.<br />
<br />
Dobra materialne potrzebne są każdemu człowiekowi, aby w sposób godny i naturalny mógł rozwijać swoją duchową stronę życia. Jednakże ich niesprawiedliwy podział lub brak z powodów naturalnych (katastrofy, kataklizmy) sprawia, że powstają nierówności społeczne w tym względzie. Właściwe wykorzystanie dóbr materialnych, zagwarantowanie [[praca|pracy]] pozwoli ludziom poczuć się godnymi w swym powołaniu do pełnego człowieczeństwa, a także osiągnąć odpowiedni poziom życia [[rodzina|rodzin]], a nawet dobrobyt.<br />
<br />
W sposób szczególny Papież ukazuje stosunek do dóbr materialnych w orędziach na Wielki Post. Większość z nich zawiera konkretne wskazania dla wierzących i dla wszystkich ludzi dobrej woli, aby podzielili się dobrami materialnymi: ''„uczyńcie swoimi bliźnimi tych, którzy zostali ograbieni i poranieni, tych, których świat nie zauważa lub odrzuca. Uczestniczcie we wszystkich poczynaniach waszych Kościołów lokalnych, ażeby każdy chrześcijanin i każdy człowiek dobrej woli zatroszczył się o zapewnienie każdemu ze swych braci środków, także materialnych, do życia godnego, by każdy podjął odpowiedzialność za ludzki i duchowy rozwój ich samych i ich rodzin”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981</ref>. Wskazania te dotyczą nie tylko wszelkiego rodzaju zbiórek wielkopostnych, ale przede wszystkim przeniknięcia duchem [[pokuta|pokuty]] i [[nawrócenie|nawrócenia]], który jest duchem miłości i dzielenia się na wzór Chrystusa. Ta postawa zbliża chrześcijanina do misji dobrego Samarytanina wobec ubogich, wobec tych, którzy są ofiarami niesprawiedliwości i tych, którzy jeszcze nie mogą być odpowiedzialni za własny rozwój i za rozwój swoich [[wspólnota|wspólnot]].<br />
<br />
Ewangelicznym drogowskazem jest postawa pierwszych uczniów Chrystusa: ''„Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby”'' [Dz 2,44-45]. Wynika stąd tożsamość ''„dzieci Ojca niebieskiego”'', które potrafią dzielić się konkretnie i hojnie dobrami materialnymi z potrzebującymi, jakich Papież nazywa bliźnimi: ludzie bez pracy, bez pożywienia i odzienia, poszkodowani, całkowicie lub częściowo zrujnowani wskutek dramatycznych i nieprzewidzianych kataklizmów, które pogrążyły ich w fizycznej i moralnej nędzy. Do ubogich można zbliżyć się przez ''„przejawy miłości, przez osobistą i zbiorową ofiarę czasu, pieniędzy i różnorakich dóbr po, to, by zaspokajać potrzeby i zapobiegać biedom naszych braci na całym świecie. Dzielenie się jest obowiązkiem, od którego nie mogą uchylać się ludzie dobrej woli, a szczególnie uczniowie Chrystusa. Formy tego dzielenia się mogą być najrozmaitsze: od dobrowolnej służby pełnionej z godną Ewangelii spontanicznością, od hojnych i nie tylko jednorazowych darów, pochodzących z tego, co nam zbywa, a czasami i z tego, co nam samym potrzebne, aż do pracy ofiarowanej bezrobotnemu czy temu, który bliski jest już utraty wszelkiej [[nadzieja|nadziei]]”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1983</ref>.<br />
<br />
Samo dzielenie się dobrami materialnymi nie wystarcza. ''„Przede wszystkim należy zwracać uwagę na osobę obdarowywaną, na jej życie, wzbudzać w sobie pragnienie poznania sprawiedliwości, [[pokój|pokoju]], aby w końcu przejść rzeczywiście do czynów, które staną się pomocą dla ciężko doświadczonych osób i ludów”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1984</ref>.<br />
<br />
Człowiek nie jest w stanie zapobiec wszelkim fatalnym w skutki naturalnym katastrofom, ale może zapobiec ludzkiej biedzie, która wynika z tych wydarzeń, poprzez czynienie możliwie jak największego dobra. Nadto ''„nigdy nie wolno współpracować z czymkolwiek, co mogłoby stać się przyczyną [[głód|głodu]] choćby jednego tylko z naszych braci lub jednej z naszych sióstr w człowieczeństwie, bez względu na to, czy mieszkają blisko, czy też dzielą nas od nich tysiące kilometrów; a jeśli już coś takiego się stało – winniśmy starać się temu zaradzić”'' <refOrędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1995</ref>. Niedopuszczalne jest posiadać dobra materialne w nadmiarze i wciąż gromadzić bogactwa kosztem [[cierpienie|cierpienia]] innych.<br />
<br />
Wielkopostne wyrzeczenia, jakie wywodzą się z bogactwa chrześcijańskiej tradycji, pomagają zrozumieć sens dzielenia się dobrami z tymi, którzy są pozbawieni wszystkiego. Jest to jeden z wielu programów, jak zaradzić problemowi głodu. Jan Paweł II apeluje, aby podjąć nowe inicjatywy na rzecz ofiar wszelkich plag, wzmocnić inicjatywy już istniejące, podzielić się dobrami z tymi, którzy są ich pozbawieni. Płaszczyzną rozumienia tego problemu jest ewangeliczny obraz z przypowieści o bogaczu i Łazarzu [Łk 16,21]. Papież dokonuje śmiałego porównania: ''„Jeżeli zapomnimy o niezliczonej rzeszy ludzi, którzy nie tylko są pozbawieni tego, co niezbędnie potrzebne do życia (pożywienia, domu, opieki lekarskiej), ale nie mają nawet nadziei na lepszą przyszłość, to staniemy się podobni do owego bogacza, który udawał, że nie widzi żebrzącego Łazarza”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1991, 3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II zwraca się do wszystkich ludzi o refleksję nad powszechnym przeznaczeniem dóbr, wszelkimi konkretnymi formami własności prywatnej. ''„Chociaż te jasno sformułowane prawdy były wiele razy potwierdzane, trzeba ze smutkiem stwierdzić, że ziemia oraz wszystkie jej dobra – ta swego rodzaju wielka uczta, na którą są zaproszeni wszyscy [[mężczyzna|mężczyźni]] i wszystkie [[kobieta|kobiety]] przeszłości i przyszłości – niestety pod wieloma względami jest uzależniona od woli mniejszości. Wszystkie dobra ziemi są wspaniałe: zarówno te, które pochodzą z hojnych rąk Boga, jak i te, które są dziełem człowieka, wezwanego do uczestniczenia w stworzeniu poprzez swoją pracę i wkładanie w nią umiejętności. Dla każdego człowieka zresztą dostęp do tych dóbr jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia pełni jego rozwoju. Tym większym bólem napawa konstatacja, że wiele milionów osób nie może zasiąść do stołu stworzenia”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1992</ref>.<br />
<br />
Sprawiedliwy podział dóbr staje się wyzwaniem dla ludzkości. Każdy bowiem jest dzieckiem Boga i dobra stworzenia przeznaczone są dla wszystkich, każdy może zająć należne ''„miejsce u stołu stworzenia”''. Wolą Stwórcy jest, aby dobra ziemi służyły wszystkim. ''„Płodność całej ziemi powinna służyć wszystkim (św. Ambroży, De Nabuthe, VII, 33). W trudnym okresie, jaki obecnie przeżywamy, nie możemy się już ograniczać do dawania z tego, co nam zbywa: trzeba zmienić wzory postępowania i konsumpcji, aby udostępnić innym również rzeczy nam potrzebne i zachowywać dla siebie tylko to, co niezbędne, ażeby wszystkim zapewnić godziwe warunki życia. Umartwiajmy nasze pragnienie posiadania, często nieumiarkowane, aby dać bliźniemu to, czego pilnie potrzebuje. Post bogatych niech się stanie pokarmem ubogich (por. św. Leon Wielki, Homilia 20 o poście)”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1994, 5</ref>.<br />
<br />
Nauczanie Jana Pawła II w kwestii sprawiedliwego podziału dóbr materialnych jest obecne także w katechezach. Papież wskazuje na Kościół pierwotny, który po Pięćdziesiątnicy stał się „Komunią”. Poczucie wspólnoty było tak intensywne, że każdy oddawał swe dobra materialne, aby służyły potrzebom wszystkich: ''„Żaden nie nazywał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne”'' [Dz 4,32]. Nie oznacza to odrzucenia własności osobistej (prywatnej), wskazuje tylko na wielką wrażliwość braterską, gdy chodzi o potrzeby innych. Znamienne są tu słowa Piotra odnoszące się do incydentu z Ananiaszem i Safirą [por. Dz 5,4].<br />
<br />
Z ''Dziejów Apostolskich'', a także z innych tekstów ''Nowego Testamentu'' wynika jasno, że ''„pierwotny Kościół był wspólnotą, której członkowie dzielili się wzajemnie posiadanymi dobrami, a zwłaszcza wspomagali ubogich”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wskazuje na słowa św. Pawła, który poucza Koryntian w kwestii wzajemnego obdzielania się dobrami doczesnymi [1 Kor 12,26]. Jest to rezultat Komunii Chrystusowej, która staje się źródłem komunii wzajemnej. Apostoł zaleca przekazywać dobra doczesne ubogim ''„jako swego rodzaju kompensatę, realizując się poprzez wymianę miłości między zamożnymi, którzy przekazują, i potrzebującymi, którzy przyjmują”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,4</ref>. Obdarowujący są równocześnie obdarowywani [2 Kor 8,14]. Proces ów służy równowadze społeczeństwa oraz budowaniu wspólnoty Ciała – Kościoła, a przez to dwie strony, ''„zespalane i utrzymywane w łączności (…), przyczyniają sobie wzrostu dla budowania siebie w miłości”'' [Ef 4,16]. ''„Również przez taką wymianę Kościół urzeczywistnia się jako communio. (…) Zwłaszcza ubodzy, cierpiący na duszy, przeżywający trudności w relacjach z bliskimi, pozbawieni dóbr materialnych, znajdując u Matki Bożej ucieczkę i ukojenie odkrywają, że prawdziwym bogactwem jest dla wszystkich łaska nawrócenia i [[naśladowanie|naśladowania]] Chrystusa” <ref>Katechezy o Maryi 2</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II apeluje również do biskupów, aby dbali o dobra materialne w odniesieniu do prezbiterów; ci zaś niech owe dobra doczesne używają w celach godziwych według nauki Chrystusa i postanowień Kościoła. W sposób szczególny Papież zwraca uwagę duchownym na właściwe korzystanie z wszelkich dóbr, aby [[ubóstwo]] stało się ''„pewnym rysem duchowości”'', polegającym na wyrzeczeniu się dóbr ziemskich, a zwłaszcza bogactwa. Ewangeliczne ubóstwo nie jest jednoznaczne z pogardą dla dóbr doczesnych: ''„Duch ubóstwa powinien przenikać postępowanie [[kapłani|kapłana]], określając postawę, życie i osobowość jako pasterza i człowieka Bożego. Wyrazem tego powinny być bezinteresowność i dystans wobec pieniędzy, odrzucenie zachłannego pragnienia dóbr doczesnych, prosty styl życia, wybór skromnego mieszkania dostępnego dla wszystkich, rezygnacja z wszystkiego, co jest lub wydaje się być luksusem, coraz większa gotowość do bezinteresownego poświęcenia się służbie Bogu i wiernym (…). Dlatego też kapłani, nie przywiązując się wcale do bogactw, niech unikają zawsze wszelkiej chciwości i pilnie powstrzymują się od wszelkiego rodzaju handlu. Tak czy inaczej trzeba pamiętać o tym, że w używaniu dóbr we wszystkim należy się kierować światłem Ewangelii”'' <ref>Katechezy o Kościele 66</ref>. W ten sposób duchowni mogą dać dowód swej preferencyjnej opcji na rzecz ubogich poprzez dzielenie się dobrami.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 31<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 67<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12-14; 18<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 9<br />
* Orędzie z okazji Światowego Dnia Misyjnego 1992, 2<br />
* Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981; 1995, 4; 1997, 3<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Krucina, Myśl społeczna Kościoła, Wrocław 1993<br />
* M. Novak, Wolne osoby i dobro wspólne, Kraków 1998<br />
* M. Novak, A. Rauscher SJ, M. Zięba OP, Chrześcijaństwo, demokracja, kapitalizm, Poznań 1983<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dobrach materialnych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Byłoby prawdziwym dramatem, gdyby sytuacja bytowa księży, wolność od wielu codziennych udręk, z którymi muszą borykać się często świeccy, stworzyły pomiędzy duchowieństwem i wiernymi jakąś obcość. Jesteście z ludu i dla ludu. Pamiętajcie, że występujecie w imieniu Kościoła, który dziś w szczególny sposób wyraża swą „opcję preferencjalną” na rzecz ubogich.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/740/pkt/9/pos/12/haslo/kap%C5%82ani+a+dobra+materialne ''Homilia w czasie nieszporów eucharystycznych skierowana do księży, zakonników i zakonnic, 9'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dobra kościelne są środkami przeznaczonymi dla apostolatu, na działalność społeczną i na dzieła, dokonywane przez chrześcijan z myślą o rozwoju i sprawiedliwości. W rzeczywistości, „wszystkim jest wiara i miłość, od których nie ma nic ważniejszego"296. W związku z tym, posłuchajmy jeszcze, co na ten temat mówi św. Grzegorz z Nyssy: „Dzielcie się waszymi dobrami z ubogimi, którzy są szczególnie umiłowani przez Boga. Wszystko należy do Boga, naszego wspólnego Ojca. My wszyscy jesteśmy braćmi należącymi do tej samej rodziny". W kontekście administrowania dobrami, mocą mojego posłannictwa „najwyższego zarządcy i szafarza wszystkich doczesnych dóbr Kościoła", proszę o radykalne zaangażowanie wszystkich wschodnich wspólnot katolickich, tak aby stale się troszczyły o zarządzanie rozsądne, przejrzyste i wyraźnie ukierunkowane na te cele, dla których te dobra zostały nabyte. Zgodnie z Kodeksem Kanonów Kościołów Wschodnich obowiązkiem biskupów jest piecza nad zdrowiem i nowoczesnym zarządzaniem dobrami, sprawowana w duchu całkowitej bezinteresowności, przez osoby kompetentne, uczciwe i szczególnie nadające się do służby kościelnej i społecznej. Jest rzeczą jasną, że administrowanie spuścizną Kościoła jest posługiwaniem apostolskim, którego celem nie może być bogacenie się osób, rodzin czy zbiorowości.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/479/pkt/221/pos/220/haslo/dobra+materialne ''Nowa nadzieja dla Libanu, 221'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Gdy chodzi o pomoc materialną, ważne jest zwracanie uwagi na ducha, w jakim się daje. Dlatego trzeba poddać rewizji własny styl życia: misje wymagają nie tylko pomocy, ale współuczestniczenia w przepowiadaniu i w miłości względem ubogich. Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga — tak życie, jak i dobra materialne — nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona wiarą: wówczas — naprawdę — „więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379/pkt/81/pos/232/haslo/dobra+materialne ''Redemptoris missio, 81'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/13522 "Kapłani a dobra materialne"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dobra_materialne&diff=7694Dobra materialne2014-06-24T11:32:50Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Andrzej Ziółkowski<br />
<br />
<br />
'''Dobra materialne''' – przedmioty, które stanowią cel dążeń człowieka. Są to tzw. dobra materialne konsumpcyjne (łac. ''bona consumptibilia''), zaspokajają one bowiem różnorakie potrzeby ludzi. Współczesna kategoria ekonomiczna określa je mianem ''consumer goods''. Dobra materialne ponadto pozwalają na wykorzystanie ich w celu wytworzenia innych dóbr materialnych, które mogą być dobrami produkcyjnymi lub kapitałowymi (''bona productiva, producer goods''). Według innej kategorii można je podzielić na naturalne i wytworzone przez człowieka.<br />
<br />
Dobra materialne posiadają cechy szczególne, odróżniające je od dóbr duchowych, które potrzebują materialnego nośnika (sztuka). Ze względu na ograniczoność co do ich ilości i dostępności, występuje potrzeba regulacji dostępu do poszczególnych dóbr materialnych i korzystania oraz używania ich. Jest to problem własności.<br />
<br />
== Katolicka nauka społeczna nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Według [[katolicka nauczka społeczna|katolickiej nauki społecznej]] wszystkie dobra materialne przeznaczone są do użytku wszystkich ludzi. Jest to zasada powszechnego przeznaczenia dóbr: ''„Prywatne bowiem posiadanie dóbr materialnych na własność jest naturalnym prawem człowieka”'' <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej”, 4</ref>. Powinny być również sprawiedliwie dzielone: ''„Bóg przeznaczył ziemię ze wszystkim, co ona zawiera, na użytek wszystkich ludzi i [[naród|narodów]] tak, by dobra stworzone dochodziły do wszystkich w słusznej mierze, w duchu [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]], której towarzyszy [[miłość]]”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 69</ref>.<br />
<br />
Biblijne wskazanie: ''„napełniajcie ziemię i czyńcie ją sobie poddaną”'' [Rdz 1,28], było również punktem wyjścia dla [[Paweł VI|Pawła VI]], który przypomniał, że „wszystkie rzeczy na świecie zostały stworzone dla człowieka i że otrzymał on za zadanie poznawać ich wartość swoim umysłem oraz przetwarzać je i doskonalić przez swoją pracę i dla swojego pożytku. Skoro zaś ziemia została stworzona w tym celu, aby poszczególnym ludziom dostarczać zarówno środków do życia, jak i narzędzi rozwoju, wynika stąd, że każdy człowiek ma prawo otrzymywać z niej to, co dla niego jest konieczne”'' <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 22</ref>.<br />
<br />
Zagadnienie dóbr materialnych wiąże się nierozerwalnie z systemami społeczno-politycznymi, które regulowały podstawę wynagrodzenia, zobowiązania do świadczeń z tytułu zależności osobistej bądź z tytułu użytkowania określonych dóbr. Dzieje ludzkości wskazują na to, że wciąż trwa walka pomiędzy poszczególnymi ludźmi, narodami, a także systemami myślowymi o dobrach materialnych. Nieuzasadnione ich zawłaszczanie (niesprawiedliwy podział, wynagrodzenie za pracę, kradzież) prowadzi najczęściej do konfliktu, a nawet [[wojna|wojny]]. Dobra materialne były często (i nadal są) w posiadaniu określonej tylko grupy ludzi. To ich nierównomierne rozłożenie powoduje z jednej strony nieumiarkowany [[konsumizm|konsumizm]], a z drugiej coraz większą biedę.<br />
<br />
Nabrzmiała kwestia społeczna spowodowała, że [[Leon XIII]] w encyklice ''Rerum novarum'' przedstawił zasady o własności i utrzymaniu człowieka. [[Pius XII]] w encyklice ''Sertum laetitiae'' wzmocnił to nauczanie, ukazując, że dobra powinny być rozdzielane według zasad sprawiedliwości i miłości. Jest to prawo osobiste do korzystania z dóbr materialnych. Porządek naturalny wymaga własności prywatnej. Papież podaje zasadnicze pojęcia dotyczące używania dóbr materialnych; rozróżnia kryteria [[bogactwo|bogactwa]] i [[ubóstwo|ubóstwa]] <ref>por. Piusa XII przemówienie radiowe w dniu Zielonych Świąt, 1,13-19</ref>. Temat ten podjął [[Jan XXIII]] w encyklice ''Mater et magistra'' oraz [[Paweł VI]] w encyklice ''Populorum progressio''.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dóbr materialnych ==<br />
<br />
Nauczanie społeczne Jana Pawła II ukazuje, że dobra materialne są darem Boga i służą przede wszystkim poszczególnemu człowiekowi, a także całemu Kościołowi, zwłaszcza zaś w krajach ubogich: ''„Kościół misyjny oddaje to, co otrzymuje; rozdaje ubogim to, co jego bogatsi członkowie oddają mu wielkodusznie do dyspozycji”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/378 ''Redemptoris Mater''] 81</ref>. Jednocześnie zwraca uwagę, aby pomagając materialnie, nie zapomnieć o duchu, w jakim się daje: ''„Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga – tak życie, jak i dobra materialne – nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona [[wiara|wiarą]]: wówczas – naprawdę – »więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu (Dz 20,35)«”'' <ref>tamże</ref>. Człowiek winien poddać rewizji swój styl życia: dystans wobec gromadzenia dóbr materialnych pozwala bowiem na głębsze pojmowanie i współuczestniczenie w przepowiadaniu i miłości względem tych, którym się pomaga.<br />
<br />
Dobra materialne mogą stanowić przeszkodę na drodze do rozpoznania swego powołania, a także pójścia za Chrystusem: ''„Bogaty młodzieniec z Ewangelii, który nie idzie za wezwaniem Jezusa (Mk 10,22), przypomina nam o przeszkodach, jakie mogą powstrzymać lub stłumić wolną odpowiedź człowieka”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 37</ref>. Oczywiście nie tylko dobra materialne powodują zamknięcie się człowieka na wartości duchowe, lecz także uwarunkowania społeczne i kulturowe naszego czasu. Dlatego w sposób szczególny Papież akcentuje prymat osoby nad rzeczą oraz zasadę powszechnego użytkowania dóbr materialnych, wynikającą z prawa do życia i utrzymania.<br />
<br />
Z okazji Jubileuszu 2000 Roku Jan Paweł II przypomniał o geście wielkoduszności w kwestii redukcji zadłużenia zagranicznego krajów ubogich i zaapelował ''„stanowczo o usunięcie dysproporcji ekonomicznych i socjalnych istniejących w świecie pracy oraz o konsekwentne kierowanie procesami [[globalizacja|globalizacji]] ekonomicznej w sposób zgodny z zasadami [[solidarność|solidarności]] i z szacunkiem należnym każdej osobie ludzkiej”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 10</ref>. Dobra materialne wcześniej odebrane powinny być zwrócone. Od takiego postępowania ''„zależy dalszy [[rozwój]] wielu krajów, decydujący o sytuacji ekonomicznej i życiowej milionów ludzi”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 14</ref>.<br />
<br />
Dobra materialne potrzebne są każdemu człowiekowi, aby w sposób godny i naturalny mógł rozwijać swoją duchową stronę życia. Jednakże ich niesprawiedliwy podział lub brak z powodów naturalnych (katastrofy, kataklizmy) sprawia, że powstają nierówności społeczne w tym względzie. Właściwe wykorzystanie dóbr materialnych, zagwarantowanie [[praca|pracy]] pozwoli ludziom poczuć się godnymi w swym powołaniu do pełnego człowieczeństwa, a także osiągnąć odpowiedni poziom życia [[rodzina|rodzin]], a nawet dobrobyt.<br />
<br />
W sposób szczególny Papież ukazuje stosunek do dóbr materialnych w orędziach na Wielki Post. Większość z nich zawiera konkretne wskazania dla wierzących i dla wszystkich ludzi dobrej woli, aby podzielili się dobrami materialnymi: ''„uczyńcie swoimi bliźnimi tych, którzy zostali ograbieni i poranieni, tych, których świat nie zauważa lub odrzuca. Uczestniczcie we wszystkich poczynaniach waszych Kościołów lokalnych, ażeby każdy chrześcijanin i każdy człowiek dobrej woli zatroszczył się o zapewnienie każdemu ze swych braci środków, także materialnych, do życia godnego, by każdy podjął odpowiedzialność za ludzki i duchowy rozwój ich samych i ich rodzin”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981</ref>. Wskazania te dotyczą nie tylko wszelkiego rodzaju zbiórek wielkopostnych, ale przede wszystkim przeniknięcia duchem [[pokuta|pokuty]] i [[nawrócenie|nawrócenia]], który jest duchem miłości i dzielenia się na wzór Chrystusa. Ta postawa zbliża chrześcijanina do misji dobrego Samarytanina wobec ubogich, wobec tych, którzy są ofiarami niesprawiedliwości i tych, którzy jeszcze nie mogą być odpowiedzialni za własny rozwój i za rozwój swoich [[wspólnota|wspólnot]].<br />
<br />
Ewangelicznym drogowskazem jest postawa pierwszych uczniów Chrystusa: ''„Ci wszyscy, co uwierzyli, przebywali razem i wszystko mieli wspólne. Sprzedawali majątki i dobra i rozdzielali je każdemu według potrzeby”'' [Dz 2,44-45]. Wynika stąd tożsamość ''„dzieci Ojca niebieskiego”'', które potrafią dzielić się konkretnie i hojnie dobrami materialnymi z potrzebującymi, jakich Papież nazywa bliźnimi: ludzie bez pracy, bez pożywienia i odzienia, poszkodowani, całkowicie lub częściowo zrujnowani wskutek dramatycznych i nieprzewidzianych kataklizmów, które pogrążyły ich w fizycznej i moralnej nędzy. Do ubogich można zbliżyć się przez ''„przejawy miłości, przez osobistą i zbiorową ofiarę czasu, pieniędzy i różnorakich dóbr po, to, by zaspokajać potrzeby i zapobiegać biedom naszych braci na całym świecie. Dzielenie się jest obowiązkiem, od którego nie mogą uchylać się ludzie dobrej woli, a szczególnie uczniowie Chrystusa. Formy tego dzielenia się mogą być najrozmaitsze: od dobrowolnej służby pełnionej z godną Ewangelii spontanicznością, od hojnych i nie tylko jednorazowych darów, pochodzących z tego, co nam zbywa, a czasami i z tego, co nam samym potrzebne, aż do pracy ofiarowanej bezrobotnemu czy temu, który bliski jest już utraty wszelkiej [[nadzieja|nadziei]]”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1983</ref>.<br />
<br />
Samo dzielenie się dobrami materialnymi nie wystarcza. ''„Przede wszystkim należy zwracać uwagę na osobę obdarowywaną, na jej życie, wzbudzać w sobie pragnienie poznania sprawiedliwości, [[pokój|pokoju]], aby w końcu przejść rzeczywiście do czynów, które staną się pomocą dla ciężko doświadczonych osób i ludów”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1984</ref>.<br />
<br />
Człowiek nie jest w stanie zapobiec wszelkim fatalnym w skutki naturalnym katastrofom, ale może zapobiec ludzkiej biedzie, która wynika z tych wydarzeń, poprzez czynienie możliwie jak największego dobra. Nadto ''„nigdy nie wolno współpracować z czymkolwiek, co mogłoby stać się przyczyną [[głód|głodu]] choćby jednego tylko z naszych braci lub jednej z naszych sióstr w człowieczeństwie, bez względu na to, czy mieszkają blisko, czy też dzielą nas od nich tysiące kilometrów; a jeśli już coś takiego się stało – winniśmy starać się temu zaradzić”'' <refOrędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1995</ref>. Niedopuszczalne jest posiadać dobra materialne w nadmiarze i wciąż gromadzić bogactwa kosztem [[cierpienie|cierpienia]] innych.<br />
<br />
Wielkopostne wyrzeczenia, jakie wywodzą się z bogactwa chrześcijańskiej tradycji, pomagają zrozumieć sens dzielenia się dobrami z tymi, którzy są pozbawieni wszystkiego. Jest to jeden z wielu programów, jak zaradzić problemowi głodu. Jan Paweł II apeluje, aby podjąć nowe inicjatywy na rzecz ofiar wszelkich plag, wzmocnić inicjatywy już istniejące, podzielić się dobrami z tymi, którzy są ich pozbawieni. Płaszczyzną rozumienia tego problemu jest ewangeliczny obraz z przypowieści o bogaczu i Łazarzu [Łk 16,21]. Papież dokonuje śmiałego porównania: ''„Jeżeli zapomnimy o niezliczonej rzeszy ludzi, którzy nie tylko są pozbawieni tego, co niezbędnie potrzebne do życia (pożywienia, domu, opieki lekarskiej), ale nie mają nawet nadziei na lepszą przyszłość, to staniemy się podobni do owego bogacza, który udawał, że nie widzi żebrzącego Łazarza”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1991, 3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II zwraca się do wszystkich ludzi o refleksję nad powszechnym przeznaczeniem dóbr, wszelkimi konkretnymi formami własności prywatnej. ''„Chociaż te jasno sformułowane prawdy były wiele razy potwierdzane, trzeba ze smutkiem stwierdzić, że ziemia oraz wszystkie jej dobra – ta swego rodzaju wielka uczta, na którą są zaproszeni wszyscy [[mężczyzna|mężczyźni]] i wszystkie [[kobieta|kobiety]] przeszłości i przyszłości – niestety pod wieloma względami jest uzależniona od woli mniejszości. Wszystkie dobra ziemi są wspaniałe: zarówno te, które pochodzą z hojnych rąk Boga, jak i te, które są dziełem człowieka, wezwanego do uczestniczenia w stworzeniu poprzez swoją pracę i wkładanie w nią umiejętności. Dla każdego człowieka zresztą dostęp do tych dóbr jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia pełni jego rozwoju. Tym większym bólem napawa konstatacja, że wiele milionów osób nie może zasiąść do stołu stworzenia”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1992</ref>.<br />
<br />
Sprawiedliwy podział dóbr staje się wyzwaniem dla ludzkości. Każdy bowiem jest dzieckiem Boga i dobra stworzenia przeznaczone są dla wszystkich, każdy może zająć należne ''„miejsce u stołu stworzenia”''. Wolą Stwórcy jest, aby dobra ziemi służyły wszystkim. ''„Płodność całej ziemi powinna służyć wszystkim (św. Ambroży, De Nabuthe, VII, 33). W trudnym okresie, jaki obecnie przeżywamy, nie możemy się już ograniczać do dawania z tego, co nam zbywa: trzeba zmienić wzory postępowania i konsumpcji, aby udostępnić innym również rzeczy nam potrzebne i zachowywać dla siebie tylko to, co niezbędne, ażeby wszystkim zapewnić godziwe warunki życia. Umartwiajmy nasze pragnienie posiadania, często nieumiarkowane, aby dać bliźniemu to, czego pilnie potrzebuje. Post bogatych niech się stanie pokarmem ubogich (por. św. Leon Wielki, Homilia 20 o poście)”'' <ref>Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1994, 5</ref>.<br />
<br />
Nauczanie Jana Pawła II w kwestii sprawiedliwego podziału dóbr materialnych jest obecne także w katechezach. Papież wskazuje na Kościół pierwotny, który po Pięćdziesiątnicy stał się „Komunią”. Poczucie wspólnoty było tak intensywne, że każdy oddawał swe dobra materialne, aby służyły potrzebom wszystkich: ''„Żaden nie nazywał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne”'' [Dz 4,32]. Nie oznacza to odrzucenia własności osobistej (prywatnej), wskazuje tylko na wielką wrażliwość braterską, gdy chodzi o potrzeby innych. Znamienne są tu słowa Piotra odnoszące się do incydentu z Ananiaszem i Safirą [por. Dz 5,4].<br />
<br />
Z ''Dziejów Apostolskich'', a także z innych tekstów ''Nowego Testamentu'' wynika jasno, że ''„pierwotny Kościół był wspólnotą, której członkowie dzielili się wzajemnie posiadanymi dobrami, a zwłaszcza wspomagali ubogich”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wskazuje na słowa św. Pawła, który poucza Koryntian w kwestii wzajemnego obdzielania się dobrami doczesnymi [1 Kor 12,26]. Jest to rezultat Komunii Chrystusowej, która staje się źródłem komunii wzajemnej. Apostoł zaleca przekazywać dobra doczesne ubogim ''„jako swego rodzaju kompensatę, realizując się poprzez wymianę miłości między zamożnymi, którzy przekazują, i potrzebującymi, którzy przyjmują”'' <ref>Katechezy o Kościele 23,4</ref>. Obdarowujący są równocześnie obdarowywani [2 Kor 8,14]. Proces ów służy równowadze społeczeństwa oraz budowaniu wspólnoty Ciała – Kościoła, a przez to dwie strony, ''„zespalane i utrzymywane w łączności (…), przyczyniają sobie wzrostu dla budowania siebie w miłości”'' [Ef 4,16]. ''„Również przez taką wymianę Kościół urzeczywistnia się jako communio. (…) Zwłaszcza ubodzy, cierpiący na duszy, przeżywający trudności w relacjach z bliskimi, pozbawieni dóbr materialnych, znajdując u Matki Bożej ucieczkę i ukojenie odkrywają, że prawdziwym bogactwem jest dla wszystkich łaska nawrócenia i [[naśladowanie|naśladowania]] Chrystusa” <ref>Katechezy o Maryi 2</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II apeluje również do biskupów, aby dbali o dobra materialne w odniesieniu do prezbiterów; ci zaś niech owe dobra doczesne używają w celach godziwych według nauki Chrystusa i postanowień Kościoła. W sposób szczególny Papież zwraca uwagę duchownym na właściwe korzystanie z wszelkich dóbr, aby [[ubóstwo]] stało się ''„pewnym rysem duchowości”'', polegającym na wyrzeczeniu się dóbr ziemskich, a zwłaszcza bogactwa. Ewangeliczne ubóstwo nie jest jednoznaczne z pogardą dla dóbr doczesnych: ''„Duch ubóstwa powinien przenikać postępowanie [[kapłani|kapłana]], określając postawę, życie i osobowość jako pasterza i człowieka Bożego. Wyrazem tego powinny być bezinteresowność i dystans wobec pieniędzy, odrzucenie zachłannego pragnienia dóbr doczesnych, prosty styl życia, wybór skromnego mieszkania dostępnego dla wszystkich, rezygnacja z wszystkiego, co jest lub wydaje się być luksusem, coraz większa gotowość do bezinteresownego poświęcenia się służbie Bogu i wiernym (…). Dlatego też kapłani, nie przywiązując się wcale do bogactw, niech unikają zawsze wszelkiej chciwości i pilnie powstrzymują się od wszelkiego rodzaju handlu. Tak czy inaczej trzeba pamiętać o tym, że w używaniu dóbr we wszystkim należy się kierować światłem Ewangelii”'' <ref>Katechezy o Kościele 66</ref>. W ten sposób duchowni mogą dać dowód swej preferencyjnej opcji na rzecz ubogich poprzez dzielenie się dobrami.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 31<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 67<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12-14; 18<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 9<br />
* Orędzie z okazji Światowego Dnia Misyjnego 1992, 2<br />
* Orędzie na Wielki Post WŹ Orędzie do więźniów 1981; 1995, 4; 1997, 3<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Krucina, Myśl społeczna Kościoła, Wrocław 1993<br />
* M. Novak, Wolne osoby i dobro wspólne, Kraków 1998<br />
* M. Novak, A. Rauscher SJ, M. Zięba OP, Chrześcijaństwo, demokracja, kapitalizm, Poznań 1983<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o dobrach materialnych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>z którymi muszą borykać się często świeccy, stworzyły pomiędzy duchowieństwem i wiernymi jakąś obcość. Jesteście z ludu i dla ludu. Pamiętajcie, że występujecie w imieniu Kościoła, który dziś w szczególny sposób wyraża swą „opcję preferencjalną” na rzecz ubogich.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/740/pkt/9/pos/12/haslo/kap%C5%82ani+a+dobra+materialne ''Homilia w czasie nieszporów eucharystycznych skierowana do księży, zakonników i zakonnic, 9''<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dobra kościelne są środkami przeznaczonymi dla apostolatu, na działalność społeczną i na dzieła, dokonywane przez chrześcijan z myślą o rozwoju i sprawiedliwości. W rzeczywistości, „wszystkim jest wiara i miłość, od których nie ma nic ważniejszego"296. W związku z tym, posłuchajmy jeszcze, co na ten temat mówi św. Grzegorz z Nyssy: „Dzielcie się waszymi dobrami z ubogimi, którzy są szczególnie umiłowani przez Boga. Wszystko należy do Boga, naszego wspólnego Ojca. My wszyscy jesteśmy braćmi należącymi do tej samej rodziny". W kontekście administrowania dobrami, mocą mojego posłannictwa „najwyższego zarządcy i szafarza wszystkich doczesnych dóbr Kościoła", proszę o radykalne zaangażowanie wszystkich wschodnich wspólnot katolickich, tak aby stale się troszczyły o zarządzanie rozsądne, przejrzyste i wyraźnie ukierunkowane na te cele, dla których te dobra zostały nabyte. Zgodnie z Kodeksem Kanonów Kościołów Wschodnich obowiązkiem biskupów jest piecza nad zdrowiem i nowoczesnym zarządzaniem dobrami, sprawowana w duchu całkowitej bezinteresowności, przez osoby kompetentne, uczciwe i szczególnie nadające się do służby kościelnej i społecznej. Jest rzeczą jasną, że administrowanie spuścizną Kościoła jest posługiwaniem apostolskim, którego celem nie może być bogacenie się osób, rodzin czy zbiorowości.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/479/pkt/221/pos/220/haslo/dobra+materialne ''Nowa nadzieja dla Libanu, 221'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Gdy chodzi o pomoc materialną, ważne jest zwracanie uwagi na ducha, w jakim się daje. Dlatego trzeba poddać rewizji własny styl życia: misje wymagają nie tylko pomocy, ale współuczestniczenia w przepowiadaniu i w miłości względem ubogich. Wszystko, co otrzymaliśmy od Boga — tak życie, jak i dobra materialne — nie jest nasze, ale zostało nam dane do użytku. Wielkoduszność w dawaniu musi być zawsze oświecona i natchniona wiarą: wówczas — naprawdę — „więcej szczęścia jest w dawaniu, aniżeli w braniu”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379/pkt/81/pos/232/haslo/dobra+materialne ''Redemptoris missio, 81'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/13522 "Kapłani a dobra materialne"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Dehumanizacja&diff=7693Dehumanizacja2014-06-24T10:53:16Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Karol Klauza<br />
<br />
<br />
'''Dehumanizacja''' – łac. ''de: od, humanitas: ludzkość, człowieczeństwo, szlachetność, przyjaźń, uprzejmość'' – proces utraty wartości decydujących o ''godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]] i o humanistycznym, ludzkim środowisku życia indywidualnego i [[wspólnota|wspólnotowego]] (kształtowanym przez dobro, [[sprawiedliwość]], [[braterstwo]], [[pokój]]). Z tego powodu dehumanizacja dotyka sfer: kosmologicznej, gospodarczej, naukowej, kulturowej i religijnej.<br />
<br />
Termin, wprowadzony przez J. Ortega y Gasseta na oznaczenie utraty podstawowych wartości humanistycznych w działalności człowieka, został w latach 30. XX stulecia przejęty m.in. przez zwolenników personalizmu. W ich ocenie dehumanizacja występuje jako: 1) Skutek uświadomionego wyzbywania się wartości właściwych dla człowieka jako osoby i dla jego środowiska, gwarantujących bezpieczeństwo, [[rozwój]] i zachowanie tradycji postaw i działań we wszystkich sferach życia społecznego, zwłaszcza w dziedzinie [[kultura|kultury]] i relacji międzyludzkich. Procesy dehumanizacji mogą być wywołane: a) przez osoby (wówczas przybierają postać depersonalizacji, rozumianej jako wyzbywanie się, pomijanie lub pozbawianie wartości osobowych przez innych bądź przez sam podmiot działania na drodze [[eksperymenty medyczne|inżynierii genetycznej]], [[klonowanie|klonowania]], uzależnienia farmakologicznego, zniewoleń psychologicznych, manipulacji informacyjnej i kulturowej), b) przez struktury społeczne (wówczas przybiera postać [[alienacja|alienacji]] w wyniku procesów technologicznych, ekonomicznych, kulturowych, [[niewolnictwo|niewolnictwa]], [[totalitaryzm|totalitarnego]] zniewolenia systemami rządzenia, wyzysku, niektórych procesów [[globalizacja|globalizacji]] lub antypersonalizmu [według N.A. Bierdiajewa] oraz sekt religijnych lub parareligijnych); 2) Przyczyna przemian ewolucyjnych i rewolucyjnych, podporządkowanych zasadzie prymatu „cywilizacji śmierci” nad „cywilizacją życia”, prymatu materii nad duchem, techniki nad naturą, informacji nad wiedzą, ekonomii nad [[miłosierdzie|miłosierdziem]], globalizmu nad osobą.<br />
<br />
Na gruncie etyki dehumanizacja stanowi problem zarówno poznawczy, jak i ontologiczny. Oba aspekty pozostają względem siebie w ambiwalentnym uzależnieniu. Jakkolwiek samo techniczne pojęcie dehumanizacji pojawia się dopiero w XX wieku, to jednak opisywane przezeń aspekty noetyczny i ontologiczny towarzyszą rozwojowi refleksji filozoficznej od czasów antycznych.<br />
<br />
Chrześcijańskie ujęcie dehumanizacji zwraca uwagę na jej ostateczne źródło. Dehumanizacyjne tendencje w dziejach, prowadzące do śmiertelnego unicestwienia osoby ludzkiej, zakorzenione są – według chrześcijańskich zwolenników – w personifikacji źródeł zła, ujmowanych jako [[grzech]] świata (grzech społeczny), związany z pojęciem „anty-Boga”, „anty-Kościoła” i potrzebą walki człowieka o bycie sobą, przeciw uosobionym postaciom „antywartości” (Tertulian, Pachomiusz, św. Augustyn, albigensi, katarzy, Joachim z Fiore, M. Luter, M. Bajus). Z kolei według zwolenników apersonalizmu w tym zakresie – Manesa, Jana Szkota Eriugeny, a w XIX wieku F.N. Dostojewskiego, dehumanizacyjny charakter mają różne formy bezosobowego i anonimowego zła, ograniczającego człowieka siłą Złego Losu, Ananke, Nemesis, Fatum, Przeznaczenia, Fortuny, którym przeciwstawić się można przez zjednoczenie z siłą wszechogarniającego Odkupienia Chrystusa. Dotyczy to zarówno dziejów indywidualnych, jak i ogólnoludzkich.<br />
<br />
Współczesna teologia chrześcijańska wykazuje wewnętrzny związek niehumanistycznych [[moralność|moralnych]] postaw osoby z wymiarem ontycznym, dziejowym nieludzkiego środowiska. „Skażenie bytu” – bierne i nieświadome, jest konsekwencją „niewoli zepsucia” człowieka [por. Rz 8,20-23]. Dehumanizacja więc ma charakter ambiwalencji – występuje zarówno jako skutek moralnych wyborów przeciwnych człowiekowi, jak i jako przyczyna warunkująca finalne skażenie świata w jego podstawowych wymiarach, wskazywanych m.in. w nauczaniu Jana Pawła II jako dehumanizujące skażenie:<br />
a) ekologiczno-naturalne (dehumanizacja środowiska naturalnego);<br />
b) gospodarczo-polityczne (globalizacja, społeczeństwa cybernetyczne);<br />
c) kulturowe i społeczne (dehumanizacja poznania, dehumanizacja wyborów moralnych: antypersonalizm, ponowoczesność, dehumanizacja estetyki: dekonstruktywizm);<br />
d) religijne (dehumanizacja ateistyczna: dechrystianizacja, religie alternatywne: sekty, technorytualizm, doczesne wymiary niezbawienia).<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. dehumanizacji ==<br />
<br />
U podstaw dehumanistycznego skażenia świata we wszystkich jego wymiarach zdaniem Jana Pawła II leży taki ''„rozwój nauki i techniki, który nie zawsze jest inspirowany i odmierzany prawdziwą mądrością, co grozi nieuchronną dehumanizacją ludzkiego życia, zwłaszcza wtedy, gdy wymaga ono większej miłości i bardziej wielkodusznej akceptacji”'' <ref>CL 51</ref>. Z płaszczyzny noetycznej przez sferę moralności proces dehumanizacji dotyka egzystencji ludzkiej. Procesu tego nie powstrzymają ateistyczne wersje humanizmów, jak np. „[[sekularyzm]]”, który w swej naturze i definicji jest zespołem poglądów i zwyczajów broniących humanizmu całkowicie oderwanego od Boga i całkowicie skoncentrowanego na kulcie działania oraz produkcji, wypaczonego przesytem konsumpcji i przyjemności. To zagrożenie będzie sprowadzać się coraz bardziej do tego, co obraża człowieka. Papież mówi: ''„właśnie tu narzuca się gorzkie doświadczenie, o którym wspomniałem w mojej pierwszej encyklice, że mianowicie człowiek może zbudować świat bez Boga, ale ten świat w końcu obróci się przeciwko człowiekowi”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18</ref>.<br />
<br />
Drugie źródło dehumanizacji, wskazywane przez Jana Pawła II, stanowią negatywne procesy w sferze moralnej, takie jak zatarcie granicy między dobrem i złem, wynaturzenia [[sumienie|sumień]], stanowiące szczególny przypadek „nieładu serca”, który ''„jest w sposób szczególny nieładem sumienia i występuje wtedy, kiedy określa ono dobro lub zło wedle własnego wyboru, zależnie od swych korzyści materialnych lub żądzy władzy”'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1984, 2</ref>.<br />
<br />
I wreszcie najbardziej radykalnym źródłem dehumanizacji jest według Ojca Świętego zwrot (błąd) antropocentryczny, który posiada dwa przeciwstawne, ale jednakowo fałszywe wektory: ''„Mówi się, że nasza epoka jest epoką humanizmów. Niektóre z nich opierają się na ateistycznych i sekularystycznych przesłankach i jako takie w paradoksalny sposób prowadzą do poniżenia i unicestwienia człowieka; inne stawiają go na piedestale i nabierają cech prawdziwego bałwochwalstwa”'' <ref>CL 5</ref>. Poszukiwanie poza Bogiem i kontekstem religijnym źródeł dla przeciwdziałania dehumanizacji z konieczności musi być obarczone pesymizmem i nihilizmem. Człowiek może je przezwyciężyć jedynie mocą Ducha Świętego, który ''„chroni nas od złudzeń i od fałszywych dróg zbawienia, a kierując serce ku autentycznemu celowi życia, wyzwala nas z pesymizmu i z nihilizmu, pokus szczególnie zdradliwych dla tego, kto nie kieruje się przesłankami [[wiara|wiary]] lub przynajmniej szczerym poszukiwaniem Boga”'' <ref>Katechezy o Duchu Świętym 82, 5</ref>.<br />
<br />
Prohumanistyczny nakaz Stwórcy skierowany do człowieka, stworzonego jako [[mężczyzna]] i niewiasta <ref>por. Rdz 1,27</ref>: ''„bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście uczynili sobie ziemię poddaną”'' <ref>por. Rdz 1,28</ref>, wyznaczył zakres ludzkiej odpowiedzialności za środowisko życia i za samo życie, tworząc tym samym podstawy dla teologii ciała. Po wydarzeniu grzechu pierworodnego pierwotny humanistyczny wymiar istnienia zostaje ograniczony: ''„życie dane człowiekowi w tajemnicy stworzenia, dane i nie odebrane, tylko ograniczone granicą [[początek życia|poczęć]], urodzin i [[śmierć|śmierci]], a także obciążone perspektywą dziedzicznej grzeszności, zostaje mu niejako na nowo zadane w tym samym wciąż powracającym cyklu”'' <ref>Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do początku, Città del Vaticano 1980</ref>. Skażenie grzechem przenosi się na całe stworzenie, powodując zerwanie więzów pierwotnej harmonii. Zniszczenie środowiska naturalnego staje się nieodłącznym procesem dehumanizacji w wyniku:<br />
a) [[alienacji]]: ''„Człowiek dzisiejszy zdaje się być stale zagrożony przez to, co jest jego własnym wytworem, co jest wynikiem pracy jego rąk, a zarazem – i bardziej jeszcze – pracy jego umysłu, dążeń jego woli. Owoce tej wielorakiej działalności człowieka zbyt rychło, i w sposób najczęściej nie przewidywany, nie tylko i nie tyle podlegają alienacji w tym sensie, że zostają odebrane temu, kto je wytworzył, ile – przynajmniej częściowo, w jakimś pochodnym i pośrednim zakresie skutków – skierowują się przeciw człowiekowi. Zostają przeciw niemu skierowane lub mogą zostać skierowane przeciw niemu. Na tym zdaje się polegać główny rozdział dramatu współczesnej ludzkiej egzystencji”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 15</ref>;<br />
b) błędu antropologicznego: ''„U korzeni bezmyślnego niszczenia środowiska naturalnego tkwi błąd antropologiczny, niestety rozpowszechniony w naszych czasach. Człowiek, który odkrywa swą zdolność przekształcania i w pewnym sensie stwarzania świata własną pracą, zapomina, że zawsze dzieje się to w oparciu o pierwszy dar, otrzymany od Boga na początku w postaci rzeczy przezeń stworzonych. Człowiek mniema, że samowolnie może rozporządzać ziemią, podporządkowując ją bezwzględnie własnej woli, tak jakby nie miała ona własnego kształtu i wcześniejszego, wyznaczonego jej przez Boga”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 37</ref>.<br />
<br />
W obu przypadkach wywołane zostaje skażenie nie tylko świata nieożywionego, ale wszelkich form żywych z samym człowiekiem włącznie: ''„Oprócz irracjonalnego niszczenia środowiska naturalnego należy tu przypomnieć bardziej jeszcze niebezpieczne niszczenie środowiska ludzkiego, czemu zresztą bynajmniej nie poświęca się koniecznej uwagi. Podczas gdy słusznie, choć jeszcze nie w dostatecznej mierze okazuje się troskę o zachowanie naturalnego »habitat« różnych gatunków zwierząt zagrożonych wymarciem, wiedząc, że każdy z nich wnosi swój wkład w ogólną równowagę ziemi, to zbyt mało wagi przywiązuje się do ochrony warunków moralnych prawdziwej »[[ekologia ludzka|ekologii ludzkiej]]«” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 38</ref>.<br />
<br />
Sfery ochrony środowiska życia człowieka dotyczy również dehumanizacyjny wpływ mentalności proaborcyjnej, prowadzącej do legalizacji zamachów na ludzkie życie <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 68-77</ref>, ułatwianej w wyniku kampanii antyprokreacyjnych <ref>CL 40</ref>, wypaczenia w opinii publicznej sensu [[płciowość|płciowości]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7-8</ref>, oddziaływania erotyzmu <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 76</ref>, [[homoseksualizm|homoseksualizmu]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 47; 49; 81</ref>, [[pornografia|pornografii]] i prostytucji <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''</ref> 80; <ref>http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 3; CL 38; Katechezy o Jezusie Chrystusie 4,4</ref>, a także zgoda na [[eutanazja|eutanazję]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 26; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 80; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 3-4; 17-18; 65-67</ref> i klonowanie.<br />
<br />
W punkcie wyjścia refleksji Jana Pawła II nad dehumanizującym charakterem sfery życia gospodarczego i politycznego leży diagnoza [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]], który stwierdzał na ten temat m.in.: ''„wszystko, co godzi w samo życie, jak wszelkiego rodzaju [[zabójstwo|zabójstwa]], ludobójstwa, spędzanie płodu, eutanazja i dobrowolne [[samobójstwo|samobójstwo]]; wszystko, cokolwiek narusza całość osoby ludzkiej, jak okaleczenia, tortury zadawane ciału i duszy, wysiłki w kierunku przymusu psychicznego; wszystko, co ubliża [[godność osoby ludzkiej|godności ludzkiej]], jak nieludzkie warunki życia, arbitralne aresztowania, deportacje, [[niewolnictwo]], prostytucja, handel kobietami i młodzieżą; a także nieludzkie warunki [[praca|pracy]], w których traktuje się pracowników jak zwykłe narzędzia zysku, a nie jak wolne, odpowiedzialne osoby: wszystkie te i tym podobne sprawy i praktyki są czymś haniebnym; zakażając cywilizację ludzką, bardziej hańbią tych, którzy się ich dopuszczają, niż tych, którzy doznają krzywdy, i są jak najbardziej sprzeczne z czcią należną Stwórcy”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 27; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 3; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 80; CL 38</ref>. A to zdaniem Jana Pawła II [JC 4,4] stanowi wymowną analogię do katalogu dehumanizujących tendencji wymienionych przez [[św. Paweł|św. Pawła]] [Rz 1,28-31.25-27.32].<br />
<br />
Podstawowym czynnikiem wpływającym na dehumanizację sfery życia gospodarczo-społecznego są [[ideologia|ideologie]] <ref>zob.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 8; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/12 ''Catechesi tradendae''] 31; 34; 52; 59; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 40; 76-77; 82; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 16; CL 5; 40; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 6-7; 9; Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1983, 7; 1985, 1; 1987, 4; 1988, 3; Orędzie z okazji Światowego Dnia Młodzieży 1997, 2; Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 1985, 3; 1987, 3</ref>, zwłaszcza totalitarne <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 17; Tu m’as mis au tréfonds – w rocznicę wybuchu II wojny światowej, 5-7; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 19; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 99; 101; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 46; EA 112; 117</ref>, oraz niektóre modele globalizacji: ''„Globalizacja ekonomii i finansów jest już rzeczywistością, coraz wyraźniej widoczne są też skutki szybkiego rozwoju technik informatycznych. Stoimy na progu nowej ery, która niesie z sobą wielkie nadzieje, ale także pytania i obawy. Jakie będą konsekwencje dokonujących się dziś przemian? Czy wszyscy będą mogli czerpać korzyści z globalnego [[rynek|rynku]]? Czy wszyscy będą mogli wreszcie zaznać pokoju? Czy relacje między państwami będą bardziej równoprawne, czy też konkurencja ekonomiczna i rywalizacja między [[naród|narodami]] i państwami doprowadzi ludzkość do sytuacji jeszcze bardziej niestabilnej?”'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1998, 3</ref>. Ponadto mają wpływ ideologie, jakie nawołują do krwawych konfrontacji: ''„kiedy niektóre z zainteresowanych stron są karmione ideologiami, które wbrew oświadczeniom sprzeciwiają się [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]] i jej słusznym dążeniom, zgodnym ze zdrowymi zasadami rozumu, [[prawo naturalne|prawa naturalnego]] i wiecznego <ref>por. Pacem in terris; Acta apostolicae sedis. Commentarium officiale 55(1963) 300</ref>, ideologiami, które w walce widzą energię napędową historii, w sile – źródło prawa, w wynajdywaniu wroga – polityczne abecadło, [[dialog]] ulega zamrożeniu i staje się bezpłodny, a jeśli jeszcze istnieje, jest faktycznie powierzchowny i zafałszowany. Staje się bardzo trudny, żeby nie powiedzieć niemożliwy. Dochodzi wtedy do prawie zupełnej niemożności porozumiewania się krajów i bloków; zostają sparaliżowane nawet instytucje międzynarodowe”'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1983, 7</ref>.<br />
<br />
W stosunku do historycznych form ideologii nauczanie Papieskie wykazuje dehumanizujące zagrożenia nie tylko [[kapitalizm|kapitalizmu]] <ref>por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 7-8; 11-15; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 42; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7</ref>, neokapitalizmu <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 8</ref>, ale i marksizmu <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 11; 14; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 42; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 54</ref>, ponieważ: ''„Każdy z tych bloków kryje w sobie, jak się powszechnie mówi, swoistą skłonność do imperializmu czy jakiejś formy neokolonializmu: jest łatwą pokusą, której, jak uczy historia, również najnowsza, często się ulega”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 22</ref>, a także [[demokracja|demokracji]] pozbawionej wartości <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 101</ref> i [[liberalizm|liberalizmu]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 7-8; 11; 13-14</ref> oraz wszelkich form nieludzkich systemów gospodarczych, kulturowych i politycznych: ''„Istota ludzka, jeśli nie jest uznana i kochana na miarę jej godności żywego obrazu Boga (por. Rdz 1,26), narażona jest na najbardziej upokarzające i wynaturzone akty »uprzedmiotowienia«, w wyniku których dostaje się w niewolę silniejszego. »Silniejszy« może mieć różne imiona: ideologia, władza ekonomiczna, nieludzki system polityczny, technokracja, agresywność [[środki społecznego przekazu|środków społecznego przekazu]]”'' <ref>CL 5; por. CL 34</ref>. W wyniku oddziaływania tych sił w sferze relacji międzynarodowych powstają dehumanizujące formy imperializmów <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 15; 17; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 20</ref>, wprowadzających w miejsce dialogu międzynarodowego [[wojna|wojnę]], jako formę dominacji silniejszego nad słabszym <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1993, 2-4</ref> oraz przejaw autodestrukcji [[wolność|wolności]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 19</ref>. W szczególnej swej postaci antyhumanizm wojny przybiera postać [[terroryzm|terroryzmu]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 17; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 43; CL 6; 42; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 2</ref>. Natomiast w sferze życia codziennego wymienione ideologie powodują dehumanizujące skutki praktycznego materializmu <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 18; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 7; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/12 ''Catechesi tradendae''] 57; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7-8; EA 76</ref>, z natury swej antyreligijnego <ref>Dominum et vivificantem – Encyklika „O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata” 56</ref>, bowiem nastawionego na konsumizm <ref>Redemptoris missio – Encyklika „O stałej aktualności posłania misyjnego Kościoła” 38</ref> i godzącego w najsłabszych – w kobiety, dzieci, [[chorzy|chorych]], cierpiących, starców: ''„Opisana tu materialistyczna wizja prowadzi do prawdziwego zubożenia relacji między osobami. Szkodę ponoszą tu przede wszystkim kobiety, dzieci, chorzy lub cierpiący, starcy. Właściwe kryterium, które powinno przesądzać o uznaniu godności osoby – to znaczy kryterium szacunku, bezinteresowności i służby – zostaje zastąpione przez kryterium wydajności, funkcjonalności i przydatności: drugi człowiek jest ceniony nie za to, kim »jest«, ale za to, co »posiada, czego dokonuje i jakie przynosi korzyści«. Oznacza to panowanie silniejszego nad słabszym”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 23</ref>.<br />
<br />
Ponadto zaznacza się także niesprawiedliwy podział [[dobra materialne|dóbr materialnych]] i cywilizacyjnych, wywołujący masową nędzę i dehumanizujący charakter relacji międzynarodowych: ''„niesprawiedliwy podział zasobów świata i dóbr cywilizacji, osiągający swój szczyt w danym modelu organizacji społecznej, który sprawia, że coraz bardziej powiększa się różnica między warunkami życia ludzi bogatych i ludzi biednych. Przewrotna siła tego podziału czyni ze świata, w którym żyjemy, świat rozbity już u samych jego podstaw”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 2</ref>. Czasami relacje te określane są przez zbrodnie przeciw ludzkości <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 70</ref> i gwałty <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1985, 3</ref>.<br />
<br />
Czynnikami dehumanizującymi ze sfery ekonomicznej <ref>zob. typologię w [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 2</ref> są według Jana Pawła II także inne zjawiska:<br />
a) depersonalizacja pracy ludzkiej: ''„To wezwanie do [[solidarność|solidarności]] i wspólnego działania skierowane do ludzi pracy – przede wszystkim wycinkowej, monotonnej pracy w zakładach przemysłowych, która ograniczała osobowość ludzką na rzecz panującej nad nią maszyny – posiadało swoją doniosłą wartość i wymowę z punktu widzenia etyki społecznej. Była to reakcja przeciwko degradacji człowieka jako podmiotu pracy, połączonej z niesłychanym wyzyskiem w dziedzinie zarobków, warunków pracy i troski o osobę pracownika”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 8</ref>;<br />
<br />
b) [[inflacja]] i [[zadłużenie międzynarodowe]]: ''„Niepokój inflacji i plaga [[bezrobocie|bezrobocia]] – oto inne jeszcze objawy tego [[ład moralny|moralnego nieładu]], jaki zaznacza się w sytuacji świata współczesnego, która przeto domaga się rozwiązań odważnych i twórczych, zgodnych z autentyczną godnością człowieka”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16; por. EA 120</ref>;<br />
<br />
c) [[korupcja]]: ''„Wobec szerzenia się groźnych form niesprawiedliwości społecznej i gospodarczej oraz korupcji politycznej, które dotykają całych krajów i narodów, narasta oburzenie wielkiej rzeszy ludzi, których podstawowe prawa zostały podeptane i znieważone; coraz powszechniejsza i pilniejsza jest też potrzeba radykalnej odnowy jednostek i społeczeństw, zdolnej zapewnić sprawiedliwość, solidarność, uczciwość i jawność”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 98; Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1998, 5; EA 110; 113</ref>;<br />
<br />
d) nędza: ''„Obok dawnych, dotkliwych plag, takich jak nędza, głód, choroby endemiczne, przemoc i wojny, pojawiają się dziś plagi nowe, przybierające nieznane dotąd formy i niepokojące rozmiary”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 3; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 58; EA 40</ref>. Nędza prowadzi do wykształcenia się we współczesnym społeczeństwie nieludzkich warunków życia <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 80; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 3</ref>, postępującego zadłużenia międzynarodowego <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 51; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 19; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 35</ref>.<br />
<br />
Współczesny kontekst procesów dehumanizacyjnych w dużej mierze wyznacza kulturowy nurt postmodernizmu, w tej jego postaci, która głosi, że: ''„epoka pewników minęła bezpowrotnie, a człowiek powinien teraz nauczyć się żyć w sytuacji całkowitego braku sensu, pod znakiem tymczasowości i przemijalności. Wielu autorów, dokonując niszczycielskiej krytyki wszelkich pewników, zapomina o niezbędnych rozróżnieniach i podważa nawet pewniki [[wiara|wiary]]. Nihilizm ten znajduje swego rodzaju potwierdzenie w straszliwym doświadczeniu zła, jakie dotknęło naszą epokę. W obliczu tragizmu tego doświadczenia załamał się racjonalistyczny optymizm, który odczytywał historię jako zwycięski pochód rozumu, źródła szczęścia i wolności; w konsekwencji jednym z największych zagrożeń jest dzisiaj, u kresu stulecia, pokusa rozpaczy”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 91</ref>.<br />
<br />
Sfera kultury i organizacji życia w społeczności w pierwszym rzędzie zależy od uprawnień i społecznej akceptacji każdej osoby ludzkiej: tyle humanizmu społecznego, ile praktycznej akceptacji praw osoby ludzkiej. ''„Każdy człowiek i każda grupa społeczna ma prawo do takich warunków życia, które pozwalają na zaspokojenie potrzeb jednostki i rodziny oraz na udział w życiu i w rozwoju własnej społeczności. Gdy określonej grupie ludzi odmawia się tego prawa, mogą oni poczuć się pokrzywdzeni przez system, który ich nie akceptuje, i odpowiedzieć przemocą. Dotyczy to zwłaszcza młodych, którzy pozbawieni właściwego wykształcenia i możliwości znalezienia pracy są najbardziej narażeni na niebezpieczeństwo zepchnięcia na margines i wyzysku”'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1993, 3</ref>.<br />
<br />
Z kolei zasadniczym środowiskiem humanizacji osoby i społeczeństwa jest zdaniem Jana Pawła II [[rodzina]], na którą oddziałuje szereg procesów dehumanizujących. ''„Rodzina jest kolebką życia i miłości, gdzie człowiek »rodzi« się i »wzrasta«, jest podstawową komórką społeczeństwa. Tę wspólnotę należy otaczać specjalną opieką, zwłaszcza wtedy, gdy ludzki egoizm, kampanie antyprokreacyjne, polityka totalitarna, a także nędza i ubóstwo materialne, kulturalne i moralne, jak również mentalność hedonistyczna i konsumpcyjna, niszczą źródło życia, ideologie zaś i rozmaite systemy, z którymi łączą się różne formy obojętności i niechęci, atakują właściwą rodzinie funkcję wychowawczą. Dlatego bezzwłocznie należy podjąć szerokie, pogłębione i systematyczne działania, wspierane nie tylko przez kulturę, ale także środkami ekonomicznymi i ustawodawstwem, ażeby zapewnić rodzinie warunki, by zgodnie ze swym powołaniem była pierwszym miejscem »humanizacji« osoby i społeczeństwa”'' <ref>CL 40</ref>. Zagraża jej przede wszystkim nasilająca się w wyniku postępu naukowego i technicznego alienacja: ''„Istnieje bowiem bardzo realne i wyczuwalne już niebezpieczeństwo, że wraz z olbrzymim postępem w opanowaniu przez człowieka świata rzeczy, człowiek gubi istotne wątki swego wśród nich panowania, na różne sposoby podporządkowuje im swoje człowieczeństwo, sam staje się przedmiotem wielorakiej – czasem bezpośrednio nieuchwytnej – manipulacji poprzez całą organizację życia zbiorowego, poprzez system produkcji, poprzez nacisk środków przekazu społecznego. Człowiek nie może zrezygnować z siebie, ze swojego właściwego miejsca w świecie widzialnym, nie może stać się niewolnikiem rzeczy, samych stosunków ekonomicznych, niewolnikiem produkcji, niewolnikiem swoich własnych wytworów”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>.<br />
<br />
W wyniku funkcjonujących procesów dehumanizujących powstaje sytuacja nieludzkiego świata, opisana przez Jana Pawła II, ''„w którym przesadna tolerancja czy jawnie niesprawiedliwe prawodawstwo pozbawiają podstawowych praw: prawa do życia w jego pełnym wymiarze, prawa do dachu nad głową i pracy, do założenia rodziny i odpowiedzialnego rodzicielstwa, do uczestniczenia w życiu publicznym i politycznym, do wolności sumienia i wyznawania wiary religijnej. Któż byłby w stanie policzyć dzieci nie narodzone, Katechezy o Bogu Ojcu zgładzone w łonie matek, dzieci porzucone i maltretowane przez własnych rodziców, dzieci pozbawione miłości i należnej opieki? W niektórych krajach całe masy ludzi żyją bez dachu nad głową i pracy, pozbawione środków, które mogłyby im zapewnić życie godne ludzkich istot czy choćby elementarne warunki bytowe. Dziś stały się czymś zwyczajnym przerażające skupiska ubóstwa i nędzy, tak materialnej, jak moralnej, okalające wielkie metropolie i zadające śmierć całym grupom ludzi”'' <ref>CL 5</ref>.<br />
<br />
Innymi czynnikami dehumanizacji ze sfery kultury i organizacji życia społecznego są m.in.:<br />
a) „[[kultura śmierci]]”, której główną przesłanką jest osłabienie wrażliwości na Boga i człowieka <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 12; 21-22; CL 38</ref>;<br />
b) hedonizm niszczący samo źródło życia: ''„Wspólnotę należy otaczać specjalną opieką, zwłaszcza wtedy, gdy ludzki egoizm, kampanie antyprokreacyjne, polityka totalitarna, a także nędza i ubóstwo materialne, kulturalne i moralne, jak również mentalność hedonistyczna i konsumpcyjna, niszczą źródło życia”'' <ref>CL 40; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 23; Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1990, 13</ref>;<br />
c) wynaturzona wolność, która prowadzi do zniekształcenia życia społecznego: ''„Jeżeli promocja własnego »ja« jest pojmowana w kategoriach absolutnej autonomii, prowadzi nieuchronnie do negacji drugiego człowieka; jest on postrzegany jako wróg, przed którym trzeba się bronić. W ten sposób społeczeństwo staje się zbiorowością jednostek żyjących obok siebie, ale nie połączonych wzajemnymi więzami: każdy pragnie zrealizować swoje cele niezależnie od innych czy wręcz dąży do własnych korzyści kosztem innych”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 20</ref>;<br />
d) biurokracja: ''„To poczucie (bycia na swoim) zostaje w nim wygaszone w systemie nadmiernej biurokratycznej centralizacji, w której człowiek pracujący czuje się raczej trybem w wielkim mechanizmie, poruszanym odgórnie, na prawach bardziej zwykłego narzędzia produkcji, niż prawdziwego podmiotu pracy obdarzonego własną inicjatywą”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 15; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18</ref>;<br />
e) lęk egzystencjalny spowodowany przesadnymi zbrojeniami, zwłaszcza nuklearnymi <ref>por. CL 42</ref>: ''„Jeśli do tego wszystkiego doda się powszechnie znane straszliwe niebezpieczeństwo broni atomowych nagromadzonych w niewiarygodnych ilościach, nasuwa się następujący logiczny wniosek: tak widziany świat współczesny, łącznie ze światem ekonomii, zamiast troszczyć się o prawdziwy rozwój, wiodący wszystkich ku życiu »bardziej ludzkiemu« – jak tego pragnęła encyklika ''Populorum progressio'' – zdaje się prowadzić nas szybko ku śmierci”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 24; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 10; EA 117-118</ref>;<br />
f) wymuszone nieludzkie [[migracja|migracje]] indywidualne i całych grup społecznych: ''„Jest to zjawisko stare, które jednak wciąż się odnawia. Również obecnie posiada ono wielkie rozmiary z powodu komplikacji współczesnego życia. Człowiek ma prawo do opuszczenia kraju swego pochodzenia z różnych motywów, ażeby szukać warunków życia w innym kraju, ma też prawo powrotu do swego kraju. Fakt taki z pewnością nie jest pozbawiony trudności wielorakiej natury”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 23; por.: ŚDMg 1986, 2; 1991, 1-3; EA 119</ref>;<br />
g) zagrożenia ze strony [[media|mediów]]: ''„Coraz trudniej jest uchronić oczy i uszy przed obrazami i dźwiękami, które docierają do nas za pośrednictwem środków przekazu w sposób nieoczekiwany i niepożądany. Coraz trudniej jest też rodzicom zachować dzieci przed niemoralnymi treściami i stworzyć takie warunki, w których ich wychowanie w sferze relacji międzyludzkich i ich poznawanie świata będzie przebiegało w sposób odpowiadający ich wiekowi, wrażliwości oraz zdolności pojmowania dobra i zła”'' <ref>Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 1997; por.: Orędzie z okazji Światowego Dnia Środków Społecznego Przekazu 1980; 1981, 4-6; 1983, 2; 1984, 5</ref>.<br />
<br />
Zakres zjawisk dehumanizujących w sferze religii obejmuje formy od ateizmu po tworzenie nowych [[wspólnoty|wspólnot]] i światopoglądów, alternatywnych w stosunku do orędzia o zbawieniu, stanowiącego istotny motyw tożsamości i dziedzictwa chrześcijańskiego.<br />
<br />
Gwałtowne przemiany w sferze stosunków społecznych spowodowały ugruntowanie się antropocentrycznych form zobojętnienia, sekularyzmu i ateizmu. ''„Po upadku ideologii, które z materializmu uczyniły dogmat, a z odrzucenia religii swój program, szerzy się swoisty ateizm praktyczny i egzystencjalny, a odpowiada mu przesiąknięta sekularyzmem wizja życia i przeznaczenia człowieka. Człowiek ten, »całkowicie zajęty sobą, nie tylko stawia siebie w centrum wszelkiego zainteresowania, lecz śmie twierdzić, że jest zasadą i racją całej rzeczywistości«”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7; por.: CL 34; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 1; Dominum et vivificantem – Encyklika „O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata” 38; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 32; Katechezy o Bogu Ojcu 8,4; 18</ref>. Stawiając człowieka w centrum sfery religijnej, paradoksalnie niszczy się samego człowieka i jego środowisko, gdyż aktualizuje się w ten sposób dehumanizujące skutki błędu antropologicznego. Są nimi m.in.:<br />
a) pustka duchowa po ateizacji: ''„Prawdziwą jednakże przyczyną tych »rzeczy nowych« jest pustka duchowa wytworzona przez ateizm, który pozostawił młode pokolenia bez drogowskazów, a nierzadko doprowadzał do tego, iż w nieustannym poszukiwaniu własnej tożsamości i sensu życia odkrywały one na nowo religijne korzenie kultury swych narodów”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 24</ref>;<br />
b) nihilizm połączony z negacją prawdy obiektywnej: ''„Konsekwencje kryzysu racjonalistycznego przyjęły w końcu postać nihilizmu. Dla naszych współczesnych ma on swoisty urok jako filozofia nicości. Według teorii jego zwolenników poszukiwanie stanowi cel sam w sobie, nie istnieje bowiem nadzieja ani możliwość osiągnięcia celu, jakim jest [[prawda]]. W interpretacji nihilistycznej życie jest jedynie sposobnością do poszukiwania doznań i doświadczeń, wśród których na pierwszy plan wysuwa się to, co przemijające”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 46; por.: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/375 ''Fides et ratio''] 90; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/12 ''Catechesi tradendae''] 35; Katechezy o Duchu Świętym 82,5</ref>.<br />
<br />
Z kolei na płaszczyźnie dehumanizacji sfery religijnej ważnym elementem stało się zeświecczenie koncepcji zbawienia: ''„tracąc wrażliwość na Boga, traci się także wrażliwość na człowieka, jego [[godność człowieka|godność]] i życie; z drugiej strony, systematyczne łamanie [[prawo moralne|prawa moralnego]], zwłaszcza w poważnej materii poszanowania życia ludzkiego i jego godności, prowadzi stopniowo do swoistego osłabienia zdolności odczuwania ożywczej i zbawczej obecności Boga”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 21</ref> i co za tym idzie – zniewolenia osoby ludzkiej fałszywymi formami religijnymi oferowanymi przez [[sekty]] <ref>Redemptoris missio – Encyklika „O stałej aktualności posłania misyjnego Kościoła” 50; CL 34; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 6; Orędzie z okazji Światowego Dnia Młodzieży 1990</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* CL 5; 51<br />
* Katechezy o Duchu Świętym 82,5<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1984, 2<br />
* Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do początku, Città del Vaticano 1980<br />
* A. Katolo, Moralne aspekty globalizacji. Wybór wypowiedzi Jana Pawła II za lata 1978-2002, „Ethos” 15(2002), 3-4(59-60)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Bańka, Humanizacja techniki, Katowice 1976<br />
* N.A. Bierdiajew, Piersonalizm i marksizm, „Put” 1935, 48<br />
* M. Chmielewski, Kobieta konsekrowana wobec dehumanizujących procesów globalizacji, „Życie Konsekrowane” 2001, 10<br />
* B. Commoner, The Closing Circle. Nature, Man and Technology, New York 1971 (wyd. pol.: Zamykający się krąg. Przyroda, człowiek, technika, Warszawa 1974)<br />
* G.J. Fackre, A Comparison and Critique of the Interpretation of Dehumanisation in the Thought of Søren Kierkegaard and Karl Marx, Chicago 1962<br />
* R. Fülöp, Dehumanisation in Modern Society. Its Roots and Dangers, Ahmedabad 1953<br />
* J.A. King, Dehumanisation in the Works of Alain Robbe-Grillet, Baton Rouge, Lui 1972<br />
* J. Ortega y Gasset, La dehumanisación del arte. Ideas sobre la novela, Madrid 1925 (wyd. pol.: O dehumanizacji sztuki, „Twórczość” 13(1957), 12)<br />
* tenże, La rebelión de las massas, Madrid 1930<br />
* J.M. Razu, Transnational Corporations as Agents of Dehumanisation in Asia: an Ethical Critique of Development, Delhi 1999<br />
* G. Ritzer, Macdonaldyzacja społeczeństwa, tłum. S. Magala, Warszawa 1999<br />
* Społeczeństwo informacyjne w perspektywie człowieka, techniki, gospodarki, red. L.W. Zacher, Warszawa 1999<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Czas_pracy&diff=7119Czas pracy2014-06-07T12:23:03Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Maciej Ostrowski<br />
<br />
<br />
'''Czas pracy''' – w ścisłym znaczeniu ilość godzin, które winien, zgodnie z umową o pracę, przepracować pracownik w ciągu dnia, tygodnia bądź w skali roku. Definicja ta odnosi się do [[praca|pracy]] zawodowej. Nie uwzględnia ona innych koniecznych prac wykonywanych np. w gospodarstwie domowym, przy [[wychowanie|wychowywaniu]] dzieci, na niwie społecznej. W pewnych wypadkach dużym obciążeniem jest uprawiane hobby. Używa się więc niekiedy określenia „praca po pracy” dla innych zajęć nie mniej absorbujących człowieka, by postawić jaśniejszą granicę między czasem pracy a [[czas wolny|czasem wolnym]] pozostawionym do własnej dyspozycji człowieka. Czas pracy zatem trzeba współcześnie definiować w powiązaniu z czasem wolnym.<br />
<br />
== Historia czasu pracy ==<br />
<br />
Pierwotnie czas pracy regulowany był przez rytm natury, nadany już w samym akcie stworzenia. Pracowano od wschodu do zachodu słońca. Z innej strony czas dni pracy regulował rytm świąt religijnych. Pierwsze ustawowe próby określenia długości czasu pracy podejmował w Anglii ''Statute of Labourers'' Edwarda III (1349), ustalając pracę od piątej rano do siódmej lub ósmej wieczór (od marca do września), z trzema przerwami na posiłki. Inna ustawa w Anglii (1495) określała czas pracy od świtu do zmierzchu (marzec–wrzesień), w zimowym okresie na 12 godzin. Wraz z procesami gwałtownej industrializacji następowało coraz to większe obciążenie pracowników najemnych. Z początkiem XIX wieku czas pracy sięgał nawet 16 godzin dziennie, z uwzględnieniem jedynie tygodniowej przerwy. Walka robotników o skracanie czasu pracy trwała dziesiątki lat i powoli przynosiła efekty. W 1910 roku Unia Amerykańska pierwszy raz potwierdziła prawo do 8-godzinnego dnia pracy dla robotników państwowych przedsiębiorstw, a w 1919 roku Międzynarodowa Konferencja Pracy w tzw. ''Deklaracji Waszyngtońskiej'' ustaliła normę pracy dla robotników na 8 godzin dziennie i 48 tygodniowo. W Polsce po I wojnie wprowadzono 46-godzinny tydzień (6 godzin pracy w sobotę) i potwierdzono tę zasadę po II wojnie. W XX wieku w miarę rozwoju gospodarczego nadal skracano czas pracy, wprowadzając wolne soboty (w Polsce od lat 70. najpierw w wybrane dni roku). W wysoko rozwiniętych krajach tendencja skracania czasu pracy rozwija się. Prognozy mówią o jego redukcji w najbliższych latach do 36 godzin tygodniowo. Osobne przepisy regulują czas pracy w trudnych warunkach, odpowiednio go ograniczając. Robotnicy wywalczyli również płatne urlopy, co skróciło ich roczny czas pracy. W roku 1839 zażądano w Anglii „świętego miesiąca”. W roku 1936 we Francji przyznano robotnikom 15-dniowy urlop płatny.<br />
<br />
Czym innym jest jednak ustawowy, a czym innym rzeczywisty czas pracy. Może zdarzać się, iż pracodawca na różny sposób interpretuje prawne zasady, przedłużając zajęcia swych pracowników. Reguluje go także subiektywnie każdy człowiek. Sam może nałożyć na siebie nadmiar pracy, kierowany np. chęcią podnoszenia standardu życiowego i zdobywania nowych [[dobra materialne|dóbr konsumpcyjnych]]. Bardzo często do dodatkowej pracy zmuszają go ekonomiczne braki i potrzeba zabezpieczenia środków do życia, np. utrzymania [[rodzina|rodziny]]. Istnieje też zjawisko nieumiejętności oderwania się człowieka od zwyczajnego rytmu pracy albo też przeciwna tendencja do zrzucania z siebie obowiązków pracy (pracuję, by mieć czas wolny).<br />
<br />
Od czasów encykliki [[Leona XIII]] ''Rerum novarum'', ogłoszonej w epoce nadmiernego obciążania robotników pracą najemną, problem czasu pracy znalazł poczesne miejsce w [[społeczna nauka kościoła|społecznej nauce Kościoła]]. Leon XIII zwrócił uwagę na zbyt długą i uciążliwą pracę, która powoduje negatywne skutki w postaci przeciążenia, uszczerbku na zdrowiu cielesnym i duchowym, porzucania pracy i dobrowolnego [[bezrobocie|bezrobocia]]. Domagał się więc odpowiedniej regulacji czasu pracy i przerw w niej, z uwzględnieniem nie tylko możliwości sił pracownika, ale rodzaju pracy i jej okoliczności (np. pora roku, niezdrowe warunki). Szczególną uwagę zwrócił na młodocianych i kobiety. Umowa, nie biorąca tych czynników pod uwagę, byłaby niegodziwą <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej” 32-33</ref>. Jan XXIII przestrzegał przed nadmiernym obciążeniem pracą, która choć doprowadza do wielkich osiągnięć, zagraża wyniszczeniem duchowych i fizycznych sił, nie dając czasu dla oddawania czci Bogu. Pośrednio wskazywał na taką regulację jej czasu, by pracujący znalazł czas dla spraw wyższej wagi, zwłaszcza kontaktu z Bogiem oraz kształtowania swego wnętrza <ref>Mater et magistra – Jana XXIII encyklika „O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej” 250-251</ref>.<br />
<br />
[[Katolicka nauka społeczna|Katolicka nauka społeczna]] nie określa szczegółowo czasu pracy. Pozostawia to roztropności odpowiednich prawnych uregulowań. Z jednym wyjątkiem: domaga się wyraźnie respektowania 6-dniowego jej rytmu, nadanego ludzkości już w akcie stworzenia: ''„Sześć dni będziesz pracował, a dnia siódmego zaprzestaniesz pracy”'' [Wj 23,12]. Ów siódmy dzień to zawsze Dzień Pański (niedziela). Poza przypadkami prac koniecznych, tzw. prac służebnych, dzień przerwy w pracy nie może być w dowolny sposób przenoszony na inne dni tygodnia.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. czasu pracy ==<br />
<br />
Jan Paweł II kontynuuje naukę swych poprzedników. Szczególny akcent kładzie na [[godność osoby ludzkiej]]. Praca jest aktem osoby, ma służyć jej wielostronnemu [[rozwój|rozwojowi]]. Także czas jej trwania ma wpisywać się w humanizację pracy.<br />
<br />
Czas ma dla chrześcijanina teologiczne znaczenie. W nim dokonywały się i dokonują ważne wydarzenia, które przybliżają nasze zbawienie. Według Papieża każda chwila ludzkiego życia ogarnięta jest Chrystusowym ''„Wcieleniem i Zmartwychwstaniem, ażeby w ten sposób odnaleźć się w »pełni czasu«”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 10</ref>. Stąd także czas pracy posiada nie tylko ekonomiczny walor. Jest, podobnie jak wszystkie inne chwile życia człowieka, uświęcony przez Boga. Znajdując się na linii Bożych planów, staje się momentem zmierzania człowieka ku zbawieniu.<br />
<br />
Całe dzieło stworzenia zostało przedstawione na kartach ''Biblii'' jako praca Boga wykonywana przez sześć dni. Człowiek stworzony na obraz Boga przez swoją pracę uczestniczy w tymże Bożym dziele. Jego ziemska praca jest [[naśladowanie|naśladowaniem]] Boga, odzwierciedleniem owego rytmu sześciu dni, po którym następuje odpoczynek. Papież nazwał opis stworzenia „pierwszą ewangelią pracy”. Wskazuje ona na godność pracy wynikającą właśnie z podobieństwa do Boga. Równocześnie określa jej podstawowy zakres, w którym ujawnia się owo podobieństwo. Harmonijny rytm dni pracy i odpoczynku, wyrażający naśladowanie Boga, zabezpiecza godność ludzkiej pracy <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 25</ref>.<br />
<br />
Czas pracy trzeba więc, według Jana Pawła II, widzieć w ścisłym powiązaniu z czasem odpoczynku, a szczególnie z czasem świętowania, który stanowi szczyt rozumianego po chrześcijańsku odpoczynku. Rytm następujących po sobie dwóch faz życia został wpisany w ludzką naturę i ustanowiony z woli Boga, potwierdzony już w opisie stworzenia <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 65</ref>. Warunkują się one wzajemnie. Papież wskazuje, iż właściwe ich ułożenie jest jedną z fundamentalnych kwestii [[etyka pracy|etyki pracy]] i rzeczywiście znajduje ważne miejsce w kodeksach pracy oraz polityce społecznej.<br />
<br />
Jan Paweł II, podobnie jak wcześniejsze społeczne nauczanie Kościoła, nie określa dokładnie ilości godzin pracy robotnika. Częściej mówi o czasie odpoczynku przysługującym po pracy i owo przeciwstawienie pozwala na nieco bliższe dookreślenie kwantum pracy. Wymienia tu czas cotygodniowego odpoczynku związanego ze świętowaniem Dnia Pańskiego, okresowego urlopu płatnego odbywanego w całości lub podzielonego na części, a wreszcie stałego przejścia na emeryturę <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 19</ref>. Natomiast odnosi kwestię długości czasu pracy do wspomnianej już ogólniejszej zasady dobra ludzkiej osoby, która kieruje szczegółowymi rozwiązaniami. I tak praca nie powinna trwać tak długo, by w wyniku tego nastąpił uszczerbek dla człowieka, dla jego zdrowia fizycznego, a przede wszystkim moralnego i duchowego. Nie można wymagać takiego czasu pracy, ''„by umysł tępiał od zbytniego trudu, a ciało upadało od zmęczenia”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7</ref>. Na ludzką egzystencję składa się wiele innych aspektów: życie rodzinne, rozwój osobistych zainteresowań, przede wszystkim wymiar religijny. One w całości wzięte decydują o prawdziwie ludzkim wymiarze egzystencji człowieka. Zatem czas pracy nie może zagarnąć czasu przeznaczonego na owe inne konieczne aktywności. Tu Papież przypomina zasadę wyższości osoby nad techniką: ''„Nie człowiek został stworzony dla maszyny, ale maszyna dla człowieka”. Stąd też przyjmowane niekiedy argumenty, że nie można zatrzymać maszyn i w związku z tym ludzie muszą pracować bez przerwy i ponad miarę, są fałszywe. W istocie prowadzi to do [[wolność|zniewolenia]] człowieka przez technikę. Praca ludzka nie jest według Papieża li tylko ''„dobrem użytkowym”'', ale ''„godziwym”'', a więc ''„odpowiadającym godności człowieka, wyrażającym tę godność i pomnażającym ją”''. Przez nią niejako człowiek ''„bardziej staje się człowiekiem”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 9</ref>.<br />
<br />
Nie mówiąc nic o zegarowej ilości godzin pracy, Papież posłużył się jednak bardzo znamiennym sformułowaniem: czas pracy powinien być ''„ludzki”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 15</ref>. Suponuje to, iż można mieć do czynienia z ''„nieludzkim”'' czasem pracy, który zagraża człowiekowi i powoduje jego uszczerbek. Jan Paweł II wskazuje na takie niebezpieczeństwo obciążenia pracą nie tylko ze względu na jej warunki, ale i czas, zwłaszcza w uboższych regionach świata. Nazywa to [[sprawiedliwość|niesprawiedliwością]] i wyzyskiem. Nieludzkie warunki pracy obciążają poważną moralną odpowiedzialnością tych, którzy za nie odpowiadają, są hańbą dla naszej cywilizacji, gdyż ubliżają ludzkiej godności <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 80</ref>. W kontekście świętowania niedzieli Jan Paweł II uczula, iż taka sytuacja może uniemożliwić kontakt z Bogiem i ograniczyć nadprzyrodzony wymiar życia, do którego człowiek także jest powołany <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 66</ref>. Zatem ''„ludzki”'' czas pracy to taki, który służy integralnie pojętemu dobru człowieka i odpowiada jego godność człowieka||godności]].<br />
<br />
Ze szczególną troską Jan Paweł II powtarza zasady nauki społecznej co do pracy [[kobiety|kobiet]] i młodocianych. Należy liczyć się z ich fizycznymi uwarunkowaniami. Toteż czas ich pracy powinien być odpowiednio krótszy, by nie obciążał ich ponad miarę. Decyduje tu jednak nie tylko czynnik fizyczny. [[Młodość]] jest okresem wielostronnego przygotowania do życia. Praca, którą niekiedy młody człowiek musi podejmować, nie może zabrać mu możliwości nauki szkolnej i czasu na wielostronne kształcenie się. Nie można zapomnieć, iż kobieta jest także matką. Ciążą na niej obowiązki i prace domowe, zwłaszcza troska o [[wychowanie]] dzieci. Czas więc zawodowej pracy nie może pochłonąć jej na tyle, by nie miała chwili na ważne domowe czynności. Trzeba wziąć pod uwagę, iż czas pracy zawodowej oraz domowej w sumie często powoduje nadmierne obciążenie kobiety. Dlatego Papież wzywa do takiej organizacji systemu pracy, która uszanuje życie domowe, płeć i wiek. Szczególnie będzie liczyła się z niezastąpioną wartością macierzyństwa i z aspiracjami kobiet, które zgodnie ze swą naturą chcą także realizować się w życiu rodzinnym. Zwraca tu uwagę, iż trzeba dostosować tenże czas do wieku matki, zapewne myśląc o większych obciążeniach domowych i wychowawczych młodych matek, posiadających młodsze dzieci. Nie boi się nazwać [[dyskryminacja|dyskryminacją]] niezgodnego z tymi zasadami systemu pracy. Wskazuje, że niedostosowanie się do nich przyniesie w ostateczności dużo większe szkody społeczne <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 19; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7-8</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II powraca do wykładanej przez poprzedników doktryny o sprawiedliwej zapłacie za pracę. Godziwa zapłata powinna umożliwić utrzymanie siebie oraz rodziny i nie powinna zmuszać do podejmowania dodatkowych prac, które z kolei niewspółmiernie przedłużają czas pracy, obciążając człowieka. Dotyczy to m.in. ojców rodziny. Słuszna zapłata nie powoduje konieczności pójścia do pracy żony – matki i tak obciążonej czasem prac domowych, oraz pozwala jej na właściwe zajęcie się domem <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 19</ref>.<br />
<br />
Odpowiedni czas pracy powinien być określony w każdej umowie o pracę. Szczególnie winna być zagwarantowana ilość godzin pracy. Można przypuszczać, iż Papież ma na myśli zagwarantowanie nieprzedłużania godzin pracy, a w związku z tym niezmuszania pracownika do pracy ponad miarę. Może także nastąpić odwrotna sytuacja skrócenia czasu pracy, co prowadzi do zmniejszenia pensji, powodując materialne braki. Będzie się tak działo, gdy pracownik zostanie potraktowany „narzędnie” – jako przedmiot, a nie podmiot działania. Umowa nie zawierająca zapewnień co do czasu pracy byłaby zatem według Papieża niegodziwa. Sprzeciwiałaby się sprawiedliwości i ludzkiemu traktowaniu pracowników <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7</ref>. Papież nawiązuje tu do okresu tzw. ''„dzikiego [[kapitalizm|kapitalizmu]]”'', dodając, iż niestety zdarzają się i dziś sytuacje, że nie bierze się pod uwagę elementarnych zasad co do liczby godzin pracy oraz – o czym była już wyżej mowa – zatrudniania nieletnich i kobiet <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 8</ref>.<br />
<br />
W kontekście przytoczonych zasad społecznego nauczania Jana Pawła II dotyczących czasu pracy trzeba podkreślić Jego wezwanie, skierowane w myśl [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]], do podejmowania wysiłków w celu stałego podnoszenia warunków swego bytowania i pracy. Zmierzają one po linii realizacji Bożego zadania postawionego człowiekowi już w chwili jego stworzenia, by podporządkowywał sobie ziemię i rządził światem w sprawiedliwości i świętości <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 25</ref>. Bez wątpienia istotną rolę odgrywa tu odpowiednio kształtowany czas pracy.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7-8; 15<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 65-66<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 7; 9; 19; 25<br />
* Spotkanie z robotnikami, Terni 19.03.1981<br />
* Homilia podczas nabożeństwa maryjnego, Katowice 20.06.1983<br />
<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* M. Ostrowski, Człowiek między pracą a odpoczynkiem – o ekologii ducha ludzkiego, „Biuletyn Ruchu Ekologicznego św. Franciszka z Asyżu” 1993, 5<br />
* A. Pawełczyńska, Czas człowieka, Wrocław 1986<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=7118Hasła POLWEN ENS2014-06-06T12:46:59Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]] - brak cytatów i linków zewnętrznych<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM<br />
* [[Dehumanizacja]]<br />
* [[Demokracja]] hasło z ENM <br />
* [[Dialog]] hasło z ENM <br />
* [[Dobra materialne]]<br />
* [[Dobro wspólne]] hasło z ENM <br />
* [[Dobroczynność]]<br />
* [[Dziecko]]<br />
* [[Ekologia]] hasło z ENM <br />
* [[Encykliki społeczne]]<br />
* [[Etyka pracy]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=7117Hasła POLWEN ENS2014-06-06T12:40:10Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]] - brak cytatów i linków zewnętrznych<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM<br />
* [[Dehumanizacja]]<br />
* [[Demokracja]]<br />
* [[Dialog]]<br />
* [[Dobra materialne]]<br />
* [[Dobro wspólne]]<br />
* [[Dobroczynność]]<br />
* [[Dziecko]]<br />
* [[Ekologia]]<br />
* [[Encykliki społeczne]]<br />
* [[Etyka pracy]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Cnoty_spo%C5%82eczne&diff=7047Cnoty społeczne2014-06-02T19:16:12Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Stefan Eugeniusz Dobrzanowski<br />
<br />
'''Cnoty społeczne''' – [[cnoty]], które szczególniej usposabiają do czynienia dobra moralnego w tych dziedzinach działalności, gdzie w wyniku czynów ludzkich zachodzą stosunki społeczne, wynikające ze skierowania do [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] i mające z natury swej charakter stosunków międzyludzkich.<br />
<br />
Cnota, będąc moralnie uporządkowaną postawą do realizowania czynów dobrych w określonej dziedzinie, jest komponentem osobowości człowieka. Jej istotą jest stałe dążenie osoby ludzkiej do osiągnięcia dobra moralnego, w oparciu o właściwą sprawność i przyjętą hierarchię [[wartość moralna|wartości]]. Ponieważ człowiek jest istotą społeczną, to ściśle mówiąc, każda cnota winna mieć funkcję społeczną. Cnota czyni bowiem człowieka w ogóle dobrym i z tej racji bardziej wartościowym uczestnikiem życia społecznego. Cała etyka chrześcijańska, zgodnie z duchem obecnego w niej orędzia ewangelicznego, zdawać się może – ma wydźwięk społeczny. Tak jednak nie jest. Istnieje bowiem cały katalog cnót obejmujący sferę ludzkiego życia. Toteż dopiero w czasach najnowszych wyróżniono cnoty nazywane społecznymi.<br />
<br />
Przy personalistycznym ujęciu wymienia się jako cnoty społeczne te sprawności, te postawy, które w każdej sytuacji społecznej ustawiają człowieka w horyzoncie określonym przez działalność drugich. Zasadniczo trzy cnoty społeczne wskazuje się jako najważniejsze: [[sprawiedliwość]], [[solidarność]] i [[miłość]].<br />
<br />
Cnoty społeczne uzdalniają podmiot uczestniczący w życiu społecznym do tworzenia personalistycznego porządku społecznego. Zarazem one też odpowiadają etycznym wymogom współczesnego życia społecznego w skali globalnej. Cnoty te wyrastają z chrześcijańskiej [[wiara|wiary]] i miłości, czerpiąc również z innych cnót, mianowicie z roztropności i [[męstwo|męstwa]].<br />
<br />
== Historia cnót społecznych ==<br />
<br />
Papieże, począwszy od Leona XIII, zachęcają w swych encyklikach społecznych, orędziach i przemówieniach do pielęgnowania i rozwijania cnót społecznych.<br />
<br />
Określenia „sprawiedliwość społeczna” użył jako pierwszy papież [[Leon XIII]] w Rerum novarum (1891), wobec palącej sprawy wyzysku robotników przemysłowych przez [[kapitalizm|kapitalistów]] <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej” 17; 26; 30; 34</ref>, aczkolwiek pojęcie to, jednak niesprecyzowane, pojawiało się już wcześniej. O sprawiedliwość społeczną apelowali następni papieże w swoich [[encykliki społeczne|encyklikach społecznych]], rozbudowując jej zasady i pogłębiając całą jej złożoną problematykę oraz motywację moralną i społeczno-polityczną <ref>Encyklika ''Quadragesimo anno'' 74; 88; Mater et magistra – Jana XXIII encyklika „O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej” 21; 103; 220-221; Pacem in terris – Jana XXIII encyklika „O pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności” 149-150; 157; 163; 167; Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes''; Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 44; 59; Ottocento anni – z okazji 800-lecia urodzin św. Klary 17; 43</ref>.<br />
<br />
Historyczny rozwój pojęcia zasady i cnoty solidarności zaczął się od używania pojęć ''„braterstwo ludzkie”'' oraz ''„solidarność katolików”'' w odniesieniu do grozy wydarzeń wojennych, których to terminów użył Pius XII w encyklice ''Summi pontificatus'' <ref> Summi pontificatus – Piusa XII encyklika 8; 28-30</ref> oraz w przemówieniach. Zasady solidarności między [[naród|narodami]] i ludźmi wskazał – jako pierwszy – Paweł VI <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 43-44; 65-67</ref>. Szczególnie wyraźnie domagał się, aby narody bogatsze, bardziej gospodarczo rozwinięte, niosły solidarną pomoc narodom biednym, unikając jednak jakiegokolwiek ich wykorzystywania.<br />
<br />
Cnota miłości społecznej jest pojęciem stosunkowo młodym, gdy chodzi o jej dokładne sprecyzowanie. Nadmienia o niej ogólnie Leon XIII <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej” 15; 18; 21-22</ref>, a także Pius XI <ref>Encyklika ''Quadragesimo anno'' 88</ref>. Na gruncie polskim cnota miłości społecznej została mocno zaakcentowana w [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczaniu społecznym]] i programie duszpasterskim Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. W programie duszpasterskim przed Milenium Chrztu Polski ogłosił on VII rok Wielkiej Nowenny – rokiem sprawiedliwości i miłości społecznej.<br />
<br />
Papież [[Paweł VI]], mając na uwadze miłość społeczną w sensie globalnym, zainicjował ideę [[„Communio personarum”|„cywilizacji miłości”]], wskazując na nią w przemówieniu na zakończenie Roku Świętego 1975 jako na cel, do którego winny zmierzać wszelkie wysiłki w dziedzinie społecznej i kulturalnej, a także ekonomicznej i politycznej.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. ==<br />
<br />
Jan Paweł II wszechstronnie rozwija naukę o potrzebie cnót społecznych dla dobra [[ład moralny|ładu moralnego]] i [[pokój|pokoju]] we współczesnym świecie. Czyni to przede wszystkim w encyklikach, m.in.: ''Dives in misericordia'' (1980), ''Laborem exercens'' (1981), ''Sollicitudo rei socialis'' (1987), w adhortacji apostolskiej ''Christifideles laici'' (1988), w [[Katechizm Kościoła Katolickiego|Katechizmie Kościoła Katolickiego]] (1992) oraz licznych orędziach i przemówieniach. Nauczanie Jana Pawła II o sprawiedliwości jest bardzo rozległe. Jak sam stwierdza: ''„sprawiedliwość ma wiele odniesień i wiele form”'' <ref>Bez sprawiedliwości nie ma miłości, Rzym 08.11.1978</ref>.<br />
<br />
Nauczając o sprawiedliwości, Papież najczęściej podkreśla potrzebę zrealizowania sprawiedliwości jako zasady społecznej, a rzadziej jako cnoty społeczne. Akcentuje jednak, że aby każdy człowiek mógł żyć w sprawiedliwości, jeszcze ważniejsze okazuje się to, by każdy człowiek był sprawiedliwy i działał sprawiedliwie w stosunku do innych, do wspólnoty i do społeczeństwa, którego jest członkiem <ref>tamże</ref>. Doceniając sprawiedliwość jako cnotę i zdolność ducha ludzkiego, Papież łączy ją z reguły z miłością społeczną. Wzajemne uzupełnianie się sprawiedliwości i miłości społecznej w odniesieniu do [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] upodabnia do siebie te dwie cnoty. Miłość skłania do ofiary, ale ubogaca ludzi przez zamianę dóbr materialnych na duchowe. Cnoty te warunkują się wzajemnie – brak sprawiedliwości zamienia miłość w bezprawie, brak miłości czyni sprawiedliwość bezskuteczną <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 12</ref>. Bez miłości sprawiedliwość byłaby więc fałszywa, bez sprawiedliwości miłość mogłaby być ślepa.<br />
<br />
Charakterystyczną cechą nauczania Jana Pawła II jest komplementarność tych dwu cnót społecznych. Wszelkie rodzaje sprawiedliwości łączy on zawsze z miłością bliźniego: ''„W przykazaniu tym zawarte jest wszystko, co dotyczy sprawiedliwości. Nie może być miłości bez sprawiedliwości. Miłość przerasta sprawiedliwość, ale jednocześnie weryfikuje się ona w sprawiedliwości. Nawet ojciec i matka kochający swe dziecko muszą być sprawiedliwi. Gdy zachwieje się sprawiedliwość, również miłość znajduje się w niebezpieczeństwie. Być sprawiedliwym oznacza dawać każdemu, co mu się należy”'' <ref>Bez sprawiedliwości..., przem. Cyt.</ref>. Sprawiedliwość zgodnie z udziałem w Bożej sprawiedliwości oznacza [[posłuszeństwo]] Bożemu prawu oraz wrażliwość na problemy człowieka, któremu należy przyjść z pomocą <ref>por. Tamże</ref>.<br />
<br />
W horyzoncie sprawiedliwości zawsze znajduje się człowiek i jego dobro. ''„Im lepiej znamy człowieka, tym dobitniej ukazuje się jego osobowość, charakter, intelekt i serce. Tym lepiej również zdajemy sobie sprawę (...), jaką miarą musimy go mierzyć i co znaczy być wobec niego sprawiedliwym. Dlatego należy nieustannie pogłębiać znajomość sprawiedliwości. Nie jest ona nauką teoretyczną. Jest cnotą i zdolnością ducha ludzkiego, ludzkiej woli i serca. Należy również modlić się o to, by być sprawiedliwym i umieć być sprawiedliwym”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Papież apeluje o praktykowanie cnoty sprawiedliwości, umocnionej przez czyny konkretnej miłości do człowieka [[ubóstwo|ubogiego]]. Taka ''„pełna sprawiedliwość stanie się możliwa dopiero wówczas, gdy ludzie nie będą traktować ubogiego (...) jak kłopotliwego natręta, czy jako ciężar, ale dostrzegą w nim sposobność do czynienia dobra dla samego dobra, możliwość osiągania [[bogactwo|bogactwa]] większego”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 58</ref>. Katechizm Kościoła Katolickiego naucza o sprawiedliwości, że powinna być wprowadzana w relacje osobowe i społeczne, ekonomiczne i międzynarodowe, nie zapominając nigdy o tym, że nie ma sprawiedliwych struktur, jeśli nie ma ludzi, którzy pragną być sprawiedliwi <ref>Katechizm Kościoła Katolickiego 2832</ref>. Zatem kształtowanie postaw wynikających z cnoty sprawiedliwości ma pierwszeństwo przed ważną w życiu społecznym zasadą moralną – zasadą sprawiedliwości. Normy wszelkich gatunków sprawiedliwości mogą skutecznie działać dopiero na podłożu ukształtowanych postaw cnoty sprawiedliwości. O taką sprawiedliwość apeluje Jan Paweł II w czasie swoich [[pielgrzymki Jana Pawła II|pielgrzymek]] do krajów Trzeciego Świata. Tak np. podczas podróży apostolskiej do Ameryki Środkowej z okazji 500-lecia odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba apelował o sprawiedliwość do rządzących i rządzonych: ''„Zwracam się do wszystkich rządzących, aby ich wezwać do dalszych wysiłków na rzecz sprawiedliwości i pokoju, wolności i integralnego [[rozwój|rozwoju]] (...). Wzywam przedstawicieli świata kultury, by swoją inteligencją, dobrą wolą i twórczą pracą wielkodusznie dopomagali Ameryce Łacińskiej w podejmowaniu wyzwań, przed którymi dzisiaj stoi. To wy dostarczacie ludziom motywacji i pobudzacie ich moralne i duchowe zdolności, jesteście zatem w wielkiej mierze [[współodpowiedzialność|współodpowiedzialni]] za budowę nowego społeczeństwa (...). Robotników i przedsiębiorców, na których spoczywa odpowiedzialność za społeczeństwo, wzywam do rzeczywistej i prawdziwej solidarności. Celem waszego działania w obecnej sytuacji Ameryki Łacińskiej musi być służba człowiekowi w tym, co nieodzowne: musicie walczyć z ubóstwem i [[głód|głodem]], [[bezrobocie|bezrobociem]] i brakiem oświaty, troszczyć się o rozumne i pracowite wykorzystywanie zasobów naturalnych, pomnażać produkcję i popierać rozwój, tworzyć warunki pracy coraz bardziej godne człowieka, kierując się [[szacunek|szacunkiem]] dla jego godności, a nie egoizmem i interesem grupowym. (...) Ogarniam myślą i modlitwą ludzi [[chorzy|chorych]], starych i opuszczonych, ofiary przemocy, bezrobotnych i bezdomnych, wysiedlonych i uwięzionych; słowem wszystkich, którzy cierpią na ciele i duchu. W czasie, gdy obchodzimy tak doniosłą rocznicę, świadomość cierpień i niesprawiedliwości zadawanych tak wielu braciom niech skłania do pokornej prośby o przebaczenie krzywd i do kształtowania takich warunków życia indywidualnego, rodzinnego i społecznego, które pozwolą wszystkim, a szczególnie najbardziej opuszczonym i wydziedziczonym, na pełny i sprawiedliwy rozwój”'' <ref>Homilia podczas Mszy św. z okazji 500-lecia ewangelizacji obu Ameryk, Santo Domingo 11.10.1992, 6-9</ref>.<br />
<br />
Analizę miłości społecznej przeprowadził Papież, przemawiając do wiernych Górnego Śląska: ''„Miłość jest większa od sprawiedliwości. I miłość społeczna jest większa od sprawiedliwości społecznej. Jeśli prawdą jest, że sprawiedliwość musi przygotować grunt dla miłości – to jeszcze głębszą prawdą jest, że tylko miłość może zabezpieczyć pełnię sprawiedliwości”'' <ref>Homilia, Katowice 1983</ref>. Następnie naucza o trzech głównych wymiarach, czyli przedmiotach, realizowania tej cnoty – o miłowaniu człowieka, [[rodzina|rodziny]], która jest pierwszą i podstawową szkołą miłości społecznej, i ojczyzny, jako wspólnego dobra narodu, [[kultura|kultury]] i historii. Oczywiście ''„miłość społeczna jest otwarta ku wszystkim ludziom i ku wszystkim ludom. Jeśli ukształtuje się ona głęboko i rzetelnie w swych podstawowych kręgach – człowiek, rodzina, ojczyzna – wówczas zdaje również egzamin w kręgu najszerszym”'' <ref>tamże</ref>, czyli jest wartością otwartą i uniwersalną, sprawnością czyniącą człowieka zatroskanym o [[dobro wspólne|dobro wszystkich]]. W swoich encyklikach społecznych Jan Paweł II, jak zawsze, bierze w obronę człowieka, zwłaszcza człowieka słabego – ludzi upośledzonych, niepełnosprawnych, bezrobotnych i pracujących, ale traktowanych jak anonimowa siła potrzebna w produkcji <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 8</ref>, a także tych, którzy z jakiejkolwiek przyczyny znaleźli się poza własnym środowiskiem lub krajem – domaga się otoczenia ich szczególną opieką i solidarną miłością <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 22; Homilia do ludzi pracy, Wiedeń 12.09.1983</ref>.<br />
<br />
Lista zagrożeń, w jakich znalazł się człowiek w świecie pozbawionym miłości, jest bardzo długa. Wskazuje to jednak, jak bardzo uobecnianie miłości społecznej w świecie ludzkim jest potrzebne dla ratowania i urzeczywistniania godności człowieka. Kościół wzywa więc swoich członków do świadczenia miłości bliźnim i pojednania z nimi, czyli do praktycznego urzeczywistniania „miłości jako siły jednoczącej i dźwigającej zarazem, miłości miłosiernej” <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>.<br />
<br />
Obydwie cnoty – sprawiedliwość i miłość społeczna – mogą i powinny odegrać ważną rolę w odnowie porządku doczesnego, do której wzywa Papież chrześcijan świeckich. Miłość okazywana osobie, jako ściśle powiązana ze sprawiedliwością, winna być podstawą wszelkiej działalności politycznej i społecznej, bez nich obu niemożliwa jest odnowa życia politycznego. [[Polityka]] we współczesnym świecie została głęboko zraniona egoizmem, korupcją, karierowiczostwem i kultem władzy. A przecież podstawowym kryterium polityki jest dążenie do wspólnego dobra wszystkich ludzi i każdego człowieka, do stworzenia warunków życia społecznego dla osiągania pełnej i łatwej doskonałości <ref>CL 41</ref>. Dlatego wyznacznikiem i namiarem działalności politycznej winna być obrona i promocja sprawiedliwości rozumianej jako cnota i siła moralna <ref>CL 42</ref>. Postępowaniem właściwym, postulowanym przez Ojca Świętego, jest postępowanie według wymogów [[prawo moralne|prawa moralnego]], którymi są sprawiedliwość, [[godność osoby ludzkiej|godność]] i miłość. Drogi sprawiedliwości to ''„drogi miłości, która nie jest słabością (...). Miłość jest jedyną pewną siłą, jedynym źródłem życia, jedyną gwarancją prawidłowego i sprawiedliwego współżycia społecznego”'' <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>. Jan Paweł II wielokrotnie wskazuje, że miłość społeczna to konkretne czyny i dzieła dla godnego bytowania i rozwoju bliźnich. ''„Służcie jedni drugim, służcie cudzoziemcom, służcie najbiedniejszym. Wiecie dobrze (...), co zawiera w sobie taka służba: to znaczy jednocześnie przyjąć drugiego jako dar Boży, jako brata w Chrystusie (...), dostarczyć mu niezbędnej pomocy i przyjąć jego pomoc”'' <ref>Przemówienie w szpitalu w Einsiedeln, Szwajcaria 19.06.1984</ref>. ''„Zwróćcie uwagę – szczególnie na to, byście przez waszą [[gospodarka|gospodarkę]] i wasze banki służyli pokojowi na świecie, a nie – nawet pośrednio – [[wojna|wojnie]] i niesprawiedliwości”'' <ref>tamże</ref>. Także w czasie kolejnej pielgrzymki do ojczyzny Papież napominał, wyliczając kategorie cierpiących biedę i niedostatek polskich rodzin: ''„Przychodząc do Stołu Pańskiego, by posilić się Jego Ciałem, nie możemy pozostawać obojętni na tych, którym brakuje chleba codziennego. (...) Trzeba więc naszego chrześcijańskiego dzieła, naszej miłości, aby Chrystus obecny w naszych braciach nie cierpiał niedostatku”'' <ref>Legnica 02.06.1997, 3</ref>. Szczególne zatroskanie okazuje Papież [[cierpienie|cierpiącym]] i skrzywdzonym w krajach pozostających na drodze do rozwoju: ''„Pan oczekuje, że potwierdzicie autentyczność waszej miłości Boga, uczynkami miłości wobec bliźnich. Chrystus chce się z wami spotkać u boku cierpiącego, zapomnianego, uciśnionego brata. Wzywa was do zdecydowanego zaangażowania się na rzecz człowieka, w obronie jego praw i godności”'' <ref>Przemówienie, Paragwaj 18.05.1988</ref>.<br />
<br />
W miłości społecznej Papież upatruje radykalne rozwiązanie sprawy społecznej, w miłości miłosiernej, która stanowi chrześcijańskie orędzie Ewangelii. Człowiek zasługuje na więcej niż tylko sprawiedliwe traktowanie, zasługuje na miłość i miłosierdzie. Miłosierdzie chrześcijańskie jest doskonalszym wcieleniem sprawiedliwości, nieodzownym czynnikiem kształtującym stosunki pomiędzy ludźmi. W stosunkach tych konieczna jest odmiana serc, czyli [[pojednanie]], którego warunkiem jest przebaczenie, a przebaczenie płynie z cnoty miłosierdzia, bez której świat może się przerodzić bądź w system nacisku, bądź też walki jednych przeciw drugim <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>. Zatem odnowa życia współczesnego może się dokonać tylko na drodze odrodzenia duchowego. Często w swoim nauczaniu Papież wskazuje, że źródło sprawiedliwości i miłości jest w Bogu. W całym nauczaniu Jana Pawła II szczególnie charakterystyczne jest holistyczne podejście do zagadnienia – całościowe spojrzenie na człowieka i społeczeństwo oraz łączenie wartości naturalnych z nadprzyrodzonymi.<br />
<br />
Trzecią niezbędną cnotą jest solidarność – ''„mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego wszystkich i każdego”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 30</ref>. Właściwą odpowiedzią na wzrastającą świadomość współzależności, ''„pojmowanej jako system determinujący stosunki w świecie współczesnym, w jego komponentach: gospodarczej, kulturowej, politycznej oraz religijnej, jest solidarność, jako postawa moralna i społeczna oraz jako cnota”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 38</ref>. Przez solidarność rozumie się przede wszystkim odpowiedzialność ''in solidum'', tzn. jednego za wszystkich, wszystkich za każdego oraz każdego za każdego. Solidarność nie jest tylko sympatią, współczuciem, zainteresowaniem losem bliźniego, lecz realnym zobowiązaniem i to zobowiązaniem ściśle określonym – angażowania się na rzecz dobra wspólnego, ''„czyli dobra każdego i wszystkich, wszyscy bowiem jesteśmy odpowiedzialni za wszystkich”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Solidarność – w tym konkretnym przypadku – przyjmuje poznanie i uznanie za szkodliwe struktur [[grzech|grzechu]] i gotowość przeciwstawienia się im, jako zagrażającym dobru każdego; jego rozwojowi, a nawet egzystencji. Zakłada ona postawę służenia bliźniemu, a nie wyzyskiwania go. Zakłada ona dalej uznanie i uszanowanie godności osobowej każdego człowieka i gotowość ochrony tych, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie – są w zagrożeniu lub cierpią biedę. [[Solidarność]] przyjmuje więc opcję na rzecz biednych. Chodzi jednak nie tylko o solidarność między ubogimi, ale przede wszystkim o solidarność między ludźmi, opierającą się na świadomości wspólnej nam wszystkim godności, wspólnego powołania i w ostatecznej konsekwencji wspólnego losu. Chodzi zatem o solidarność chrześcijańską, która odwołuje się do jedności wszystkich w Chrystusie i jest realizacją przykazania miłości bliźniego.<br />
<br />
Tak rozumiana solidarność jest w stanie przezwyciężyć struktury grzechu, bo opiera się na zasadzie równej godności wszystkich osób i wszystkich narodów oraz równego prawa wszystkich do korzystania z dóbr stworzonych, bo są one stworzone dla wszystkich. Jest ona drogą do pokoju i do rozwoju. Wszyscy bowiem jesteśmy skazani na rozwój, a ten może być osiągnięty tylko dzięki pokojowej współpracy wszystkich.<br />
<br />
Solidarność w ujęciu Jana Pawła II jest cnotą chrześcijańską, związaną ściśle z miłością. Przez jej praktykowanie wspólnota chrześcijańska może stać się żywym obrazem Boga, tak jak takim obrazem jest każdy bliźni odkupiony krwią Chrystusa i poddany działaniu Ducha Świętego. Może ona stać się nowym wzorem jedności rodzaju ludzkiego, sposobem realizacji tej „komunii”, która jest jednością wszystkich w miłości Chrystusowej. Tak zarysowany przez Papieża obraz solidarności ma już nie polityczny ani społeczny, ale ściśle religijny, teologiczny charakter, przez co ukazuje równocześnie rolę Kościoła w rozwoju społeczności doczesnej. Nie jest to rola polityczna ani gospodarcza, ale nauczycielska, wychowawcza i duszpasterska oraz prorocza. Mieści się w niej także zadanie budowania struktur czynnej miłości bliźniego, a także naprawy struktur grzechu.<br />
<br />
Jan Paweł II czyni solidarność ''„stylem oraz narzędziem polityki, która chce służyć prawdziwemu rozwojowi narodów”'' <ref>CL 42</ref>. Upragnionym owocem solidarności międzynarodowej ma być pokój. Upowszechnianie solidarności może też skutecznie wpłynąć – obok takich owoców jak pokój, sprawiedliwość i wolność – na budowę „[[cywilizacji miłości]]”, czego pragnie ludzkość boleśnie doświadczana przez wojny, konflikty i terroryzm. ''„Wynaturzone mechanizmy i struktury grzechu mogą zostać przezwyciężone jedynie przez praktykowanie ludzkiej solidarności, do której Kościół zachęca i którą nieustannie popiera. Tylko w ten sposób będą mogły wyzwolić się wielkie i pozytywne energie z korzyścią dla rozwoju i pokoju”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 40</ref>. Również dlatego solidarność, jako cnotę chrześcijańską, Jan Paweł II łączy ściśle z miłością.<br />
<br />
Mówiąc o miłości społecznej i nieodzownej tu solidarności, wskazuje Papież na przykład pierwszych chrześcijan: ''„Wyzwanie, przed którym stoi chrześcijanin, polega na tym, że ma ów »odkupiony instynkt społeczny« wprowadzać we wszystkie wymiary ludzkiego życia, tak jak czynili to pierwsi chrześcijanie, którzy społeczeństwu, w jakim im żyć wypadło, ukazywali i wnosili w nie nowy styl życia, autentyczną, braterską solidarność, nowy rodzaj więzi społecznej, [[wspólnota|wspólnotę]], w której funkcjonowały trynitarne korzenie ludzkiego współżycia”'' <ref>Przemówienie do uczestników Kongresu Ruchu „Unita Nuova”, Rzym 20.03.1983</ref>.<br />
<br />
Do solidarności w budowaniu lepszego świata szczególnie mocno i często wzywa Jan Paweł II młodzież, widząc w niej nadzieję na lepszą przyszłość. Tak np. w Roku Jubileuszowym 2000 pisał w orędziu do młodych: ''„Przyjąć Chrystusa znaczy otrzymać od Ojca misję życia miłością do Niego i do braci w poczuciu solidarności ze wszystkimi, bez żadnej różnicy; znaczy wierzyć, że w ludzkich dziejach, choć naznaczonych złem, ostatnie słowo należy do życia i miłości”'' <ref>Orędzie z okazji Światowego Dnia Młodzieży 2000</ref>.<br />
<br />
W praktykowaniu cnót społecznych upatruje Papież wyjście z błędów społeczno-moralnych współczesnego świata – w odnowie moralnej każdego człowieka i wszystkich ludzi, w przemianie cywilizacji konsumpcyjnej, hedonistycznej i egoistycznej w cywilizację ewangeliczną chrześcijańskiej miłości społecznej.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* CL<br />
* Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu”<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* Problem ewangelicznej odnowy świata, struktur i ludzi. Przemówienie do uczestników Kongresu Ruchu „Unita Nuova”, Rzym 20.03.1983<br />
* Homilia do wiernych Górnego Śląska w czasie pielgrzymki do Ojczyzny, Katowice 1983<br />
* Solidarność chrześcijańska przynagla nas do działania. Homilia do ludzi pracy, Wiedeń 12.09.1983<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* W. Bołoz, Miłość i sprawiedliwość jako racje uzasadniające wskazania moralne, „Chrześcijanin w Świecie” 6/108<br />
* T. Borutka, Nauczanie społeczne Papieża Jana Pawła II, Kraków 1994<br />
* J. Dyduch, Wezwani do winnicy i wszczepieni w Chrystusa. Komentarz do adhortacji apostolskiej „Christifideles Laici”, Kraków 1990<br />
* J. Majka, Jan Paweł II „Sollicitudo Rei Socialis”. Komentarz, Wrocław 1997<br />
* Z. Miedziński, Moralny aspekt encyklik społecznych, „Chrześcijanin w Świecie” 6/102<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o cnotach społecznych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Ponieważ ani grzechy ani cnoty społeczne nie istnieją w oderwaniu od rzeczywistości, lecz są następstwem aktów osobowych, trzeba pamiętać dzisiaj o tym, że Ameryka jest rzeczywistością złożoną, owocem tendencji i zachowań zamieszkujących ją mężczyzn i kobiet. I właśnie w tej rzeczywistej, konkretnej sytuacji powinni spotykać Jezusa. </P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/12/pos/31/haslo/cnoty+spo%C5%82eczne ''Ecclesia in America, 12'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Nawiązując kontakt religijny z człowiekiem, Kościół utwierdza tego człowieka w jego naturalnych więzach społecznych. Historia Polski potwierdziła to w wybitnym stopniu, że Kościół w naszej Ojczyźnie starał się na różnych drogach o wychowanie wartościowych synów i córek narodu, dobrych obywateli, pożytecznych i twórczych pracowników w różnych dziedzinach życia społecznego, zawodowego, kulturalnego. Płynie to z podstawowej misji Kościoła, który wszędzie i zawsze zabiega o to, aby uczynić człowieka lepszym, bardziej świadomym swej godności, pełniej oddanym swoim zadaniom życiowym, rodzinnym, społecznym, patriotycznym. Aby uczynić go ufnym, mężnym, świadomym swoich praw i obowiązków, społecznie odpowiedzialnym, twórczym i pożytecznym.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/537/pkt/3/pos/10/haslo/cnoty+spo%C5%82eczne ''Przemówienie do przedstawicieli władz państwowych wygłoszone w Belwederze, 3'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/8412 "Cnoty społeczne"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Cnoty_spo%C5%82eczne&diff=7046Cnoty społeczne2014-06-02T19:15:24Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Stefan Eugeniusz Dobrzanowski<br />
<br />
<br />
'''Cnoty społeczne''' – [[cnoty]], które szczególniej usposabiają do czynienia dobra moralnego w tych dziedzinach działalności, gdzie w wyniku czynów ludzkich zachodzą stosunki społeczne, wynikające ze skierowania do [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] i mające z natury swej charakter stosunków międzyludzkich.<br />
<br />
Cnota, będąc moralnie uporządkowaną postawą do realizowania czynów dobrych w określonej dziedzinie, jest komponentem osobowości człowieka. Jej istotą jest stałe dążenie osoby ludzkiej do osiągnięcia dobra moralnego, w oparciu o właściwą sprawność i przyjętą hierarchię [[wartość moralna|wartości]]. Ponieważ człowiek jest istotą społeczną, to ściśle mówiąc, każda cnota winna mieć funkcję społeczną. Cnota czyni bowiem człowieka w ogóle dobrym i z tej racji bardziej wartościowym uczestnikiem życia społecznego. Cała etyka chrześcijańska, zgodnie z duchem obecnego w niej orędzia ewangelicznego, zdawać się może – ma wydźwięk społeczny. Tak jednak nie jest. Istnieje bowiem cały katalog cnót obejmujący sferę ludzkiego życia. Toteż dopiero w czasach najnowszych wyróżniono cnoty nazywane społecznymi.<br />
<br />
Przy personalistycznym ujęciu wymienia się jako cnoty społeczne te sprawności, te postawy, które w każdej sytuacji społecznej ustawiają człowieka w horyzoncie określonym przez działalność drugich. Zasadniczo trzy cnoty społeczne wskazuje się jako najważniejsze: [[sprawiedliwość]], [[solidarność]] i [[miłość]].<br />
<br />
Cnoty społeczne uzdalniają podmiot uczestniczący w życiu społecznym do tworzenia personalistycznego porządku społecznego. Zarazem one też odpowiadają etycznym wymogom współczesnego życia społecznego w skali globalnej. Cnoty te wyrastają z chrześcijańskiej [[wiara|wiary]] i miłości, czerpiąc również z innych cnót, mianowicie z roztropności i [[męstwo|męstwa]].<br />
<br />
== Historia cnót społecznych ==<br />
<br />
Papieże, począwszy od Leona XIII, zachęcają w swych encyklikach społecznych, orędziach i przemówieniach do pielęgnowania i rozwijania cnót społecznych.<br />
<br />
Określenia „sprawiedliwość społeczna” użył jako pierwszy papież [[Leon XIII]] w Rerum novarum (1891), wobec palącej sprawy wyzysku robotników przemysłowych przez [[kapitalizm|kapitalistów]] <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej” 17; 26; 30; 34</ref>, aczkolwiek pojęcie to, jednak niesprecyzowane, pojawiało się już wcześniej. O sprawiedliwość społeczną apelowali następni papieże w swoich [[encykliki społeczne|encyklikach społecznych]], rozbudowując jej zasady i pogłębiając całą jej złożoną problematykę oraz motywację moralną i społeczno-polityczną <ref>Encyklika ''Quadragesimo anno'' 74; 88; Mater et magistra – Jana XXIII encyklika „O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej” 21; 103; 220-221; Pacem in terris – Jana XXIII encyklika „O pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności” 149-150; 157; 163; 167; Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes''; Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 44; 59; Ottocento anni – z okazji 800-lecia urodzin św. Klary 17; 43<.ref>.<br />
<br />
Historyczny rozwój pojęcia zasady i cnoty solidarności zaczął się od używania pojęć ''„braterstwo ludzkie”'' oraz ''„solidarność katolików”'' w odniesieniu do grozy wydarzeń wojennych, których to terminów użył Pius XII w encyklice ''Summi pontificatus'' <ref> Summi pontificatus – Piusa XII encyklika 8; 28-30</ref> oraz w przemówieniach. Zasady solidarności między [[naród|narodami]] i ludźmi wskazał – jako pierwszy – Paweł VI <ref>Populorum progressio – Pawła VI encyklika „O popieraniu rozwoju ludów” 43-44; 65-67</ref>. Szczególnie wyraźnie domagał się, aby narody bogatsze, bardziej gospodarczo rozwinięte, niosły solidarną pomoc narodom biednym, unikając jednak jakiegokolwiek ich wykorzystywania.<br />
<br />
Cnota miłości społecznej jest pojęciem stosunkowo młodym, gdy chodzi o jej dokładne sprecyzowanie. Nadmienia o niej ogólnie Leon XIII <ref>Rerum novarum – Leona XIII encyklika „O kwestii robotniczej” 15; 18; 21-22</ref>, a także Pius XI <ref>Encyklika ''Quadragesimo anno'' 88</ref>. Na gruncie polskim cnota miłości społecznej została mocno zaakcentowana w [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczaniu społecznym]] i programie duszpasterskim Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. W programie duszpasterskim przed Milenium Chrztu Polski ogłosił on VII rok Wielkiej Nowenny – rokiem sprawiedliwości i miłości społecznej.<br />
<br />
Papież [[Paweł VI]], mając na uwadze miłość społeczną w sensie globalnym, zainicjował ideę [[„Communio personarum”|„cywilizacji miłości”]], wskazując na nią w przemówieniu na zakończenie Roku Świętego 1975 jako na cel, do którego winny zmierzać wszelkie wysiłki w dziedzinie społecznej i kulturalnej, a także ekonomicznej i politycznej.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. ==<br />
<br />
Jan Paweł II wszechstronnie rozwija naukę o potrzebie cnót społecznych dla dobra [[ład moralny|ładu moralnego]] i [[pokój|pokoju]] we współczesnym świecie. Czyni to przede wszystkim w encyklikach, m.in.: ''Dives in misericordia'' (1980), ''Laborem exercens'' (1981), ''Sollicitudo rei socialis'' (1987), w adhortacji apostolskiej ''Christifideles laici'' (1988), w [[Katechizm Kościoła Katolickiego|Katechizmie Kościoła Katolickiego]] (1992) oraz licznych orędziach i przemówieniach. Nauczanie Jana Pawła II o sprawiedliwości jest bardzo rozległe. Jak sam stwierdza: ''„sprawiedliwość ma wiele odniesień i wiele form”'' <ref>Bez sprawiedliwości nie ma miłości, Rzym 08.11.1978</ref>.<br />
<br />
Nauczając o sprawiedliwości, Papież najczęściej podkreśla potrzebę zrealizowania sprawiedliwości jako zasady społecznej, a rzadziej jako cnoty społeczne. Akcentuje jednak, że aby każdy człowiek mógł żyć w sprawiedliwości, jeszcze ważniejsze okazuje się to, by każdy człowiek był sprawiedliwy i działał sprawiedliwie w stosunku do innych, do wspólnoty i do społeczeństwa, którego jest członkiem <ref>tamże</ref>. Doceniając sprawiedliwość jako cnotę i zdolność ducha ludzkiego, Papież łączy ją z reguły z miłością społeczną. Wzajemne uzupełnianie się sprawiedliwości i miłości społecznej w odniesieniu do [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] upodabnia do siebie te dwie cnoty. Miłość skłania do ofiary, ale ubogaca ludzi przez zamianę dóbr materialnych na duchowe. Cnoty te warunkują się wzajemnie – brak sprawiedliwości zamienia miłość w bezprawie, brak miłości czyni sprawiedliwość bezskuteczną <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 12</ref>. Bez miłości sprawiedliwość byłaby więc fałszywa, bez sprawiedliwości miłość mogłaby być ślepa.<br />
<br />
Charakterystyczną cechą nauczania Jana Pawła II jest komplementarność tych dwu cnót społecznych. Wszelkie rodzaje sprawiedliwości łączy on zawsze z miłością bliźniego: ''„W przykazaniu tym zawarte jest wszystko, co dotyczy sprawiedliwości. Nie może być miłości bez sprawiedliwości. Miłość przerasta sprawiedliwość, ale jednocześnie weryfikuje się ona w sprawiedliwości. Nawet ojciec i matka kochający swe dziecko muszą być sprawiedliwi. Gdy zachwieje się sprawiedliwość, również miłość znajduje się w niebezpieczeństwie. Być sprawiedliwym oznacza dawać każdemu, co mu się należy”'' <ref>Bez sprawiedliwości..., przem. Cyt.</ref>. Sprawiedliwość zgodnie z udziałem w Bożej sprawiedliwości oznacza [[posłuszeństwo]] Bożemu prawu oraz wrażliwość na problemy człowieka, któremu należy przyjść z pomocą <ref>por. Tamże</ref>.<br />
<br />
W horyzoncie sprawiedliwości zawsze znajduje się człowiek i jego dobro. ''„Im lepiej znamy człowieka, tym dobitniej ukazuje się jego osobowość, charakter, intelekt i serce. Tym lepiej również zdajemy sobie sprawę (...), jaką miarą musimy go mierzyć i co znaczy być wobec niego sprawiedliwym. Dlatego należy nieustannie pogłębiać znajomość sprawiedliwości. Nie jest ona nauką teoretyczną. Jest cnotą i zdolnością ducha ludzkiego, ludzkiej woli i serca. Należy również modlić się o to, by być sprawiedliwym i umieć być sprawiedliwym”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Papież apeluje o praktykowanie cnoty sprawiedliwości, umocnionej przez czyny konkretnej miłości do człowieka [[ubóstwo|ubogiego]]. Taka ''„pełna sprawiedliwość stanie się możliwa dopiero wówczas, gdy ludzie nie będą traktować ubogiego (...) jak kłopotliwego natręta, czy jako ciężar, ale dostrzegą w nim sposobność do czynienia dobra dla samego dobra, możliwość osiągania [[bogactwo|bogactwa]] większego”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 58</ref>. Katechizm Kościoła Katolickiego naucza o sprawiedliwości, że powinna być wprowadzana w relacje osobowe i społeczne, ekonomiczne i międzynarodowe, nie zapominając nigdy o tym, że nie ma sprawiedliwych struktur, jeśli nie ma ludzi, którzy pragną być sprawiedliwi <ref>Katechizm Kościoła Katolickiego 2832</ref>. Zatem kształtowanie postaw wynikających z cnoty sprawiedliwości ma pierwszeństwo przed ważną w życiu społecznym zasadą moralną – zasadą sprawiedliwości. Normy wszelkich gatunków sprawiedliwości mogą skutecznie działać dopiero na podłożu ukształtowanych postaw cnoty sprawiedliwości. O taką sprawiedliwość apeluje Jan Paweł II w czasie swoich [[pielgrzymki Jana Pawła II|pielgrzymek]] do krajów Trzeciego Świata. Tak np. podczas podróży apostolskiej do Ameryki Środkowej z okazji 500-lecia odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba apelował o sprawiedliwość do rządzących i rządzonych: ''„Zwracam się do wszystkich rządzących, aby ich wezwać do dalszych wysiłków na rzecz sprawiedliwości i pokoju, wolności i integralnego [[rozwój|rozwoju]] (...). Wzywam przedstawicieli świata kultury, by swoją inteligencją, dobrą wolą i twórczą pracą wielkodusznie dopomagali Ameryce Łacińskiej w podejmowaniu wyzwań, przed którymi dzisiaj stoi. To wy dostarczacie ludziom motywacji i pobudzacie ich moralne i duchowe zdolności, jesteście zatem w wielkiej mierze [[współodpowiedzialność|współodpowiedzialni]] za budowę nowego społeczeństwa (...). Robotników i przedsiębiorców, na których spoczywa odpowiedzialność za społeczeństwo, wzywam do rzeczywistej i prawdziwej solidarności. Celem waszego działania w obecnej sytuacji Ameryki Łacińskiej musi być służba człowiekowi w tym, co nieodzowne: musicie walczyć z ubóstwem i [[głód|głodem]], [[bezrobocie|bezrobociem]] i brakiem oświaty, troszczyć się o rozumne i pracowite wykorzystywanie zasobów naturalnych, pomnażać produkcję i popierać rozwój, tworzyć warunki pracy coraz bardziej godne człowieka, kierując się [[szacunek|szacunkiem]] dla jego godności, a nie egoizmem i interesem grupowym. (...) Ogarniam myślą i modlitwą ludzi [[chorzy|chorych]], starych i opuszczonych, ofiary przemocy, bezrobotnych i bezdomnych, wysiedlonych i uwięzionych; słowem wszystkich, którzy cierpią na ciele i duchu. W czasie, gdy obchodzimy tak doniosłą rocznicę, świadomość cierpień i niesprawiedliwości zadawanych tak wielu braciom niech skłania do pokornej prośby o przebaczenie krzywd i do kształtowania takich warunków życia indywidualnego, rodzinnego i społecznego, które pozwolą wszystkim, a szczególnie najbardziej opuszczonym i wydziedziczonym, na pełny i sprawiedliwy rozwój”'' <ref>Homilia podczas Mszy św. z okazji 500-lecia ewangelizacji obu Ameryk, Santo Domingo 11.10.1992, 6-9</ref>.<br />
<br />
Analizę miłości społecznej przeprowadził Papież, przemawiając do wiernych Górnego Śląska: ''„Miłość jest większa od sprawiedliwości. I miłość społeczna jest większa od sprawiedliwości społecznej. Jeśli prawdą jest, że sprawiedliwość musi przygotować grunt dla miłości – to jeszcze głębszą prawdą jest, że tylko miłość może zabezpieczyć pełnię sprawiedliwości”'' <ref>Homilia, Katowice 1983</ref>. Następnie naucza o trzech głównych wymiarach, czyli przedmiotach, realizowania tej cnoty – o miłowaniu człowieka, [[rodzina|rodziny]], która jest pierwszą i podstawową szkołą miłości społecznej, i ojczyzny, jako wspólnego dobra narodu, [[kultura|kultury]] i historii. Oczywiście ''„miłość społeczna jest otwarta ku wszystkim ludziom i ku wszystkim ludom. Jeśli ukształtuje się ona głęboko i rzetelnie w swych podstawowych kręgach – człowiek, rodzina, ojczyzna – wówczas zdaje również egzamin w kręgu najszerszym”'' <ref>tamże</ref>, czyli jest wartością otwartą i uniwersalną, sprawnością czyniącą człowieka zatroskanym o [[dobro wspólne|dobro wszystkich]]. W swoich encyklikach społecznych Jan Paweł II, jak zawsze, bierze w obronę człowieka, zwłaszcza człowieka słabego – ludzi upośledzonych, niepełnosprawnych, bezrobotnych i pracujących, ale traktowanych jak anonimowa siła potrzebna w produkcji <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 8</ref>, a także tych, którzy z jakiejkolwiek przyczyny znaleźli się poza własnym środowiskiem lub krajem – domaga się otoczenia ich szczególną opieką i solidarną miłością <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 22; Homilia do ludzi pracy, Wiedeń 12.09.1983</ref>.<br />
<br />
Lista zagrożeń, w jakich znalazł się człowiek w świecie pozbawionym miłości, jest bardzo długa. Wskazuje to jednak, jak bardzo uobecnianie miłości społecznej w świecie ludzkim jest potrzebne dla ratowania i urzeczywistniania godności człowieka. Kościół wzywa więc swoich członków do świadczenia miłości bliźnim i pojednania z nimi, czyli do praktycznego urzeczywistniania „miłości jako siły jednoczącej i dźwigającej zarazem, miłości miłosiernej” <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>.<br />
<br />
Obydwie cnoty – sprawiedliwość i miłość społeczna – mogą i powinny odegrać ważną rolę w odnowie porządku doczesnego, do której wzywa Papież chrześcijan świeckich. Miłość okazywana osobie, jako ściśle powiązana ze sprawiedliwością, winna być podstawą wszelkiej działalności politycznej i społecznej, bez nich obu niemożliwa jest odnowa życia politycznego. [[Polityka]] we współczesnym świecie została głęboko zraniona egoizmem, korupcją, karierowiczostwem i kultem władzy. A przecież podstawowym kryterium polityki jest dążenie do wspólnego dobra wszystkich ludzi i każdego człowieka, do stworzenia warunków życia społecznego dla osiągania pełnej i łatwej doskonałości <ref>CL 41</ref>. Dlatego wyznacznikiem i namiarem działalności politycznej winna być obrona i promocja sprawiedliwości rozumianej jako cnota i siła moralna <ref>CL 42</ref>. Postępowaniem właściwym, postulowanym przez Ojca Świętego, jest postępowanie według wymogów [[prawo moralne|prawa moralnego]], którymi są sprawiedliwość, [[godność osoby ludzkiej|godność]] i miłość. Drogi sprawiedliwości to ''„drogi miłości, która nie jest słabością (...). Miłość jest jedyną pewną siłą, jedynym źródłem życia, jedyną gwarancją prawidłowego i sprawiedliwego współżycia społecznego”'' <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>. Jan Paweł II wielokrotnie wskazuje, że miłość społeczna to konkretne czyny i dzieła dla godnego bytowania i rozwoju bliźnich. ''„Służcie jedni drugim, służcie cudzoziemcom, służcie najbiedniejszym. Wiecie dobrze (...), co zawiera w sobie taka służba: to znaczy jednocześnie przyjąć drugiego jako dar Boży, jako brata w Chrystusie (...), dostarczyć mu niezbędnej pomocy i przyjąć jego pomoc”'' <ref>Przemówienie w szpitalu w Einsiedeln, Szwajcaria 19.06.1984</ref>. ''„Zwróćcie uwagę – szczególnie na to, byście przez waszą [[gospodarka|gospodarkę]] i wasze banki służyli pokojowi na świecie, a nie – nawet pośrednio – [[wojna|wojnie]] i niesprawiedliwości”'' <ref>tamże</ref>. Także w czasie kolejnej pielgrzymki do ojczyzny Papież napominał, wyliczając kategorie cierpiących biedę i niedostatek polskich rodzin: ''„Przychodząc do Stołu Pańskiego, by posilić się Jego Ciałem, nie możemy pozostawać obojętni na tych, którym brakuje chleba codziennego. (...) Trzeba więc naszego chrześcijańskiego dzieła, naszej miłości, aby Chrystus obecny w naszych braciach nie cierpiał niedostatku”'' <ref>Legnica 02.06.1997, 3</ref>. Szczególne zatroskanie okazuje Papież [[cierpienie|cierpiącym]] i skrzywdzonym w krajach pozostających na drodze do rozwoju: ''„Pan oczekuje, że potwierdzicie autentyczność waszej miłości Boga, uczynkami miłości wobec bliźnich. Chrystus chce się z wami spotkać u boku cierpiącego, zapomnianego, uciśnionego brata. Wzywa was do zdecydowanego zaangażowania się na rzecz człowieka, w obronie jego praw i godności”'' <ref>Przemówienie, Paragwaj 18.05.1988</ref>.<br />
<br />
W miłości społecznej Papież upatruje radykalne rozwiązanie sprawy społecznej, w miłości miłosiernej, która stanowi chrześcijańskie orędzie Ewangelii. Człowiek zasługuje na więcej niż tylko sprawiedliwe traktowanie, zasługuje na miłość i miłosierdzie. Miłosierdzie chrześcijańskie jest doskonalszym wcieleniem sprawiedliwości, nieodzownym czynnikiem kształtującym stosunki pomiędzy ludźmi. W stosunkach tych konieczna jest odmiana serc, czyli [[pojednanie]], którego warunkiem jest przebaczenie, a przebaczenie płynie z cnoty miłosierdzia, bez której świat może się przerodzić bądź w system nacisku, bądź też walki jednych przeciw drugim <ref>Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu” 14</ref>. Zatem odnowa życia współczesnego może się dokonać tylko na drodze odrodzenia duchowego. Często w swoim nauczaniu Papież wskazuje, że źródło sprawiedliwości i miłości jest w Bogu. W całym nauczaniu Jana Pawła II szczególnie charakterystyczne jest holistyczne podejście do zagadnienia – całościowe spojrzenie na człowieka i społeczeństwo oraz łączenie wartości naturalnych z nadprzyrodzonymi.<br />
<br />
Trzecią niezbędną cnotą jest solidarność – ''„mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego wszystkich i każdego”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 30</ref>. Właściwą odpowiedzią na wzrastającą świadomość współzależności, ''„pojmowanej jako system determinujący stosunki w świecie współczesnym, w jego komponentach: gospodarczej, kulturowej, politycznej oraz religijnej, jest solidarność, jako postawa moralna i społeczna oraz jako cnota”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 38</ref>. Przez solidarność rozumie się przede wszystkim odpowiedzialność ''in solidum'', tzn. jednego za wszystkich, wszystkich za każdego oraz każdego za każdego. Solidarność nie jest tylko sympatią, współczuciem, zainteresowaniem losem bliźniego, lecz realnym zobowiązaniem i to zobowiązaniem ściśle określonym – angażowania się na rzecz dobra wspólnego, ''„czyli dobra każdego i wszystkich, wszyscy bowiem jesteśmy odpowiedzialni za wszystkich”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Solidarność – w tym konkretnym przypadku – przyjmuje poznanie i uznanie za szkodliwe struktur [[grzech|grzechu]] i gotowość przeciwstawienia się im, jako zagrażającym dobru każdego; jego rozwojowi, a nawet egzystencji. Zakłada ona postawę służenia bliźniemu, a nie wyzyskiwania go. Zakłada ona dalej uznanie i uszanowanie godności osobowej każdego człowieka i gotowość ochrony tych, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie – są w zagrożeniu lub cierpią biedę. [[Solidarność]] przyjmuje więc opcję na rzecz biednych. Chodzi jednak nie tylko o solidarność między ubogimi, ale przede wszystkim o solidarność między ludźmi, opierającą się na świadomości wspólnej nam wszystkim godności, wspólnego powołania i w ostatecznej konsekwencji wspólnego losu. Chodzi zatem o solidarność chrześcijańską, która odwołuje się do jedności wszystkich w Chrystusie i jest realizacją przykazania miłości bliźniego.<br />
<br />
Tak rozumiana solidarność jest w stanie przezwyciężyć struktury grzechu, bo opiera się na zasadzie równej godności wszystkich osób i wszystkich narodów oraz równego prawa wszystkich do korzystania z dóbr stworzonych, bo są one stworzone dla wszystkich. Jest ona drogą do pokoju i do rozwoju. Wszyscy bowiem jesteśmy skazani na rozwój, a ten może być osiągnięty tylko dzięki pokojowej współpracy wszystkich.<br />
<br />
Solidarność w ujęciu Jana Pawła II jest cnotą chrześcijańską, związaną ściśle z miłością. Przez jej praktykowanie wspólnota chrześcijańska może stać się żywym obrazem Boga, tak jak takim obrazem jest każdy bliźni odkupiony krwią Chrystusa i poddany działaniu Ducha Świętego. Może ona stać się nowym wzorem jedności rodzaju ludzkiego, sposobem realizacji tej „komunii”, która jest jednością wszystkich w miłości Chrystusowej. Tak zarysowany przez Papieża obraz solidarności ma już nie polityczny ani społeczny, ale ściśle religijny, teologiczny charakter, przez co ukazuje równocześnie rolę Kościoła w rozwoju społeczności doczesnej. Nie jest to rola polityczna ani gospodarcza, ale nauczycielska, wychowawcza i duszpasterska oraz prorocza. Mieści się w niej także zadanie budowania struktur czynnej miłości bliźniego, a także naprawy struktur grzechu.<br />
<br />
Jan Paweł II czyni solidarność ''„stylem oraz narzędziem polityki, która chce służyć prawdziwemu rozwojowi narodów”'' <ref>CL 42</ref>. Upragnionym owocem solidarności międzynarodowej ma być pokój. Upowszechnianie solidarności może też skutecznie wpłynąć – obok takich owoców jak pokój, sprawiedliwość i wolność – na budowę „[[cywilizacji miłości]]”, czego pragnie ludzkość boleśnie doświadczana przez wojny, konflikty i terroryzm. ''„Wynaturzone mechanizmy i struktury grzechu mogą zostać przezwyciężone jedynie przez praktykowanie ludzkiej solidarności, do której Kościół zachęca i którą nieustannie popiera. Tylko w ten sposób będą mogły wyzwolić się wielkie i pozytywne energie z korzyścią dla rozwoju i pokoju”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 40</ref>. Również dlatego solidarność, jako cnotę chrześcijańską, Jan Paweł II łączy ściśle z miłością.<br />
<br />
Mówiąc o miłości społecznej i nieodzownej tu solidarności, wskazuje Papież na przykład pierwszych chrześcijan: ''„Wyzwanie, przed którym stoi chrześcijanin, polega na tym, że ma ów »odkupiony instynkt społeczny« wprowadzać we wszystkie wymiary ludzkiego życia, tak jak czynili to pierwsi chrześcijanie, którzy społeczeństwu, w jakim im żyć wypadło, ukazywali i wnosili w nie nowy styl życia, autentyczną, braterską solidarność, nowy rodzaj więzi społecznej, [[wspólnota|wspólnotę]], w której funkcjonowały trynitarne korzenie ludzkiego współżycia”'' <ref>Przemówienie do uczestników Kongresu Ruchu „Unita Nuova”, Rzym 20.03.1983</ref>.<br />
<br />
Do solidarności w budowaniu lepszego świata szczególnie mocno i często wzywa Jan Paweł II młodzież, widząc w niej nadzieję na lepszą przyszłość. Tak np. w Roku Jubileuszowym 2000 pisał w orędziu do młodych: ''„Przyjąć Chrystusa znaczy otrzymać od Ojca misję życia miłością do Niego i do braci w poczuciu solidarności ze wszystkimi, bez żadnej różnicy; znaczy wierzyć, że w ludzkich dziejach, choć naznaczonych złem, ostatnie słowo należy do życia i miłości”'' <ref>Orędzie z okazji Światowego Dnia Młodzieży 2000</ref>.<br />
<br />
W praktykowaniu cnót społecznych upatruje Papież wyjście z błędów społeczno-moralnych współczesnego świata – w odnowie moralnej każdego człowieka i wszystkich ludzi, w przemianie cywilizacji konsumpcyjnej, hedonistycznej i egoistycznej w cywilizację ewangeliczną chrześcijańskiej miłości społecznej.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* CL<br />
* Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu”<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* Problem ewangelicznej odnowy świata, struktur i ludzi. Przemówienie do uczestników Kongresu Ruchu „Unita Nuova”, Rzym 20.03.1983<br />
* Homilia do wiernych Górnego Śląska w czasie pielgrzymki do Ojczyzny, Katowice 1983<br />
* Solidarność chrześcijańska przynagla nas do działania. Homilia do ludzi pracy, Wiedeń 12.09.1983<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* W. Bołoz, Miłość i sprawiedliwość jako racje uzasadniające wskazania moralne, „Chrześcijanin w Świecie” 6/108<br />
* T. Borutka, Nauczanie społeczne Papieża Jana Pawła II, Kraków 1994<br />
* J. Dyduch, Wezwani do winnicy i wszczepieni w Chrystusa. Komentarz do adhortacji apostolskiej „Christifideles Laici”, Kraków 1990<br />
* J. Majka, Jan Paweł II „Sollicitudo Rei Socialis”. Komentarz, Wrocław 1997<br />
* Z. Miedziński, Moralny aspekt encyklik społecznych, „Chrześcijanin w Świecie” 6/102<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o cnotach społecznych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Ponieważ ani grzechy ani cnoty społeczne nie istnieją w oderwaniu od rzeczywistości, lecz są następstwem aktów osobowych, trzeba pamiętać dzisiaj o tym, że Ameryka jest rzeczywistością złożoną, owocem tendencji i zachowań zamieszkujących ją mężczyzn i kobiet. I właśnie w tej rzeczywistej, konkretnej sytuacji powinni spotykać Jezusa. </P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/12/pos/31/haslo/cnoty+spo%C5%82eczne ''Ecclesia in America, 12'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Nawiązując kontakt religijny z człowiekiem, Kościół utwierdza tego człowieka w jego naturalnych więzach społecznych. Historia Polski potwierdziła to w wybitnym stopniu, że Kościół w naszej Ojczyźnie starał się na różnych drogach o wychowanie wartościowych synów i córek narodu, dobrych obywateli, pożytecznych i twórczych pracowników w różnych dziedzinach życia społecznego, zawodowego, kulturalnego. Płynie to z podstawowej misji Kościoła, który wszędzie i zawsze zabiega o to, aby uczynić człowieka lepszym, bardziej świadomym swej godności, pełniej oddanym swoim zadaniom życiowym, rodzinnym, społecznym, patriotycznym. Aby uczynić go ufnym, mężnym, świadomym swoich praw i obowiązków, społecznie odpowiedzialnym, twórczym i pożytecznym.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/537/pkt/3/pos/10/haslo/cnoty+spo%C5%82eczne ''Przemówienie do przedstawicieli władz państwowych wygłoszone w Belwederze, 3'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/8412 "Cnoty społeczne"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Chorzy&diff=7045Chorzy2014-06-02T18:36:02Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Lucjan Szczepaniak<br />
<br />
'''Chorzy''' – łac. ''patiens'': [[cierpienie|cierpiący]], cierpliwy, wytrzymały, wyrozumiały – określenie używane w stosunku do osób, które w wyniku utraty zdrowia cierpią fizycznie, psychicznie i duchowo. Stąd też jako dotknięte chorobą korzystają z opieki medycznej. Termin „chory” w użyciu potocznym stosowany jest zamiennie z nazwą „cierpiący”. Należy jednak dokonać rozróżnienia tych pojęć. Chory zazwyczaj cierpi. Natomiast przyczyną cierpienia, oprócz choroby, może być reakcja psychiki na zło fizyczne lub [[wartość moralna|moralne]]. Jan Paweł II uczy, że ''„cierpienie jest czymś bardziej jeszcze podstawowym od choroby, bardziej wielorakim, a zarazem głębiej jeszcze osadzonym w całym człowieczeństwie”''. Do tej pory nie została wypracowana uznawana przez wszystkich definicja choroby, a zatem i chorych<br />
<br />
Refleksja nad losem chorych skłania do analiz wykraczających poza krąg zainteresowań medycyny, a dotykających [[godność człowieka|godności człowieka]], zwłaszcza w perspektywie teologiczno-moralnej. Chory, bowiem podlega procesom nie tylko biologicznym, lecz również psychicznym, duchowym i religijnym. Doświadcza całym swoim „ja” dramatu cierpienia spowodowanego chorobą. Stąd też niejako „dotyka” on fundamentalnych wartości takich jak: prawo do życia, umacnianie zdrowia, autonomia decyzji, obowiązek zachowania tajemnicy ze strony lekarza, uszanowanie jego człowieczeństwa i godna [[śmierć]]. Chory zmagając się z cierpieniem, staje wobec pytania o wartość i sens swojego życia. Odpowiedź na nie jest niełatwa, dlatego potrzebuje umocnienia [[wiara|wiary]] i [[modlitwa|modlitwy]]. Magisterium Kościoła podkreśla, że pełnego wyjaśnienia dotyczącego wartości życia ludzkiego i jego ostatecznego znaczenia udzielają nauki biblijne i teologiczne. Stąd chrześcijańskie postrzeganie chorych związane jest w sposób ścisły z antropologią chrześcijańską. Jego fundamentem jest transcendentna i niezbywalna godność człowieka oraz równość w niej wszystkich ludzi.<br />
<br />
== Pismo Święte o chorych ==<br />
<br />
Pismo Święte nie zajmuje się wprost chorymi i jego prawami we współczesnym ich rozumieniu. Najczęściej autorzy biblijni poruszają problemy chorych w odniesieniu do Przymierza oraz wiary w Boga, który przychodzi z pomocą człowiekowi. Chory skarży się Bogu na cierpienie i prosi o pomoc. Cierpienie spowodowane chorobą staje się dla niego okazją do przemiany serca [Ps 39,9]. Stąd też Boże przebaczenie daje mu siłę powrotu do zdrowia [Wj 15,26]. Prorok Izajasz odkrywa, że cierpienie może mieć wartość wynagradzającą za grzechy innych ludzi: „Zacny mój Sługa usprawiedliwi wielu, ich nieprawości On sam dźwigać będzie” [Iz 53,11]. Kieruje on spojrzenie chorych na Boga miłosiernego, który ''„[[przebaczenie|przebacza]] i przywraca zdrowie”'' [Iz 33,24]. W Starym Testamencie ukazywane jest cierpienie chorych z powodu konkretnej choroby. Najobszerniejszy katalog chorób znajduje się w ''Księdze Powtórzonego Prawa''.<br />
<br />
Chrystus, troszcząc się o życie wieczne człowieka, głosząc prawdę o nim, nie zapomina o jego życiu ziemskim i kłopotach z nim związanych. Pochylając się nad chorymi i uzdrawiając go, często żąda od niego wiary [Mk 5,34; 9,26]. Wzruszony cierpieniami pozwala się chorym dotykać i bierze na siebie jego nędzę [Mk 1,41; 3,10; 6,56; Mt 8,17]. W ten sposób podkreśla prawo do życia, a zarazem obowiązek troski o nie [por. Mt 4,24; 9,18-26; J 11,1-44].<br />
<br />
[[Sobór Watykański II]] w oparciu o objawienie Boże wskazuje, że ''„Bóg jako Pan życia powierzył ludziom wzniosłą posługę strzeżenia życia, którą człowiek ma wypełnić w sposób godny siebie”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 51</ref>. Obecnie uświadamia on sobie coraz bardziej godność swojej osoby <ref>DWR 1; Lumen gentium – Konstytucja dogmatyczna o Kościele 9</ref>.<br />
<br />
Jan XXIII w encyklice ''Pacem in terris'' za fundament ludzkich praw uznaje ''„prawo do życia i nienaruszalności ciała, do posiadania środków potrzebnych do zapewnienia sobie odpowiedniego poziomu życia”'', do których należy zaliczyć także ''„opiekę zdrowotną oraz niezbędne świadczenia ze strony władz na rzecz jednostek”'' <ref>Pacem in terris – Jana XXIII encyklika „O pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności” 11</ref>. Z tego wynika, że choremu przysługuje również prawo do korzystania ze środków społecznych na wypadek choroby. [[Paweł VI]] dodaje, że na każdym człowieku ciąży obowiązek ochrony i podtrzymywania życia, stąd nie może ono podlegać jego decyzjom, ponieważ ''„nie posiada on nieograniczonej [[władza|władzy]] nad swoim ciałem”'' <ref>Encyklika ''Humanae vitae' 13</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. chorych ==<br />
<br />
Jan Paweł II uważa chorego za świadka Ewangelii cierpienia, która jest orędziem odkupienia i zbawienia. Cierpienie bowiem i choroba pozwalają mu na zrozumienie tajemnicy człowieka. Poprzez nie doświadcza on kruchości swej ludzkiej egzystencji. Z drugiej strony w Osobie Jezusa znajduje chory oparcie i wyzwolenie z lęku przed przemijaniem. Misterium Jego Męki nadaje sens każdemu cierpieniu, które jest życiową próbą, ale rozjaśnioną nadzieją zmartwychwstania. Problemy praw człowieka stanowią centralne zagadnienie etyczno-społecznej myśli Papieża. Kontynuuje On w tym aspekcie naukę swoich poprzedników i pogłębia ją, przypominając [[prawda|prawdę]] o prawie każdego człowieka do życia, będącym źródłem wszelkich podstawowych praw człowieka, niezmiennych i niezbywalnych: ''„Prawo to nie jest bowiem dla człowieka jednym z wielu praw, ale prawem fundamentalnym. Nie ma innego, które by bardziej dotykało samego istnienia osoby”''. Papież podkreśla, że: ''„Ewangelia życia znajduje się w samym sercu orędzia Jezusa Chrystusa. Jest ona rzeczywistością konkretną i osobową, gdyż polega na głoszeniu osoby samego Jezusa”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 1; 29</ref>. Zatem słowa, czyny i sama Osoba Jezusa dają możliwość poznania pełnej prawdy o wartości [[życie|życia ludzkiego]], wyjątkowej pozycji człowieka wśród stworzeń, jego godności i [[wolność|wolności]] [J 13,34; Rz 8,21]. Jego miłosierdzie szczególnie zaznacza się względem ludzi cierpiących i [[ubóstwo|ubogich]]. On też wzywa swoich uczniów do [[miłosierdzie|miłosierdzia]] względem pokrzywdzonych i zepchniętych na margines życia społecznego.<br />
<br />
Jako pierwszy papież w dziejach [[nauczanie społeczne kościoła|społecznego nauczania Kościoła]], Jan Paweł II traktuje prawa człowieka jako ''„zasadę społeczną”''. Zasada ta to nie tylko twierdzenie ogólne dotyczące normalnego funkcjonowania społeczeństwa, lecz przede wszystkim ''„norma naturalno-prawna ugruntowana w społecznej naturze człowieka, a więc norma etyczno-społeczna”''. Prawa człowieka, a wśród nich prawo do życia i umacniania zdrowia w każdej jego fazie istnienia, mają swój początek w [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]] społecznej i stają się jej sprawdzianem w życiu ''„organizmów politycznych”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 17</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II podaje katalog praw człowieka, wśród nich prawo do życia i do opieki zdrowotnej. W jego formułowaniu bierze za punkt wyjścia ''Deklarację Praw Człowieka ONZ'' i encyklikę ''Pacem in terris''. Argumentuje przy tym, że ''„całokształt praw odpowiada istocie godności człowieka (...) i jego pełnego ludzkiego wymiaru, ponieważ człowiek żyje równocześnie w świecie [[dobro materialne|wartości materialnych]] i w świecie wartości duchowych”'' <ref> Orędzie na otwarcie Nadzwyczajnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 13</ref>. Prawa te tworzą integralną jedność, ponieważ podmiotem ich jest konkretna osoba.<br />
<br />
Człowiek współczesny coraz mniej jest odporny na trudności życiowe związane z chorobą i niepełnosprawnością. Boi się cierpienia i śmierci, a z drugiej strony paradoksalnie wybiera śmierć. [[samobójstwo|Samobójstwa]] wśród dzieci i młodzieży zdarzają się nagminnie. Podobnie dzieje się z samobójstwem „wspomaganym” przez lekarza, na życzenie chorego lub jego rodziny, które nazywa się ''„godną śmiercią”''. Stąd wezwania Jana Pawła II do tego, by człowiek, pragnący rozkwitu pełnej [[wolność|wolności]] i wyzwolenia od największych zagrożeń cywilizacji, na nowo nauczył się cenić życie i ochraniać je. Ma ono bowiem nadprzyrodzoną wartość i niepowtarzalną historię <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 14</ref>.<br />
<br />
Papież zaniepokojony sytuacją chorych stawia pytanie, ''„co należy zrobić w skali całego świata i poszczególnych krajów, aby oprzeć relację pomiędzy ekonomią a ochroną zdrowia na bardziej ludzkich i chrześcijańskich zasadach”''. Jednocześnie wyraża przekonanie, że nie do przyjęcia są ograniczenia pozbawiające podstawowych praw ''„ludzi znajdujących się w pewnych okresach życia lub sytuacjach, w których są oni szczególnie bezbronni lub słabi, takich, jak na przykład okres przed narodzeniem, starość, ciężka choroba, choroby śmiertelne”'' <ref>Przemówienie do uczestników XIV Międzynarodowej Konferencji Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Rzym 19.11.1999, 2</ref>. Jest to budowa nowej „wieży Babel”, gdzie tym razem następuje pomieszanie pojęć, przez co wystawione jest na próbę zaufanie do Stwórcy. Dla wielu badaczy ludzkiego życia Dekalog jest względną [[prawo moralne|normą moralną]]. Wobec tego może ją zmienić władza ustawodawcza. Tymczasem, przypomina Jan Paweł II, ''„dziesięcioro przykazań to nie wymysł tyrańskiego Władcy, narzucony nam arbitralnie. Dzisiaj, tak jak zawsze, Dziesięć Słów Prawa to jedyny autentyczny fundament życia jednostek, społeczeństw i [[naród|narodów]]”'' <ref>Liturgia Słowa w klasztorze św. Katarzyny, Góra Synaj 26.02.2000, 3</ref>.<br />
<br />
Życie człowieka bowiem jako dar Stwórcy spełnia „pewną misję”, którą każdy człowiek ma do wykonania w czasie swego ziemskiego pielgrzymowania. Po śmierci zaś, zgodnie z obietnicą Bożą, ma ono uczestniczyć w życiu samego Boga. Wskazuje to na jego ogromną wartość, ale jednocześnie i na jego względność w wymiarze doczesnym. Nie jest ono rzeczywistością ''„ostateczną”'', ale ''„przedostateczną”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 2</ref>. Na każdym etapie swojego rozwoju, od poczęcia aż do naturalnej śmierci, oraz w każdym jego przejawie człowiek jest wyłącznym posiadaczem życia. Nikt nie może jego życiem dysponować w sposób dowolny. Powinno ono kierować się ku celowi nadprzyrodzonemu. Jest nim miłość Boga i doskonałość osoby ludzkiej. Prawo do życia jest ''„korzeniem i źródłem”'' wszystkich innych praw. Obowiązkiem każdego człowieka jest troska o nie oraz o własne zdrowie <ref>Przemówienie do uczestników zjazdu Światowego Towarzystwa Lekarskiego, 29.10.1983, 2</ref>. Nie tylko inni, ale i sam człowiek, jako jedynie „włodarz” życia, nie może dowolnie nim rozporządzać. Stąd wypływa szczególne prawo i powinność ratowania życia. Jest ono bowiem czymś istotniejszym niż przejaw istnienia i funkcjonowania materii. Jako że jest dane człowiekowi przez Stwórcę, przysługuje mu przymiot [[świętość|świętości]]. Przykazanie „nie zabijaj” ma wartość absolutną w odniesieniu do każdego człowieka, a szczególnie słabego i bezbronnego <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1999, 4</ref>. Człowiek znajduje obronę przed samym sobą i przed innymi. Nauka o nienaruszalności ludzkiego życia jest prawdą moralną wynikającą z ''Pisma Świętego'', uznawaną przez Tradycję Kościoła i głoszoną przez jego Magisterium <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 57</ref>.<br />
<br />
Zdaniem Jana Pawła II świat współczesny potrzebuje refleksji antropologicznej, która jest wynikiem współpracy naukowców reprezentujących nauki biologiczne i humanistyczne, m.in. teologię. Albowiem chodzi o służbę człowiekowi, by bronić jego godności i tożsamości jako ''res sacra'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 29; 51</ref>. Według nauczania kościelnego i teologii człowiek odnajduje swoją prawdziwą godność w Osobie Syna Bożego. W swojej nauce wskazuje Papież na jej podstawy, które są fundamentalną wartością. Oznacza to, że człowiek jest godny szacunku ze względu na siebie samego. W cywilizacji humanistycznej chory powinien zajmować szczególne miejsce, a wrażliwość na jego potrzeby jest wskaźnikiem ludzkiej kultury. W odniesieniu do chorych sprawdza się bowiem prawdziwość głoszonych idei człowieczeństwa, sprawiedliwości, [[miłość|miłości]] i życia. Tymczasem we współczesnej [[kultura|kulturze]] pojawiają się struktury [[grzech|grzechu]], których cechą charakterystyczną jest ekspansja postaw przeciwnych solidarności międzyludzkiej, nastawionych na społecznie wymierny sukces, przybierających postać „kultury śmierci” <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 12</ref>.<br />
<br />
Prawa człowieka są uszczegółowieniem moralnego prawa naturalnego. W teologii moralnej prawo naturalne jest interpretowane w świetle Ewangelii. Jego nadrzędną normą jest przykazanie miłości Boga i miłości człowieka, stworzonego na Jego obraz, a więc również jako dobra transcendentnego do wszelkiego bytu i wartości nieosobowej <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 71</ref>. Prawo chorych do życia nie daje społeczeństwu nad nim [[władza|władzy]]. Nie posiada jej także pracownik służby zdrowia. Prawo chorych jest związane z celami ustalonymi przez Boga. Z nich też wynikają ograniczenia. Pracownik służby zdrowia z racji swojego powołania podejmuje się odpowiedzialnej i trudnej obrony tego prawa.<br />
<br />
Uzasadnienia dotyczące praw człowieka, jakie dają papieże począwszy od Piusa XII, stanowią pewną nowość. Poprzednicy doszukiwali się ich potwierdzenia w [[prawo naturalne|prawie naturalnym]] w ujęciu tomistycznym. Konsekwencją tego było zbytnie podkreślanie prawa naturalnego w porównaniu z prawami człowieka. Dopiero od czasów Piusa XII stopniowo przedstawiana jest nowa argumentacja, odwołująca się do godności człowieka. Jan Paweł II rozwija ją, gdy pisze, że ''„człowiek dlatego ma czynić sobie ziemię poddaną, ma nad nią panować, ponieważ jako »obraz Boga« jest osobą, czyli bytem podmiotowym uzdolnionym do planowego i celowego działania, zdolnym do stanowienia o sobie i zmierzającym do spełnienia siebie”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 6</ref>.<br />
<br />
Treść uszczegółowionych praw człowieka wciąż się rozwija. Trudno ustalić raz na zawsze ich katalog. Na rozwój ich treści wpływa wiele czynników, tak negatywnych, jak i pozytywnych. Podkreśla się ich uniwersalizm w aspekcie ich uprawnień. Natomiast przemilcza się uniwersalizm obowiązków człowieka, w tym także obowiązek ochrony własnego życia.<br />
<br />
Świat współczesny cechuje [[pluralizm]], stąd pytanie o możliwość traktowania praw człowieka, a wśród nich prawa do życia i ochrony zdrowia, jako wspólnej wartości możliwej do przyjęcia i dysponowania przez wszystkie narody. Istnieją różne koncepcje praw człowieka, często wykluczające się wzajemnie lub odmiennie interpretowane. Zatem, aby prawa człowieka mogły być rozumiane przez wszystkich w sposób jednolity, wymagana jest ''„wizja człowieka”'', którą daje Jan Paweł II. Papież zauważa, że pomimo ratyfikowania tak wielu międzynarodowych aktów prawnych chroniących życie i zdrowie ludzkie, w większości mają one tylko [[wartość moralna|wartość moralną]], a nie prawno-wykonawczą. Trudności te nie przekreślają jednak wysiłków zmierzających do wypracowania płaszczyzny porozumienia dotyczącej praw człowieka, możliwej do przyjęcia przez całą rodzinę ludzką.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Dives in misericordia – Encyklika „O Bożym miłosierdziu”<br />
* EA<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris'']<br />
* Orędzie z okazji Światowego Dnia Chorego od 1993 r.<br />
* Do chorych, Częstochowa 06.06.1979<br />
* Do chorych, Kraków 09.06.1979<br />
* Homilia do chorych, Warszawa 14.06.1987<br />
* Przemówienie w szpitalu pediatrycznym, Kraków-Prokocim 13.08.1991<br />
* Przemówienie podczas poświęcenia Kliniki Kardiochirurgii Szpitala im. Jana Pawła II, Kraków 09.06.1997<br />
* Antologia: O cierpieniu, t. 1-2, Niepokalanów 1988<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* W. Gubała, Zagadnienia etyczne w anestezjologii i intensywnej terapii w nauczaniu Jana Pawła II, w: Śladami Boga i Człowieka. Księga pamiątkowa ku czci ks. prof. dra hab. Jana Kowalskiego, red. J. Orzeszyna, Kraków 2000<br />
* S. Kornas, Współczesne eksperymenty medyczne w ocenie etyki katolickiej, Częstochowa 1986<br />
* J. Kowalski, Życie ludzkie bezcenną wartością, w: Chronić i wspomagać życie ludzkie, red. Katechezy o Kościele. Kaczmarczyk, Kraków 2000<br />
* J. Nagórny, Ekologiczna płaszczyzna troski o życie i zdrowie, w: Globalizacja, życie i zdrowie, medycyna. Chrześcijanin wobec niektórych problemów moralnych, red. B. Mielec, Kraków 2002<br />
* Papieska Komisja ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Zakonnicy w świecie cierpienia i zdrowia, Watykan 1987<br />
* Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Karta Pracowników Służby Zdrowia, Watykan 1995<br />
* J. Ratzinger, Nienaruszalność życia ludzkiego w świetle encykliki „Evangelium vitae”, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 16(1995), 5(173)<br />
* T. Ślipko, Granice życia, Kraków 1994<br />
* M. Wandrasz, Religijność a postawa wobec choroby, Lublin 1998<br />
* J. Wróbel, Katechizm Kościoła Katolickiego o poszanowaniu życia ludzkiego, „Ateneum Kapłańskie” 87(1995), 1(515)<br />
* tenże, Człowiek i medycyna. Teologiczno-moralne podstawy ingerencji medycznej, Kraków 1999<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o chorych ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dochodzi nawet do tego, że z coraz większą natarczywością proponuje się eutanazję jako rozwiązanie w trudnych sytuacjach. Niestety w ostatnich latach sama idea eutanazji przestała budzić w wielu ludziach owo uczucie zgrozy, jakie jest naturalną reakcją umysłów wrażliwych na wartość życia. Może się oczywiście zdarzyć, że w przypadkach poważnych chorób, powodujących nieznośne cierpienia, chorzy zostaną poddani pokusie rezygnacji, a ich bliscy lub opiekunowie pod wpływem źle rozumianego współczucia będą się skłaniać ku opinii, że «łagodna śmierć» jest rozsądnym rozwiązaniem. W związku z tym należy przypomnieć, że prawo moralne pozwala odrzucić «terapię uporczywą», a za obowiązkowe uznaje jedynie takie leczenie, jakie wchodzi w zakres normalnej opieki medycznej, której najważniejszym celem — w przypadku chorób nieuleczalnych — jest łagodzenie cierpień. Czymś zupełnie innym jest natomiast eutanazja rozumiana jako bezpośrednie spowodowanie śmierci! Niezależnie od intencji i okoliczności pozostaje ona aktem z natury złym, poważnym naruszeniem prawa Bożego, obrazą godności człowieka.</P><br />
|źródło =[http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/803/pkt/10/pos/31/haslo/chorzy%2C+cierpi%C4%85cy ''Do moich Braci i Sióstr - ludzi w podeszłym wieku, 10'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dzisiaj myślę także o wielu innych chorych ludziach w archidiecezji St. Louis i poza nią. Pozdrawiam wszystkich chorych, cierpiących i osoby starsze, zapewniając ich, że zajmują szczególne miejsce w mojej codziennej modlitwie. Mają oni do odegrania szczególnie ważną rolę w duchowym sercu Kościoła.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/960/pkt/0/pos/4/haslo/chorzy%2C+cierpi%C4%85cy ''Zaufajcie Jezusowi, 0'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wy, drodzy chorzy, przygotowujecie niejako moją duszę do wejścia na Jasną Górę. Jesteście tym przedsionkiem oczyszczenia, zanim tam wejdę, zanim tam stanę przed obliczem Jasnogórskiej Pani, Matki i Królowej naszego narodu, zanim tam spełnię wielką posługę sześćsetlecia w imieniu Kościoła i narodu. Wy jesteście przedsionkiem oczyszczenia... Przez spotkanie z wami przeżywam to najgłębsze nawrócenie do tajemnicy Chrystusowego Odkupienia, którą muszę się napełnić, ażebym mógł stanąć na Jasnej Górze z całym wewnętrznym pokryciem wiary, nadziei i miłości; którą muszę się napełnić, ażebym mógł z tej głębi wiary, nadziei i miłości posługiwać wszystkim pielgrzymom, którzy tam przybyli czy przybędą, tak jak ja przybywam jako pielgrzym. A więc: naprzód młodzieży, a potem wszystkim uczestnikom jutrzejszej uroczystości.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/628/pkt/0/pos/3/haslo/chorzy%2C+cierpi%C4%85cy ''Przemówienie do chorych zgromadzonych w katedrze, 0'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/12750 "Chorzy"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=7025Hasła POLWEN ENS2014-05-28T12:50:33Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]] - brak cytatów i linków zewnętrznych<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Cena&diff=7024Cena2014-05-28T12:50:08Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Stanisław Chomątowski<br />
<br />
<br />
'''Cena''' – wartość towaru wyrażona w pieniądzu, który spełnia w tym przypadku rolę miernika wartości.<br />
<br />
W ekonomii i w praktyce życia gospodarczego wyróżnia się liczne kategorie ceny. Najczęściej spotykanymi są: cena zbytu występująca u producentów, cena hurtowa różniąca się od ceny producenta dodaniem marży hurtowej i cena detaliczna różniąca się o dodaną marżę do ceny hurtowej. Oprócz wymienionych kategorii, w ewidencji gospodarczej i w sprawozdawczości statystycznej stosuje się także: ceny bieżące, stałe, porównywalne, umowne, światowe, krajowe, maksymalne, minimalne, ceny „rażąco wysokie”, „rażąco niskie”, ceny realizacji, ceny dumpingowe, a ponadto ceny monopolowe, komercyjne, spekulacyjne, kontraktacyjne.<br />
<br />
W ekonomii zwraca się szczególną uwagę na ceny równowagi rynkowej, czyli ceny równoważącą popyt i podaż na określony towar sprzedawany na danym rynku.<br />
<br />
Cena umożliwia nie tylko porównywanie wartości poszczególnych czynników wytwórczych, a więc [[praca|pracy]], ziemi i kapitału, ale i zapłaty za ich wykorzystanie i zużycie w procesach pracy produkcyjnej i usługowej. W tym zakresie płaca, będąca wynagrodzeniem za pracę, bywa określana jako cena pracy ludzkiej. Cena słuszna z punktu widzenia jednostkowego to taka cena, jakiej może domagać się każdy z kontrahentów wymiany, bez naruszenia prawa moralnego ([[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]). Natomiast z punktu widzenia społecznego za cenę słuszną można uznać taką cenę, dzięki której dany akt wymiany realizuje w sposób najdoskonalszy [[dobro wspólne|dobro społeczne]]. A to domaga się realizacji dwóch celów gospodarstwa społecznego: najlepszego zaspokojenia potrzeb społecznych i najbardziej celowego zużycia społecznych środków gospodarczych.<br />
<br />
== Nauczanie społeczne Kościoła nt. ceny ==<br />
<br />
W [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczaniu społecznym Kościoła]] cena poddawana jest ocenie [[moralność|moralnej]] z punktu widzenia sprawiedliwości zamiennej, rozdzielczej, prawnej, społecznej. Ta pierwsza domaga się ścisłej równości wymienianych świadczeń stron dokonujących wymiany, czyli jej ekwiwalentności. Każda ze stron ocenia ją, porównując wartość kosztów uzyskania dobra czy usług, które zbywa, i użyteczności dobra czy usługi, które nabywa. Producent musi wziąć pod uwagę koszty wytwarzania, robotnik wysiłek swojej pracy fizycznej i umysłowej, kupiec cenę nabycia i koszty handlowe, a konsument nabywanego towaru wysiłek, jakiego dokonał dla uzyskania pieniędzy na nabycie towaru. Od ścisłej równości wymienianych świadczeń, będącej wyrazem sprawiedliwości zamiennej, są uzasadnione odstępstwa w ocenie moralnej ceny, w imię [[miłość|miłości]], jaka również powinna kształtować stosunki pomiędzy uczestnikami wymiany, którymi są ludzie, a nie tylko nabywcy. Zgodnie z nakazem sprawiedliwości i miłości trzeba uwzględniać ich sytuację życiową. Dobrze jest, gdy [[pracodawca]], ustalając płacę pracownikowi, bierze pod uwagę nie tylko produktywność pracy pracownika, a właściciel sklepu obniży cenę dla [[ubóstwo|ubogiego]] nabywcy, bo wówczas obaj postępują zgodnie z nakazem nie tylko sprawiedliwości, ale i miłości.<br />
<br />
Za pomocą ceny dokonuje się rozdziału dochodu społecznego pomiędzy grupami społeczno-zawodowymi, ludnością miejską i wiejską, między regionami kraju i między państwami. Jeśli ceny nie zapewniają sprawiedliwości rozdzielczej, stają się przyczyną rozwarstwienia społeczeństwa na bogatych i biednych, a w skali międzynarodowej [[zadłużenie międzynarodowe|zadłużania się jednych krajów względem innych]] i z tym związanego uzależnienia ekonomicznego dłużników od ich wierzycieli. <br />
<br />
Z punktu widzenia sprawiedliwości prawnej nie tylko koszty wytwarzania, ale i słuszna korzyść wytwórcy czy sprzedawcy jest składnikiem słusznej ceny. Nadmierne opodatkowanie działalności gospodarczej nie służy realizacji sprawiedliwości rozdzielczej przez ceny. <br />
<br />
Sprawiedliwość społeczna jest naczelnym kryterium oceny moralnej ceny. Nie będzie ona mogła być uznana za cenę słuszną, gdy przy jej ustalaniu nie bierze się pod uwagę dobra społecznego i takiemu postępowaniu podporządkowuje się dobro poszczególnych stron aktów wyboru, w tym aktów kupna – sprzedaży, z których składa się działalność gospodarcza.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. ceny ==<br />
<br />
Cena powinna być wynikiem oceny wartości gospodarczej, usług, pracy, surowców, materiałów, energii, przeprowadzanej z punktu widzenia [[dobro wspólne|dobra wspólnego]], które w nauczaniu Jana Pawła II występuje bardzo często. Według nauki Papieża roztropnej trosce o dobro wspólne powinna być podporządkowana polityka we wszystkich jej wymiarach, a więc również polityka ekonomiczna, zaś w jej ramach także polityka cenowa.<br />
<br />
Oceny moralne, tak ważne w nauce społecznej Kościoła i dominujące w nauczaniu społecznym Jana Pawła II, mają duże znaczenie w analizie skutków ekonomicznych i społecznych występowania na rynku niektórych kategorii cen. Do takich należą: ceny „rażąco wysokie”, ceny „rażąco niskie” oraz zjawisko tzw. „nożyc cen”.<br />
<br />
Ceny „rażąco wysokie”, czyli znacznie większe od kosztów wytwarzanych dóbr, dyskryminują określonych odbiorców. Nie pozwalają one im „mieć” wyrobów i usług oferowanych na rynku. Skutki ekonomiczne, społeczne i [[moralność|moralne]] występowania takich cen są mniejsze, gdy dotyczą one dóbr luksusowych, większe natomiast w przypadku, gdy są takimi ceny wyrobów i usług zaspokajających podstawowe potrzeby człowieka (żywność, leki, odzież, mieszkanie, usługi medyczne, nauka).<br />
<br />
Z kolei ceny „rażąco niskie”, czyli mniejsze od kosztów wytwarzania wyrobów i usług bądź kosztów ich zakupu na rynku krajowym, są stosowane m.in. przez producentów, którzy dzięki temu chcą wejść na [[rynek]] konkurencyjny. W tym samym celu stosują je duże sieci handlu hurtowego i detalicznego.<br />
<br />
„Rażąco niskie” ceny są nieuczciwym sposobem walki konkurencyjnej na rynku krajowym. Występują one również na rynku zagranicznym pod nazwą „cen dumpingowych”. Stosuje się je w eksporcie towarów w celu wyeliminowania z danego rynku zagranicznego konkurentów krajowych. W przypadku braku kontroli cen, polityki cenowej oraz polityki celnej, ceny takie mogą ograniczać produkcję krajową i komplikować rozwój przedsiębiorstw krajowych z powodu nieopłacalności ekonomicznej prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Zjawisko cen dumpingowych może dotyczyć wszystkich towarów, a więc wyrobów przemysłowych, usług, surowców mineralnych, a także płodów rolnych. Bardzo często ceny dumpingowe są stosowane w eksporcie artykułów rolno-spożywczych, powodując nieopłacalność produkcji roślinnej i hodowlanej w kraju ich importera. Sytuacja taka spowodowana jest nadwyżką podaży nad popytem towarów rolno-spożywczych na rynku wewnętrznym krajów, będących największymi ich producentami, uzyskaną dzięki industrializacji, w tym zwłaszcza chemizacji rolnictwa rozwijanego w takich krajach. Stosowanie dumpingu, czyli sprzedaży towarów za granicę po cenach niższych od cen uzyskiwanych w analogicznych warunkach na rynku krajowym, jest zjawiskiem typowym w okresie imperializmu i opanowania rynków zagranicznych przez wielkie monopolistyczne organizacje gospodarcze. Stosowanie cen dumpingowych występuje szczególnie często w okresach kryzysu. Przeciwdziałaniu dumpingowi służy ustawodawstwo celne poszczególnych krajów oraz [[prawo cywilne|przepisy prawne]] ustanawiane przez organizacje [[handel|handlu]] międzynarodowego, np. przez Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). W wielu krajach zjawisko dumpingu jest coraz częściej kamuflowane przez subsydiowanie i subwencjonowanie produkcji. Tak jest np. w rolnictwie krajów Unii Europejskiej.<br />
<br />
Występowanie cen „rażąco wysokich” i cen „rażąco niskich” powoduje zjawisko tzw. „nożyc cen”. Określa się tak różnicę między cenami różnych grup towarów, w tym zwłaszcza między ceną zakupu towarów przemysłowych niezbędnych do produkcji rolnej a ceną artykułów rolnych. Oceny zjawiska „nożyc cen” dokonuje się przez porównanie wskaźników dynamiki cen artykułów kupowanych i sprzedawanych przez rolników. „Nożyce cen” zalicza się do podstawowych instrumentów wyzysku producentów rolnych przez monopolistyczny kapitał przemysłowy, wytwarzający środki produkcji niezbędne dla funkcjonowania i rozwoju gospodarstw rolnych. Wymienione skutki ekonomiczne i społeczne kumulują się w coraz powszechniej występującym zjawisku [[bezrobocie|bezrobocia]], które Jan Paweł II trafnie określił jako wyraz niedorozwoju gospodarczego i społecznego. Kiedy występuje ono w wielu krajach, w tym również w tych, które określane są jako kraje wysoko rozwinięte, to rodzą się pytania: Czy i jaki jest [[rozwój]] gospodarczy i komu on służy? Czy ekonomia w takich krajach zorientowana jest na potrzeby człowieka i czy widzi w nim główny podmiot życia gospodarczego, czy tylko producenta i konsumenta? Używając słów Papieża, można zatem zapytać: Czy jest to prawdziwie ludzka ekonomia?<br />
<br />
Cena będąc zapłatą za użytkowanie i zużycie wszystkich czynników wytwórczych, gdy nie jest ceną słuszną, bo nie spełnia wcześniej omówionych kryteriów oceny moralnej rozpatrywanej w kategoriach sprawiedliwości zamiennej, rozdzielczej, prawnej i społecznej, powoduje nieposzanowanie wszystkich postaci zasobów, bogactwa [[naród|narodów]] i prowadzi do ich degradacji ekonomicznej, społecznej i moralnej oraz staje się barierą rozwoju nie tylko biednych, ale w dłuższej perspektywie może się stać również barierą rozwoju bogatych krajów i społeczeństw.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Oędzie do uczestników II Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ poświęconej sprawie rozbrojenia, Watykan 07.06.1982, 1; 9<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 17<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1986, 4<br />
* Do rolników, Villarica 17.05.1988, 4<br />
* Do przedsiębiorców, Durango 09.05.1990, 3-4<br />
<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* A. Zwoliński, Etyka bogacenia, Kraków 2002<br />
<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Cena&diff=7023Cena2014-05-28T12:49:54Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Stanisław Chomątowski<br />
<br />
<br />
Cena – wartość towaru wyrażona w pieniądzu, który spełnia w tym przypadku rolę miernika wartości.<br />
<br />
W ekonomii i w praktyce życia gospodarczego wyróżnia się liczne kategorie ceny. Najczęściej spotykanymi są: cena zbytu występująca u producentów, cena hurtowa różniąca się od ceny producenta dodaniem marży hurtowej i cena detaliczna różniąca się o dodaną marżę do ceny hurtowej. Oprócz wymienionych kategorii, w ewidencji gospodarczej i w sprawozdawczości statystycznej stosuje się także: ceny bieżące, stałe, porównywalne, umowne, światowe, krajowe, maksymalne, minimalne, ceny „rażąco wysokie”, „rażąco niskie”, ceny realizacji, ceny dumpingowe, a ponadto ceny monopolowe, komercyjne, spekulacyjne, kontraktacyjne.<br />
<br />
W ekonomii zwraca się szczególną uwagę na ceny równowagi rynkowej, czyli ceny równoważącą popyt i podaż na określony towar sprzedawany na danym rynku.<br />
<br />
Cena umożliwia nie tylko porównywanie wartości poszczególnych czynników wytwórczych, a więc [[praca|pracy]], ziemi i kapitału, ale i zapłaty za ich wykorzystanie i zużycie w procesach pracy produkcyjnej i usługowej. W tym zakresie płaca, będąca wynagrodzeniem za pracę, bywa określana jako cena pracy ludzkiej. Cena słuszna z punktu widzenia jednostkowego to taka cena, jakiej może domagać się każdy z kontrahentów wymiany, bez naruszenia prawa moralnego ([[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]). Natomiast z punktu widzenia społecznego za cenę słuszną można uznać taką cenę, dzięki której dany akt wymiany realizuje w sposób najdoskonalszy [[dobro wspólne|dobro społeczne]]. A to domaga się realizacji dwóch celów gospodarstwa społecznego: najlepszego zaspokojenia potrzeb społecznych i najbardziej celowego zużycia społecznych środków gospodarczych.<br />
<br />
== Nauczanie społeczne Kościoła nt. ceny ==<br />
<br />
W [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczaniu społecznym Kościoła]] cena poddawana jest ocenie [[moralność|moralnej]] z punktu widzenia sprawiedliwości zamiennej, rozdzielczej, prawnej, społecznej. Ta pierwsza domaga się ścisłej równości wymienianych świadczeń stron dokonujących wymiany, czyli jej ekwiwalentności. Każda ze stron ocenia ją, porównując wartość kosztów uzyskania dobra czy usług, które zbywa, i użyteczności dobra czy usługi, które nabywa. Producent musi wziąć pod uwagę koszty wytwarzania, robotnik wysiłek swojej pracy fizycznej i umysłowej, kupiec cenę nabycia i koszty handlowe, a konsument nabywanego towaru wysiłek, jakiego dokonał dla uzyskania pieniędzy na nabycie towaru. Od ścisłej równości wymienianych świadczeń, będącej wyrazem sprawiedliwości zamiennej, są uzasadnione odstępstwa w ocenie moralnej ceny, w imię [[miłość|miłości]], jaka również powinna kształtować stosunki pomiędzy uczestnikami wymiany, którymi są ludzie, a nie tylko nabywcy. Zgodnie z nakazem sprawiedliwości i miłości trzeba uwzględniać ich sytuację życiową. Dobrze jest, gdy [[pracodawca]], ustalając płacę pracownikowi, bierze pod uwagę nie tylko produktywność pracy pracownika, a właściciel sklepu obniży cenę dla [[ubóstwo|ubogiego]] nabywcy, bo wówczas obaj postępują zgodnie z nakazem nie tylko sprawiedliwości, ale i miłości.<br />
<br />
Za pomocą ceny dokonuje się rozdziału dochodu społecznego pomiędzy grupami społeczno-zawodowymi, ludnością miejską i wiejską, między regionami kraju i między państwami. Jeśli ceny nie zapewniają sprawiedliwości rozdzielczej, stają się przyczyną rozwarstwienia społeczeństwa na bogatych i biednych, a w skali międzynarodowej [[zadłużenie międzynarodowe|zadłużania się jednych krajów względem innych]] i z tym związanego uzależnienia ekonomicznego dłużników od ich wierzycieli. <br />
<br />
Z punktu widzenia sprawiedliwości prawnej nie tylko koszty wytwarzania, ale i słuszna korzyść wytwórcy czy sprzedawcy jest składnikiem słusznej ceny. Nadmierne opodatkowanie działalności gospodarczej nie służy realizacji sprawiedliwości rozdzielczej przez ceny. <br />
<br />
Sprawiedliwość społeczna jest naczelnym kryterium oceny moralnej ceny. Nie będzie ona mogła być uznana za cenę słuszną, gdy przy jej ustalaniu nie bierze się pod uwagę dobra społecznego i takiemu postępowaniu podporządkowuje się dobro poszczególnych stron aktów wyboru, w tym aktów kupna – sprzedaży, z których składa się działalność gospodarcza.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. ceny ==<br />
<br />
Cena powinna być wynikiem oceny wartości gospodarczej, usług, pracy, surowców, materiałów, energii, przeprowadzanej z punktu widzenia [[dobro wspólne|dobra wspólnego]], które w nauczaniu Jana Pawła II występuje bardzo często. Według nauki Papieża roztropnej trosce o dobro wspólne powinna być podporządkowana polityka we wszystkich jej wymiarach, a więc również polityka ekonomiczna, zaś w jej ramach także polityka cenowa.<br />
<br />
Oceny moralne, tak ważne w nauce społecznej Kościoła i dominujące w nauczaniu społecznym Jana Pawła II, mają duże znaczenie w analizie skutków ekonomicznych i społecznych występowania na rynku niektórych kategorii cen. Do takich należą: ceny „rażąco wysokie”, ceny „rażąco niskie” oraz zjawisko tzw. „nożyc cen”.<br />
<br />
Ceny „rażąco wysokie”, czyli znacznie większe od kosztów wytwarzanych dóbr, dyskryminują określonych odbiorców. Nie pozwalają one im „mieć” wyrobów i usług oferowanych na rynku. Skutki ekonomiczne, społeczne i [[moralność|moralne]] występowania takich cen są mniejsze, gdy dotyczą one dóbr luksusowych, większe natomiast w przypadku, gdy są takimi ceny wyrobów i usług zaspokajających podstawowe potrzeby człowieka (żywność, leki, odzież, mieszkanie, usługi medyczne, nauka).<br />
<br />
Z kolei ceny „rażąco niskie”, czyli mniejsze od kosztów wytwarzania wyrobów i usług bądź kosztów ich zakupu na rynku krajowym, są stosowane m.in. przez producentów, którzy dzięki temu chcą wejść na [[rynek]] konkurencyjny. W tym samym celu stosują je duże sieci handlu hurtowego i detalicznego.<br />
<br />
„Rażąco niskie” ceny są nieuczciwym sposobem walki konkurencyjnej na rynku krajowym. Występują one również na rynku zagranicznym pod nazwą „cen dumpingowych”. Stosuje się je w eksporcie towarów w celu wyeliminowania z danego rynku zagranicznego konkurentów krajowych. W przypadku braku kontroli cen, polityki cenowej oraz polityki celnej, ceny takie mogą ograniczać produkcję krajową i komplikować rozwój przedsiębiorstw krajowych z powodu nieopłacalności ekonomicznej prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Zjawisko cen dumpingowych może dotyczyć wszystkich towarów, a więc wyrobów przemysłowych, usług, surowców mineralnych, a także płodów rolnych. Bardzo często ceny dumpingowe są stosowane w eksporcie artykułów rolno-spożywczych, powodując nieopłacalność produkcji roślinnej i hodowlanej w kraju ich importera. Sytuacja taka spowodowana jest nadwyżką podaży nad popytem towarów rolno-spożywczych na rynku wewnętrznym krajów, będących największymi ich producentami, uzyskaną dzięki industrializacji, w tym zwłaszcza chemizacji rolnictwa rozwijanego w takich krajach. Stosowanie dumpingu, czyli sprzedaży towarów za granicę po cenach niższych od cen uzyskiwanych w analogicznych warunkach na rynku krajowym, jest zjawiskiem typowym w okresie imperializmu i opanowania rynków zagranicznych przez wielkie monopolistyczne organizacje gospodarcze. Stosowanie cen dumpingowych występuje szczególnie często w okresach kryzysu. Przeciwdziałaniu dumpingowi służy ustawodawstwo celne poszczególnych krajów oraz [[prawo cywilne|przepisy prawne]] ustanawiane przez organizacje [[handel|handlu]] międzynarodowego, np. przez Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). W wielu krajach zjawisko dumpingu jest coraz częściej kamuflowane przez subsydiowanie i subwencjonowanie produkcji. Tak jest np. w rolnictwie krajów Unii Europejskiej.<br />
<br />
Występowanie cen „rażąco wysokich” i cen „rażąco niskich” powoduje zjawisko tzw. „nożyc cen”. Określa się tak różnicę między cenami różnych grup towarów, w tym zwłaszcza między ceną zakupu towarów przemysłowych niezbędnych do produkcji rolnej a ceną artykułów rolnych. Oceny zjawiska „nożyc cen” dokonuje się przez porównanie wskaźników dynamiki cen artykułów kupowanych i sprzedawanych przez rolników. „Nożyce cen” zalicza się do podstawowych instrumentów wyzysku producentów rolnych przez monopolistyczny kapitał przemysłowy, wytwarzający środki produkcji niezbędne dla funkcjonowania i rozwoju gospodarstw rolnych. Wymienione skutki ekonomiczne i społeczne kumulują się w coraz powszechniej występującym zjawisku [[bezrobocie|bezrobocia]], które Jan Paweł II trafnie określił jako wyraz niedorozwoju gospodarczego i społecznego. Kiedy występuje ono w wielu krajach, w tym również w tych, które określane są jako kraje wysoko rozwinięte, to rodzą się pytania: Czy i jaki jest [[rozwój]] gospodarczy i komu on służy? Czy ekonomia w takich krajach zorientowana jest na potrzeby człowieka i czy widzi w nim główny podmiot życia gospodarczego, czy tylko producenta i konsumenta? Używając słów Papieża, można zatem zapytać: Czy jest to prawdziwie ludzka ekonomia?<br />
<br />
Cena będąc zapłatą za użytkowanie i zużycie wszystkich czynników wytwórczych, gdy nie jest ceną słuszną, bo nie spełnia wcześniej omówionych kryteriów oceny moralnej rozpatrywanej w kategoriach sprawiedliwości zamiennej, rozdzielczej, prawnej i społecznej, powoduje nieposzanowanie wszystkich postaci zasobów, bogactwa [[naród|narodów]] i prowadzi do ich degradacji ekonomicznej, społecznej i moralnej oraz staje się barierą rozwoju nie tylko biednych, ale w dłuższej perspektywie może się stać również barierą rozwoju bogatych krajów i społeczeństw.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Oędzie do uczestników II Sesji Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ poświęconej sprawie rozbrojenia, Watykan 07.06.1982, 1; 9<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 17<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1986, 4<br />
* Do rolników, Villarica 17.05.1988, 4<br />
* Do przedsiębiorców, Durango 09.05.1990, 3-4<br />
<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* A. Zwoliński, Etyka bogacenia, Kraków 2002<br />
<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Bogactwo&diff=7022Bogactwo2014-05-28T12:48:24Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Jan Kalniuk<br />
<br />
<br />
'''Bogactwo''' – zasób [[dobro materialne|dóbr materialnych]], którymi rozporządza człowiek jako osoba lub całe społeczeństwo, a które są bądź to rezultatem procesów wytwórczych prowadzonych przez kolejne pokolenia, bądź naturalnymi zasobami przyrody (bogactwo naturalne). Rozmiary pierwszego z tych elementów kształtują się pod wpływem akumulacji pewnej części wytwarzanych dóbr, powstających w wyniku działalności wytwórczej i gospodarczej. Element drugi obejmuje zasoby surowcowe, glebę, wody, powietrze atmosferyczne, zasoby energetyczne, dziką florę i faunę, specyficzne warunki środowiska geograficznego (lecznicze, klimatyczne, krajobrazowe itp.). Część z nich ulega nieodwracalnemu wyczerpywaniu (np. zasoby surowcowe), część ma zdolność do odtwarzania (np. lasy, zwierzostan), część natomiast jest niewyczerpywalna (np. woda, powietrze, energia słoneczna). Naturalne zasoby przyrody zmieniają się także pod wpływem działalności ludzi (degradacja, ochrona środowiska).<br />
<br />
Moc do zdobywania bogactwa i znaczną część samych bogactw człowiek otrzymał od Boga jako dar Stwórcy. Pismo Święte stwierdza: ''„Pamiętaj o Panu Bogu twoim, bo On udziela ci siły do zdobycia bogactwa”'' [Pwt 8,18].<br />
<br />
Chrystus uważa ludzi za administratorów darów, jakie otrzymali od Pana Boga. Dobry zarządca dóbr nie może pozostawiać ich bezużytecznymi, ani wyrządzać krzywdy drugiemu człowiekowi, posługując się nimi [por. Mt 25,21].<br />
<br />
Bogactwo zmienia podejście do rzeczy materialnych i może rodzić chciwość. ''„Uważajcie i strzeżcie się wszelkiej chciwości, bo nawet gdy ktoś opływa we wszystko, życie jego nie jest zależne od jego mienia”'' [Mt 12,15]. Chrystus nie zabrania gromadzenia ani posiadania bogactwa, lecz przestrzega uczniów, że bardzo trudno jest człowiekowi bogatemu wejść do Królestwa Bożego: ''„Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego”'' [Mk 10,23-25].<br />
<br />
Jeżeli gromadzenie bogactwa stanie się naczelnym celem życia ludzkiego, człowiek nie będzie w stanie respektować Bożych przykazań. I odwrotnie: człowiek, który w życiu wybierze Boga i jego Królestwo jako opcję fundamentalną swojego życia, nie będzie się wzbraniał, aby poświęcić dobra, które posiada, na służbę Bogu i bliźniemu, ale też będzie mógł mieć nadzieję, że zostaną mu powierzone dobra większe.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. bogactwa ==<br />
<br />
Jan Paweł II zaznacza, że wszystkie bogactwa natury zostały przez Boga oddane do roztropnej dyspozycji człowieka: ''„Kiedy w pierwszym rozdziale Biblii słyszymy, że człowiek ma ziemię czynić sobie poddaną – to słowa te mówią o wszystkich zasobach, jakie kryje w sobie widzialny świat, oddanych do dyspozycji człowieka”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12</ref>.<br />
<br />
Człowiek powołany jest do odkrywania wielkiej wartości darów Boga i w swoim twórczym działaniu do wytwarzania jak najdoskonalszych możliwości ich wykorzystania dla Boga i dla [[dobro wspólne|dobra bliźniego]]. Odnosząc się do tego zagadnienia, Ojciec Święty stwierdza: ''„To samo odnosi się do dalszych etapów tego procesu, w którym pierwszym etapem pozostaje zawsze stosunek człowieka do zasobów i bogactw natury. Cały wysiłek poznawczy, zmierzający do odkrycia tych bogactw, do określenia różnych możliwości ich wykorzystywania przez człowieka i dla człowieka, uświadamia nam, że wszystko, co w całym dziele produkcji ekonomicznej pochodzi od człowieka, zarówno praca, jak i zespół środków produkcji oraz związana z nimi technika (czyli umiejętność stosowania tych środków w pracy), zakłada owe bogactwa i zasoby widzialnego świata, które człowiek zastaje, ale ich samych nie tworzy”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12</ref>.<br />
<br />
Zadaniem człowieka jest budowanie [[„Communio personarum”|„cywilizacji miłości”]], a złą rzeczą byłoby zafałszowanie lub przestawienie porządku co do prymatu osoby nad rzeczą w relacji do bogactwa. ''„Rozbicie tego spójnego obrazu, w którym jest ściśle zachowana zasada prymatu osoby przed rzeczą, zostało dokonane w myśli ludzkiej czasem po długim okresie ukrytego rozwijania się w życiu praktycznym”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 13</ref>.<br />
<br />
Zezwolenie na rozbudowanie się niewłaściwych relacji człowieka do bogactwa w praktycznym życiu społecznym prowadzi do rodzenia się wielkich nierówności w [[rodzina|rodzinie]] ludzkiej. ''„Gdy patrzymy na rodzinę ludzką rozproszoną po całej ziemi, nie może nas nie uderzyć niepokojący fakt o ogromnych wymiarach: z jednej strony, znaczne zasoby natury pozostają niewykorzystane, z drugiej zaś, istnieją całe zastępy bezrobotnych czy też nie w pełni zatrudnionych i ogromne rzesze [[głód|głodujących]]; fakt, który niewątpliwie dowodzi, że zarówno wewnątrz poszczególnych wspólnot politycznych, jak i we wzajemnych stosunkach między nimi na płaszczyźnie kontynentalnej i światowej – gdy chodzi o organizację pracy i zatrudnienia – coś nie działa prawidłowo, i to właśnie w punktach najbardziej krytycznych i o wielkim znaczeniu społecznym”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18</ref>.<br />
<br />
To nieprawidłowe funkcjonowanie nakazów Boga w relacji do bogactwa rodzi rzeczywistość społeczeństwa [[konsumizm|konsumpcyjnego]]. ''„Jest przecież dobrze znany fakt cywilizacji konsumpcyjnej, która ma swoje źródło w jakimś nadmiarze dóbr potrzebnych dla człowieka, dla całych społeczeństw – a chodzi tu właśnie o społeczeństwo bogate i wysoko rozwinięte – podczas gdy z drugiej strony inne społeczeństwa, przynajmniej szerokie ich kręgi, głodują, a wielu codziennie umiera z głodu, z niedożywienia”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>.<br />
<br />
Takie potraktowanie administrowania zasobami bogactwa jest wyrazem złego zrozumienia daru [[wolność|wolności]] i niewłaściwego posługiwania się nim, co prowadzi do jego nadużywania przez bogatych i do zniewolenia biednych. ''„W parze z tym idzie jakieś nadużycie wolności jednych, co łączy się właśnie z niekontrolowaną etycznie postawą konsumpcyjną, przy równoczesnym ograniczaniu wolności drugich, tych, którzy odczuwają dotkliwe braki, którzy zostają zepchnięci w warunki nędzy i upośledzenia”'' <ref>tamże</ref>. Dlatego bogactwo powinny być używane w harmonii z założeniami etycznymi, zawsze muszą istnieć w służbie Bogu, człowiekowi jako jednostce, rodzinie i całej społeczności ludzkiej.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 36<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12<br />
* Spotkanie z robotnikami, Porto 15.05.1982, 9; Spotkanie z młodzieżą, Westerplatte 12.06.1987<br />
* Homilia podczas Mszy św., Lubaczów 03.06.1991<br />
* Przemówienie pożegnalne, Warszawa-Okęcie 09.06.1991<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* J. Koperek, Problematyka ubóstwa i bogactwa w świetle społecznego nauczania Kościoła, „Roczniki Naukowe Caritas” 1998, 2<br />
* J. Pałucki, Dobre Bogactwo, Lublin 1992<br />
* M. Zięba, Ewangelia, bogacenie się, przedsiębiorczość, „W drodze” 1993, 9(241)<br />
* A. Zwoliński, Etyka bogacenia, Kraków 2002<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o bogactwie ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Ten natomiast, kto sądzi — jak bogaty rolnik z ewangelicznej przypowieści — że potrafi zapewnić sobie życie wyłącznie przez gromadzenie dóbr materialnych, w rzeczywistości oszukuje samego siebie: życie wymyka się mu i rychło zostanie mu odebrane, on zaś nigdy nie pojmie jego prawdziwego sensu: „Głupcze, jeszcze tej nocy zażądają twojej duszy od ciebie, komu więc przypadnie to, coś przygotował? ” (Łk 12, 20).</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374/pkt/32/pos/106/haslo/bogactwo%2C+maj%C4%85tek ''Evangelium vitae, 32'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Z drugiej strony znów pojawia się w wielu miejscach pewna forma kapitalistycznego neoliberalizmu, który chce sobie podporządkować człowieka i uzależnia rozwój narodów od ślepych procesów rynkowych, oddziałując ze swoich ośrodków władzy na kraje mniej zamożne i nakładając na nie nieznośne ciężary. Narzuca się czasem tym krajom niemożliwe do zrealizowania programy gospodarcze, uzależniając od tego udzielenie dalszej pomocy. Skutek jest taki, że we wspólnocie narodów nieliczni bogacą się ponad wszelką miarę kosztem postępującego zubożenia wielu, przez co bogaci stają się coraz bogatsi, a ubodzy coraz ubożsi.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1021/pkt/1/pos/5/haslo/bogactwo%2C+maj%C4%85tek ''Msza św. na placu Rewolucji im. José Martí, 1'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Nie będę, moi drodzy, przeprowadzał analizy porównawczej. Powiem tylko, że to, co kosztuje, właśnie stanowi wartość. Nie można zaś być prawdziwie wolnym bez rzetelnego i głębokiego stosunku do wartości. Nie pragnijmy takiej Polski, która by nas nic nie kosztowała. Natomiast czuwajmy przy wszystkim, co stanowi autentyczne dziedzictwo pokoleń, starając się wzbogacić to dziedzictwo. Naród zaś jest przede wszystkim bogaty ludźmi. Bogaty człowiekiem. Bogaty młodzieżą! Bogaty każdym, który czuwa w imię prawdy, ona bowiem nadaje kształt miłości.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/633/pkt/7/pos/16/haslo/bogactwo%2C+maj%C4%85tek ''Apel Jasnogórski. Rozważanie wygłoszone do młodzieży, 7'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Przede wszystkim jest to doświadczenie olbrzymiej pracy. Bogactwa ziemi, zarówno te, które ukazują się na jej powierzchni (Śląsk Zielony), jak też i te, których szukać musimy pod ziemią, w głębi, stają się bogactwami człowieka tylko za cenę pracy, ludzkiej pracy. Potrzebna jest ta praca, praca wieloraka — i praca umysłu, i praca rąk, praca inżynierów i profesorów uczelni technicznych, praca górników, hutników — ażeby człowiek mógł wypełnić to wspaniałe posłannictwo otrzymane od Stwórcy, które Księga Rodzaju wyraża w słowach: czyńcie sobie ziemię poddaną (por. Rdz 1, 28). Ziemia jest człowiekowi zadana, a przez pracę człowiek czyni ją sobie poddaną.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/626/pkt/2/pos/5/haslo/bogactwo%2C+maj%C4%85tek ''Homilia w czasie Mszy św. odprawionej pod Szczytem Jasnej Góry dla pielgrzymów z Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, 2'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/118 "Bogactwo"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Bezrobocie&diff=7021Bezrobocie2014-05-28T12:43:40Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Małgorzata Duda<br />
<br />
<br />
'''Bezrobocie''' – pierwotnie pojęcie związane z [[odpoczynek|odpoczynkiem]], swój źródłosłów wywodzące od ''gr. kauma'' (spiekota, palący upał) oraz ''łac. caumare'' (odpoczywanie podczas dziennego upału). Do końca XIX wieku rozumiano bezrobocie podobnie, o czym świadczą wyrażenia występujące np. w języku ang. – ''want of employment'' (chęć zatrudnienia), czy w języku niemieckim – ''die Unbeschäftigten'' (niezatrudnieni, bezczynni, wolni od zajęć).<br />
<br />
Bezrobocie było postrzegane początkowo bardziej w kategoriach jednostkowych niż społecznych. Zmiana nastawienia nastąpiła na początku XX stulecia, kiedy instytucje państwowe przejęły na siebie odpowiedzialność za ludzi pozbawionych pracy wbrew swej woli.<br />
<br />
Ze względu na złożoność zjawiska trudno znaleźć jedną, precyzyjną definicję bezrobocia.<br />
<br />
Bezrobocie w ekonomii stanowi kategorię analityczną [[rynek|rynku]] pracy: jest stanem istniejącej nierównowagi na rynku pracy pomiędzy podażą pracy a popytem pracy. Socjologia ujmuje bezrobocie jako stan, w którym jednostki zdolne do [[praca|pracy]] i zgłaszające gotowość jej podjęcia – ze względu na brak pracy – pozostają w bezczynności zawodowej. Przyjmuje się, że bezrobocie polega na tym, iż część ludzi zdolnych do pracy nie znajduje zatrudnienia, mimo że są oni gotowi pracować za określone wynagrodzenie. Odnosi się do jednostek, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy.<br />
<br />
== Rodzaje bezrobocia ==<br />
<br />
W literaturze przedmiotu spotyka się definicje tzw.: bezrobocia rejestrowanego – związanego z regulacją prawną określającą status bezrobotnego, bezrobocia niezarejestrowanego – osoby pozbawione pracy poszukują jej na własną rękę, bezrobocia ukrytego – obejmującego osoby zatrudnione, ale w istocie zbędne w swym miejscu pracy. Psychologia ujmuje bezrobocie jako stan, w którym człowiek traci: a) zależność instytucjonalną; b) pracę kontraktową; c) dobrowolną wymianę przywilejów i zobowiązań; d) dochody. Utrata pracy ogranicza lub uniemożliwia dostęp do niektórych instytucji i organizacji; bezrobotny traci możliwość negocjowania z pracodawcą warunków kontraktu, czyli przestaje być podmiotem, który świadomie może stanowić o swojej sytuacji pracowniczej.<br />
<br />
W statystykach międzynarodowych wyróżnikami osoby bezrobotnej są: a) pozostawanie bez jakiegokolwiek zatrudnienia; b) aktywne, udokumentowane poszukiwanie pracy; c) gotowość do jej natychmiastowego podjęcia.<br />
<br />
''Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego'' [art. 19] wprowadza podział na bezrobocie: a) całkowite – rozumiane, jako brak zarobków spowodowany niemożnością znalezienia zatrudnienia przez osobę zdolną do pracy, poszukującą pracy i gotową ją podjąć; b) inne niż całkowite – oznaczające zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin; spowodowane nie z winy pracownika, który jest zdolny do wykonywania pracy w pełnym wymiarze godzin.<br />
<br />
Ze względu na przyczyny, ekonomiści wyróżniają bezrobocie: a) frykcyjne (przejściowe) – związane ze zmianą pracy, miejsca zamieszkania, zmianą zawodu, przekwalifikowaniem się itp.; z reguły jest krótkotrwałe; b) strukturalne – wynika ze zmiany struktury [[gospodarka|gospodarki]], jaka uniemożliwia zatrudnienie wszystkim tym, którzy są gotowi podjąć pracę; jest następstwem przekształceń gospodarki lub pojawiającego się zaburzenia w jej prawidłowym funkcjonowaniu; może trwać nawet kilka lat, dlatego jest uznawane za najbardziej negatywne w swoich skutkach; c) koniunkturalne (cykliczne) – jest spowodowane niedostatkiem popytu na dobra i usługi; może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy; d) klasyczne – pojawia się, kiedy poziom płac jest sztucznie utrzymywany na wyższym poziomie niż wymagają tego reguły rynku pracy.<br />
<br />
Ze względu na czas pozostawania bez pracy, wyróżnia się bezrobocie: a) krótkookresowe – do 3 miesięcy; b) średniookresowe – do 6 miesięcy; c) długookresowe – do 1 roku; d) długotrwałe – pozostawanie bez pracy dłużej niż rok.<br />
<br />
Socjologia, ze względu na przyczyny bezrobocia i czas jego oddziaływania, wyróżnia bezrobocie: a) koniunkturalne (transformacyjne) – związane z przejściowym obniżeniem popytu na pracę; w okresie transformacji gospodarczej może się jednak wydłużać; b) chroniczne (masowe) – masowość zjawiska wynika nie tylko z dużej liczby ludzi nim objętych, ale także z dużego zróżnicowania [[demografia|demograficznego]] (wiek, płeć, wykształcenie, zawód); c) fluktuacyjne (restrukturyzacyjne) – jest stosunkowo krótkim okresem niedostosowania podaży pracy do jej popytu; najczęściej dotyka osób o jednym typie wykształcenia czy wyuczonym zawodzie, które pozostają tak długo bez pracy, jak długo nie nabędą nowych umiejętności i nie zmienią zawodu; d) strukturalne – jest długotrwałe i stanowi efekt błędnej oceny popytu na pracę, a przez to jest przyczyną niewłaściwej jego oceny przez osoby poszukujące zatrudnienia.<br />
<br />
== Nauczanie Kościoła nt. bezrobocia ==<br />
<br />
[[Katolicka nauka społeczna]] uważa bezrobocie za naruszenie jednego z podstawowych praw osoby ludzkiej, prawa do pracy. Stanowczo odrzuca postawę deterministyczną, która uznaje bezrobocie za nieodzowny składnik gospodarki wolnorynkowej. Historia wskazuje na fakt, że bezrobocie rodzi się w przestrzeni społecznych odniesień [moralność|moralnych]].<br />
<br />
Bezrobocie jest więc faktem ludzkim. Rozprzestrzenia się w atmosferze obojętności, rodzi antagonizmy, konflikty, [[ubóstwo|biedę]] i społeczne wykluczenie. [[Solidarność]] międzyludzka, do której wzywa Kościół, daje siłę do walki z tym niepożądanym zjawiskiem. Jeżeli bowiem bezrobocia nie da się sprowadzić do sfery oddziaływań ekonomicznych czy do samych bezrobotnych, pozostaje jedynie solidarne współdziałanie wszystkich podmiotów życia społeczno-gospodarczego w celu ograniczenia jego rozmiarów, a z czasem do jego całkowitego wyeliminowania. ''„Do społeczeństwa należy, w miarę zachodzących okoliczności, pomagać ze swej strony obywatelom w znalezieniu sposobności do znalezienia odpowiedniej pracy”'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 67</ref>. Zatem tworzenie nowych miejsc pracy jest obowiązkiem nie tylko samych przedsiębiorców, ale wszystkich tworzących rynek pracy, z państwem na czele.<br />
<br />
W [[nauczanie społeczne Kościoła|nauczaniu społecznym Kościoła]] nacisk kładzie się na sprawę negatywnych skutków bezrobocia. Dotykają one człowieka ''„nie jakiegoś tam, ale konkretnie istniejącego – historycznego”'' <ref> Pacem in terris – Jana XXIII encyklika „O pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności”, 11.04.1963. 10</ref>. Bezrobocie pozbawia człowieka udziału we współtworzeniu [[dobro wspolne|dobra wspólnego]], co prowadzi do przekształcenia człowieka z podmiotu życia gospodarczego w obiekt pomocy społecznej. Działania państwa winny być wspierane przez instytucje i [[stowarzyszenie|stowarzyszenia]], organizujące różne formy pomocy: od działalności informacyjnej, poradnictwa, aż do wsparcia materialnego. Ważna jest ich działalność nie tylko w celu zapewnienia zatrudnienia bezrobotnym, ale – co postuluje Kościół – też tworzenia tzw. socjalnych miejsc pracy.<br />
<br />
Istotną rolę przypisuje Kościół [[związki zawodowe|związkom zawodowym]], do których w pierwszym rzędzie zwracają się pracownicy zagrożeni zwolnieniami. Ich pozytywna rola nie może sprowadzać się tylko do protestów. Przeciwnie – mając na względzie dobro wspólne, jakim jest całe przedsiębiorstwo – winny szukać najlepszych sposobów na rozwiązanie problemu, którym są konieczne zwolnienia, biorąc pod uwagę rzeczywiste możliwości zakładu pracy. Roztropność nakazuje brać pod uwagę los wszystkich pracujących, a nie tylko zagrożonych zwolnieniami. Obrona tych osób nie powinna być, w swych poczynaniach, krótkowzroczna <ref>Encyklika ''Quadragesimo anno'' 72-75</ref>.<br />
<br />
Wskazując na pozytywną rolę pracy oraz negatywne skutki jej braku, Kościół w swym nauczaniu nie godzi się na istnienie bezrobocia i jego instytucjonalizowanie. Zdecydowanie sprzeciwia się podziałowi na stałego pracownika i stałego bezrobotnego. Dychotomia ta, chociaż prawomocna w ekonomii, nie może być zaakceptowana przez Kościół, ponieważ zaprzecza [[godność osoby ludzkiej|godności ludzkiej]], a działania społeczeństw sprowadza do gospodarczych mechanizmów. Na ten fakt zwracał uwagę Sobór Watykański II, kiedy ukazując ważność współczesnych procesów [[rozwój|rozwoju]] społecznego, jednocześnie wskazywał na zagrożenia, jakie są ich udziałem. Wzywał, by postęp nie oznaczał tylko mnożenia rzeczy, ale był przede wszystkim rozwojem osoby – by nie więcej mieć, ale więcej być <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 26-27</ref>.<br />
<br />
Kościół nieustannie przypomina, że nie wystarczą sprawne struktury gospodarcze i instytucje oraz ambitne projekty ekonomiczne. Struktury muszą uwzględniać [[kultura|kulturę]] moralną, która je podtrzymuje i wspiera. Przywracając godność pracy, należy jednocześnie przywrócić godność pracowitości i [[cnoty|cnotom]] z nią związanym: rzetelności, wiarygodności, słowności czy punktualności. Potrzeba niejednokrotnie także gestów solidarności, koleżeństwa i przyjaźni, które sprawiają, że przestrzeń pracy staje się bardziej ludzka.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. bezrobocia ==<br />
<br />
Szczególnego znaczenia w nauczaniu społecznym Kościoła o bezrobociu nabiera encyklika Jana Pawła II ''Laborem exercens'', która stała się kluczem do rozwiązania tego problemu. Szybko rozwijający się świat, w swym wymiarze technologicznym i politycznym, wprowadza przekształcenia w strukturach współczesnej ekonomii – w podziale pracy. Te nowe warunki powodują m.in. bezrobocie i konieczność przekwalifikowań. Podejmując zagadnienia społeczne, Papież nawołuje do obrony godności i praw osoby ludzkiej w obrębie [[sprawiedliwość|sprawiedliwej]] relacji między [[praca|pracą]] a kapitałem, zaś bezrobocie uznaje za przejaw głębokiej niesprawiedliwości i nierówności społecznej <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 1</ref>. Podkreśla ścisłość związku, jaki zachodzi między osobą ludzką a pracą. Człowiek pracując ''„wykonuje różne czynności przynależące do procesu pracy, a wszystkie one, bez względu na swój charakter, mają służyć urzeczywistnianiu się jego człowieczeństwa, spełnianiu osobowego powołania, które jest mu właściwe z racji samegoż człowieczeństwa”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 6</ref>. Bez względu na rodzaj wykonywanej pracy, człowiek jest zawsze jej podmiotem. Praca, wykonywana przez człowieka, ma mu służyć i dlatego jego działalności nie można poddawać tylko i wyłącznie kryteriom ekonomicznym, ale również kryteriom moralnym. Prawo do pracy, jako dobro podstawowe, stanowi pierwszorzędny warunek godnego życia. Praca i jej brak jest zawsze sprzecznością, a zadaniem społeczeństw jest szukanie dróg wyjścia, które mogłyby zapewnić równowagę pomiędzy wymogami wolnego rynku a prawem do pracy dla wszystkich. Papież nadaje bezrobociu jednoznacznie ocenę negatywną. Bezrobocie jest złem, ponieważ zaprzecza godności osoby ludzkiej, jest stanem ''„bez pracy”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18</ref>.<br />
<br />
Sytuacja człowieka pozbawionego pracy, który może i chciałby ją wykonywać, prowadzi do głębokiej frustracji, doświadczenia zawodu, życiowej przegranej. Wprowadza w ludzkie życie uprzedzenia i niechęć do aktualnego stanu rzeczy, [[ład społeczny|ładu społecznego]] i całej [[polityka|polityki]] społecznej. Pogłębia różnice klasowe, lokuje bezrobotnych niżej w stosunku do zatrudnionych, tworzy nową jakość – warstwę odrzuconych, niepotrzebnych, skrzywdzonych.<br />
<br />
Brak pracy czy jej substytuty (tanie stanowiska, niepełny wymiar zatrudnienia) nie satysfakcjonują tych, którzy chcą pracować – są przygotowani profesjonalnie, ambitni i zdolni. Częściowy, a tym bardziej całkowity brak pracy prowadzi do regresu we własnym obszarze zawodowym. Zatraca się motywację do dalszego kształcenia, zatraca się etos pracy. Niebezpiecznie zaciera się granica pomiędzy tym, co dobre, a tym, co złe. Bezrobotny zatraca siebie samego – za cenę każdego zarobku zgadza się na łatwy kompromis. Prowadzi to często do podejmowania działań niezgodnych z prawem, a nawet przestępczych – do ogólnej degradacji i nędzy moralnej.<br />
<br />
Prawo do pracy – podkreśla Jan Paweł II – wiąże się z prawami [[rodzina|rodziny]]. Sprawiedliwe wynagrodzenie za pracę winno, w danym miejscu i czasie, pozwolić na zabezpieczenie własnej rodzinie godnego stanu materialnego, społecznego, kulturalnego i duchowego. Papież pisał: ''„Prawa rodziny wykazują szczególną bliskość w stosunku do praw człowieka. Skoro bowiem rodzina jest [[''Communio personarum''|komunią osób]], jej autorealizacja zależy w znacznej mierze od tego, czy przestrzegane są prawa każdej osoby ludzkiej”'' <ref>''Gratissimam sane'' – do rodzin z okazji Roku Rodziny, Rzym 02.02.1994, 3</ref>. Ojciec Święty przestrzega przed pogarszającą się sytuacją ekonomiczną rodziny, która ma bezpośredni wpływ na psychospołeczną jakość życia każdego z jej członków, a w szczególności prowadzi do degradacji młodego pokolenia. ''„Kiedy którejś z grup odmawia się prawa do godziwych warunków życia, trzeba się liczyć z ich poczuciem krzywdy wobec istniejącego systemu, które – w ostateczności – może doprowadzić do [[przemoc|przemocy]]”'' <ref>tamże</ref>. Papież apeluje do rządzących o dążenie do powstrzymywania procesów pogłębiających [[ubóstwo]] i zadłużenie rodzin, by mogły one utrzymywać się dzięki wykonywanej pracy. To w rodzinie, niczym w soczewce, skupiają się problemy szerszych zbiorowości, stanowiąc o ich kondycji moralnej <ref>tamże</ref>. Trudności materialne ukazują ogrom zniszczeń, jakich może dokonać w życiu rodzinnym, w relacjach między [[małżeństwo|małżonkami]] i dziećmi, brak pracy. Kościół, w osobie Jana Pawła II, podejmuje walkę o [[świętość]] rodziny, o prawo do godziwego życia, nierozerwalność [[sakramenty|sakramentu]] małżeństwa i prawa rodziny do [[wychowywanie|wychowania]] dzieci.<br />
<br />
Bezrobocie zdaniem Jana Pawła II jest znakiem niedorozwoju społecznego i gospodarczego państwa. Jest rzeczywistością „czwartego świata”, która stanowi przestrzeń społecznego wykluczenia i zakłócenia normalnych relacji. Dramat wewnętrzny bezrobotnego jest konfrontacją ze społecznością, w której żyje i która jawi się jako obojętna i bezduszna. Przeżywa on swoją sytuację w kategoriach osamotnienia, poniżenia, wreszcie odrzucenia. Dlatego obowiązkiem państwa jest szukanie skutecznych rozwiązań problemów społecznych.<br />
<br />
Państwo, w swych działaniach, winno prowadzić ''„politykę gospodarczą, mającą na celu zapewnienie równowagi wzrostu, ubezpieczenie społeczne bezrobotnych i politykę przekwalifikowania zawodowego, która ułatwia przepływ pracowników z sektorów przechodzących kryzys do innych, rozwijających się pomyślnie”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 15</ref>. W myśl zasady pomocniczości, Papież apeluje o stwarzanie atmosfery moralnej odpowiedzialności za stan zatrudnienia i los bezrobotnych oraz kształtowanie pozytywnego stosunku do pracy <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. XX.</ref>.<br />
<br />
Kościół, głosem Jana Pawła II, nie potępia podstawowych mechanizmów życia gospodarczego, ale domaga się właściwego ustawienia relacji między pracą i kapitałem – potępia taki rynek, który dopuszcza do nadmiernej eksploatacji człowieka i przyrody. ''„Ten nasz czas jawi się nam jako czas wielkiego postępu, to równocześnie też jako czas wielkiego zagrożenia człowieka, o którym Kościół musi mówić”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>.<br />
<br />
Papież wskazuje – w kontekście bezrobocia – na gospodarkę rynkową jako nie bezwzględnie korzystną dla jednostki, a także społeczeństwa. Wytwarzane [[bogactwo]] i dobrobyt pociągają za sobą wysoką cenę, jaką musi zapłacić pojedynczy człowiek i całe społeczeństwo. W dobie [[globalizacja|globalizacji]], obok wielu pozytywów, Papież podkreśla niebezpieczeństwa płynące z głębokich nierówności, które ona rodzi między jednostkami, grupami społecznymi czy [[naród|narodami]] i całymi regionami w świecie <ref>Przemówienie do członków Papieskiej Akademii Społecznej, 21.04.1997, „Społeczeństwo” 1997, 4</ref>. Ojciec Święty wskazuje na potrzebę regulacji prawnej i etycznej rynku w ujęciu gospodarki globalnej. Jest ona – w obecnej rzeczywistości – konieczna dla uwrażliwienia na potrzeby najsłabszych, w duchu kultury sprawiedliwości i solidarności międzyludzkiej <ref>Przemówienie do uczestników Europejskiego Kongresu poświęconego społecznej nauce Kościoła, 20.06.1997, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 1997, 10</ref>.<br />
<br />
Wezwanie to odnosi się szczególnie do osób zagrożonych bezrobociem lub już bezrobotnych, ale także wszystkich odpowiedzialnych za kształtowanie się rynku pracy w świecie. Papież przypomina, że w dobie radykalnych przemian, jakie zachodzą w gospodarce i pracy, wszyscy są odpowiedzialni za rodzące się problemy. Szczególnego znaczenia nabiera tu zjawisko bezrobocia, które jako przejaw niewłaściwej organizacji pracy, winno stać się troską całej społeczności. Jan Paweł II wzywa ''„do walki o rozwój nowej solidarności pomiędzy tymi, którzy uczestniczą we wspólnej pracy, oraz o stworzenie nowego typu przedsiębiorstw, o zrewidowanie systemów handlowych i finansowych, a także o zmianę systemu wymiany technologii. Kryteria podziału pracy winny być tak udoskonalone, by mogły każdemu zapewnić prawo do pracy, jakie mu przysługuje w ramach [[dobro wspólne|dobra wspólnego]]” <ref>CL 43</ref>. Bezrobocie jest świadectwem, że ''„zarówno wewnątrz poszczególnych wspólnot politycznych, jak i we wzajemnych stosunkach między nimi na płaszczyźnie światowej i kontynentalnej, w zakresie organizacji pracy i zatrudnienia, coś nie działa prawidłowo”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 58-61</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II uzasadnia potrzebę solidarności przekonaniem, że cała ludzkość stanowi jedną rodzinę, a co za tym idzie – ''„wszyscy ludzie są powołani do tego, aby podstawową solidarność rodziny ludzkiej uznać za zasadniczy warunek życia na ziemi”''. Społeczeństwo winno nie dopuszczać do rozprzestrzeniania się plagi bezrobocia. Papież wzywa do przezwyciężenia tej sprzeczności, jaka zachodzi między bezrobociem a prawem do pracy. O potrzebie szukania równowagi między wymogami wolnego rynku a regułami chroniącymi prawa świata pracy mówił do przedstawicieli związków zawodowych tak: ''„Prawo do pracy jest fundamentalnym prawem, odpowiadającym podstawowej ludzkiej powinności utrzymania siebie i swojej rodziny (...). Chodzi tu przede wszystkim o tworzenie takich warunków, w których ludzie pracy mogą się w pełni realizować i czynnie uczestniczyć w życiu swoich społeczności”'' <ref>Przemówienie do przedstawicieli związków zawodowych, 02.12.1996, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 1997, 2</ref>.<br />
<br />
Poddając krytyce zjawisko bezrobocia, Jan Paweł II apeluje jednocześnie o nową kulturę pracy. Tylko uczciwa i odpowiedzialna praca jest drogą, która wiedzie do lepszego jutra. Wyraźnie podkreśla On, że potrzeba na nowo organicznej pracy nad rozumieniem, sensem i etosem pracy. Szczególnego znaczenia nabiera praca z [[młodzież|ludźmi młodymi]] i dla ludzi młodych. Papież wzywa do swoistej ''„pracy u podstaw”'', jaką należy rozpocząć już w szkole, by możliwym było wpojenie młodemu pokoleniu zasady pracowitości, jako wysokiej rangą [[wartość moralna|wartości moralnej]] i społecznej. Młodzi winni uczyć się nowego podejścia do pracy, a dorośli winni zadbać o stworzenie odpowiednich struktur, dzięki którym trud pracy będzie, ze wszech miar, opłacalny <ref>Parati semper – do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży, Rzym 31.03.1985</ref>.<br />
<br />
Papież zwraca się do Kościoła nauczającego, do instytucji katolickich, ale przede wszystkim do katolików [[świeccy|świeckich]], by podjęli dzieło [[apostolstwo|apostolstwa]] i służyli pomocą wszystkim potrzebującym – bezrobocie nie dotyczy tylko samych bezrobotnych. Przez swój wymiar społeczny, moralny, ekonomiczny i polityczny ''„kołacze do naszych serc i sumień”'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata''] 55-56</ref>. Wezwanie do poznawania i pogłębiania społecznego nauczania Kościoła jest zdaniem Papieża istotne dla zrozumienia problemów, które wpływają na sytuację rynku pracy. Relacje na płaszczyźnie [[pracodawca]] – pracownik (bezrobotny) zmieniają swój ciężar gatunkowy w zależności od faktu, jacy ludzie stają naprzeciw siebie, jakie wartości wyznają, jak podchodzą do zagadnienia pracy. Jeżeli nawet zawodzą ludzie, to pozostaje Bóg, który w swym miłosierdziu ogarnia wszystkich jak Dobry Pasterz <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 41; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 5</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wzywa Kościół, w osobach duszpasterzy, do uczestnictwa w trosce o człowieka, a bezrobotnego w szczególności. Sama pomoc materialna nie wystarczy, bo człowieka nie da się sprowadzić tylko do funkcji i ról pełnionych w społeczeństwie. Istnieje pilna potrzeba głoszenia Chrystusa miłosiernego tym, którzy – jako bezrobotni – czują się niepotrzebni i odrzuceni, i dlatego zapominający o godności dziecka Bożego. Potrzeba zachęcenia bezrobotnego do przybycia do ołtarza, ponownego spotkania z Bogiem. Potrzeba odczytania dla tego człowieka ''Pisma Świętego'' na nowo, by ukazać [[prawda|prawdę]], że Bóg umiłował człowieka ''„aż do końca”'', że w krzyżu jest sens i [[nadzieja]]. Dlatego żaden człowiek, będący obrazem Boga, nie może być ze społeczności wykluczony. Potrzeba wewnętrznej siły bezrobotnego, ale także siły duszpasterza, który znajdzie odwagę, by wyjść naprzeciw bezrobotnemu: ''„dzielenie eucharystycznego Chleba jest dla chrześcijan wezwaniem do tego, by dzielić chleb codzienny z tymi, którzy go nie mają”'' <ref>Homilia, Legnica 02.06.1997</ref>.<br />
<br />
W walce z bezrobociem i biedą Jan Paweł II domaga się od wszystkich ''„konkretnej i wielkodusznej odpowiedzi”'. Domaga się ''„gotowości służenia bliźniemu”''. W słowach skierowanych do Polaków streszczone jest całe nauczanie Ojca Świętego w kwestii bezrobocia: ''„Jakże ważna jest ta obecność ludzkiego serca i ludzkiej solidarności. Starajmy się tak postępować i tak żyć, by nikomu w naszej Ojczyźnie nie zabrakło dachu nad głową i chleba na stole, by nikt nie czuł się samotny, pozostawiony bez opieki. [[Rozwój]] i postęp nie mogą się dokonywać kosztem człowieka i uszczuplania jego podstawowych wymagań”'' <ref>Przemówienie, Sosnowiec 14.06.1999</ref>. ''„Jeszcze usilniej modlę się, aby te słowa zrodziły nadzieję w sercach tych, którzy gorąco pragną pracować, a zostali dotknięci nieszczęściem bezrobocia. Głośno o tym mówię, bo chcę, abyście poznali, że wasze sprawy są bliskie Papieżowi i są bliskie Kościołowi”'' <ref>Przemówienie, Ełk 08.06.1999</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus'']<br />
* CL<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens'']<br />
* Parati semper – do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży, Rzym 31.03.1985 <br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata'']<br />
* Przemówienie na otwarcie Trzeciej Konferencji Episkopatu Ameryki Łacińskiej, Pueblo 28.01.1979<br />
* Przemówienie do przemysłowców i intelektualistów w Kolumbii, 01.07.1986<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane''] 1986, 7<br />
* Przemówienie podczas Mszy Św. na lotnisku w Legnicy, 02.06.1997<br />
* Przemówienie do uczestników Europejskiego Kongresu poświęconego społecznej nauce Kościoła, 20.06.1997<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* F. Kampka, Bezrobocie źródłem nędzy moralnej i materialnej (w świetle współczesnego nauczania Kościoła), „Ateneum Kapłańskie” 1995, 3<br />
* J. Mariański, Kościół w Polsce wobec problemu bezrobocia, „Zeszyty Społeczne” 1998, 6<br />
* J.F. Mazurek, Godność pracy ludzkiej i jej pierwszeństwo przed kapitałem, „Ateneum Kapłańskie” 1991, 493<br />
* P. Nitecki, Idea solidarności w nauczaniu Jana Pawła II, „Chrześcijanin w Świecie” 1989, 1<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o bezrobociu ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P> Rozważając uprawnienia ludzi pracy w relacji do tego właśnie „pośredniego pracodawcy”, czyli do zespołu instancji krajowych i międzynarodowych, które są odpowiedzialne za cały kierunek polityki pracy, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na sprawę podstawową. Jest to sprawa posiadania pracy, czyli innymi słowy — sprawa odpowiedniego zatrudnienia wszystkich uzdolnionych do tego podmiotów. Przeciwieństwem właściwej i poprawnej sytuacji w tej dziedzinie jest bezrobocie, czyli brak zatrudnienia dla uzdolnionych do tego podmiotów pracy. Może chodzić o brak zatrudnienia w ogólności albo też w określonych sektorach pracy. Zadaniem tych instancji, które obejmuje się tutaj nazwą pośredniego pracodawcy, jest przeciwdziałać bezrobociu, które jest w każdym wypadku jakimś złem, a przy pewnych rozmiarach może stać się prawdziwą klęską społeczną. Problem bezrobocia staje się problemem szczególnie bolesnym wówczas, gdy zostają nim dotknięci przede wszystkim młodzi, którzy po zdobyciu przygotowania poprzez odpowiednią formację kulturalną, techniczną i zawodową, nie mogą znaleźć zatrudnienia. Ich szczera wola pracy, ich gotowość podjęcia własnej odpowiedzialności za rozwój ekonomiczny i społeczny społeczeństwa rodzi wówczas przykrą frustrację. Obowiązek świadczeń na korzyść bezrobotnych, czyli obowiązek wypłacania odpowiednich zasiłków niezbędnych dla utrzymania niezatrudnionych pracowników oraz ich rodzin, jest powinnością wynikającą z najbardziej podstawowej zasady porządku moralnego w tej dziedzinie — to znaczy z zasady powszechnego używania dóbr — albo inaczej jeszcze i po prostu: z prawa do życia i utrzymania.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383/pkt/18/pos/76/haslo/bezrobocie%2C+bezrobotni ''Solicitudo rei socialis, 18'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Praca stawała się w ten sposób towarem, który można było swobodnie kupować i sprzedawać na rynku i którego cenę określało prawo popytu i podaży, niezależnie od minimum życiowego, koniecznego do utrzymania danej osoby i jej rodziny. Pracownik nie miał nawet pewności, czy mu się uda sprzedać swój „towar”; był bowiem nieustannie zagrożony bezrobociem, które przy braku opieki społecznej stawiało go przed widmem śmierci głodowej.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24/pkt/4/pos/8/haslo/bezrobocie%2C+bezrobotni ''Centesimus annus, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Drugim znakiem niedorozwoju, wspólnym wszystkim narodom, jest zjawisko bezrobocia lub niepełnego zatrudnienia.<br />
<br />
Wszyscy zdają sobie sprawę, z aktualności i wzrastającej powagi owego zjawiska w krajach uprzemysłowionych. Jeśli wydaje się ono alarmujące w krajach na drodze rozwoju, przy ich dużym przyroście demograficznym i wielkiej liczbie ludzi młodych, to w przypadku krajów o wysokim rozwoju ekonomicznym odnosi się wrażenie, że kurczą się miejsca pracy i w ten sposób możliwości zatrudnienia zamiast wzrastać, maleją.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392/pkt/18/pos/41/haslo/bezrobocie%2C+bezrobotni ''Solicitudo rei socialis, 18'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/89 "Bezrobocie"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Arty%C5%9Bci&diff=7020Artyści2014-05-27T15:15:31Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Renata Dulian<br />
<br />
<br />
'''Artyści''' – ''franc. arte'' – twórcy lub odtwórcy dzieła sztuki. Mogą być artyści różnych rodzajów sztuki, np. artyści malarze, artyści rzeźbiarze, artyści graficy.<br />
<br />
[[Sobór Watykański II]] podkreślił wielkie znaczenie literatury i sztuki w życiu człowieka. Każdy człowiek, jak i grupy społeczne każdego narodu, zdołał dojść do pełnego rozwoju życia kulturalnego, odpowiadającego jego własnym uzdolnieniom i tradycjom <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 60</ref>. Artyści tworzący sztukę kościelną swym natchnieniem służą chwale Bożej i Kościołowi, dlatego powinni pamiętać, że chodzi o [[naśladowanie]] Boga i o tworzenie dzieł służących [[kult chrześcijański|kultowi katolickiemu]], zbudowaniu wiernych i pogłębieniu ich pobożności oraz formacji religijnej. Kościół ma inspirować, stąd zawsze był przyjacielem sztuk pięknych, stale szukał ich szlachetnych usług i kształcił artystów, aby przedmioty należące do kultu, jako znaki i symbole rzeczywistości, były godne, ozdobne i piękne. Kościół słusznie uważał się jakby za arbitra w sprawach sztuki, osądzając, które z dzieł artyści wpajają ducha kościelnej i świętej liturgii [[wiara|wiarą]], pobożnością i tradycyjnymi zasadami oraz czy nadają się do użytku sakralnego. [[Pius XI]] w ''Vigilanti cura'' pisał, że jest rzeczą konieczną i naglącą usilnie się o to starać, aby cokolwiek wiek obecny z daru Bożego wniósł do nauki, do sztuki czy techniki, służyło prawdziwie chwale Bożej, zbawieniu dusz i szerzeniu Królestwa Chrystusowego.<br />
<br />
Kościół przywiązuje szczególną wagę do [[dialog|dialogu]] ze sztuką, pragnąc zawrzeć nowe przymierze z artystami. Wyraził to [[Paweł VI]] w przemówieniu skierowanym do artystów w Kaplicy Sykstyńskiej (07.05.1964). Kościół żywi [[nadzieja|nadzieję]], że współpraca przyniesie nowe odkrycie piękna i pomoże we właściwy sposób zaspokoić potrzeby chrześcijańskiej [[wspólnota|wspólnoty]].<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. artystów ==<br />
<br />
Najpełniej o artystach i sztuce wypowiada się Jan Paweł II w ''Liście do artystów''. Nazywa ich tu „genialnymi twórcami piękna”. Przedstawia, jaka jest różnica między artystą a twórcą: ''„Ten, kto stwarza, daje samo istnienie, wydobywa coś z nicości – ''ex nihilo sui et subiecti'', i ten ściśle określony sposób działania jest właściwy wyłącznie Wszechmogącemu. Twórca wykorzystuje coś, co istnieje i czemu on nadaje formę i znaczenie. Taki sposób działania jest właściwy człowiekowi jako obrazowi Boga. Bóg powołał człowieka do istnienia powierzając mu zadanie bycia twórcą. W twórczości artystycznej człowiek bardziej niż w jakikolwiek inny sposób objawia się jako obraz Boży i wypełnia to zadanie przede wszystkim kształtując wspaniałą materię własnego człowieczeństwa, a z kolei także sprawując twórczą [[władza|władzę]] nad otaczającym go światem. Boski artysta, okazując artyście ludzkiemu łaskawą wyrozumiałość, użycza mu iskry swej transcendentnej mądrości i powołuje do udziału w swej twórczej mocy”'' <ref>List do artystów, 2</ref>. Tworząc dzieło, artysta wyraża samego siebie tak, że jego twórczość stanowi szczególne odzwierciedlenie jego istoty, tego, kim jest i jaki jest. Artysta, kiedy tworzy dzieło, nie tylko powołuje je do życia, ale przez to dzieło objawia swoją osobowość. Poprzez swoje dzieła artysta rozmawia i porozumiewa się z innymi. Istotnym elementem rozważań o sztuce jest piękno, bo kiedy Bóg widział, że było dobre to, co stworzył, widział zarazem, że to było piękne. Według Jana Pawła II piękno jest bowiem widzialnością dobra, tak jak dobro jest metafizycznym warunkiem piękna. Rozumieli to dobrze Grecy, którzy używali wspólnego pojęcia ''kalokagathia'', czyli piękno-dobroć. Platon pisze, że Potęga schroniła się w naturze piękna <ref>List do artystów, 3</ref>. Artysta w szczególny sposób obcuje z pięknem. Piękno jest jego powołaniem, zadanym mu przez Stwórcę wraz z darem ''„talentu artystycznego”''. Jan Paweł II uważa, że kto dostrzega w sobie tę Bożą iskrę, którą jest powołanie artystyczne – powołanie poety, pisarza, malarza, rzeźbiarza, architekta, muzyka, aktora – odkrywa zarazem pewną powinność: ''„Nie można zmarnować tego talentu, ale trzeba go rozwijać, ażeby nim służyć bliźniemu. Społeczeństwo potrzebuje artystów. Artyści mają swoje miejsce, gdy idąc za głosem natchnienia tworzą dzieła naprawdę wartościowe i piękne, nie tylko wzbogacają dziedzictwo [[kultura|kulturowe]] każdego [[naród|narodu]] i całej ludzkości, ale pełnią także cenną posługę społeczną na rzecz [[dobro wspólne|dobra wspólnego]]”'' <ref>List do artystów, 4</ref>. Poszukiwanie [[prawda|prawdy]] i piękna, a także staranie się o ich dalszy rozwój są rzeczywiście szczególną służbą świadczoną ludzkości; jesteśmy świadomi, jak piękno Bożego stworzenia i artystyczne zdolności człowieka podnoszą umysły i serca oraz ubogacają ludzkie życie. Odrębne powołanie każdego artysty określa pole jego służby, a zarazem wskazuje zadania, które go czekają, ciężką pracę, do jakiej musi być przygotowany, i wreszcie odpowiedzialność, którą powinien podjąć. Artysta świadomy tego wszystkiego wie także, że musi działać, nie kierując się dążeniem do próżnej chwały ani żądzą taniej popularności, ani tym bardziej nadzieją na osobiste korzyści. Istnieje pewna etyka czy wręcz duchowość służby artystycznej, która ma swój udział w życiu i w odrodzeniu każdego narodu. Jan Paweł II cytuje C.K. Norwida: ''„Bo piękno na to jest, by zachwycało / Do pracy – praca, by się zmartwychwstało”'' <ref>List do artystów, 3</ref>.<br />
<br />
Papież zwraca uwagę na ogromną inspirację dla artystów, jaką jest ''Pismo Święte''. Zarówno dla wierzących, jak i niewierzących dzieła sztuki inspirowane przez ''Pismo Święte'' pozostają jakby odblaskiem niezgłębionej tajemnicy, która ogarnia świat i jest w nim obecna. Każda autentyczna inspiracja wykracza poza to, co postrzegają zmysły, i przenikając rzeczywistość, stara się wyjaśnić jej ukrytą tajemnicę. Ma swoje źródło w głębi ludzkiej duszy – tam, gdzie pragnienie nadania sensu własnemu życiu łączy się z nieuchwytnym doznaniem piękna i tajemniczej jedności rzeczy. Wszyscy artyści zdają sobie bowiem sprawę, jak głęboka przepaść istnieje między dziełem ich rąk, nawet najbardziej udanym, a olśniewającą doskonałością piękna dostrzeżonego w chwili twórczego uniesienia. Wszystko, co zdołają wyrazić malując, rzeźbiąc czy tworząc, jest jedynie przebłyskiem owej światłości, która na kilka chwil zajaśniała oczom ich duszy. Każda autentyczna forma sztuki jest swoistą drogą dostępu do głębszej rzeczywistości człowieka i świata. Tym samym stanowi bardzo trafne wprowadzenie w perspektywę [[wiara|wiary]], w której ludzkie doświadczenie znajduje najpełniejszą interpretację. To dlatego pełnia prawdy zawarta w Ewangelii musiała od samego początku wzbudzić zainteresowanie artystów, z natury wrażliwych na wszelkie przejawy ukrytego piękna rzeczywistości. Kościół potrzebuje sztuki, aby głosić orędzie, które powierzył mu Chrystus. Rzeczywistość duchowa – niewidzialna, Boża – staje się dzięki niej postrzegalna, a nawet w miarę możliwości pociągająca.<br />
<br />
Sztuka oznacza nie tylko właściwą zdolność ujmowania wybranego aspektu tego orędzia, przekładania na język barw, kształtów, dźwięków, które wspomagają intuicję człowieka patrzącego lub słuchającego. Czyni to, nie odbierając samemu orędziu wymiaru transcendentnego ani aury tajemnicy. Dla artystów wielkim źródłem natchnienia może być ''„ojczyzna duszy”'', jaką jest religia. Temat religijny należy do najczęściej podejmowanych przez artystów każdej epoki. Kościół zawsze odwoływał się do ich twórczych zdolności, aby wyjaśnić ewangeliczne orędzie i ukazywać jego konkretne zastosowania w życiu chrześcijańskiej wspólnoty. Chrześcijaństwo, dzięki centralnej prawdzie o Wcieleniu Słowa Bożego, otwiera przed artystami szczególne [[bogactwo]] motywów inspiracji.<br />
<br />
Jan Paweł II stwierdza, że wszyscy wierzący powinni dawać świadectwo, ale to właśnie artyści obdarzeni bogactwem geniuszu mają ukazywać, że świat jest odkupiony przez Chrystusa; odkupiony jest człowiek, ciało ludzkie, całe stworzenie. To stworzenie oczekuje objawienia się synów Bożych także poprzez sztukę i w sztuce. Papież zwraca uwagę, że każde autentyczne natchnienie zawiera ślad „tchnienia”, w którym Duch Stwórca przenikał dzieło stworzenia. Przekraczając tajemnice prawa, jakie rządzą wszechświatem, Boskie tchnienie Ducha Stwórcy spotyka się z geniuszem człowieka i rozbudza jego zdolności twórcze. Nawiązuje z nim łączność przez swego rodzaju objawienie wewnętrzne, jakie zawiera w sobie wskazanie dobra i piękna oraz budzi w człowieku moce umysłu i serca, przez co uzdalnia go do powzięcia jakiejś idei i do nadania jej formy w dziele sztuki. Słusznie mówi się – choć tylko przez analogię – o działaniu łaski, ponieważ człowiek ma tu możliwość doświadczenia w jakiejś mierze Absolutu, który go przerasta. Piękno jest kluczem tajemnicy i wezwaniem transcendencji. Zachęca człowieka, aby poznał smak życia i umiał marzyć o przyszłości.<br />
<br />
Jan Paweł II potrzebuje sztuki. Potrzebuje jej w przekazywaniu swojego orędzia. ''„Kościół potrzebuje słowa, które zdolne będzie świadczyć i przekazywać Słowo Boże i które jednocześnie będzie słowem ludzkim, zdolnym wnikać w świat mowy dzisiejszych ludzi, taki jaki staje przed nami w dzisiejszej sztuce i publicystyce. Tylko w ten sposób słowo może pozostawać żywe i być odczuwalne przez człowieka”'' <ref>Przemówienie do artystów i dziennikarzy, 19.11.1980, 6</ref>.<br />
<br />
Papież powołał Papieską Radę ds. Kultury (25.11.1981), która ma na celu zapewnienie kontaktów Kościoła i Stolicy Apostolskiej z kulturą we wszystkich jej przejawach. Ma ona świadczyć przed Kościołem i światem o głębokim zainteresowaniu, jakie ze względu na swą specyficzną misję Stolica Apostolska żywi wobec postępu kultury i owocnego dialogu, jak również ich dobroczynnego spotkania z Ewangelią.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Przemówienie do artystów i dziennikarzy, 19.11.1980<br />
* Homilia w czasie Mszy św. dla artystów podczas Jubileuszu Roku Odkupienia, Rzym 18.02.1984<br />
* List do artystów, Watykan 1999<br />
* Przesłanie do uczestników Zgromadzenia Plenarnego Papieskiej Rady ds. Kultury, Rzym 2000<br />
* Bibliografia wypowiedzi nt. „Artysta – Sztuka – Kultura” z lat 1978-1996, „Ethos” 1997, 40<br />
* Antologia: Wiara i kultura, Rzym 1986<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* S. Kowalczyk, Filozofia kultury, Lublin 1996<br />
* J. Marlewski, Kultura jest walką o podmiotowość człowieka. Refleksja o nauczaniu społecznym Jana Pawła II w dziedzinie kultury, „Życie Katolickie” 1986, 10<br />
* A. Rodziński, Osoba i kultura, Warszawa 1985<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o artystach ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W kontekście tego wzniosłego poczucia sensu tajemnicy staje się zrozumiałe, w jaki sposób wiara Kościoła w tajemnicę eucharystyczną wyraziła się w dziejach nie tylko poprzez potrzebę wewnętrznej postawy pobożności, lecz także przez szereg zewnętrznych wyrazów, mających na celu przywołanie i podkreślenie doniosłości sprawowanego wydarzenia. Tu bierze swój początek droga prowadząca stopniowo do określenia specjalnego statutu normującego liturgię eucharystyczną, w poszanowaniu różnych tradycji kościelnych, które prawowicie się wytworzyły. Na tym fundamencie rozwinęło się także bogate dziedzictwo sztuki. Nawiązując do chrześcijańskiej tajemnicy, architektura, rzeźba, malarstwo, muzyka bezpośrednio lub pośrednio znajdowały w Eucharystii motyw wielkiego natchnienia.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/27/pkt/49/pos/88/haslo/artysta%2C+arty%C5%9Bci%2C+ludzie+kultury%2C+tw%C3%B3rcy ''Ecclesia de Eucharistia, 49'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Duch Święty - «Tchnienie»(ruah) to Ten, o którym mówi już Księga Rodzaju: «Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami» (1, 2). Jakże bliskie są sobie te słowa: «tchnienie» i «natchnienie»! Duch jest tajemniczym artystą wszechświata. W perspektywie trzeciego tysiąclecia pragnę życzyć wszystkim artystom obfitości tych właśnie twórczych natchnień, z których bierze początek każde autentyczne dzieło sztuki.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/957/pkt/15/pos/44/haslo/artysta%2C+arty%C5%9Bci%2C+ludzie+kultury%2C+tw%C3%B3rcy ''List do artystów, 15'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W tym niezwykłym kompleksie budowli sztuka sakralna wyraziła się z niezwykłą mocą, tworząc dzieła o nieprzemijalnej wartości zarazem estetycznej i religijnej. Jej cechą charakterystyczną stawało się w coraz większej mierze - pod wpływem Humanizmu i Odrodzenia, a później kolejnych nurtów kultury i nauki - zainteresowanie człowiekiem, światem, rzeczywistością historyczną. To zainteresowanie samo w sobie nie jest bynajmniej zagrożeniem dla wiary chrześcijańskiej, skupionej wokół tajemnicy Wcielenia, a zatem wokół objawienia wartości człowieka przez Boga. Przekonują nas o tym właśnie wymienieni tutaj artyści. Wystarczy pomyśleć, jak Michał Anioł wyraża w swoich obrazach i rzeźbach piękno ludzkiego ciała.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/957/pkt/9/pos/29/haslo/artysta%2C+arty%C5%9Bci%2C+ludzie+kultury%2C+tw%C3%B3rcy ''List do artystów, 9'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/5074 "Artyści"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=%C5%81ad_moralny&diff=7019Ład moralny2014-05-27T15:04:15Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Janusz NAGÓRNY <br />
<br />
<br />
'''Ład moralny – porządek moralny''' – najogólniej: taki stan uporządkowania życia osobistego lub społecznego, którego fundament stanowi porządek moralny; częściej pojęcie to jest odnoszone do życia społecznego (wówczas mówi się o ładzie społeczno-moralnym, o ładzie moralnym w [[polityka|polityce]], [[gospodarka|gospodarce]] itp.); niekiedy używa się zamiennie terminów: „ład moralny” i „porządek moralny”; z perspektywy chrześcijańskiej porządek moralny jest utożsamiany z [[prawo moralne|prawem moralnym]], a jego źródłem jest Bóg (wówczas mówi się o obiektywnym porządku moralnym), natomiast ład moralny jest tym, co tworzy człowiek lub społeczność w swoim życiu, opierając się na porządku moralnym. <br />
<br />
== Kościół nt. ładu moralnego ==<br />
<br />
W nauce chrześcijańskiej ład moralny w życiu społecznym ma swoje źródło w ładzie moralnym, jaki powinien być w człowieku; wiąże się więc z prawością [[sumienie|sumienia]] − ''wprowadziłem ład i spokój do mojej duszy'' <ref>Ps 131,2; por. Iz 49,15; 66,12-13; Oz 11,4</ref>. Do tworzenia porządku społecznego opartego na porządku moralnym ustanowionym przez Boga wzywał [[Pius XII]], potępiając jednocześnie pozytywizm prawny <ref>por. Pius XII. Encyklika ''Summi Pontificatus''; Orędzie na Boże Narodzenie 1942</ref>. Potrzebę budowania życia społecznego na obiektywnym porządku moralnym podkreślał wielokrotnie [[Jan XXIII]]. Ten porządek moralny wskazuje zawsze na Boga, albowiem w Nim ma swoje oparcie <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Mater et magistra'' 208; Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 16</ref>; dlatego jest niezmienny <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 38</ref>. Papież podkreślał, że są tacy, którzy zaprzeczają istnieniu porządku moralnego ''transcendentnego w stosunku do świata materialnego, a nawet w stosunku do człowieka, porządku absolutnego, któremu podlegają wszyscy ludzie i wobec którego wszyscy są równi'' <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Mater et magistra'' 205</ref>. Płynie to z powszechnie dziś przyjmowanej przez liberalne [[demokracja|demokracje]] doktryny pozytywizmu prawnego, która odrzuca istnienie ponadczasowych i powszechnie ważnych, czyli absolutnych, norm moralnych. Według tej doktryny, nie istnieje żaden ład moralny, który byłby dany człowiekowi z jego natury, i którym – jako normą ogólną i punktem odniesienia – winno by się kierować każde państwo w ustanawianiu swego prawa. Wezwanie do zachowania porządku moralnego wiąże się ściśle z [[pokój|pokojem]]. Chodzi zarówno o pokój istniejący w człowieku, jak i pokój społeczny <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 1-7</ref>; podstawową zasadą tego pokoju jest [[godność osoby ludzkiej]] <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 9</ref>; konieczne jest najpierw zachowanie porządku moralnego w sercu człowieka <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 165</ref>. Pokój jest ''owocem porządku nadanego społeczeństwu ludzkiemu przez Boskiego jego Założyciela'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 78; por. Paweł VI. Encyklika ''Populorum progressio'' 76</ref>.<br />
<br />
Istnienie obiektywnego porządku moralnego stanowi naturalne ograniczenie [[władza|władzy]]; jeśli sprawujący władzę w państwie wydają prawa, względnie nakazują coś wbrew temu porządkowi, a tym samym wbrew woli Bożej, to ani ustanowione w ten sposób prawa, ani udzielone kompetencje nie zobowiązują obywateli <ref>Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 51; por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 81; [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 1903; 2242</ref>. Uznawanie porządku moralnego jest jednym z najważniejszych nakazów [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] <ref>por. Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 85</ref>. W związku z tym władza w trosce o dobro wspólne powinna szanować ten porządek. Do tego szacunku wezwani są wszyscy ludzie: Winni oni także dostosować swe postępowanie do przykazań moralnych i zgodnie z nimi postępować, zarówno przy korzystaniu z należnych im praw, jak przy wypełnianiu swych obowiązków <ref>Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris'' 150</ref>. W granicach porządku moralnego powinna się urzeczywistniać działalność ekonomiczna <ref>por. Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 64</ref>. Podobnie wykonywanie władzy politycznej, czy to we [[wspólnota|wspólnocie]] jako takiej, czy to w instytucjach reprezentujących państwo, winno się zawsze odbywać w granicach porządku moralnego <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 74</ref>. Kościół wciąż wzywa do wprowadzenia ładu do ludzkiej aktywności <ref>por. Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 34-38</ref>. <br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. ładu moralnego ==<br />
<br />
Jan Paweł II często przypomina o potrzebie oparcia życia społecznego na niezmiennym fundamencie porządku moralnego, którego źródłem jest Bóg <ref>por. zwłaszcza [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] i [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae'']</ref>. Warto podkreślić, że wezwanie do budowania ładu moralnego w życiu społecznym szczególnie kierował Papież do wiernych podczas [[pielgrzymki Jana Pawła II|pielgrzymek do Polski]]. Akcentował, że źródłem ładu moralnego jest Bóg-Stwórca; to On ''pozostaje pierwszym i suwerennym źródłem stanowienia o dobru i złu''. Człowiek obdarowany [[sumienie|sumieniem]] powinien odzwierciedlać ''swój pierwowzór, który jest zarazem [[Mądrość|Mądrością]] i Prawem odwiecznym, źródłem ładu moralnego w człowieku i w świecie'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 36</ref>. Papież stwierdza, że ''Stwórca, który jest zarazem najwyższym prawodawcą, wpisał w serce człowieka cały porządek prawdy. Porządek ten warunkuje dobro i ład moralny, i przez to jest podstawą [[godność człowieka|godności człowieka]] stworzonego na obraz Boży'' <ref>Homilia, Elbląg, 6.06.1999, 3</ref>. Dlatego też, sumienie nie może być traktowane jako autonomiczne i wyłączne źródło stanowienia o tym, co dobre i złe, albowiem ''jest w nie wpisana zasada [[posłuszeństwo|posłuszeństwa]] względem normy obiektywnej'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 43</ref>. Papież jednak podkreśla, ''że porządek moralny, ustanowiony przez [[prawo naturalne]], jest zasadniczo dostępny dla ludzkiego rozumu'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 74</ref>. Człowiek powinien odkryć, że ''Prawo Przedwiecznej Mądrości wpisane w serce człowieka pozwala mu uczestniczyć w ładzie całego stworzenia, a nade wszystko kształtować w sposób godny, w wolności i [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]], obcowanie wzajemne osób, wspólnot i społeczeństw na ziemi'' <ref>Homilia, Białystok, 5.06.1991, 3</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II – podobnie jak jego poprzednicy – krytycznie wyraża się o współczesnych próbach kwestionowania obiektywnego charakteru porządku moralnego i o jego praktycznych konsekwencjach w życiu społecznym. Już w pierwszej encyklice [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] stwierdził, że sytuacja człowieka współczesnego ''wydaje się daleka od obiektywnych wymagań porządku moralnego, daleka od wymagań sprawiedliwości, a tym bardziej [[miłość|miłości]] społecznej'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16</ref>. Papież wiele miejsca poświęca współczesnym poglądom, w świetle których prawo powinno zrezygnować z wymogów moralności, albowiem niby ''nie może żądać od wszystkich obywateli, aby moralny poziom ich życia był wyższy niż ten, który oni sami uznali za właściwy. Dlatego prawo powinno wyrażać zawsze opinię i wolę większości obywateli i przyznawać im – przynajmniej w pewnych skrajnych przypadkach – także prawo do [[aborcja|przerywania ciąży]] i [[eutanazja|eutanazji]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 68</ref>. W skrajnym podejściu do tego zagadnienia zwolennicy legalizacji aborcji powołują się na rzekomą obronę autonomii jednostki w kontekście pluralistycznego społeczeństwa. Prawo nie powinno rzekomo dokonywać wyboru pomiędzy różnymi poglądami moralnymi, ani też nie powinno narzucać jednego z nich <ref>por. Tamże</ref>. <br />
<br />
Encyklika [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] podkreśla, że takie poglądy są utożsamiane ze zgodą na demokratyczny porządek prawny w państwie. Oznacza to tym samym, że ów porządek powinien ograniczać się jedynie do utrwalenia i przyswajania sobie przekonań większości, bez jakiegokolwiek odniesienia do obiektywnego porządku moralnego. W związku z tym przy ustanawianiu norm życia społecznego należałoby się kierować wyłącznie wolą większości, jakakolwiek by ona nie była. Oznacza to także oddzielenie sfery sumienia osobistego od sfery aktywności publicznej <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 69</ref>. Źródłem tych poglądów jest relatywizm etyczny, który uznaje się za podstawowy warunek demokracji, albowiem – rzekomo – tylko w ten sposób można zagwarantować [[tolerancja|tolerancję]]. Twierdzi się jednocześnie, że jeśli ktoś uznaje obiektywny charakter norm moralnych i ich charakter wiążący w sumieniu, to jest on tym samym zwolennikiem autorytaryzmu i nietolerancji. Papież, odrzucając takie poglądy, podkreśla, że nie wolno przeceniać demokracji jako swoistej namiastki moralności lub jako „cudownego środka” na niemoralność, ponieważ ''wartość demokracji rodzi się albo zanika wraz z wartościami, które ona wyraża i popiera: do wartości podstawowych i koniecznych należy z pewnością godność każdej ludzkiej osoby, poszanowanie jej nienaruszalnych i niezbywalnych praw, a także uznanie „dobra wspólnego” za cel i kryterium rządzące życiem publicznym'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 70</ref>.<br />
<br />
Z tych ogólnych uwag o demokracji Jan Paweł II wyprowadza pewne wnioski dla oceny porządku prawnego. Podstawą wartości w porządku demokratycznym nie może być to, co zmienne i tymczasowe w „większości” opinii publicznej, lecz obiektywne prawo moralne, dlatego też nie ma ładu demokratycznego bez prawa moralnego <ref>por. Tamże</ref>. Wiąże się to z faktem, że prawo moralne wskazuje na istnienie wartości, które wynikają z samej prawdy o człowieku. Skoro zadaniem [[prawo cywilne|prawa cywilnego]] ''jest ochrona ładu społecznego opartego na prawdziwej sprawiedliwości, to musi ono zapewnić wszystkim członkom społeczeństwa poszanowanie pewnych podstawowych praw, które należą do natury osoby i które musi uznać i chronić każde prawo stanowione'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 71</ref>.<br />
<br />
Ponieważ kwestionowanie obiektywnego porządku moralnego wiąże się z zafałszowaną wizją ludzkiej wolności, Jan Paweł II określa ład moralny jako ''ład wolności'', bo – jak stwierdza – ''prawdziwa wolność wymaga ładu''. I dodaje, że chodzi tu przede wszystkim ''o ład moralny, ład w sferze wartości, ład prawdy i dobra. W sytuacji pustki w dziedzinie wartości, gdy w sferze moralnej panuje chaos i zamęt – wolność umiera, człowiek z wolnego staje się niewolnikiem – niewolnikiem instynktów, namiętności czy pseudowartości''. Papież nie ukrywa, że ''ład wolności buduje się w trudzie, a jednocześnie stawia pytanie, czy człowiek może ów ład wolności zbudować sam, bez Chrystusa czy nawet wbrew Chrystusowi?''. Odpowiedź Papieża jest jednoznaczna: ponieważ to Chrystus jest źródłem naszej wolności <ref>por. Ga 5,1</ref>, to nie można ani Jego, ani Kościoła traktować jako przeciwników ludzkiej wolności. Kościół jest ''stróżem wolności'', dlatego troszczy ''się ład wolności'' w przekonaniu, że ''prawdziwa wolność mierzy się stopniem gotowości do służby i do daru z siebie. Tylko tak pojęta wolność jest prawdziwie twórcza, tak pojęta wolność buduje nasze człowieczeństwo, buduje więzi międzyludzkie'' <ref>Homilia, Wrocław-Statio Orbis, 1.06.1997, 5</ref>. Wezwanie do budowania ładu moralnego w społeczności skierowane jest do wszystkich jej członków, w szczególności jednak do sprawujących władzę <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 17</ref>. Obrona ładu moralnego w życiu publicznym oznacza przeciwdziałanie naruszaniu praw osobowych i społecznych, a więc także wymierzanie odpowiedniej kary za ich pogwałcenie <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 56</ref>. <br />
<br />
To wezwanie do tworzenia ładu moralnego odnosi się do wszystkich obszarów życia społecznego. W nauczaniu papieskim można jednak wyróżnić pewne dziedziny tego życia, w których to wezwanie jest szczególnie doniosłe. Najogólniej chodzi tu o poszanowanie [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]], a tym samym praw człowieka. Jan Paweł II przestrzega, że Bóg i stworzony przez Niego porządek moralny stoi na straży tej godności. Stąd też ''negacja Boga pozbawia osobę jej fundamentu, a w konsekwencji prowadzi do takiego ukształtowania porządku społecznego, w którym ignorowana jest godność i odpowiedzialność osoby'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 13; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 25</ref>. Fundament moralny życia ludzkiego, a więc i życia społecznego, jest ustanowiony przez Boga. ''Jeśli człowiek burzy ten fundament, szkodzi sobie: burzy ład życia i współżycia ludzkiego w każdym wymiarze. Zaczynając od [[wspólnota|wspólnoty]] najmniejszej, jaką jest [[rodzina]], i idąc poprzez [[naród]] aż do tej ogólnoludzkiej społeczności, na którą składają się miliardy ludzkich istnień'' <ref>Homilia, Koszalin, 1.06.1991, 3</ref>.<br />
<br />
Szczególnym sprawdzianem ładu moralnego w życiu społecznym jest troska o życie człowieka. Wynika to z ustanowionego przez Boga ''porządku prawdy'', w którego centrum ''leży przykazanie: „Nie zabijaj” – zakaz stanowczy i absolutny, który równocześnie afirmuje prawo każdego człowieka do życia: od pierwszej chwili poczęcia aż do naturalnej [[śmierć|śmierci]]''. Prawo to w ''sposób szczególny bierze w obronę ludzi niewinnych i bezbronnych'' <ref>Homilia, Radom, 4.06.1991, 3</ref>. Dlatego też – jak to już wcześniej stwierdził Jan Paweł II – ''jeśli się naruszy prawo człowieka do życia w tym momencie, w którym poczyna się on jako człowiek pod sercem matki, godzi się pośrednio w cały ład moralny, który służy zabezpieczeniu nienaruszalnych dóbr człowieka. Życie jest pierwszym wśród tych dóbr. Kościół broni prawa do życia nie tylko z uwagi na majestat Stwórcy, który jest tego życia pierwszym Dawcą, ale równocześnie ze względu na podstawowe dobro człowieka'' <ref>Homilia, Nowy Targ, 8.06.1979, 4</ref>.<br />
<br />
Ład moralny w życiu społecznym oznacza także prawdziwe zabezpieczenie rodziny i jej praw, gdyż wszelki porządek i ład ''ma wymiar rodzinny jako podstawowy'' <ref>Homilia, Kielce, 3.06.1991, 4</ref>. Zło, u którego podstaw leży odrzucenie Bożego ojcostwa, ''szczególnie łatwo daje o sobie znać poprzez naruszenie ładu moralnego małżeństwa i rodziny'' <ref>Homilia, Kielce, 3.06.1991, 6</ref>. Odrzucanie nienaruszalnego ładu ludzkiej moralności w odniesieniu do [[małżeństwo|małżeństwa]] i rodziny – w imię ''fikcji wolności'' – szkodzi nie tylko samej rodzinie, ale i całemu życiu społecznemu <ref>por. Homilia, Kielce, 3.06.1991, 8</ref>. W kontekście ludzkiej pracy Jan Paweł mówi: ''należy przypomnieć i stwierdzić, iż rodzina stanowi jeden z najważniejszych układów odniesienia, wedle których musi być kształtowany społeczno-etyczny porządek pracy ludzkiej'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 10</ref>. <br />
<br />
Wynika z tego, że również „społeczno-etyczny porządek pracy” jest istotną płaszczyzną tworzenia ładu moralnego. Według Papieża, jeśli całą dziedziną pracy rządzi właściwy porządek moralny, to poprzez nią kształtuje się sprawiedliwość i [[miłość]] społeczna; jeśli zaś tego ładu brakuje, wkrada się krzywda i nienawiść <ref>por. Homilia, Katowice, 20.06.1983, 7</ref>. Uznał też, że w wydarzeniach w Polsce w 1980 roku chodziło właśnie o ład moralny związany z pracą. ''Sprawiedliwość i miłość społeczna oznacza właśnie tę pełnię ładu moralnego, jaki związany jest z całym ustrojem społecznym, a w szczególności z ustrojem [[praca|pracy]] ludzkiej <ref>Homilia, Katowice, 20.06.1983, 8</ref>. Wielokrotnie na potrzebę ładu moralnego w dziedzinie ludzkiej pracy wskazuje Jan Paweł II w encyklice [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''], wiążąc go m.in. z realizacją pełnego poszanowania uprawnień ludzi pracy <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 17</ref>, z prawem do łączenia się ludzi pracy w duchu [[solidarność|solidarności]] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 20</ref>. Fundamentem tego ładu jest zasada pierwszeństwa pracy nad kapitałem <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 15</ref>. Konkretnym sprawdzianem ładu moralnego w dziedzinie pracy jest sprawiedliwe wynagrodzenie za pracę; wskazuje na to pierwsza zasada ''całego porządku społeczno-etycznego, a jest to zasada powszechnego używania dóbr'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 19</ref>. Z tej podstawowej zasady porządku moralnego płynie także obowiązek świadczeń na korzyść bezrobotnych i innych form pomocy pracownikom i ich rodzinom <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 18</ref>. Stąd życzenie Papieża, by w ludzką pracę ''wpisany był cały właściwy tej dziedzinie życia ludzkiego ład moralny, by wszyscy mogli, w pełni wewnętrznego pokoju, przy zabezpieczeniu praw i poszanowaniu godności człowieka i jego pracy, we wzajemnym zaufaniu odnajdywać i zgłębiać sens tego podstawowego powołania człowieka, jakim jest właśnie praca ludzka'' <ref>Homilia, Kraków-Balice, 23.06.1983, 4</ref>.<br />
<br />
W nawiązaniu do św. Augustyna, który pisze o pokoju jako „spokojnym ładzie” („tranquilitas ordinis”), oraz do [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]], który głosi, że pokój jest ''owocem porządku nadanego społeczeństwu ludzkiemu przez Boskiego jego Założyciela'' <ref>Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 78</ref>, Jan Paweł II wiąże bardzo ściśle troskę o ład moralny z troską o pokój <ref>por. Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2002, nr 3</ref>. Wizja pokoju ''płynącego z ładu prowadzi do przekonania, że problemu porządku w sprawach światowych, a zatem problemu właściwie rozumianego pokoju, nie można oddzielić od kwestii związanych z zasadami moralnymi'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2003, nr 6</ref>. Dlatego Papież podkreśla, ''że pokój może przetrwać tylko wówczas, gdy jest zakorzeniony w wyższych wartościach, oparty na normach moralnych i otwarty na Boga. Nie może się natomiast ostać, jeśli został wzniesiony na grząskim gruncie religijnej obojętności i płytkiego pragmatyzmu. Rodzi się on w sercu ludzkim i w życiu społeczeństwa z ładu moralnego, porządku etycznego, zachowania Bożych przykazań'' <ref>Homilia, Toruń, 7.06.1999, 4</ref>. Również pełny [[rozwój]] możliwy jest wówczas, kiedy ''należycie przestrzegane są wszystkie wymogi płynące z porządku prawdy i dobra, właściwego istocie ludzkiej'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 33; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 34</ref>.<br />
<br />
O potrzebie budowania ładu moralnego w polskim życiu społecznym mówił Ojciec Święty już podczas pierwszej pielgrzymki do Polski. Odwołując się do przykładu św. Stanisława jako ''patrona ładu moralnego w Polsce'', Jan Paweł II wzywał do poszanowania Bożego prawa i podkreślił, że ''tylko wówczas też zachowana może być i powszechnie uznawana godność osoby ludzkiej, kiedy wyjdziemy od tego prawa, od moralności, od jej prymatu. Równocześnie moralność, a więc i to prawo moralne jest podstawowym warunkiem ładu społecznego. Na nim budują się [[państwo|państwa]] i [[naród|narody]] – bez niego upadają <ref>Przemówienie do Konferencji Episkopatu Polski, 5.06.1979</ref>. Przykład św. Stanisława ukazuje jednocześnie, jak ważne są w życiu ludzi próby [[wiara|wiary]] i charakteru, albowiem ''od każdej zwycięskiej próby w ostateczności zależy ład moralny. Każda próba przegrana przynosi nieład'' <ref>Homilia, Kraków-Błonia, 10.06.1979</ref>.<br />
<br />
Kiedy w 1983 roku Jan Paweł II mówił o tym, że naród powołany jest do zwycięstwa, to dodał, że chodzi ''o zwycięstwo natury moralnej'', czyli o ład życia narodowego i państwowego. Według Papieża, ''tylko zwycięstwo moralne może wyprowadzić społeczeństwo z rozbicia i przywrócić mu jedność. Taki ład może być zwycięstwem rządzonych i rządzących'' <ref>Homilia, Warszawa, 17.06.1983</ref>. Podczas następnej pielgrzymki Ojciec Święty powiedział, że ''„umowy gdańskie” pozostaną w dziejach Polski wyrazem […] narastającej świadomości ludzi pracy odnośnie do całego ładu społeczno-moralnego na polskiej ziemi'' <ref>Homilia, Gdańsk-Zaspa, 12.06.1987, 6</ref>. <br />
<br />
Wielkim wołaniem o budowanie ładu moralnego w Polsce na fundamencie Dekalogu była pielgrzymka z 1991 roku. Wskazując na konieczność przezwyciężenia następstw systemu [[komunizm|komunistycznego]], który ''okazał się ekonomicznie niewydolny, a etycznie szkodliwy'', Papież wzywał do budowania sprawiedliwego ładu w nowym ustroju <ref>por. Homilia, Białystok, 5.06.1991, 5</ref>. Wiele z wcześniej wspomnianych obszarów życia społecznego zostało przypomnianych właśnie podczas tej pielgrzymki. Bardzo mocno wybrzmiało wezwanie do budowania ładu moralnego opartego na prawym sumieniu w homilii wygłoszonej w Skoczowie. Papież uznał, że sprawa ładu moralnego pozostaje najbardziej podstawowym problemem, gdyż ''ten ład jest fundamentem życia każdego człowieka i każdego społeczeństwa. Stąd też wołanie o ludzi sumienia w Polsce'' <ref>Homilia, Skoczów, 22.05.1995, 3</ref>. Różne aspekty tworzenia ładu moralnego były podnoszone także w czasie pielgrzymek w 1997 i 1999 roku <ref>por. np. Homilia, Legnica, 2.06.1997; Przemówienie w Parlamencie, Warszawa, 11.06.1999</ref>.<br />
<br />
Potrzebę ładu moralnego w życiu społecznym – w odniesieniu do wszystkich społeczeństw – dobrze oddają słowa Papieża: ''Dzisiejszy świat jest coraz bardziej świadomy, że rozwiązanie poważnych problemów narodowych i międzynarodowych nie jest tylko kwestią produkcji gospodarczej czy organizacji prawnej albo społecznej, ale wymaga odwołania się do określonych wartości etyczno-religijnych, a także przemiany mentalności, postępowania i struktur. Kościół czuje się szczególnie odpowiedzialny za tę ostatnią dziedzinę, i, jak napisałem w encyklice Sollicitudo rei socialis, istnieje uzasadniona nadzieja, że również liczna grupa ludzi, którzy nie wyznają żadnej religii, będzie mogła się przyczynić do ukształtowania etycznych podstaw rozwiązania kwestii społecznej <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 60</ref>. <br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 13; 25; 60<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 36; 43<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 ''Evangelium Vitae''] 68-74<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 10; 15; 17-20<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 16-17<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/392 ''Solicitudo Rei Socialis''] 33-34<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''].<br />
* Homilia Nowy Targ, 8.06.1979<br />
* Homilia Kraków-Błonia, 10.06.1979<br />
* Homilia Warszawa-Stadion Dziesięciolecia, 17.06.1983<br />
* Homilia Katowice, 20.06.1983<br />
* Homilia Kraków-Balice, 23.06.1983<br />
* Homilia Gdańsk-Zaspa, 12.06.1987<br />
* Homilia Koszalin, 1.06.1991<br />
* Homilia Kielce, 3.06.1991<br />
* Homilia Radom, 4.06.1991<br />
* Homilia Białystok, 5.06.1991<br />
* Homilia Skoczów, 22.05.1995<br />
* Homilia Wrocław-Statio Orbis, 1.06.1997<br />
* Homilia Legnica, 2.06.1997<br />
* Homilia Elbląg, 6.06.1999<br />
* Przemówienie do Konferencji Episkopatu Polski, Warszawa, 5.06.1979<br />
* Przemówienie w Parlamencie, Warszawa, 11.06.1999<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2002; 2003. <br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes''<br />
* [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 1903; 2242<br />
* Jan XXIII. Encyklika ''Mater et magistra ''<br />
* Paweł VI. Encyklika ''Populorum progressi''<br />
* Jan XXIII. Encyklika ''Pacem in terris''<br />
* Pius XII. Encyklika ''Summi Pontificatus''<br />
* Pius XII. Orędzie na Boże Narodzenie 1942<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* A. Klose. Katolicka nauka społeczna. Warszawa 1985<br />
* J. Majka. Ład społeczno-moralny. W: Słownik katolickiej nauki społecznej. Red. W. Piwowarski. Warszawa 1993<br />
* J. Nagórny. Porządek moralny i porządek prawny w kontekście życia społecznego. W: W służbie prawdzie i miłości. Powołanie do świętości i apostolstwa. Księga pamiątkowa dedykowana Księdzu Profesorowi Eugeniuszowi Weronowi SAC z okazji 85. rocznicy urodzin i sześćdziesięciolecia święceń kapłańskich. Red. P. Góralczyk, F. Mickiewicz, T. Skibiński. Poznań 1998<br />
* W. Kawecki. W stronę trzeciego tysiąclecia. Kraków 1999<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o ładzie moralnym ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Pozostaje jeszcze zasadniczy problem katechezy na temat świadomości moralnej i grzechu, która powinna wyraźniej uświadamiać radykalizm wymogów, jakie stawia Ewangelia. Istnieje tu niestety pewna tendencja minimalistyczna, która sprawia, że sakrament nie może przynosić wszystkich pożądanych owoców. Wielu wiernych w ocenie grzechu nie posługuje się probierzem Ewangelii, ale « komunałami » i socjologiczną kategorią « normalności », która rodzi w nich przekonanie, że nie ponoszą szczególnej odpowiedzialności za określone czyny, skoro « wszyscy tak robią », a tym bardziej jeśli są one dopuszczane przez prawo państwowe. </P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/901/pkt/15/pos/27/haslo/normy+moralne%2C+zasady+moralne%2C+%C5%82ad+moralny ''List do kapłanów na Wielki Czwartek 2001 r., 15'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Jest rzeczą pewną, że począwszy od najdawniejszych czasów głos sumienia kieruje każdy podmiot ludzki ku obiektywnej normie moralnej, znajdującej konkretny wyraz w poszanowaniu osoby bliźniego i w zasadzie, według której nie należy czynić drugiemu tego, czego byśmy nie chcieli, by nam inni czynili.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/665/pkt/0/pos/40/haslo/normy+moralne%2C+zasady+moralne%2C+%C5%82ad+moralny ''Parati semper. List Apostolski do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Co to znaczy «zachować ścieżkę swą w czystości»? To znaczy żyć zgodnie z moralnymi zasadami Ewangelii, głoszonymi przez Kościół. Dzisiaj niestety wielu ulega łatwo relatywizmowi moralnemu, a brak poczucia tożsamości nęka wielu młodych: są oni ofiarami wzorców kulturowych pozbawionych wszelkiej treści oraz pewnego typu ideologii, które nie wskazują wymagających i ścisłych norm moralnych. Z tego relatywizmu moralnego rodzi się egoizm, podziały, marginalizacja, dyskryminacja, lęk i nieufność wobec innych. Co więcej, gdy młody człowiek żyje «po swojemu», skłonny jest idealizować wszystko co zagraniczne, ulega pokusom niekontrolowanego materializmu, gubi własne korzenie i myśli tylko o ucieczce. Pustka, jaka powstaje w wyniku takich zachowań, tłumaczy wiele negatywnych zjawisk nękających dziś młodzież: alkoholizm i złe przeżywanie własnej płciowości, narkomanię, prostytucję, która ukrywa się pod wieloma postaciami i której przyczyny nie zawsze są wyłącznie osobiste, pogoń za przyjemnościami, egoizm i oportunizm, brak poważnej wizji życia, w którym nie ma już miejsca na trwały związek małżeński, a ponadto odrzucenie wszelkiej prawomocnej władzy, pragnienie ucieczki i emigracji, która pozwala uchylić się od wysiłku i odpowiedzialności i schronić w świecie ułudy, wyobcowanym i wykorzenionym. </P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/995/pkt/3/pos/5/haslo/normy+moralne%2C+zasady+moralne%2C+%C5%82ad+moralny ''Homilia wygłoszona podczas Mszy św. odprawionej na placu Ignacio Agramonte w Camagüey, 3'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Ta powszechna gramatyka prawa moralnego nakazuje ustawicznie podejmować odpowiedzialny wysiłek, aby życie poszczególnych osób i całych narodów było respektowane i polepszało się. W jej świetle nie mogą nie być zdecydowanie piętnowane społeczne i polityczne formy zła dręczącego świat, zwłaszcza te, które rodzą wybuchy przemocy. Jakżeż w tym kontekście nie wspomnieć o umiłowanym kontynencie afrykańskim, gdzie nadal trwają konflikty, które pochłonęły i ustawicznie pochłaniają miliony ofiar? Jakże nie przypomnieć niebezpiecznej sytuacji Palestyny, ziemi Jezusa, gdzie nie udaje się nawiązać w prawdzie i sprawiedliwości nici wzajemnego porozumienia, przerwanej przez konflikt niepokojąco podsycany każdego dnia przez zamachy i akcje odwetowe? A cóż powiedzieć o tragicznym zjawisku przemocy terrorystycznej, która zdaje się skazywać cały świat na przyszłość pełną lęku i niepokoju? Jak wreszcie nie stwierdzić z goryczą, że dramat iracki niestety przedłuża się, stwarzając sytuację niepewności i zagrożenia dla wszystkich?</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1235/pkt/4/pos/8/haslo/normy+moralne%2C+zasady+moralne%2C+%C5%82ad+moralny ''Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/5997 "Ład moralny"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Ewangelizacja&diff=7018Ewangelizacja2014-05-27T15:03:45Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Krzysztof JEŻYNA <br />
<br />
'''Ewangelizacja – nowa ewangelizacja''' – (''gr. „euangelion” – dobra nowina, „euangelizesthai” – głosić dobrą nowinę'') – głoszenie światu Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii w celu zbawienia człowieka. W Nowym Testamencie występuje forma rzeczownikowa: ''„euangelion”'' – w listach św. Pawła (60 razy) i w „Ewangelii według św. Marka” (8 razy), oraz czasownikowa: ''„euangelizesthai”'' – u św. Pawła (21 razy) i w „Ewangelii według św. Łukasza” (35 razy). <br />
<br />
Na określenie ewangelizacyjnej działalności Kościoła używa się trzech pojęć: „[[apostolstwo]]”, „misja” („misje”) i „ewangelizacja”. Terminy „apostolstwo” i „misje” mają ten sam źródłosłów; w praktyce oba terminy oznaczały to samo, wyrażając dwie istotne sprawy: bycie posłanym przez kogoś oraz przyjęcie do wypełnienia zleconej misji. Służyły one przez całe wieki do opisywania podstawowej misji Kościoła – ewangelizacja świata. Przełom w tej kwestii stanowił [[Sobór Watykański II]], który poprzez refleksję nad istotą Kościoła i jego posłannictwem, określił podstawową misję Kościoła jako ewangelizacja (termin „ewangelizacja” został użyty w dokumentach soborowych 40 razy). Rozważaniom nad nową wizją misji Kościoła poświęcony był Synod Biskupów w 1974 roku, a posynodalna adhortacja ''Evangelii nuntiandi'' wskazała na ewangelizację jako nowe zadanie Kościoła, z podkreśleniem, by w misji głoszenia Ewangelii uwzględniać w większym stopniu znaki czasu. <br />
<br />
[[Paweł VI]] uważał, że ewangelizacja jest niesieniem Dobrej Nowiny, aby ta – przenikając swą mocą od wewnątrz – tworzyła nową [[ludzkość – społeczność ogólnoludzka|ludzkość]] <ref>por. Ap 21,5</ref>; nie powstanie przecież nowa ludzkość, jeśli najpierw nie powstaną nowi ludzie. To oznacza, że ''Kościół ewangelizuje, gdy mocą boską Nowiny, którą głosi, stara się przemienić sumienie poszczególnych ludzi i wszystkich razem, potem także ich działalność, a wreszcie ich życie i całe środowisko, w którym się obracają'' <ref> Paweł VI. Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi 18</ref>. Wymaga to przemiany nie tylko poszczególnych ludzi, ale przewartościowania kryteriów ocen, hierarchii [[dobro moralne|dóbr]], postaw i nawyków myślowych, motywów postępowania i modeli życiowych. Paweł VI, podkreślając wagę tego zadania, stwierdził, że ''nakaz głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom jest pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła. [...] obowiązek ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe [[powołanie]] Kościoła; wyraża on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji, czyli po to, aby głosił i nauczał słowa Bożego'' <ref> Paweł VI. Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi 14</ref>. <br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. nowej ewangelizacji ==<br />
<br />
Jan Paweł II, kontynuując nauczanie swego poprzednika na temat ewangelizacji współczesnego świata, wprowadził pojęcie „nowej ewangelizacji”. Papież ujmuje nową ewangelizację w podwójnej perspektywie: w duchu eklezjologii Soboru Watykańskiego II i w kontekście znaków czasu, nauczając o jednym, ale różnym w formach posłannictwie misyjnym Kościoła, odwołując się przy tym do uwarunkowań współczesnego świata, tak pozytywnych, jak i negatywnych. <br />
<br />
Po raz pierwszy terminu „nowej ewangelizacji” użył Jan Paweł II podczas pierwszej [[pielgrzymki Jana Pawła II|pielgrzymki]] do Polski, w homilii w Mogile-Nowej Hucie. Ojciec Święty stwierdził, że ''od krzyża w Nowej Hucie zaczęła się nowa ewangelizacja: ewangelizacja drugiego Millennium'' <ref>Homilia podczas mszy świętej w sanktuarium Krzyża Świętego, Mogiła-Nowa Huta, 9.06.1979</ref>. W czasie podróży apostolskich – na kontynentach latyno-amerykańskim, europejskim i afrykańskim – Jan Paweł II coraz częściej mówił o nowej ewangelizacji, określając tym pojęciem nowy program pracy duszpasterskiej Kościoła. Owocem obrad i refleksji nad ogólną strategią i zagadnieniami szczegółowymi nowej ewangelizacji na kontynentach latynoamerykańskim i afrykańskim są posynodalne adhortacje: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/10 ''Ecclesia in Africa''] oraz [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389 ''Ecclesia in America'']. Na kontynencie europejskim wpływ na kształtowanie się idei nowej ewangelizacji miał upadek [[komunizm|komunizmu]] i przemiany po 1989, dające nowe możliwości nowej ewangelizacji. Zwołanie Specjalnego Synodu Biskupów Europy w 1991 roku miało służyć zmobilizowaniu wszystkich do nowej ewangelizacji, aby ''stara chrześcijańska Europa na nowo uwierzyła''. Deklaracja synodalna „Abyśmy byli świadkami Chrystusa, który nas wyzwolił” wyznaczyła kierunki i metody pracy ewangelizacyjnej Kościoła w Europie. Upowszechnieniu nowej ewangelizacji służyły synody ogólne, kontynentalne, regionalne, krajowe i diecezjalne. Jan Paweł II zauważa, że głównym ich tematem była nowa ewangelizacja, jednocześnie podkreśla, że ''wszystkie te Synody same w sobie są już tą nową ewangelizacją'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 21</ref>. Pogłębieniu refleksji nad nową ewangelizacją służyły dokumenty Kościoła, a szczególnie [[encykliki społeczne|encykliki]]: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] i [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''], adhortacje: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''], [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] i [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata''], a także [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/386 ''Ecclesia in Europa''], oraz listy apostolskie: [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] i [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte'']. <br />
<br />
Wezwanie do nowej ewangelizacji nie oznacza, że dawne wezwania do [[apostolstwo|apostolstwa]], misji czy ewangelizacji straciły na swojej aktualności. Trzeba wspomnieć o trzech podstawowych typach ewangelizacji, które nie wynikają z istoty misji Kościoła, lecz z okoliczności. Chodzi o: działalność misyjną „ad gentes” – wobec ludzi, którzy nie znają Chrystusa i Jego Ewangelii; działalność duszpasterską wobec tych, którzy trwają w Kościele, by czuli się zobowiązani do ewangelizacji; nowej ewangelizacji wobec tych, którzy pozornie znają Chrystusa, ale żyją daleko od Niego i Jego Kościoła <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 33</ref>. <br />
<br />
Jan Paweł II, chcąc przybliżyć „nowość” nowej ewangelizacji, wskazał przede wszystkim na nowe sytuacje społeczne i [[kultura|kulturowe]], stwierdzając, że ''moment historyczny, który obecnie przeżywamy, a w każdym razie przeżywają go liczne [[naród|narody]], stanowi wielkie wezwanie do „nowej ewangelizacji”, to znaczy do głoszenia Ewangelii zawsze nowej i zawsze niosącej nowość; do ewangelizacji, która musi być prowadzona „z nową gorliwością, nowymi metodami i z zastosowaniem nowych środków wyrazu”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 106; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 54</ref>. Papież jednocześnie ukazuje w swoim nauczaniu, jakie są te nowe sytuacje społeczne i uwarunkowania kulturowe, nowe treści oraz nowe metody i sposoby działania, a także nowa świadomość adresatów i podmiotów ewangelizacji. <br />
<br />
W wypowiedziach Jana Pawła II na temat nowej ewangelizacji znajduje się wiele odniesień do współczesnych uwarunkowań życia i misji Kościoła, a także do sytuacji społeczności [[ludzkość – społeczność ogólnoludzka|ludzkich]]. Papież podkreśla przede wszystkim negatywny wpływ takich zjawisk jak: dechrystianizacja, [[sekularyzm]], materializm i rozwój sekt <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 106; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 34; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7</ref>. Zjawiska te przyczyniają się nie tylko do kryzysu [[wiara|wiary]], lecz także do kryzysu moralnego osób i całych grup społecznych. <br />
<br />
Nowa ewangelizacja jest również nowa ze względu na treść, choć należy zastrzec, że dokumenty Kościoła wyraźnie stwierdzają, że nie ma nowej lub „innej Ewangelii”. Nowa ewangelizacja nie zamierza ani poszerzać, ani zawężać orędzia zbawienia w celu dostosowania go do współczesnych oczekiwań. Natomiast słuszna jest opinia, że trzeba obecnie wydobywać nowe treści z niezmiennej w swej istocie Ewangelii. Niezmienne prawdy Objawienia wymagają przecież nowych interpretacji i aplikacji wraz z [[rozwój|rozwojem]] nauki, kultury i cywilizacji. Ewangelizacja dokonuje się w symbiozie z kulturą, pozwala ona na odpowiedź adekwatną do wyzwań danego czasu, w których konkretny człowiek żyje i powinien zbawić swoją duszę. Nowe treści ewangelizacji mogą także powstać w wyniku procesu interpretacji aktualnych problemów ludzkich, dokonanego w świetle objawionego słowa Bożego. <br />
<br />
Odmienność nowej ewangelizacji uzasadnia się zwykle koniecznością zastosowania nowych metod, sposobów i środków głoszenia Ewangelii. Głoszenie słowa Bożego wymaga obecnie używania zrozumiałego języka oraz czytelnych form i nowych metod przekazu. Skoro nasza cywilizacja jest cywilizacją obrazu, to nowa ewangelizacja powinna stosować nowoczesne środki wyrazu i przekazu orędzia ewangelicznego. Nie tylko dopuszczalne, ale wręcz konieczne jest wykorzystywanie nowoczesnych środków komunikacji społecznej, czyli prasy, radia, telewizji i [[internet|internetu]]. Dla celów nowej ewangelizacji – w perspektywie Jubileuszu Roku 2000 – zaczęto wydawać biuletyn „Nowa ewangelizacja 2000”, który informował o inicjatywach nowej ewangelizacji na całym świecie. Powstała także międzynarodowa organizacja „Lumen 2000”, w celu koordynacji i aktywizacji środków społecznego przekazu dla głoszenia Ewangelii. <br />
<br />
Metodą stosowaną w ewangelizacji misyjnej, gdy Kościół wychodzi do różnych narodów posiadających odmienne kultury, staje się metoda inkulturacji. Ojciec Święty wyjaśnia, że ''poprzez inkulturację Kościół wciela Ewangelię w różne kultury i jednocześnie wprowadza narody z ich kulturami do swej własnej [[wspólnota|wspólnoty]] <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 52</ref>. Inkulturacja wymaga poznania autentycznych [[wartości moralne|wartości]] danej kultury i przyjęcia tego wszystkiego, co jest w nich dobre oraz przepojenia i ubogacenia ich Ewangelią. Także tradycje pobożności ludowej mogą być wykorzystywane w nowej ewangelizacji, ''mogą i powinny nabrać wartości eklezjalnej, jeśli zostaną przygotowane i przeprowadzone z myślą o wymogach ewangelizacji'' <ref>Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II, ''Kościół'' 86</ref>. <br />
<br />
Kościół ma obowiązek wykorzystania nowych sposobów i miejsc, poprzez które i w których można zwiastować Chrystusa i wartości chrześcijańskiego życia. Jan Paweł II mówi o ''nowożytnych areopagach'', rozumiejąc je jako nowe miejsca głoszenia Ewangelii <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 37</ref>. Podkreśla, że ''tych „areopagów” jest dziś wiele i są bardzo różne. Są to wielkie tereny współczesnej cywilizacji i kultury, [[polityka|polityki]] i ekonomii. Im bardziej Zachód odrywa się od swych chrześcijańskich korzeni, tym bardziej staje się terenem misyjnym, w znaczeniu wielorakich „areopagów”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 57</ref>. Współcześnie coraz bardziej znaczącym „areopagiem” jest świat [[media – etyka mediów|środków przekazu]], dzięki którym można zwielokrotnić głoszenie Ewangelii, a także w znacznym stopniu ewangelizować współczesną kulturę. Innym „areopagiem” są aktualnie ważne problemy ludzkości, ''na przykład zaangażowanie na rzecz [[pokój|pokoju]], rozwoju i wyzwolenia ludów, praw człowieka i narodów, przede wszystkim [[mniejszości narodowe|mniejszości]], działanie na rzecz kobiety i dziecka, ochrony świata stworzonego, a także areopag kultury, prac badawczych, stosunków międzynarodowych, które ułatwiają dialog i sprzyjają powstawaniu nowych planów życiowych'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 37</ref>. Jeszcze innym „areopagiem” jest [[głód]] i poszukiwanie Boga oraz potrzeba życia duchowego w społeczeństwach zeświecczonych, a także „areopag” edukacji <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata''] 96-97</ref>.<br />
<br />
O odmienności nowej ewangelizacji stanowią również jej adresaci. Kościół katolicki, z natury swej powszechny, pełni w świecie misję uniwersalną, dlatego adresatami nowej ewangelizacji są wszyscy ludzie i wszelkie grupy ludzkie. W świetle encykliki [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] jej adresatami są kraje, grupy ludzi i środowiska społeczne, nie znające Ewangelii Jezusa Chrystusa albo nie posiadające wspólnot kościelnych zdolnych prowadzić życie chrześcijańskie i głosić wiarę innym. Adresatem nowej ewangelizacji jest również sam Kościół jako wspólnota wiary i życia, gdyż podstawowym obowiązkiem Kościoła jest ewangelizacja „ad intra”. Nowa ewangelizacja jest więc skierowana do chrześcijan i wspólnot kościelnych potrzebujących ożywienia duchowego i misyjnego. W sensie ścisłym adresatami nowej ewangelizacji są jednakże ci chrześcijanie, którzy ulegli dechrystianizacji i żyją z dala od Chrystusa i Kościoła, którzy zaniedbali rozwój swej [[wiara|wiary]] i przestali być przekonanymi i praktykującymi katolikami <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 33</ref>.<br />
<br />
Nowością dzieła nowej ewangelizacji jest także jego podmiot, a dokładniej nowe jego rozumienie. Oczywiście głównym podmiotem nowej ewangelizacji jest Trójjedyny Bóg. Objawił On swój plan [[miłość|miłości]] i urzeczywistnił go w Chrystusie, teraz zaś czyni dostępnym w mocy Ducha Świętego poprzez swój Kościół. Cały Kościół jest podmiotem nowej ewangelizacji, choć jest to odpowiedzialność zróżnicowana. Jan Paweł II rozważa podmiotowość (tożsamość i posłannictwo) poszczególnych stanów Kościoła, szczególnie w posynodalnych adhortacjach poświęconych [[świeccy|świeckim]], [[kapłani|kapłanom]] i osobom konsekrowanym. Specyfiką obecnego czasu Kościoła jest podkreślenie szczególnej odpowiedzialności katolików świeckich za dzieło nowej ewangelizacji. <br />
<br />
Z perspektywy [[moralność|moralności]] chrześcijańskiej istotnym dopowiedzeniem jest wskazanie na najważniejszy element „nowości” nowej ewangelizacji, jakim jest dar „nowego życia w Chrystusie”. Nowa ewangelizacja, będąc głoszeniem Ewangelii, koncentruje się na darze „nowego życia”, dlatego ''ta ewangelizacja jest świadomie nazywana nową, ponieważ Duch Święty ciągle ukazuje nowość słowa Bożego i duchowo ożywia ludzi'' <ref>por. J 3,2; Deklaracja, nr 3</ref>. Inicjatywa nowej ewangelizacji zmierza więc do ''głoszenia Ewangelii zawsze nowej i zawsze niosącej nowość'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 106</ref>. To sprawia, że w dziele nowej ewangelizacji nie można poprzestać na szukaniu nowych treści, metod i sposobów ewangelizacji, ale trzeba ukazywać dar „nowego życia w Chrystusie” i płynące z niego konsekwencje moralne. <br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 34<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/10 ''Ecclesia in Africa'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389 ''Ecclesia in America'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 7; 54<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 33; 37<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata''] 96-97<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 106<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte'']<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 21; 57<br />
* ''Ewangelizacja współczesnego świata'' [w:] Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego, ''Ewangelizacja w tajemnicy i misji Kościoła. Program duszpasterski na rok 1994/1995'', Katowice 1994. <br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* Deklaracja<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Piotr Nitecki, ''Ruch chrześcijańsko-społeczny i nowa ewangelizacja'', ''Chrześcijanin w świecie'' 23/1993 nr 2<br />
* Wiesław Przyczyna, ''Teologiczne podstawy nowej ewangelizacji'' Roczniki Teologiczne 40/1993 z. 6<br />
* Anotni Lewek, ''Nowa ewangelizacja w duchu Soboru Watykańskiego II. T. 1-2'', Katowice 1995<br />
* Krzysztof Pawlina, ''Nowa ewangelizacja i jej realizacja w Polsce po 1989 roku'', Warszawa 1995<br />
* Józef Życiński, ''Wizja nowej ewangelizacji w przesłaniu II Specjalnego Synodu Biskupów Europy a obecne problemy duszpasterskie Kościoła w Polsce'' [w:] Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski, ''Nowa ewangelizacja u progu Trzeciego Tysiąclecia. Program duszpasterski na rok 2000/2001'', Katowice 2000<br />
* Jan Przybyłowski, ''Znaczenie nowej ewangelizacji dla duszpasterstwa młodzieży'', Studium pastoralne, Lublin 2001<br />
* Krzysztof Jeżyna, ''Moralne przesłanie nowej ewangelizacji. Wezwanie do odnowy Kościoła i świata'', KUL, Lublin 2002.<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o ewangelizacji ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wszędzie zachodzi potrzeba nowego głoszenia Ewangelii — również tym, którzy są już ochrzczeni. Wielu współczesnych Europejczyków sądzi, że wie, co to jest chrześcijaństwo, ale w rzeczywistości go nie zna. Często nawet podstawy i najbardziej zasadnicze pojęcia chrześcijaństwa nie są już znane. Wielu ochrzczonych żyje tak, jakby Chrystus nie istniał; powtarza się gesty i znaki związane z wiarą, zwłaszcza w praktykach religijnych, ale nie odpowiada im rzeczywista akceptacja treści wiary i przylgnięcie do Osoby Jezusa. Miejsce pewności wielkich prawd wiary u wielu ludzi zajęło niejasne i mało zobowiązujące uczucie religijne; szerzą się różne formy agnostycyzmu i praktycznego ateizmu, które przyczyniają się do pogłębienia rozdźwięku między wiarą a życiem; wielu uległo duchowi immanentystycznego humanizmu, który osłabił ich wiarę, prowadząc niestety często do jej całkowitego porzucenia; jesteśmy świadkami swego rodzaju sekularystycznej interpretacji wiary chrześcijańskiej, która powoduje jej erozję i z którą wiąże się głęboki kryzys sumienia i praktyki moralności chrześcijańskiej80. Wielkie wartości, które w znacznej mierze były inspiracją dla kultury europejskiej, zostały oddzielone od Ewangelii, przez co utraciły swą najgłębszą duszę, zostawiając miejsce dla licznych wypaczeń.</P><br />
|źródło = Ecclesia in Europa, 39<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Jedność, o jaką modlił się Chrystus w Wieczerniku, jest warunkiem wiarygodności chrześcijańskiego świadectwa. Zwłaszcza dzisiaj powinniśmy zastanowić się nad tą głęboką zależnością, która w tak wielkiej mierze decyduje o skuteczności oddziaływania chrześcijańskiego orędzia w świecie. Jednoznaczne głoszenie Ewangelii jest pilnie potrzebne w Europie. Tego kontynentu, utkanego z różnych kultur, tradycji i wartości, związanych z poszczególnymi krajami, nie można zrozumieć ani budować nie biorąc pod uwagę jego korzeni, które stanowią o jego pierwotnej tożsamości; nie można go też budować odrzucając duchowość chrześcijańską, którą jest przeniknięty.</P><br />
|źródło = List do kard. Miloslava Vlka, 0<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/7877 "Nowa ewangelizacja Europy"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENM&diff=7017Hasła POLWEN ENM2014-05-27T15:03:26Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>'''Hasła POLWEN ENM''' [[Hasła POLWEN]] [[Hasła POLWEN ENS]]<br />
<br />
* [[aborcja]] - hasło wzorcowe<br />
* [[uczucia]] zob. [[afekty]] - wzorcowy przykład przekierowania!<br />
<br />
Łukaszu --> bardzo proszę - Twoje hasła wpisuj poniżej - w Twojej sekcji! :) - PG<br />
Pawle - ok:) ŁK<br />
<br />
== Hasła Ani Kiljan ==<br />
<br />
* [[afekty]]<br />
* [[agresja]] zob. [[przemoc]] <br />
* [[aksjologia]] zob. [[wartość moralna]]<br />
* [[akt małżeński]]<br />
* [[alienacja]]<br />
* [[alkoholizm]] zob. [[nałogi]]<br />
<br />
== Hasła Rafała Wierzbickiego ==<br />
<br />
* [[ciało ludzkie]]<br />
* [[chrzest]]<br />
* [[chrystocentryzm ewangeliczny]]<br />
* [[choroba]]<br />
* [[charyzmat]]<br />
* [[celibat]]<br />
* [[błogosławieństwa ewangeliczne]]<br />
* [[bioetyka]]<br />
* [[bierzmowanie]]<br />
* [[biblijne podstawy moralności]]<br />
* [[badania prenatalne]]<br />
* [[autorytet]]<br />
* [[autonomia moralna]]<br />
* [[asceza]]<br />
* [[aretologia]] zob. [[cnoty]]<br />
* [[apostolstwo]]<br />
* [[antykoncepcja]]<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
<br />
* [[cierpienie]] <br />
* [[cnoty]]<br />
* [["Communio personarum"]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]]<br />
* [[Czas wolny]]<br />
* [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Czystość]]<br />
* [[Dekalog]]<br />
* [[Demografia]]<br />
* [[Demokracja]]<br />
* [[Dialog]]<br />
* [[Dobro moralne]]<br />
* [[Dobro wspólne]]<br />
* [[Doskonałość moralna]]<br />
* [[Duch Święty w życiu moralnym]]<br />
* [[Dziennikarstwo]] zob. [[Media]]<br />
* [[Dziewictwo]]<br />
* [[Eklezjalny charakter moralności chrześcijańskiej]]<br />
* [[Ekologia]]<br />
* [[Ekologia ludzka]]<br />
* [[Ekonomia a porządek moralny]]<br />
* [[Eksperymenty medyczne]]<br />
* [[Ekumenizm]] // hasło robione przez ŁK<br />
* [[Embrion ludzki]]<br />
* [[Etyka]]<br />
* [[Etyka dziennikarska]] zob. [[Media]]<br />
* [[Eucharystia]]<br />
* [[Eutanazja]]<br />
* [[Ewangelia życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Ewangelizacja]]<br />
* [[Formacja moralna]]<br />
* [[Genetyka]]<br />
* [[Globalizacja]]<br />
* [[Głód]] zob. [[Wyżywienie]]<br />
* [[Godność osoby ludzkiej]]<br />
* [[Grzech]]<br />
* [[Heteronomia moralna]]<br />
* [[Hierarchia wartości]] zob. [[Wartość moralna]]<br />
* [[Homoseksualizm]]<br />
* [[Humanizm chrześcijański]]<br />
* [[Indywidualizm]]<br />
* [[Ingerencja humanitarna]]<br />
* [[Inkulturacja]]<br />
* [[Internet]]<br />
* [[„Intrinsece malum”]] zob. [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Inżynieria genetyczna]] zob. [[Genetyka]]<br />
* [[Jakość życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Kapłaństwo]]<br />
* [[Kara śmierci]]<br />
* [[Klonowanie (człowieka)]]<br />
* [[Kłamstwo]]<br />
* [[Komplementarność płci]] zob. [[Płciowość ludzka]]<br />
* [[Kompromis]]<br />
* [[Komunia osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Komunikacja społeczna]]<br />
* [[Konformizm]] zob. [[Uczestnictwo]] <br />
* [[Konsekracja zakonna]]<br />
* [[Konsekwencjonalizm]] zob. [[Teleologizm]] <br />
* [[Konsumizm]]<br />
* [[Korupcja]]<br />
* [[Kradzież]] zob. [[Własność]]<br />
* [[Kult chrześcijański]] - //brak cytatów i odnośnika//<br />
* [[Kultura]]<br />
* [[Kultura śmierci]]<br />
* [[Lekarska etyka]]<br />
* [[Liberalizm]]<br />
* [[Ład moralny]]<br />
* [[Małżeństwo]]<br />
* [[Manipulacja]]<br />
* [[Mądrość]]<br />
* [[Media]]<br />
* [[Męczeństwo]]<br />
* [[Męstwo]]<br />
* [[Migracja]]<br />
* [[Miłosierdzie]]<br />
<br />
== Hasła ŁK ==<br />
* [[Ekumenizm]]<br />
* [[Pokora]]<br />
* [[Pokuta (sakrament pokuty)]]<br />
* [[Pokój]]<br />
* [[Pornografia]]<br />
* [[Posłuszeństwo]]<br />
* [[Powołanie (chrześcijańskie)]]<br />
* [[Praca ludzka]]<br />
* [[Prawda]]<br />
* [[Prawo cywilne]]<br />
* [[Prawo moralne]]<br />
* [[Prawo naturalne]]<br />
* [[Przemoc]]<br />
* [[Przyjaźń]]<br />
* [[Przyjemność]]<br />
<br />
== Hasła AM ==<br />
<br />
* [[Miłość]]<br />
* [[Młodość]]<br />
* [[Modlitwa]]<br />
* [[Moralność]]<br />
* [[Nadzieja]]<br />
* [[Nałogi]]<br />
* [[Namaszczenie chorych]]<br />
* [[Narkomania]]<br />
* [[Naśladowanie]]<br />
* [[Naturalna regulacja płodności]]<br />
* [[Nawrócenie]]<br />
* [[Niepełnosprawność]]<br />
* [[Norma moralna]]<br />
* [[Nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Nowe życie]]<br />
* [[Obrona - zasada słusznej obrony]]<br />
* [[Czas wolny – odpoczynek|Odpoczynek]]<br />
* [[Odpowiedzialne rodzicielstwo]]<br />
* [[Odpowiedzialność moralna]]<br />
* [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Opcja na rzecz ubogich]]<br />
<br />
== Hasła PG ==<br />
<br />
* [[PomocniczePG]] // docelowo do skasowania!!!<br />
<br />
* [[Aborcja]]<br />
* [[Dzieci]] zob. [[Dziecko]]<br />
<br />
* [[Tolerancja]]<br />
* [[Transplantacja organów]]<br />
* [[Ubóstwo]] zob. [[Opcja na rzecz ubogich]] <br />
* [[Uczestnictwo]]<br />
* [[Uczucia]] zob. [[Afekty]]<br />
* [[Umartwienie]] zob. [[Asceza]]<br />
* [[Umiarkowanie]]<br />
* [[Umieranie]] zob. [[Śmierć]]<br />
* [[Upomnienie braterskie]]<br />
* [[Utylitaryzm]] <br />
* [[Uzależnienia]] zob. [[Nałogi]]<br />
* [[Wady]]<br />
* [[Wartość moralna]]<br />
* [[Wiara]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wierność]]<br />
* [[Wina moralna]] /zaczęta edycja<br />
* [[Własność]]<br />
* [[Wolna wola]]<br />
* [[Wolność]]<br />
* [[Wspólnota]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wspólnota osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Wybór podstawowy]] zob. [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Wyżywienie]] <br />
* [[Zabójstwo]] --> w trakcie<br />
* [[Zadośćuczynienie]]<br />
* [[Zapłodnienie „in vitro”]] zob. [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Zdrowie]] //zaczęta edycja<br />
* [[Znaki czasu]] //zaczęta edycja<br />
* [[Związki niesakramentalne]] zob. [[Rozwód]]<br />
* [[Żal za grzechy]] //zaczęta edycja<br />
* [[Życie]] //zaczęta edycja<br />
<br />
==Hasła Gabrieli Pawlak ==<br />
<br />
* [[Antropologia moralna]]<br />
* [[Rozwój]]<br />
* [[Sakramenty]]<br />
* [[Samobójstwo]]<br />
* [[Sekret]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Sekularyzm]]<br />
* [[Solidarność]]<br />
* [[Sport]]<br />
* [[Spowiedź]] zob. [[Pokuta]]<br />
* [[Sprawiedliwość]]<br />
* [[Sprzeciw - zasada sprzeciwu]]<br />
* [[Starość]]<br />
* [[Sterylizacja]]<br />
* [[Struktury grzechu]] zob. [[Grzech]]<br />
* [[Sumienie]]<br />
* [[Sytuacja moralna]]<br />
* [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Śmierć - umieranie]]<br />
* [[Świadectwo]] zob. [[Apostolstwo]]<br />
* [[Świętość]]<br />
* [[Świętowanie - dzień święty]]<br />
* [[Tajemnica]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Teologizm]]<br />
* [[Teologia ciała]] zob. [[Ciało ludzkie]]<br />
* [[Teologia moralna]]<br />
* [[Teologia wyzwolenia]] zob. [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Teonomia uczestnicząca]]<br />
* [[Terroryzm]]<br />
<br />
[[Kategoria:Tajne]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Czas_wolny&diff=7016Czas wolny2014-05-27T15:02:15Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ <br />
<br />
'''Czas wolny – odpoczynek''' – czas do dyspozycji człowieka; uwolnienie od [[praca|obowiązków zawodowych]], rodzinnych, społecznych; manifestacja [[wolność|wolności]] człowieka na płaszczyźnie dysponowania własnym czasem. Nie jest on prostym zaprzeczeniem pracy, swoistym czasem niepracy, po pracy czy poza pracą, czasem „pustym”, ponieważ najczęściej jest związany z jakąś formą aktywności. <br />
<br />
Podział na czas pracy i czas wolny istniał we wszystkich kulturach, choć poglądy na jego temat ulegały wyraźnej ewolucji: od dostrzegania pracy jako domeny jednych, a czasu wolnego − innych, ku podkreślaniu powszechnego charakteru [[prawa człowieka|prawa]] i obowiązku zarówno pracy, jak i odpoczynku Najczęściej czas wolny był ujmowany w kategoriach odciążenia od pracy, regeneracji sił oraz udziału w kulcie, co zostało definitywnie proklamowane w III przykazaniu Dekalogu. Prawo każdego obywatela do czasu wolnego zostało potwierdzone także w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] z 1948 roku. Kościół przypomina prawo i zarazem konieczność czasu wolnego, który ma służyć zabezpieczeniu [[zdrowie|zdrowia]], regeneracji sił, odprężeniu psychicznemu, rozrywce i poświęceniu go [[rodzina|rodzinie]], a także [[świętowanie – dzień święty|świętowaniu]]. <br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. czasu wolnego, odpoczynku == <br />
<br />
W nauczaniu Jana Pawła II tematyka czasu wolnego pojawia się najczęściej w kontekście pracy <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 5</ref>. W sytuacji współczesnego wyzysku, gdy często pozbawia się pracownika prawa do odpoczynku, a praca traktowana jest wyłącznie jako eksploatacja ludzkich sił w zewnętrznym działaniu, Papież wielokrotnie przypomina o obowiązku, jaki ciąży na [[pracodawca|pracodawcach]] i samych pracownikach. Obowiązek ten dotyczy zapewnienia sobie i innym czasu wolnego, który byłby potwierdzeniem [[wolność|wolności]] w zakresie podejmowania decyzji o kształcie własnej codzienności, a także służyłby zapewnieniu większej wolności <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7</ref> <ref> Homilia, Legnica, 2 czerwca 1997</ref>. <br />
<br />
[[czas pracy|Cykl pracy]] i odpoczynku jest wpisany w ludzką naturę. Jest on zgodny z wolą samego Boga, co poświadcza opis stworzenia <ref>por. Rdz 2,2-3</ref>. Odpoczynek więc, podobnie jak praca, jest powinnością [[moralność|moralną]], choć nie da się ściśle określić ilości czasu wolnego. Swój czas wolny człowiek może wykorzystać w różnoraki sposób. Najczęściej służy on wypoczynkowi i świętowaniu. Stąd w nauczaniu Jana Pawła II pojęcie czasu wolnego jest używane niekiedy zamiennie – obok pojęcia odpoczynek, występuje też w kontekście obowiązku nadania kultycznego charakteru temuż czasowi <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 65</ref>. <br />
Współczesna [[kultura]] staje się coraz bardziej kulturą czasu wolnego Dzięki rozwijającej się nauce i technice człowiek ma coraz więcej czasu wolnego. Niestety czas ten nie zawsze jest potwierdzeniem jego [[wolność|wolności]]. Człowiek jest wystawiony na liczne niebezpieczeństwa związane zwłaszcza z takimi postawami, jak: lenistwo, próżniactwo i nuda <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 68</ref>. Zagrożenie stanowi także nastawienie wyłącznie na [[przyjemność]] i konsumpcję. Takie zjawiska jak [[konsumizm]] czy materializm sprawiają, że człowiek sam siebie pozbawia czasu wolnego bądź przerzuca całą swoją aktywność na ten czas, co znajduje swój wyraz w pracoholizmie, nadaktywizmie, poddaniu się [[media|mediom]]. Istnieje więc stała potrzeba [[wyzwolenie – teologia wyzwolenia|„wyzwolenia”]] czasu wolnego.<br />
<br />
Problemem moralnym staje się zatem nie tylko posiadanie czasu wolnego, ale także sposób jego wykorzystania. Dotyczy to w szczególności specyficznej kategorii czasu wolnego, jaką jest czas na emeryturze. Czas wolny, jako czas do zagospodarowania, nie może oznaczać bezczynności <ref>por. tamże</ref>. Nie jest to także czas absolutnie wolny, zwłaszcza gdyby tę wolność rozumieć jako wolność od [[wartość moralna|zasad moralnych]]. Trzeba go odnosić do powołania chrześcijańskiego obejmującego całe życie i do podstawowych płaszczyzn [[życie – wartość życia|ludzkiego życia]].<br />
<br />
Czas wolny jest człowiekowi niezbędny przede wszystkim ze względu na jego [[godność osoby ludzkiej|ludzką godność]] oraz związane z nią [[potrzeba|potrzeby]]. Ma do spełnienia swoje zadanie w osobistym [[rozwój|rozwoju]] człowieka, we wszechstronnym kształtowaniu jego osobowości. Użyty na wypoczynek, regenerację sił, odprężenie, życie kulturalne, kontakt z przyrodą, może przyczynić się do doskonalenia umysłu i [[ciało ludzkie – teologia ciała|ciała]], równowagi ducha, wzmocnienia zdrowia psychicznego i fizycznego. Papież wskazuje, że drogą ku temu mogą być swobodne zajęcia i studia, podróże w obce strony ([[turystyka]]), obcowanie z pięknem, ćwiczenia i pokazy sportowe, wysiłek fizyczny <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 67</ref>. Regeneracja sił fizycznych powinna wiązać się z ''duchowym odpoczynkiem'', który prowadzi do odnalezienia i wypracowania w sobie „nowego stworzenia”. Jan Paweł II, nawiązując do C. K. Norwida, mówi, że „odpocząć” znaczy „począć na nowo” <ref>por. Homilia, Nowy Targ, 8 czerwca 1979</ref>. Człowiek zatem w czasie wolnym może rozwijać te siły i uzdolnienia, których nie mógłby doskonalić w pracy zawodowej; może skupić się na dialogu z samym sobą. Czas wolny potwierdza więc prymat godności człowieka nad wymogami [[ekonomia a porządek moralny|ekonomii]]. <br />
<br />
Czas wolny ma także charakter społeczny, ponieważ może sprzyjać braterskiej [[wspólnota|wspólnocie]], służyć umocnieniu więzi międzyludzkich, zwłaszcza [[rodzina|rodzinnych]], wzajemnemu poznaniu wzbogacającemu ludzi, także nawiązaniu [[tolerancja|braterskich stosunków między ludźmi różnych stanów, narodowości i ras]]. Jest to również czas na pogłębianie [[zasady życia społecznego|więzi społecznych]] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 68</ref>. <br />
<br />
Czas wolny ma również wymiar religijny, ponieważ wiąże się z obowiązkiem uświęcania czasu. Powinien być czasem nawiązania relacji z Bogiem poprzez [[modlitwa|modlitwę]] i życie kultyczne, czasem odniesienia wszelkiej aktywności do Boga. Potwierdza on absolutny prymat Boga. Jest [[naśladowanie|naśladowaniem]] odpoczynku Boga i jednocześnie zapowiada nadejście „nowego nieba” i „nowej ziemi”, gdzie człowiek zostanie wyzwolony ostatecznie z niewoli swoich [[potrzeba|potrzeb]]. Odpoczynek jest rzeczą „świętą”, pozwala on wyrwać się człowiekowi z rytmu ziemskich zajęć, nierzadko nazbyt go pochłaniających, i na nowo uświadomić sobie, że wszystko jest dziełem Bożym <ref>por. Tamże</ref>. <br />
<br />
Te liczne możliwości wiążące się z czasem wolnym byłyby trudne do zrealizowania, gdyby nie został zagwarantowany przynajmniej jeden dzień w tygodniu pozwalający wszystkim na odpoczynek i [[świętowanie – dzień święty|świętowanie]]. <br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/24 ''Centessimus annus''] 7<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 25<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/797 ''Dies Domini''] 64-68<br />
* Homilie: Nowy Targ, 8.06.1979; Katowice, 20.06.1983; Lubaczów, 3.06.1991; Legnica, 2.06.1997; Sosnowiec, 14.06.1999<br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Guadium et spes'' 61<br />
* [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 2184; 2187<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* S. Rosik, ''Dekalog jako norma życia i wolności'', Poznań 1997<br />
* J. Nagórny, ''Czas wolny w perspektywie teologiczno-moralnej'', Roczniki Teologiczne 48/2001 z.3<br />
* M. Ostrowski, ''Czas wolny'' [w:] ''Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II'', red. A. Zwoliński, Radom 2003 [[Plik:W_bibliotece.jpg]]<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o czasie wolnym ==<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Chociaż praca zajmuje ważne miejsce w życiu człowieka, nie jest dla niego wszystkim. W trosce o zachowanie równowagi w ludzkim życiu należy przywiązywać odpowiednie znaczenie do czasu wolnego, do życia osobistego i rodzinnego, do odpoczynku niedzielnego, który pozwala człowiekowi zwrócić się ku Bogu, aby mógł intensywniej przeżywać każdą chwilę swego życia. Troska ta nie powinna się koncentrować na nabywaniu i niepohamowanej konsumpcji dóbr, zbyt często uważanych za podstawową motywację ludzkiej pracy, ale powinna zwracać ludzkie życie także w innych kierunkach.</P><br />
|źródło = Kultura ludzi pracy musi pozostać kulturą solidarną, 2<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Niebezpieczeństwo to jest tym realniejsze, im bardziej dzisiejszy „sposób życia — zwłaszcza w krajach bardziej uprzemysłowionych — prowadzi rodziny ... do tego, że zrzucają z siebie odpowiedzialność wychowawczą wobec łatwości ucieczki od niej (w domu reprezentowanej zwłaszcza przez telewizję i pewne wydawnictwa), znajdując sposób na wypełnienie czasu ... dzieci i młodzieży”. Stąd „obowiązek szczególnej ochrony dzieci i młodzieży przed «agresjami», którym podlegają również ze strony środków przekazu” i dbania o to, by ich używanie w rodzinie było dokładnie regulowane. Tak samo rodzinie musi leżeć na sercu szukanie dla własnych dzieci także innych, zdrowszych rozrywek, pożyteczniejszych, kształtujących fizycznie, moralnie i psychicznie „dla nadania wartości wolnemu czasowi młodzieży oraz dla właściwego ukierunkowania jej energii”.</P><br />
|źródło = Adhortacja apostolska Familiaris Consortio, 76<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
Hasła w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
* [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/202 "czas wolny"] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENM&diff=7015Hasła POLWEN ENM2014-05-27T15:02:07Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>'''Hasła POLWEN ENM''' [[Hasła POLWEN]] [[Hasła POLWEN ENS]]<br />
<br />
* [[aborcja]] - hasło wzorcowe<br />
* [[uczucia]] zob. [[afekty]] - wzorcowy przykład przekierowania!<br />
<br />
Łukaszu --> bardzo proszę - Twoje hasła wpisuj poniżej - w Twojej sekcji! :) - PG<br />
Pawle - ok:) ŁK<br />
<br />
== Hasła Ani Kiljan ==<br />
<br />
* [[afekty]]<br />
* [[agresja]] zob. [[przemoc]] <br />
* [[aksjologia]] zob. [[wartość moralna]]<br />
* [[akt małżeński]]<br />
* [[alienacja]]<br />
* [[alkoholizm]] zob. [[nałogi]]<br />
<br />
== Hasła Rafała Wierzbickiego ==<br />
<br />
* [[ciało ludzkie]]<br />
* [[chrzest]]<br />
* [[chrystocentryzm ewangeliczny]]<br />
* [[choroba]]<br />
* [[charyzmat]]<br />
* [[celibat]]<br />
* [[błogosławieństwa ewangeliczne]]<br />
* [[bioetyka]]<br />
* [[bierzmowanie]]<br />
* [[biblijne podstawy moralności]]<br />
* [[badania prenatalne]]<br />
* [[autorytet]]<br />
* [[autonomia moralna]]<br />
* [[asceza]]<br />
* [[aretologia]] zob. [[cnoty]]<br />
* [[apostolstwo]]<br />
* [[antykoncepcja]]<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
<br />
* [[cierpienie]] <br />
* [[cnoty]]<br />
* [["Communio personarum"]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]]<br />
* [[Czas wolny]]<br />
* [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Czystość]]<br />
* [[Dekalog]]<br />
* [[Demografia]]<br />
* [[Demokracja]]<br />
* [[Dialog]]<br />
* [[Dobro moralne]]<br />
* [[Dobro wspólne]]<br />
* [[Doskonałość moralna]]<br />
* [[Duch Święty w życiu moralnym]]<br />
* [[Dziennikarstwo]] zob. [[Media]]<br />
* [[Dziewictwo]]<br />
* [[Eklezjalny charakter moralności chrześcijańskiej]]<br />
* [[Ekologia]]<br />
* [[Ekologia ludzka]]<br />
* [[Ekonomia a porządek moralny]]<br />
* [[Eksperymenty medyczne]]<br />
* [[Ekumenizm]] // hasło robione przez ŁK<br />
* [[Embrion ludzki]]<br />
* [[Etyka]]<br />
* [[Etyka dziennikarska]] zob. [[Media]]<br />
* [[Eucharystia]]<br />
* [[Eutanazja]]<br />
* [[Ewangelia życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Ewangelizacja - nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Formacja moralna]]<br />
* [[Genetyka]]<br />
* [[Globalizacja]]<br />
* [[Głód]] zob. [[Wyżywienie]]<br />
* [[Godność osoby ludzkiej]]<br />
* [[Grzech]]<br />
* [[Heteronomia moralna]]<br />
* [[Hierarchia wartości]] zob. [[Wartość moralna]]<br />
* [[Homoseksualizm]]<br />
* [[Humanizm chrześcijański]]<br />
* [[Indywidualizm]]<br />
* [[Ingerencja humanitarna]]<br />
* [[Inkulturacja]]<br />
* [[Internet]]<br />
* [[„Intrinsece malum”]] zob. [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Inżynieria genetyczna]] zob. [[Genetyka]]<br />
* [[Jakość życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Kapłaństwo]]<br />
* [[Kara śmierci]]<br />
* [[Klonowanie (człowieka)]]<br />
* [[Kłamstwo]]<br />
* [[Komplementarność płci]] zob. [[Płciowość ludzka]]<br />
* [[Kompromis]]<br />
* [[Komunia osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Komunikacja społeczna]]<br />
* [[Konformizm]] zob. [[Uczestnictwo]] <br />
* [[Konsekracja zakonna]]<br />
* [[Konsekwencjonalizm]] zob. [[Teleologizm]] <br />
* [[Konsumizm]]<br />
* [[Korupcja]]<br />
* [[Kradzież]] zob. [[Własność]]<br />
* [[Kult chrześcijański]] - //brak cytatów i odnośnika//<br />
* [[Kultura]]<br />
* [[Kultura śmierci]]<br />
* [[Lekarska etyka]]<br />
* [[Liberalizm]]<br />
* [[Ład moralny – porządek moralny]]<br />
* [[Małżeństwo]]<br />
* [[Manipulacja]]<br />
* [[Mądrość]]<br />
* [[Media - etyka mediów]]<br />
* [[Męczeństwo]]<br />
* [[Męstwo]]<br />
* [[Migracja]]<br />
* [[Miłosierdzie]]<br />
<br />
== Hasła ŁK ==<br />
* [[Ekumenizm]]<br />
* [[Pokora]]<br />
* [[Pokuta (sakrament pokuty)]]<br />
* [[Pokój]]<br />
* [[Pornografia]]<br />
* [[Posłuszeństwo]]<br />
* [[Powołanie (chrześcijańskie)]]<br />
* [[Praca ludzka]]<br />
* [[Prawda]]<br />
* [[Prawo cywilne]]<br />
* [[Prawo moralne]]<br />
* [[Prawo naturalne]]<br />
* [[Przemoc]]<br />
* [[Przyjaźń]]<br />
* [[Przyjemność]]<br />
<br />
== Hasła AM ==<br />
<br />
* [[Miłość]]<br />
* [[Młodość]]<br />
* [[Modlitwa]]<br />
* [[Moralność]]<br />
* [[Nadzieja]]<br />
* [[Nałogi]]<br />
* [[Namaszczenie chorych]]<br />
* [[Narkomania]]<br />
* [[Naśladowanie]]<br />
* [[Naturalna regulacja płodności]]<br />
* [[Nawrócenie]]<br />
* [[Niepełnosprawność]]<br />
* [[Norma moralna]]<br />
* [[Nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Nowe życie]]<br />
* [[Obrona - zasada słusznej obrony]]<br />
* [[Czas wolny – odpoczynek|Odpoczynek]]<br />
* [[Odpowiedzialne rodzicielstwo]]<br />
* [[Odpowiedzialność moralna]]<br />
* [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Opcja na rzecz ubogich]]<br />
<br />
== Hasła PG ==<br />
<br />
* [[PomocniczePG]] // docelowo do skasowania!!!<br />
<br />
* [[Aborcja]]<br />
* [[Dzieci]] zob. [[Dziecko]]<br />
<br />
* [[Tolerancja]]<br />
* [[Transplantacja organów]]<br />
* [[Ubóstwo]] zob. [[Opcja na rzecz ubogich]] <br />
* [[Uczestnictwo]]<br />
* [[Uczucia]] zob. [[Afekty]]<br />
* [[Umartwienie]] zob. [[Asceza]]<br />
* [[Umiarkowanie]]<br />
* [[Umieranie]] zob. [[Śmierć]]<br />
* [[Upomnienie braterskie]]<br />
* [[Utylitaryzm]] <br />
* [[Uzależnienia]] zob. [[Nałogi]]<br />
* [[Wady]]<br />
* [[Wartość moralna]]<br />
* [[Wiara]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wierność]]<br />
* [[Wina moralna]] /zaczęta edycja<br />
* [[Własność]]<br />
* [[Wolna wola]]<br />
* [[Wolność]]<br />
* [[Wspólnota]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wspólnota osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Wybór podstawowy]] zob. [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Wyżywienie]] <br />
* [[Zabójstwo]] --> w trakcie<br />
* [[Zadośćuczynienie]]<br />
* [[Zapłodnienie „in vitro”]] zob. [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Zdrowie]] //zaczęta edycja<br />
* [[Znaki czasu]] //zaczęta edycja<br />
* [[Związki niesakramentalne]] zob. [[Rozwód]]<br />
* [[Żal za grzechy]] //zaczęta edycja<br />
* [[Życie]] //zaczęta edycja<br />
<br />
==Hasła Gabrieli Pawlak ==<br />
<br />
* [[Antropologia moralna]]<br />
* [[Rozwój]]<br />
* [[Sakramenty]]<br />
* [[Samobójstwo]]<br />
* [[Sekret]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Sekularyzm]]<br />
* [[Solidarność]]<br />
* [[Sport]]<br />
* [[Spowiedź]] zob. [[Pokuta]]<br />
* [[Sprawiedliwość]]<br />
* [[Sprzeciw - zasada sprzeciwu]]<br />
* [[Starość]]<br />
* [[Sterylizacja]]<br />
* [[Struktury grzechu]] zob. [[Grzech]]<br />
* [[Sumienie]]<br />
* [[Sytuacja moralna]]<br />
* [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Śmierć - umieranie]]<br />
* [[Świadectwo]] zob. [[Apostolstwo]]<br />
* [[Świętość]]<br />
* [[Świętowanie - dzień święty]]<br />
* [[Tajemnica]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Teologizm]]<br />
* [[Teologia ciała]] zob. [[Ciało ludzkie]]<br />
* [[Teologia moralna]]<br />
* [[Teologia wyzwolenia]] zob. [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Teonomia uczestnicząca]]<br />
* [[Terroryzm]]<br />
<br />
[[Kategoria:Tajne]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENM&diff=7014Hasła POLWEN ENM2014-05-27T15:01:34Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>'''Hasła POLWEN ENM''' [[Hasła POLWEN]] [[Hasła POLWEN ENS]]<br />
<br />
* [[aborcja]] - hasło wzorcowe<br />
* [[uczucia]] zob. [[afekty]] - wzorcowy przykład przekierowania!<br />
<br />
Łukaszu --> bardzo proszę - Twoje hasła wpisuj poniżej - w Twojej sekcji! :) - PG<br />
Pawle - ok:) ŁK<br />
<br />
== Hasła Ani Kiljan ==<br />
<br />
* [[afekty]]<br />
* [[agresja]] zob. [[przemoc]] <br />
* [[aksjologia]] zob. [[wartość moralna]]<br />
* [[akt małżeński]]<br />
* [[alienacja]]<br />
* [[alkoholizm]] zob. [[nałogi]]<br />
<br />
== Hasła Rafała Wierzbickiego ==<br />
<br />
* [[ciało ludzkie]]<br />
* [[chrzest]]<br />
* [[chrystocentryzm ewangeliczny]]<br />
* [[choroba]]<br />
* [[charyzmat]]<br />
* [[celibat]]<br />
* [[błogosławieństwa ewangeliczne]]<br />
* [[bioetyka]]<br />
* [[bierzmowanie]]<br />
* [[biblijne podstawy moralności]]<br />
* [[badania prenatalne]]<br />
* [[autorytet]]<br />
* [[autonomia moralna]]<br />
* [[asceza]]<br />
* [[aretologia]] zob. [[cnoty]]<br />
* [[apostolstwo]]<br />
* [[antykoncepcja]]<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
<br />
* [[cierpienie]] <br />
* [[cnoty]]<br />
* [["Communio personarum"]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]]<br />
* [[Czas wolny - odpoczynek]]<br />
* [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Czystość]]<br />
* [[Dekalog]]<br />
* [[Demografia]]<br />
* [[Demokracja]]<br />
* [[Dialog]]<br />
* [[Dobro moralne]]<br />
* [[Dobro wspólne]]<br />
* [[Doskonałość moralna]]<br />
* [[Duch Święty w życiu moralnym]]<br />
* [[Dziennikarstwo]] zob. [[Media]]<br />
* [[Dziewictwo]]<br />
* [[Eklezjalny charakter moralności chrześcijańskiej]]<br />
* [[Ekologia]]<br />
* [[Ekologia ludzka]]<br />
* [[Ekonomia a porządek moralny]]<br />
* [[Eksperymenty medyczne]]<br />
* [[Ekumenizm]] // hasło robione przez ŁK<br />
* [[Embrion ludzki]]<br />
* [[Etyka]]<br />
* [[Etyka dziennikarska]] zob. [[Media]]<br />
* [[Eucharystia]]<br />
* [[Eutanazja]]<br />
* [[Ewangelia życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Ewangelizacja - nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Formacja moralna]]<br />
* [[Genetyka]]<br />
* [[Globalizacja]]<br />
* [[Głód]] zob. [[Wyżywienie]]<br />
* [[Godność osoby ludzkiej]]<br />
* [[Grzech]]<br />
* [[Heteronomia moralna]]<br />
* [[Hierarchia wartości]] zob. [[Wartość moralna]]<br />
* [[Homoseksualizm]]<br />
* [[Humanizm chrześcijański]]<br />
* [[Indywidualizm]]<br />
* [[Ingerencja humanitarna]]<br />
* [[Inkulturacja]]<br />
* [[Internet]]<br />
* [[„Intrinsece malum”]] zob. [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Inżynieria genetyczna]] zob. [[Genetyka]]<br />
* [[Jakość życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Kapłaństwo]]<br />
* [[Kara śmierci]]<br />
* [[Klonowanie (człowieka)]]<br />
* [[Kłamstwo]]<br />
* [[Komplementarność płci]] zob. [[Płciowość ludzka]]<br />
* [[Kompromis]]<br />
* [[Komunia osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Komunikacja społeczna]]<br />
* [[Konformizm]] zob. [[Uczestnictwo]] <br />
* [[Konsekracja zakonna]]<br />
* [[Konsekwencjonalizm]] zob. [[Teleologizm]] <br />
* [[Konsumizm]]<br />
* [[Korupcja]]<br />
* [[Kradzież]] zob. [[Własność]]<br />
* [[Kult chrześcijański]] - //brak cytatów i odnośnika//<br />
* [[Kultura]]<br />
* [[Kultura śmierci]]<br />
* [[Lekarska etyka]]<br />
* [[Liberalizm]]<br />
* [[Ład moralny – porządek moralny]]<br />
* [[Małżeństwo]]<br />
* [[Manipulacja]]<br />
* [[Mądrość]]<br />
* [[Media - etyka mediów]]<br />
* [[Męczeństwo]]<br />
* [[Męstwo]]<br />
* [[Migracja]]<br />
* [[Miłosierdzie]]<br />
<br />
== Hasła ŁK ==<br />
* [[Ekumenizm]]<br />
* [[Pokora]]<br />
* [[Pokuta (sakrament pokuty)]]<br />
* [[Pokój]]<br />
* [[Pornografia]]<br />
* [[Posłuszeństwo]]<br />
* [[Powołanie (chrześcijańskie)]]<br />
* [[Praca ludzka]]<br />
* [[Prawda]]<br />
* [[Prawo cywilne]]<br />
* [[Prawo moralne]]<br />
* [[Prawo naturalne]]<br />
* [[Przemoc]]<br />
* [[Przyjaźń]]<br />
* [[Przyjemność]]<br />
<br />
== Hasła AM ==<br />
<br />
* [[Miłość]]<br />
* [[Młodość]]<br />
* [[Modlitwa]]<br />
* [[Moralność]]<br />
* [[Nadzieja]]<br />
* [[Nałogi]]<br />
* [[Namaszczenie chorych]]<br />
* [[Narkomania]]<br />
* [[Naśladowanie]]<br />
* [[Naturalna regulacja płodności]]<br />
* [[Nawrócenie]]<br />
* [[Niepełnosprawność]]<br />
* [[Norma moralna]]<br />
* [[Nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Nowe życie]]<br />
* [[Obrona - zasada słusznej obrony]]<br />
* [[Czas wolny – odpoczynek|Odpoczynek]]<br />
* [[Odpowiedzialne rodzicielstwo]]<br />
* [[Odpowiedzialność moralna]]<br />
* [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Opcja na rzecz ubogich]]<br />
<br />
== Hasła PG ==<br />
<br />
* [[PomocniczePG]] // docelowo do skasowania!!!<br />
<br />
* [[Aborcja]]<br />
* [[Dzieci]] zob. [[Dziecko]]<br />
<br />
* [[Tolerancja]]<br />
* [[Transplantacja organów]]<br />
* [[Ubóstwo]] zob. [[Opcja na rzecz ubogich]] <br />
* [[Uczestnictwo]]<br />
* [[Uczucia]] zob. [[Afekty]]<br />
* [[Umartwienie]] zob. [[Asceza]]<br />
* [[Umiarkowanie]]<br />
* [[Umieranie]] zob. [[Śmierć]]<br />
* [[Upomnienie braterskie]]<br />
* [[Utylitaryzm]] <br />
* [[Uzależnienia]] zob. [[Nałogi]]<br />
* [[Wady]]<br />
* [[Wartość moralna]]<br />
* [[Wiara]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wierność]]<br />
* [[Wina moralna]] /zaczęta edycja<br />
* [[Własność]]<br />
* [[Wolna wola]]<br />
* [[Wolność]]<br />
* [[Wspólnota]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wspólnota osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Wybór podstawowy]] zob. [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Wyżywienie]] <br />
* [[Zabójstwo]] --> w trakcie<br />
* [[Zadośćuczynienie]]<br />
* [[Zapłodnienie „in vitro”]] zob. [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Zdrowie]] //zaczęta edycja<br />
* [[Znaki czasu]] //zaczęta edycja<br />
* [[Związki niesakramentalne]] zob. [[Rozwód]]<br />
* [[Żal za grzechy]] //zaczęta edycja<br />
* [[Życie]] //zaczęta edycja<br />
<br />
==Hasła Gabrieli Pawlak ==<br />
<br />
* [[Antropologia moralna]]<br />
* [[Rozwój]]<br />
* [[Sakramenty]]<br />
* [[Samobójstwo]]<br />
* [[Sekret]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Sekularyzm]]<br />
* [[Solidarność]]<br />
* [[Sport]]<br />
* [[Spowiedź]] zob. [[Pokuta]]<br />
* [[Sprawiedliwość]]<br />
* [[Sprzeciw - zasada sprzeciwu]]<br />
* [[Starość]]<br />
* [[Sterylizacja]]<br />
* [[Struktury grzechu]] zob. [[Grzech]]<br />
* [[Sumienie]]<br />
* [[Sytuacja moralna]]<br />
* [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Śmierć - umieranie]]<br />
* [[Świadectwo]] zob. [[Apostolstwo]]<br />
* [[Świętość]]<br />
* [[Świętowanie - dzień święty]]<br />
* [[Tajemnica]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Teologizm]]<br />
* [[Teologia ciała]] zob. [[Ciało ludzkie]]<br />
* [[Teologia moralna]]<br />
* [[Teologia wyzwolenia]] zob. [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Teonomia uczestnicząca]]<br />
* [[Terroryzm]]<br />
<br />
[[Kategoria:Tajne]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENM&diff=7013Hasła POLWEN ENM2014-05-27T15:01:21Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>'''Hasła POLWEN ENM''' [[Hasła POLWEN]] [[Hasła POLWEN ENS]]<br />
<br />
* [[aborcja]] - hasło wzorcowe<br />
* [[uczucia]] zob. [[afekty]] - wzorcowy przykład przekierowania!<br />
<br />
Łukaszu --> bardzo proszę - Twoje hasła wpisuj poniżej - w Twojej sekcji! :) - PG<br />
Pawle - ok:) ŁK<br />
<br />
== Hasła Ani Kiljan ==<br />
<br />
* [[afekty]]<br />
* [[agresja]] zob. [[przemoc]] <br />
* [[aksjologia]] zob. [[wartość moralna]]<br />
* [[akt małżeński]]<br />
* [[alienacja]]<br />
* [[alkoholizm]] zob. [[nałogi]]<br />
<br />
== Hasła Rafała Wierzbickiego ==<br />
<br />
* [[ciało ludzkie]]<br />
* [[chrzest]]<br />
* [[chrystocentryzm ewangeliczny]]<br />
* [[choroba]]<br />
* [[charyzmat]]<br />
* [[celibat]]<br />
* [[błogosławieństwa ewangeliczne]]<br />
* [[bioetyka]]<br />
* [[bierzmowanie]]<br />
* [[biblijne podstawy moralności]]<br />
* [[badania prenatalne]]<br />
* [[autorytet]]<br />
* [[autonomia moralna]]<br />
* [[asceza]]<br />
* [[aretologia]] zob. [[cnoty]]<br />
* [[apostolstwo]]<br />
* [[antykoncepcja]]<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
<br />
* [[cierpienie]] <br />
* [[cnoty]]<br />
* [["Communio personarum"]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]]<br />
* [[Czas wolny]]<br />
* [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Czystość]]<br />
* [[Dekalog]]<br />
* [[Demografia]]<br />
* [[Demokracja]]<br />
* [[Dialog]]<br />
* [[Dobro moralne]]<br />
* [[Dobro wspólne]]<br />
* [[Doskonałość moralna]]<br />
* [[Duch Święty w życiu moralnym]]<br />
* [[Dziennikarstwo]] zob. [[Media]]<br />
* [[Dziewictwo]]<br />
* [[Eklezjalny charakter moralności chrześcijańskiej]]<br />
* [[Ekologia]]<br />
* [[Ekologia ludzka]]<br />
* [[Ekonomia a porządek moralny]]<br />
* [[Eksperymenty medyczne]]<br />
* [[Ekumenizm]] // hasło robione przez ŁK<br />
* [[Embrion ludzki]]<br />
* [[Etyka]]<br />
* [[Etyka dziennikarska]] zob. [[Media]]<br />
* [[Eucharystia]]<br />
* [[Eutanazja]]<br />
* [[Ewangelia życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Ewangelizacja - nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Formacja moralna]]<br />
* [[Genetyka]]<br />
* [[Globalizacja]]<br />
* [[Głód]] zob. [[Wyżywienie]]<br />
* [[Godność osoby ludzkiej]]<br />
* [[Grzech]]<br />
* [[Heteronomia moralna]]<br />
* [[Hierarchia wartości]] zob. [[Wartość moralna]]<br />
* [[Homoseksualizm]]<br />
* [[Humanizm chrześcijański]]<br />
* [[Indywidualizm]]<br />
* [[Ingerencja humanitarna]]<br />
* [[Inkulturacja]]<br />
* [[Internet]]<br />
* [[„Intrinsece malum”]] zob. [[Czyn ludzki]]<br />
* [[Inżynieria genetyczna]] zob. [[Genetyka]]<br />
* [[Jakość życia]] zob. [[Życie]]<br />
* [[Kapłaństwo]]<br />
* [[Kara śmierci]]<br />
* [[Klonowanie (człowieka)]]<br />
* [[Kłamstwo]]<br />
* [[Komplementarność płci]] zob. [[Płciowość ludzka]]<br />
* [[Kompromis]]<br />
* [[Komunia osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Komunikacja społeczna]]<br />
* [[Konformizm]] zob. [[Uczestnictwo]] <br />
* [[Konsekracja zakonna]]<br />
* [[Konsekwencjonalizm]] zob. [[Teleologizm]] <br />
* [[Konsumizm]]<br />
* [[Korupcja]]<br />
* [[Kradzież]] zob. [[Własność]]<br />
* [[Kult chrześcijański]] - //brak cytatów i odnośnika//<br />
* [[Kultura]]<br />
* [[Kultura śmierci]]<br />
* [[Lekarska etyka]]<br />
* [[Liberalizm]]<br />
* [[Ład moralny – porządek moralny]]<br />
* [[Małżeństwo]]<br />
* [[Manipulacja]]<br />
* [[Mądrość]]<br />
* [[Media - etyka mediów]]<br />
* [[Męczeństwo]]<br />
* [[Męstwo]]<br />
* [[Migracja]]<br />
* [[Miłosierdzie]]<br />
<br />
== Hasła ŁK ==<br />
* [[Ekumenizm]]<br />
* [[Pokora]]<br />
* [[Pokuta (sakrament pokuty)]]<br />
* [[Pokój]]<br />
* [[Pornografia]]<br />
* [[Posłuszeństwo]]<br />
* [[Powołanie (chrześcijańskie)]]<br />
* [[Praca ludzka]]<br />
* [[Prawda]]<br />
* [[Prawo cywilne]]<br />
* [[Prawo moralne]]<br />
* [[Prawo naturalne]]<br />
* [[Przemoc]]<br />
* [[Przyjaźń]]<br />
* [[Przyjemność]]<br />
<br />
== Hasła AM ==<br />
<br />
* [[Miłość]]<br />
* [[Młodość]]<br />
* [[Modlitwa]]<br />
* [[Moralność]]<br />
* [[Nadzieja]]<br />
* [[Nałogi]]<br />
* [[Namaszczenie chorych]]<br />
* [[Narkomania]]<br />
* [[Naśladowanie]]<br />
* [[Naturalna regulacja płodności]]<br />
* [[Nawrócenie]]<br />
* [[Niepełnosprawność]]<br />
* [[Norma moralna]]<br />
* [[Nowa ewangelizacja]]<br />
* [[Nowe życie]]<br />
* [[Obrona - zasada słusznej obrony]]<br />
* [[Czas wolny – odpoczynek|Odpoczynek]]<br />
* [[Odpowiedzialne rodzicielstwo]]<br />
* [[Odpowiedzialność moralna]]<br />
* [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Opcja na rzecz ubogich]]<br />
<br />
== Hasła PG ==<br />
<br />
* [[PomocniczePG]] // docelowo do skasowania!!!<br />
<br />
* [[Aborcja]]<br />
* [[Dzieci]] zob. [[Dziecko]]<br />
<br />
* [[Tolerancja]]<br />
* [[Transplantacja organów]]<br />
* [[Ubóstwo]] zob. [[Opcja na rzecz ubogich]] <br />
* [[Uczestnictwo]]<br />
* [[Uczucia]] zob. [[Afekty]]<br />
* [[Umartwienie]] zob. [[Asceza]]<br />
* [[Umiarkowanie]]<br />
* [[Umieranie]] zob. [[Śmierć]]<br />
* [[Upomnienie braterskie]]<br />
* [[Utylitaryzm]] <br />
* [[Uzależnienia]] zob. [[Nałogi]]<br />
* [[Wady]]<br />
* [[Wartość moralna]]<br />
* [[Wiara]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wierność]]<br />
* [[Wina moralna]] /zaczęta edycja<br />
* [[Własność]]<br />
* [[Wolna wola]]<br />
* [[Wolność]]<br />
* [[Wspólnota]] /zaczęta edycja<br />
* [[Wspólnota osób]] zob. [["Communio personarum"]]<br />
* [[Wybór podstawowy]] zob. [[Opcja fundamentalna]]<br />
* [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Wyżywienie]] <br />
* [[Zabójstwo]] --> w trakcie<br />
* [[Zadośćuczynienie]]<br />
* [[Zapłodnienie „in vitro”]] zob. [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Zdrowie]] //zaczęta edycja<br />
* [[Znaki czasu]] //zaczęta edycja<br />
* [[Związki niesakramentalne]] zob. [[Rozwód]]<br />
* [[Żal za grzechy]] //zaczęta edycja<br />
* [[Życie]] //zaczęta edycja<br />
<br />
==Hasła Gabrieli Pawlak ==<br />
<br />
* [[Antropologia moralna]]<br />
* [[Rozwój]]<br />
* [[Sakramenty]]<br />
* [[Samobójstwo]]<br />
* [[Sekret]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Sekularyzm]]<br />
* [[Solidarność]]<br />
* [[Sport]]<br />
* [[Spowiedź]] zob. [[Pokuta]]<br />
* [[Sprawiedliwość]]<br />
* [[Sprzeciw - zasada sprzeciwu]]<br />
* [[Starość]]<br />
* [[Sterylizacja]]<br />
* [[Struktury grzechu]] zob. [[Grzech]]<br />
* [[Sumienie]]<br />
* [[Sytuacja moralna]]<br />
* [[Sztuczne zapłodnienie]]<br />
* [[Śmierć - umieranie]]<br />
* [[Świadectwo]] zob. [[Apostolstwo]]<br />
* [[Świętość]]<br />
* [[Świętowanie - dzień święty]]<br />
* [[Tajemnica]] zob. [[Prawda]]<br />
* [[Teologizm]]<br />
* [[Teologia ciała]] zob. [[Ciało ludzkie]]<br />
* [[Teologia moralna]]<br />
* [[Teologia wyzwolenia]] zob. [[Wyzwolenie]]<br />
* [[Teonomia uczestnicząca]]<br />
* [[Terroryzm]]<br />
<br />
[[Kategoria:Tajne]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=6922Hasła POLWEN ENS2014-05-22T17:01:58Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]] - brak cytatów<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]]<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Akcjonariat_pracy&diff=6921Akcjonariat pracy2014-05-22T17:01:27Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Grzegorz Goździewicz<br />
<br />
'''Akcjonariat pracy''' – szczególna forma partycypacji pracowniczej, rozumiana w szerokim ujęciu jako udział pracowników w zarządzaniu zakładem pracy. Partycypacja występuje w formie pośredniej – przedstawicielskiej, tj. realizowanej poprzez różnego rodzaju reprezentacje pracownicze (rady zakładowe, samorząd pracowniczy, związki zawodowe), względnie bezpośredniej – poprzez uczestnictwo pracowników w kierowaniu procesami pracy. Różna może być podstawa udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy. Z reguły jest nią tytuł własności, stąd postulat dopuszczenia pracowników do współwłasności środków produkcji przez stworzenie możliwości nabywania przez nich akcji lub udziałów przedsiębiorstwa, tzw. partycypacja kapitałowa lub finansowa. W przypadku akcjonariatu pracy pracownicy mogą nabywać akcje bądź to po preferencyjnych [[cena|cenach]], bądź też nieodpłatnie (np. na podstawie polskiej ustawy z 30.08.1996 o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych pracownicy prywatyzowanych przedsiębiorstw uzyskali prawo do nieodpłatnego nabycia 15% akcji należących do Skarbu Państwa). Pracownicy jako akcjonariusze mają prawo głosu w zarządzaniu zakładem pracy, głównie w ramach zgromadzenia ogólnego akcjonariuszy spółki kapitałowej. Wpływ na podejmowane decyzje jest tym większy, im więcej pracownicy posiadają akcji. W przypadku skupienia przez zatrudnionych większościowego pakietu akcji lub nawet pełnej ich puli ma się do czynienia ze spółkami pracowniczymi. Próby praktycznego zastosowania akcjonariatu pracowniczego podejmowano w wielu państwach, m.in. w USA w ramach systemu ''Employee Stock Ownership Plan'' (ESOP), w którym pracownicy mogli nabywać akcje po preferencyjnych cenach, bez możliwości jednak dopuszczenia ich do obrotu publicznego.<br />
<br />
Tytułem zatem uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy (we wszystkich wskazanych formach) jest sama [[praca]] świadczona przez pracownika na rzecz pracodawcy, także wówczas, gdy nabywa on akcje zakładu pracy, w którym jest zatrudniony. W dokumentach [[katolicka nauka społeczna|katolickiej nauki społecznej]] Kościoła można znaleźć liczne odniesienia do zagadnień składających się na treść akcjonariatu pracy. Prawa pracownicze związane z partycypacją ujmowane są zazwyczaj w trzech postaciach: a) jako udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem; b) jako udział w zyskach; c) jako udział we własności środków produkcji. Wiąże to się z tzw. demokratyzacją procesów pracy i stanowi istotny element ustroju pracy, rozumianego jako układ stosunków społecznych (w tym głównie stosunków własnościowych) występujących w związku z wykonywaną pracą. <br />
<br />
W rozwoju historycznym zwłaszcza ten ostatni aspekt uprawnień pracowniczych, związanych z udziałem we własności środków produkcji, stanowił przedmiot zainteresowań i wypowiedzi papieskich dotyczących tzw. kwestii społecznej, zapoczątkowanych w słynnej encyklice [[Leona XIII|Leona XIII]] ''Rerum novarum'' (1891). Rozwiązanie problemów społecznych świata pracy pod koniec XIX stulecia papież widział w upowszechnieniu własności, i to nie tylko użytkowej, ale także wytwórczej. Przyznanie ludziom pracy możliwości nabycia [[własność|własności]] prywatnej powinno dokonywać się ewolucyjnie, na drodze reform, przede wszystkim przez zagwarantowanie im słusznej i [[sprawiedliwość|sprawiedliwej]] płacy, której wielkość powinna być na tyle wysoka, by umożliwiła oszczędzanie i dojście pracownika do własności, co zdaniem Leona XIII było najlepszą drogą zmierzającą do wyzwolenia człowieka. Nawiązanie do koncepcji upodmiotowienia ludzi pracy znajduje się również w magisterium [[Pius XI|Piusa XI]]: ''„Uważamy za bardzo wskazane, by umowa o najem pracy była w granicach możliwości uzupełniana umową spółkową (...) z niemałym pożytkiem dla pracowników, jak i właścicieli. Robotnicy i urzędnicy otrzymują w ten sposób udział we własności i zarządzie przedsiębiorstwa, albo też w jakikolwiek sposób w jego zyskach”'' <ref>Quadragesimo anno – Piusa XI encyklika „O odnowieniu ustroju społecznego i dostosowaniu go do normy prawa Ewangelii”, 65</ref>. Zaakcentowanie nie tylko udziału we własności, ale również w zyskach przedsiębiorstwa nawiązuje do koncepcji zakładu pracy jako [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] z gotowością jego pomnażania, a także ponoszenia za nie odpowiedzialności. Uczestniczenie we współwłasności wytwórczej łagodzi nie tylko antynomię pomiędzy pracą a kapitałem, lecz stanowi także tytuł do uczestnictwa w zarządzaniu zakładem pracy. Postulat zagwarantowania pracownikom udziału w zyskach – zwłaszcza w nowoczesnych przedsiębiorstwach produkcyjnych, które przynoszą duże dochody – można znaleźć także w encyklice Jana XXIII ''Mater et magistra'', gdzie szczególnie podkreślał on, iż ''„dostosowanie płac do zysków należy przeprowadzić w taki sposób, by odpowiadało to wymogom dobra wspólnego”'' <ref>Mater et magistra – Jana XXIII encyklika „O współczesnych przemianach społecznych w świetle nauki chrześcijańskiej” 78</ref>. Papież traktował również przedsiębiorstwo jako pewną [[wspólnota|wspólnotę]] osób, które dążą do interesującego je celu gospodarczego na zasadzie wzajemnego zaufania. Z kolei według nauczania Pawła VI postęp naukowy i techniczny przemienia otoczenie człowieka, m.in. jego pracę i stosunki międzyludzkie: ''„Człowiek postawiony w tych warunkach przejawia podwójną tendencję do równości społecznej i dążenie do udziału w zarządzaniu: oba te dążenia są wyrazem [[godność osoby ludzkiej|godności]] i [[wolność|wolności]] człowieka” <ref>Ottocento anni – z okazji 800-lecia urodzin św. Klary, Watykan 11.08.1993 22</ref>. <br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. akcjonariatu pracy ==<br />
<br />
Nauczanie Jana Pawła II na temat akcjonariatu pracy trzeba widzieć w szerszym kontekście zagadnień i pojęć wcześniej już prezentowanych w nauczaniu społecznym Kościoła. Zasługą Papieża w tym zakresie jest nowe spojrzenie na problemy tzw. kwestii społecznej. Wcześniejsze wypowiedzi Ojców Kościoła uznawały własność za kategorię porządkującą życie społeczne, także w zakresie stosunków pracy, stąd w uwłaszczeniu ludzi pracy starano się widzieć główny argument na rzecz rozwiązania kwestii robotniczej i przezwyciężenia sprzeczności pomiędzy pracą a kapitałem. Największym dokonaniem Jana Pawła II jest sformułowanie i konsekwentne głoszenie zasady prymatu pracy przed kapitałem: ''„Zasada ta dotyczy bezpośrednio samego procesu produkcji, w stosunku do której praca jest zawsze przyczyną sprawczą, naczelną, podczas gdy »kapitał« jako zespół środków produkcji pozostaje tylko instrumentem: przyczyną narzędziową”'' <ref>Laborem exercens – Encyklika z okazji 90. rocznicy ogłoszenia encykliki ''Rerum novarum'', 12</ref>. W ten sposób podkreślono rolę pracy ludzkiej, uznając zarazem jej sprawczy udział w procesie wytwórczym.<br />
<br />
Ludzie pracy według Jana Pawła II powinni posiadać prawo do partycypacji również na podstawie swojej pracy, a nie tylko z tytułu współwłasności środków produkcji. Papież przypomina formy partycypacji pracowników: w zarządzaniu zakładem pracy, w zyskach oraz we współwłasności środków produkcji <ref>tamże</ref>. Wśród tych form wymienia również expressis verbis akcjonariatu pracy. Zdaniem Papieża uznaniu właściwej pozycji pracy i człowieka pracy w procesie produkcji powinno towarzyszyć domaganie się różnych adaptacji w zakresie samego prawa własności środków produkcji <ref>tamże</ref>. Dostrzec tutaj można połączenie pracy z kapitałem, w którym stanowi ona samodzielny tytuł uczestnictwa pracownika we własności. Upodmiotowienie pracowników w procesie pracy możliwe jest zwłaszcza w partnerskim systemie społeczno-gospodarczym, gdzie podmiotowość człowieka pracy jest ściśle związana z podmiotowością społeczeństwa. System demokracji pracowniczej powinien być jednak podporządkowany wymogom dobra wspólnego. W takim ujęciu partycypacji dostrzega się jej moralne aspekty, zwłaszcza poczucie odpowiedzialności za majątek przedsiębiorstwa. W samej zatem partycypacji, a przede wszystkim w formie akcjonariatu, widzieć trzeba nie tylko uczestniczenie pracowników w podejmowaniu decyzji na szczeblu przedsiębiorstwa, ale również odpowiedzialność z tym związaną, zwłaszcza za losy zakładu pracy.<br />
<br />
Problem podmiotowości pracowników w procesie pracy i związane z tym różne formy uczestnictwa pracowników w zarządzaniu zakładem pracy wiążą się ściśle z ustrojem pracy, gdzie przeplatają się rozmaite relacje pomiędzy pracą a kapitałem i wynikające stąd implikacje o charakterze ekonomicznym, prawnym i [[moralność|moralnym]]. W takim ujęciu wypowiada się również na ten temat Jan Paweł II, stwierdzając, że ''„ustrój pracy powinien być słusznym, to znaczy wewnętrznie prawdziwym i zarazem moralnie godziwym, który u samych podstaw przezwycięża antynomie pracy i kapitału, starając kształtować się wedle zasady merytorycznego i faktycznego pierwszeństwa pracy, podmiotowości ludzkiej pracy oraz jej sprawczego udziału w całym procesie produkcji, i to bez względu na charakter wykonywanych przez pracownika zadań”'' <ref>Laborem exercens – Encyklika z okazji 90. rocznicy ogłoszenia encykliki Rerum novarum, 13</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Litterae encyclicae – z okazji Roku Maryjnego, Rzym 22.05.1988 12-14<br />
* Laborem exercens. Powołany do pracy. Komentarz, red. ks. J. Krucina, Wrocław 1983<br />
* Laborem exercens. Tekst i komentarze, red. J. Gałkowski, Lublin 1986<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* F.J. Mazurek, Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła (od Papieża Leona XIII do Papieża Jana Pawła II), Lublin 1991<br />
* Praca nad pracą. Kongres Pracy we Wrocławiu, zbiór referatów, Wrocław 1996<br />
* Pracownik – właścicielem, red. K. Ludwiniak, Lublin–Paryż 1989<br />
* J. Wratny, Prawo partycypacji pracowników w encyklice „Laborem exercens”, „Chrześcijanin w Świecie” 1985, 8<br />
* tenże, Partycypacja pracownicza. Studium zagadnienia w warunkach transformacji gospodarczej, Warszawa 2002<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/212 "Człowiek a praca"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Apostolat_spo%C5%82eczny&diff=6920Apostolat społeczny2014-05-22T16:40:00Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Tadeusz Borutka<br />
<br />
<br />
'''Apostolat społeczny''' – ''gr. apostole'': posłannictwo, urząd posłańca – uczestnictwo w Boskim posłannictwie Jezusa Chrystusa, udzielone przez Zbawiciela Apostołom, którego celem jest przekazanie człowiekowi egzystencji nadprzyrodzonej. Apostołowie jako pierwsi uformowali strukturę apostolatu Kościoła Chrystusowego, a następnie przekazali go całemu Ludowi Bożemu. Apostolat wyraża się w pośrednictwie zbawczym (nauczycielskim, kapłańskim i pasterskim) hierarchii, [[świeccy|świeckich]] i zakonników.<br />
<br />
Z tak rozumianym [[apostolstwo|apostolatem]] wiąże się nierozłącznie apostolat społeczny, który oznacza posłannictwo zobowiązujące katolików do przekształcania środowiska społecznego, tzn. gospodarczego, politycznego i [[kultura|kulturowego]], w duchu Ewangelii, przez rzetelną pracę i konsekwentne realizowanie nakazów [[wiara|wiary]] chrześcijańskiej.<br />
<br />
== Historia apostolatu społecznego ==<br />
<br />
Apostolat w Kościele pierwotnym obejmował najpierw okres kształtowania grona Apostołów przez Jezusa Chrystusa i udzielenia dwunastu Apostołom prerogatyw w kontynuowaniu misji głoszenia Dobrej Nowiny na całym świecie, a następnie przekazanie przez Dwunastu posłannictwa apostolskiego ich następcom.<br />
<br />
W Kościele pierwotnym istniało żywe przeświadczenie, że cały Lud Boży jest kontynuatorem misji Chrystusa. Pierwsi chrześcijanie uważali się za powołanych (''kletoi''), świętych (''hagioi''), uczniów (''mathetai''), a zwłaszcza braci (''adelfoi''); byli też świadomi posiadania różnych charyzmatów, z których szczególną rolę przypisywali nauczaniu [1 Kor 12,28-30].<br />
<br />
Świadomość apostolska zaczęła zanikać w epoce konstantyńskiej. Natomiast w średniowieczu, na skutek procesu klerykalizacji, pojęcie apostolatu zawężano do hierarchii i zakonów. Przeciwko takiemu rozumieniu apostolatu występował [[Marcin Luter]], podkreślając, że pojęcie to jest ściśle związane z powszechnym kapłaństwem wiernych. W XIX stuleciu powstał, najpierw we Francji i w Niemczech, zorganizowany ruch katolików (akcja katolików), utworzony w obronie praw Kościoła i w celu urzeczywistnienia zasad chrześcijańskich w życiu społecznym.<br />
<br />
Istotna zmiana nastąpiła za pontyfikatu papieża [[Pius X|Piusa X]], który wyjaśniał, że apostolat jest działalnością duszpasterską <ref>E supremi apostolatus (04.10.1903); Il fermo proposito (11.06.1905)</ref>.<br />
<br />
Dopiero jednak w ostatnich dziesięcioleciach ukształtowała się nowa wizja roli osób świeckich w Kościele. Ważną rolę w kształtowaniu tej nowej świadomości odegrał papież [[Pius XII]], wyjaśniając kwestie teologiczne związane z obecnością świeckich w misji Kościoła. To właśnie on przypomniał, że ''„świeccy nie tylko należą do Kościoła, ale są Kościołem”''. Przypomnienie tej zasady znalazło swoje odbicie w psychologii i socjologii pastoralnej. Również I Światowy Kongres Apostolstwa Świeckich (1951) oraz inne późniejsze spotkania i zjazdy poświęcały wiele uwagi temu zagadnieniu.<br />
<br />
O statusie osób świeckich dyskutowano podczas obrad [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]], czego wyrazem była publikacja Konstytucji o Kościele Lumen gentium – znalazł się w niej osobny rozdział poświęcony Ludowi Bożemu i powołaniu świeckich w Kościele. Sobór wydał też osobny dokument w postaci Dekretu o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem. Prawie w każdym dokumencie soborowym poruszana jest – mniej lub bardziej obszernie – problematyka świeckich. Doceniając porządek doczesny, Sobór zwrócił uwagę na transcendentny charakter powołania świeckich w stosunku do rzeczywistości ziemskiej.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. apostolatu społecznego ==<br />
<br />
Zagadnienie apostolatu społecznego zajmuje szczególne miejsce w nauczaniu Jana Pawła II. Ojciec Święty stwierdza, że: ''„Trzeba darzyć zaufaniem ludzi świeckich, jest w nich bowiem wielki potencjał dobrej woli, kompetencji i gotowości służenia”''<ref>Świeccy – pełnoprawni członkowie Kościoła, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 8(1987), 11-12(96-97)</ref>. Cała Jego apostolska posługa zmierza do tego, by ludzie świeccy coraz lepiej uświadamiali sobie swą [[godność osoby ludzkiej|godność]] i odpowiedzialność oraz nabierali pełnego zaufania do hierarchii Kościoła, która zachęca ich do zajęcia należnego im miejsca.<br />
<br />
Temu celowi służą też Papieskie katechezy wygłaszane podczas środowych audiencji, szczególnie cykl katechez środowych z okresu 27.10.1993-21.09.1994, niedzielne spotkania na ''Angelus'', wizytacje rzymskich parafii, audiencje dla grup reprezentujących różne formy życia laikatu w świecie. Również i Papieskie podróże są w gruncie rzeczy wymianą [[miłość|miłości]] i wiary ze wszystkimi przedstawicielami laikatu <ref>Życie wewnętrzne Kościoła, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 3(1982), 6(30)</ref>. Z woli Jana Pawła II Synod Biskupów (1987) poświęcił swoje obrady misji ludzi świeckich w Kościele. Synod przygotował tzw. ''Propositiones'', w oparciu o które Jan Paweł II zredagował później adhortację apostolską ''Christifideles laici'' – o zadaniach świeckich w Kościele i w świecie. Synod ten można uznać za „wielką konsultację” na temat powołania i misji katolików świeckich w Kościele i w świecie współczesnym. Był też weryfikacją sposobu i stopnia realizacji wskazań i postanowień Soboru Watykańskiego II odnośnie laikatu.<br />
<br />
Nauczanie Ojca Świętego na temat laikatu nawiązuje do Tradycji sięgającej pierwszego okresu chrześcijaństwa, a w szczególności do wypowiedzi [[św. Paweł|św. Pawła]], który zachęcał w Listach młode [[wspólnota|wspólnoty]] Kościoła do [[solidarność|solidarności]], wzywając wszystkich członków Kościoła do wzajemnej budowy Ciała Chrystusowego [por. Ef 4,15-6].<br />
<br />
Świeccy są w całej pełni członkami Kościoła. Zostali oni „wcieleni przez chrzest w Chrystusa” i na mocy chrztu otrzymali niezatarty znak przynależności do Chrystusa. [[Chrzest]] włącza ich w misję całego Ludu Bożego. Na swój sposób są oni uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego urzędu Zbawiciela. Na mocy powołania chrześcijańskiego wszyscy są wezwani do działania jako członki mistycznego Ciała Chrystusa, a w Nim jako przybrane dzieci Boże <ref>Charakter świecki właściwy laikatowi, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 1(159)</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wzywa chrześcijan, aby byli chrześcijanami nie tylko z nazwy <ref>Chrześcijanie w pełnym tego słowa znaczeniu, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 12(1991), 5(132)</ref>, przypominając wezwanie Chrystusa: ''„Niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre czyny i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie”'' [Mt 5,16]. Świecki chrześcijanin, który przez chrzest i [[bierzmowanie]] otrzymał udział w trzech wielkich posługach Chrystusa – kapłańskiej, prorockiej i królewskiej<br />
– ma ''„być solą ziemi”'' i ''„światłem świata”'', zwłaszcza tam, gdzie tylko ludzie świeccy są w stanie uobecnić Kościół.<br />
<br />
Uznanie świeckich za pełnoprawnych członków Kościoła nie pozwala na utożsamianie Kościoła jedynie z hierarchią, byłby to wtedy Kościół bez ludu. Jan Paweł II podkreśla, że pojmowanie Kościoła wyłącznie jako ciała hierarchicznego stanowiłoby błąd antyewangeliczny i antyteologiczny.<br />
<br />
Świeccy są wezwani do apostolatu. Chrześcijanie mają głosić Ewangelię mocą świadectwa, zaś jego moc zależy od tego, czy znają i miłują Jezusa Chrystusa. Każdy apostoł musi przyjąć za własne słowa: ''„To wam oznajmiamy, co było od początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce”'' [1 J 1,1]. Apostolat przybiera podwójną formę: indywidualną oraz zespołową. Jeden i drugi spełnia istotną funkcję w uświęcaniu świata. Jednakże ze względu na społeczny charakter osoby ludzkiej apostolat społeczny posiada swoją szczególną wymowę. W obecnych warunkach istnieje na niego ogromne zapotrzebowanie w Kościele i w świecie.<br />
<br />
Cały Kościół, każda jego cząstka, żyje w tajemnicy ''„komunii misyjnej”''. Kościół jest ''„jednością organiczną, analogiczną do jedności żywego i sprawnego ciała. Odznacza się (...) współistnieniem wielorakich powołań i stanów, posług, charyzmatów i zadań, które choć różne, są w stosunku do siebie komplementarne”'' [CL 20]. Jest on także ''„jednością posłannictwa”'' <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 2</ref>, które ogarnia wszystkich ochrzczonych i każe im czynnie uczestniczyć w dziele budowania Kościoła i odważnego głoszenia światu Ewangelii.<br />
<br />
W ramach tej organicznej i dynamicznej wizji Ciała Kościoła można rozpatrywać indywidualny charakter apostolskiego zaangażowania świeckich. Obecna trudna epoka domaga się nowej akcji misyjnej ''ad intra i ad extra''. Jawi się zatem konieczność rozpoznania i jak najlepszego wykorzystania energii właściwej każdemu świeckiemu.<br />
<br />
Sobór Watykański II w Dekrecie o apostolstwie świeckich z naciskiem podkreślił, że pierwszą i podstawową formą budowania Ciała Chrystusa jest indywidualna [[praca|działalność]] członków Kościoła <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 16</ref>. Każdy świecki powinien włączyć się w misję ewangelizacyjną. Każdy, kto wierzy i ma poczucie przynależności do Kościoła, powinien być przekonany, że ''„oryginalne, niezastąpione i ściśle osobiste zadanie”'' zostało powierzone każdemu wiernemu dla [[dobro wspólne|dobra wszystkich]] [CL 28]. ''„Do tego rodzaju apostolstwa, zawsze i wszędzie owocnego, a w niektórych okolicznościach jedynie przydatnego i możliwego, są wezwani i zobowiązani wszyscy świeccy, jakiegokolwiek stanu”'' <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 16</ref>. Człowiek odkupiony krwią Chrystusa nie może myśleć tylko o sobie, lecz musi stawać się lepszy, duchowo dojrzalszy, bardziej otwarty na innych ludzi.<br />
<br />
Do szczególnych zadań świeckich należy przepajanie Ewangelią rzeczywistości doczesnych. Istnieje wiele możliwości działania, zwłaszcza w środowisku [[rodzina|rodziny]], pracy, kultury, [[czas wolny|wypoczynku]]. Odkrycie apostolatu stanowi dla wierzących najwyższą formę [[rozwój|rozwoju]] naturalnego powołania do tworzenia dobra wspólnego.<br />
<br />
Kościół powinien być obecny we wszystkich dziedzinach ludzkiej aktywności. To świeccy powinni go uobecniać w świecie. Dlatego Jan Paweł II kieruje do wszystkich ochrzczonych świeckich następujący apel: ''„Nie dopuśćcie, aby Kościół miał być nieobecny w jakimkolwiek środowisku życia waszego (...) [[naród|narodu]]. Zaczyn Chrystusowej Ewangelii musi przenikać wszystko i wszystko musi być oświecone światłem Chrystusa. Dokonanie tego jest waszym obowiązkiem”'' <ref>Powinniście uobecniać Kościół we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 3(1982), 5(29)</ref>.<br />
<br />
Świeccy mają do spełnienia bardzo ważną rolę w Kościele. Nikt ich w tym nie zastąpi. Mają oni na co dzień brać w swoje ręce odpowiedzialność za sprawy rodzinne, społeczne, zawodowe, by dawać świadectwo swej przynależności do Chrystusa. Powinni starać się odważnie przekształcać świat i jego struktury, aby były coraz bardziej godne człowieka. Nie można jednak zdobyć tożsamości katolickiej bez umocnienia przynależności do Ludu Bożego. Świeccy winni mieć świadomość, że całą formację chrześcijańską otrzymują przez Kościół, a więc przez [[wiara|wiarę]], życie Boże, [[sakramenty]], życie [[modlitwa|modlitwą]]. Potrzebna jest też świadomość, że Urząd Nauczycielski został dany Kościołowi, aby zagwarantować jego autentyczność, jego jedność i jego spójny oraz pewny postęp.<br />
<br />
Ojciec Święty uważa, że [[dialog]], obecność i włączenie się w świat są właściwą drogą każdego chrześcijanina. Dlatego stwierdza, że powinny one zaznaczać się wszędzie: ''„chrześcijanie w osobistej, wewnętrznej gorliwości; chrześcijanie w ogniskach rodzinnych, jako małżonkowie, ojcowie, matki i dzieci w rodzinie, Kościele domowym; chrześcijanie na ulicy, jako [[mężczyzna|mężczyźni]] i [[kobieta|kobiety]] umiejący określić swoje miejsce; chrześcijanie w życiu wspólnotowym, w pracy, w kontaktach pracowników i [[pracodawca|pracodawców]], w grupie, w związku zawodowym, podczas rozrywki, w czasie wolnym itd.; chrześcijanie w społeczeństwie, zarówno wtedy, gdy spełniają niskie usługi, jak i wtedy, gdy zajmują wysokie stanowiska; chrześcijanie dzielący los braci mniej uprzywilejowanych; chrześcijanie w życiu społecznym i politycznym; słowem – chrześcijanie zawsze, w obecności i uwielbieniu Boga, Pana życia i dziejów”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Obecność świeckich w świecie oraz włączenie się ich w uświęcanie tego świata może ich przerażać albo wydawać się zbyt trudne do zrealizowania. Wiedząc o tym, Jan Paweł II dodaje im odwagi słowami: ''„Ale wy, Bracia i Siostry, wiecie, że Pan myślał także o dniu dzisiejszym, w którym żyjemy, kiedy z miłością nakazywał: »Niech się nie trwoży serce wasze« (J 14,27), i zwracając się do Ojca – ciągle w tym samym kontekście – modlił się za każdego z nas w tych słowach: »Ojcze uświęć ich w prawdzie. Słowo Twoje jest Prawdą« (J 17,17)”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
Obok indywidualnego udziału w życiu społecznym, istnieje jeszcze aktywność zespołowa. Skłonność ludzi do stowarzyszania się, przeniesiona w sferę nadprzyrodzoną, wzbogaca się i wznosi na poziom braterskiej komunii w Chrystusie.<br />
<br />
Działanie zespołowe jest obecnie konieczne. Tylko poprzez takie działanie da się osiągnąć zamierzone cele i zdoła się dotrzeć do zbiorowej mentalności. Kościół potwierdza prawo ludzi do zakładania [[stowarzyszenie|stowarzyszeń]] w celu prowadzenia apostolatu.<br />
<br />
Zrzeszanie się świeckich dyktowane jest wieloma motywami, będąc zarazem odpowiedzią na różne zapotrzebowania. Wyraża się w tym społeczna natura człowieka. ''„W rzeczywistości wpływ kulturowy, będąc źródłem i bodźcem, ale także owocem i znakiem wszelkich innych przemian w środowisku i społeczeństwie, może zaistnieć tylko dzięki działaniu nie tyle jednostek, co podmiotu społecznego, to jest jakiejś grupy, wspólnoty, zrzeszenia bądź ruchu”'' [CL 29]. Potwierdza to społeczeństwo [[pluralizm|pluralistyczne]] i rozczłonkowane. Nie można nie zauważyć i tego, że zrzeszona działalność świeckich w [[sekularyzm|zsekularyzowanym]] świecie stanowi pomoc dla ludzi w prowadzeniu chrześcijańskiego życia.<br />
<br />
Według Jana Pawła II wielość stowarzyszeń jest przejawem suwerennej [[wolność|wolności]] Ducha Świętego, który szanuje i pobudza różnorodność tendencji, temperamentów, powołań, zdolności istniejących między ludźmi. W tej różnorodności nie można jednak zatracać jedności w działaniu. Dlatego należy unikać rywalizacji, napięć, tendencji do monopolizowania apostolatu lub szukania pierwszeństwa.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* Powinniście uobecniać Kościół we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 3(1982), 5(29)<br />
* Życie wewnętrzne Kościoła, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 3(1982), 6(30)<br />
* Chrześcijanie w pełnym tego słowa znaczeniu, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 12(1991), 5(132)<br />
* Posłannictwo młodzieży w Kościele i świecie, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 14(1993), 11(157)<br />
* Charakter świecki właściwy laikatowi, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 1(159)<br />
* Kościelna tożsamość świeckich, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 1(159)<br />
* Indywidualny i zespołowy udział świeckich w apostolstwie, „[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1043 List do Rodzin ''Gratissimam sane'']” 15(1994), 8(165)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* T. Borutka, Zadania społeczne laikatu, Bielsko-Biała 1996<br />
* tenże, Udział świeckich w nowej ewangelizacji, „Polonia Sacra” 2001, 9<br />
* tenże, Tożsamość katolika świeckiego – tożsamość członka Akcji Katolickiej, w: I Krajowy Kongres Akcji Katolickiej w Polsce, Poznań 23-25.11.2001, Poznań 2002<br />
* tenże, Zespołowy apostolat wiernych świeckich, w: Ante Deum stantes, Kraków 2002<br />
* tenże, Parafia podstawowym miejscem zaangażowania apostolskiego katolików świeckich, „Bielsko-Żywieckie Studia Teologiczne” 2002<br />
* tenże, Akcja Katolicka szkołą zaangażowania katolików świeckich w politykę, w: Odnowieni w wierze z nowym zapałem w III Tysiąclecie. I Kongres Akcji Katolickiej Archidiecezji Przemyskiej 10-12.10. 2000, Przemyśl 2002<br />
* A. Zwoliński, Katolik a polityka, Kraków 1995<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o apostolacie społecznym ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Błogosławieni i święci Ameryki w duchu braterskiej troski towarzyszą swym rodakom, mężczyznom i kobietom, w ich radościach i cierpieniach, dopóki nie złączą się definitywnie z Panem36. Aby dopomóc wiernym do wierniejszego ich naśladowania oraz częstszego i owocniejszego upraszania ich pomocy, za bardzo szczęśliwą uważam propozycję Ojców Synodalnych sporządzenia „zbioru zwięzłych biografii amerykańskich świętych i błogosławionych. Może to w Ameryce naświetlać i stymulować odpowiedź na powszechne powołanie do świętości37.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/14/pos/33/haslo/Bulla+Sacrosancti+apostolatus+cura ''Ecclesia in America, 14'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=6919Hasła POLWEN ENS2014-05-22T16:08:18Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]]<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]]<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło z ENM</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=6918Hasła POLWEN ENS2014-05-22T16:07:43Z<p>PWasiuk: /* Hasła Patryka Wasiuka */</p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Agresja]] - hasło zrobione z ENM<br />
* [[Akcja Katolicka]]<br />
* [[Akcjonariat pracy]]<br />
* [[Apostolat społeczny]]<br />
* [[Artyści]]<br />
* [[Bezrobocie]]<br />
* [[Bogactwo]]<br />
* [[Cena]<br />
* [[Chorzy]]<br />
* [[Cnoty społeczne]]<br />
* [[Cywilizacja miłości]] - hasło zrobione z ENM <br />
* [[Czas pracy]]<br />
* [[Czas wolny]] - hasło zrobione z ENM</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Akcja_Katolicka&diff=6905Akcja Katolicka2014-05-20T18:54:13Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Grzegorz Goździewicz<br />
<br />
'''Akcja Katolicka''' – w najbardziej podstawowym i ogólnym znaczeniu to katolicki front [[praca|pracy]] <ref>por. A. Bertram, W służbie ideałów Akcji Katolickiej, Poznań 1932</ref>, praca dla Ewangelii. <br />
<br />
Główni twórcy Akcji Katolickiej dopatrywali się jej genezy już w starożytności chrześcijańskiej, we [[wspólnota|wspólnocie]] apostolskiej. Następnie idea ta poprzez średniowieczne zakony, uniwersytety, cechy rzemiosł i pobożne banki została przeniesiona do bractw, instytucji dobroczynnych i katolickich związków. <br />
<br />
Również przegląd historii Kościoła pozwala dopatrzyć się aktywności katolików [świeccy|świeckich]] na miarę ich czasów. Bezpośrednio początków organizacyjnych Akcji Katolickiej trzeba szukać w działalności od połowy XIX wieku stowarzyszeń katolickich w Belgii, Szwajcarii, Niemczech, we Francji i Włoszech. Pontyfikaty papieży: [[Pius IX|Piusa IX]], [[Leona XIII|Leona XIII]], św. Piusa X i [[Pius XI|Piusa XI]], nabrzmiałe problemami społecznymi, znajdowały rozwiązanie w powstaniu organizacji katolickiej o zasięgu ogólnokościelnym. Warto zwrócić uwagę na ewolucję nauczania papieży na temat apostolstwa ludzi świeckich. Pius IX, zalecając w połowie XIX stulecia organizowanie ruchu katolickiego, kładł nacisk na apologetyczno-polityczne zadania świeckich. Stowarzyszenia katolickie za główny cel stawiały sobie obronę katolików i Kościoła, pozostawiając na dalszym planie [[apostolstwo]]. Już za Leona XIII nastąpiło rozszerzenie zadań apostolskich ludzi świeckich, którym poza obroną Kościoła powierzono urzeczywistnianie zasad chrześcijańskich w życiu publicznym.<br />
<br />
== Historia Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
Terminu „Akcja Katolicka” po raz pierwszy użył Pius X w ''Motu Proprio'' (18.12.1903), a następnie w encyklice ''Il fermo proposito'' (11.11.1915). Natomiast zatwierdzenie statutów włoskiej Akcji Katolickiej nastąpiło 24.03.1906. Nowy ustrój tworzyły cztery organizacje ogólnokrajowe: Zjednoczenie Ludowe, Zjednoczenie Ekonomiczno-Społeczne, Katolickie Zjednoczenie Wyborcze i Towarzystwo Włoskiej Młodzieży Katolickiej. [[Pius X]] zainspirował w ten sposób powstawanie różnorodnych organizacji laikatu i dawał im praktyczne wskazania do działania.<br />
<br />
Nowe statuty organizacyjne Akcji Katolickiej zostały zatwierdzone 02.10.1923 i obejmowały podwójny schemat: Centralę Krajową Akcji Katolickiej, Centrale Diecezjalne i Parafialne Komitety. Powołano też sześć organizacji ogólnokrajowych: związki [[mężczyzna|mężczyzn]], młodzieży męskiej i studentów oraz związki [[kobiety|kobiet]], młodzieży żeńskiej i studentek. Następną korektę w statutach włoskiej Akcji Katolickiej wydano 30.12.1931, gdy Stolica Apostolska zatwierdziła ''Statut Włoskiej Akcji Katolickiej'' przystosowany do najnowszych układów.<br />
<br />
Za faktycznego ojca Akcji Katolickiej uważany jest papież Pius XI, zwany „Papieżem Akcji Katolickiej”. To właśnie jego encyklika ''Ubi arcano Dei'' (23.12.1922) oraz list ''Quae nobis'' (13.11.1928) adresowany do kard. A. Bertrama dały formalny początek Akcji Katolickiej, jej narodzinom i [[rozwój|rozwojowi]] w różnych krajach. Akcja Katolicka w jego ujęciu „jest udziałem świeckich w apostolstwie hierarchicznym Kościoła katolickiego dla obrony zasad religijnych i [[moralność|moralnych]] oraz dla rozwoju pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii kościelnej, niezależnie i ponad wszystkie partie polityczne, celem odnowienia życia katolickiego w [[Rodzina|rodzinie]] i społeczeństwie” <ref>Pius XI, List do P. Stembergh Engeringh, przewodniczącej Międzynarodowej Unii Kobiet Katolickich, 30.07.1928</ref>. Podmiotem działania Akcji Katolickiej miały być organizacje, przedmiotem zaś kształtowanie życia ludzkiego według zasad wiary. Najpierw miało to nastąpić u chrześcijan, a za ich pośrednictwem u [[wiara|niewierzących]]. Środki działania powinny być dostosowane do sytuacji i możliwości ludzkich, metodę zaś wyznacza podporządkowanie się hierarchii i poczucie osobistej odpowiedzialności każdego z członków. Następcy Piusa XI przywiązywali mniejszą wagę do form organizacyjnych apostolstwa, a Akcję Katolicką pojmowali raczej jako ruch. W Polsce powstawanie Akcji Katolickiej wiązano z [[apostolat społeczny|akcją społeczną]]. Już w czasie zaborów biskupi zachęcali księży do prowadzenia akcji społecznej, mającej na celu pomoc [[ubóstwo|najbardziej potrzebującym]]. Powstawały liczne bractwa, organizacje i [[stowarzyszenia]], które łączono w związki diecezjalne.<br />
<br />
Akcja Katolicka tworzyła elita katolicka i rzesze członków. Elita rekrutowała się zazwyczaj z duchowieństwa, ziemiaństwa, przemysłowców, a masy członkowskie ze środowiska chłopskiego, mieszczańskiego i w niewielkim stopniu ze środowiska robotniczego. Znaczny wpływ na działalność Akcji Katolickiej miała arystokracja i ziemiaństwo. Ziemiaństwo piastowało różne urzędy w Naczelnym Instytucie Akcji Katolickiej i Diecezjalnych Instytucjach Akcji Katolickiej. Najliczniejszą grupę w stowarzyszeniach młodzieżowych Akcji Katolickich stanowiła młodzież chłopska. Akcja Katolicka w znacznym stopniu przyczyniała się do kształcenia tej młodzieży na uniwersytetach ludowych oraz przez różne formy przysposobienia rolniczego. Najmniej licznie reprezentowana była młodzież inteligencka, gdyż jej działalność skupiała się we własnych organizacjach. Akcja Katolicka włączyła się w dziedzinie wykształcenia religijnego we współpracę w organizowaniu instytutów wyższej kultury religijnej. W II Rzeczypospolitej w ciągu niespełna 10 lat swej działalności Akcja Katolicka stała się silnym ruchem, skupiającym elity inteligencji katolickiej, jak i licznych przedstawicieli środowisk rzemieślniczych i chłopskich. Tuż przed wybuchem II wojny światowej liczyła około 750 tys. członków, a samo stowarzyszenie zajęło znaczące miejsce w życiu społecznym ówczesnej Polski. W czasie działań wojennych działalność Akcji Katolickiej była niemożliwa. Po zakończeniu wojny Akcja Katolicka w Polsce nie została reaktywowana.<br />
<br />
Podczas obrad [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]] Ojcowie Soborowi podawali w wątpliwość sens nazwy „Akcja Katolicka”, ponieważ używano jej w różnych znaczeniach. Oznaczała mianowicie bądź Akcję Katolicką „jednolitą”, bądź Akcję Katolicką „generalną” i „wyspecjalizowaną”, lub też miała znaczenie organizacji „federacyjnej”, albo była używana zamiennie na oznaczenie ogólnie apostolstwa świeckich. Z dyskusji dotyczących tych niejednoznaczności wyłoniła się na Soborze wreszcie definicja zawarta w Dekrecie o apostolstwie świeckich <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 20</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
Po wielkich wydarzeniach historycznych roku 1989, czyli upadku „żelaznej kurtyny”, demokratycznych rewolucjach w rządzonych przez [[komunizm|komunistów]] państwach Europy Wschodniej, które zmieniły oblicze Polski, Europy i świata, nastąpiło historyczne spotkanie polskich biskupów z Ojcem Świętym, podczas wizyty ''ad limina Apostolorum'' (12.01.1993). Jan Paweł II zwrócił wówczas uwagę na problem [[Nowa ewangelizacja|nowej ewangelizacji]], której domaga się współczesny świat: ''„Po latach zniewolenia przez system totalitarny Polska odzyskała suwerenność i [[wolność]]. Otworzył się niewątpliwie jakiś nowy etap w historii naszej Ojczyzny” <ref>Przemówienie do Biskupów Polskich</ref>. Papież postawił przed Kościołem polskim nowe zadania i nowe wyzwania na polu ewangelizacji. Zwracając się do biskupów w Polsce, podkreślał fakt, że wielką pomocą w prowadzeniu ewangelizacji są ludzie świeccy. Jednak do tego dzieła trzeba ludzi dobrze przygotować przez odpowiednią formację. Według Papieża: „Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie, bardziej bezpośrednio, współpracują z hierarchią kościelną w realizacji ogólnego celu apostolskiego” <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
To gorące pragnienie Ojca Świętego przybrało niedługo realne kształty, gdy obradująca w dniach 01-02.05.1995 roku 276 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski powołała do istnienia Akcję Katolicką w Polsce. W roku 1996 w całym kraju zaczęły – z różną intensywnością – powstawać diecezjalne instytuty i parafialne oddziały Akcji Katolickich. W tym też roku Episkopat Polski zatwierdził ''Statut Akcji Katolickiej w Polsce''. Według niego: ''„Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie, bardziej bezpośrednio, współpracują z hierarchią kościelną w realizacji ogólnego celu apostolskiego Kościoła”.'' Ukoronowaniem podjętych działań były wybory statutowych [[władza|władz]] krajowych stowarzyszenia. Przeprowadzono je w Częstochowie podczas spotkania delegatów instytutów diecezjalnych (20-21.11.1998), w wigilię święta Chrystusa Króla Wszechświata. Delegaci wybrali dziewięcioosobowy zarząd oraz trzech kandydatów na prezesa stowarzyszenia. Po tygodniu Prymas Polski, kard. Józef Glemp, desygnował na tę funkcję Halinę Szydełko z diecezji rzeszowskiej. W ten sposób, zgodnie z życzeniem ks. bpa Piotra Jareckiego – Krajowego Asystenta Kościelnego Akcji Katolickiej, pod którego duszpasterską opieką stowarzyszenie kształtowało swoją osobowość od czasu reaktywowania – świeccy przejęli ciężar obowiązków związanych z organizowaniem i działalnością stowarzyszenia.<br />
<br />
23-25.11.2001 w Poznaniu odbył się I Krajowy Kongres Akcji Katolickiej. Poprzedziły go staranne przygotowania. Diecezjalne instytuty Akcji Katolickiej organizowały wcześniej międzydiecezjalne konferencje.<br />
<br />
Ojciec Święty wiele razy wypowiadał się na temat Akcji Katolickiej. Już w pierwszym roku swego pontyfikatu nakreślił wielką panoramę jej obowiązków i zadań w ówczesnej sytuacji kościelnej. Okazał najpierw wdzięczność za wzrost powołań kapłańskich i zakonnych w środowisku Akcji Katolickiej, a następnie wyraził [[nadzieja|nadzieję]], że ''Akcja Katolicka będzie nadal nieść swoją „bezpośrednią pomoc hierarchii poprzez uczestniczenie w jej apostolskich troskach. Dlatego ja – jako Namiestnik Chrystusa, ściskając rękę każdemu z sześciuset pięćdziesięciu tysięcy zapisanych (członków), mówię: Odwagi, bądź silny i wielkoduszny! Liczę na Ciebie! Przynoś zaszczyt Chrystusowi, Kościołowi i Papieżowi”'' <ref>Przemówienie do reprezentantów Włoskiej Akcji Katolickiej, 30.12.1978</ref>. W tym samym przemówieniu – mając na uwadze charakterystyczny dla ustroju demokratycznego [[pluralizm|pluralizm]] światopoglądowy – zalecił członkom Włoskiej Akcji Katolickiej pielęgnowanie takich wartości jak: a) „Przede wszystkim miejcie poszanowanie [[prawda|prawdy]]”. Oczywiście, chodzi tu głównie o prawdę [[wiara|wiary]]; b) „Na drugim miejscu starajcie się o [[świętość]]”. Chodzi tu o autentyczność chrześcijańskiego świadectwa; c) „Wreszcie szerzcie coraz bardziej radość przyjaźni”.<br />
<br />
W dwa lata później, przemawiając do uczestników Krajowego Zebrania Włoskiej Akcji Katolickiej, Papież przestrzegał przed niebezpieczeństwami zagrażającymi Kościołowi ze strony „kultury [[konsumizm|konsumizmu]]”, a równocześnie ukazywał ideały chrześcijańskiej antropologii oraz służby człowiekowi, który jest „drogą Kościoła”, ukazaną w encyklice ''Redemptor hominis''.<br />
<br />
Przyjmując członków Akcji Katolickiej z diecezji Rzymu (1987) i nawiązując do tematu obrad: ''Świeckość a służebność'', Papież wskazał najpierw na źródło apostolskiego zaangażowania, jakim jest [[chrzest]]. Z chrztu wynikają wszystkie obowiązki i uprawnienia świeckich w zakresie ich kościelnej misji. Potrzebne jest także odnowienie w sobie poczucia [[„Communio Personarum”|komunijnej wspólnoty]], którą stanowi Kościół. Z poczucia komunijnej więzi z Kościołem i w Kościele rodzi się świadomość odpowiedzialności za jego zbawcze posłannictwo. Aby takie poczucie komunijnej więzi mogło zaistnieć, konieczna jest należyta formacja członków. A w ramach tejże formacji niezbędne są [[modlitwa]] i studium dla umocnienia własnych przekonań religijnych. Dla owocnej działalności niezbędne jest również [[wychowanie|wychowywanie]] członków Akcji Katolickiej w duchu ofiarności. Chrześcijańskie zbawienie bowiem wiąże się z ofiarą krzyża Chrystusa. Papież dodał, że ofiarna działalność Akcji Katolickiej ma obejmować – zgodnie z postanowieniami ''Statutu'' – także całą sferę spraw doczesnych, poczynając od rodziny jako „domowego Kościoła”, poprzez szkołę, a dalej – przez pracę zawodową, przez zagospodarowanie czasu wolnego, aż po [[media – etyka mediów|środki społecznego przekazu]], które odgrywają tak wielką rolę we współczesnym życiu ludzkim. ''„Nie wolno zaniedbywać żadnego z tych talentów, które Bóg wam powierzył do wykorzystania. Akcja Katolicka potrzebuje dziś ofiarnych ludzi umiejących działać zdecydowanie i radośnie dla Królestwa Bożego”''.<br />
<br />
W 1989 roku Papież przyjął 2 tys. kierowników i animatorów środowisk ludzi dorosłych Włoskiej Akcji Katolickiej, którzy obradowali w Rzymie nad tematem: ''Nasze zaangażowanie w Kościele w dzisiejszym społeczeństwie''. W przemówieniu Papież wskazał najpierw na aktualne zagrożenia wiary, prawdy i etyki chrześcijańskiej, a następnie omówił [[współodpowiedzialność]] świeckich wraz z duchowieństwem za obronę wiary i obyczajów. Zwłaszcza ludziom starszym – członkom Akcji Katolickiej – przypada w udziale ta zwiększona współodpowiedzialność. Przede wszystkim powinna się ona wyrażać w dawaniu osobistego świadectwa, a następnie w gorliwym apostolacie na terenie rodziny oraz w działalności zawodowej i społecznej. Członkowie Akcji Katolickiej powinni zawsze działać ''„w zjednoczeniu na wzór żywego organizmu”'' i zawsze pozostawać w ścisłej łączności z hierarchią – jak mówi Sobór <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 20</ref>.<br />
<br />
W tym samym roku Jan Paweł II wypowiedział swoje najbardziej wnikliwe i kompleksowo ujęte wskazania dotyczące roli i zadań Akcji Katolickiej. Według Papieża, aby Akcja Katolicka mogła podjąć określone zadania i odegrać właściwą rolę w ewangelizacyjnej misji Kościoła, powinna spełnić takie warunki i zarazem kryteria: a) dawanie pierwszeństwa powszechnemu powołaniu do świętości; jest to bowiem podstawowy warunek owocności działania Akcji Katolickiej; b) pełne przylgnięcie do prawd wiary katolickiej w jej integralności, które wyraża się w tym, że przyjęcie i przepowiadanie chrześcijańskiej prawdy odbywa się zgodnie z jej autentyczną interpretacją przez Nauczycielski Urząd Kościoła; c) dawanie świadectwa stałej i płynącej z przekonania komunii z Papieżem, jako widzialnym centrum jedności powszechnego Kościoła, i z biskupem, jako widzialnym źródłem i fundamentem jedności Kościoła partykularnego; d) obrona [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]] i praw rodziny oraz nienaruszalności prawa do życia od jego [[embrion ludzki|poczęcia]] aż do naturalnej [[śmierć|śmierci]].<br />
<br />
Są to bez wątpienia wielkie wymagania postawione Akcji Katolickiej, ale są one konieczne – zdaniem Papieża – by mogła ona bezpiecznie wraz z całym Kościołem wkroczyć w trzecie tysiąclecie chrześcijaństwa.<br />
<br />
Na VIII Krajowym Zebraniu Włoskiej Akcji Katolickiej (1992) Papież dokonał swoistego i całościowego podsumowania swoich dotychczasowych wskazań. Przypomniał, że priorytetowym i stałym zadaniem Akcji Katolickiej jest głoszenie Dobrej Nowiny o Chrystusie ukrzyżowanym, umarłym i zmartwychwstałym. Od tego zależy odnowa i zbawienie świata. Aby jednak Akcja Katolicka mogła sprostać temu zadaniu, powinna pozostać wierna swojemu charyzmatowi, którym jest „bezpośrednia współpraca z pasterzami pod tchnieniem Ducha Świętego”.<br />
<br />
Akcja Katolicka według Jana Pawła II powinna się stawać ''„autentyczną szkołą ewangelizacji, ugruntowaną na słuchaniu Słowa Bożego i katechizacji, wtedy stanie się zdolna do ewangelizowania tych, którzy oddalili się od wiary i praktyki życia chrześcijańskiego”'' <ref>Insegnamenti di Giovanni Paolo II, 1992 I, 1166</ref>. W ten sposób postępując, Akcja Katolicka będzie się stawać coraz bardziej czytelnym i widzialnym znakiem oraz zwierciadłem ukazującym wszystkim ludziom prawdziwą twarz Kościoła jako „tajemnicy, komunii i misji”.<br />
<br />
Omawiając promocję laikatu w perspektywie [[znaki czasu|nowych czasów]], Jan Paweł II upatruje w tym „wielką nadzieję” dla Kościoła na nadchodzącą przyszłość: ''„Historyczne doświadczenie oraz pogłębienie doktrynalne Akcji Katolickiej przygotowały nowe zastępy członków, otworzyły nowe perspektywy, rozpaliły nowe płomienie. Hierarchia sprzyjała coraz bardziej działalności laikatu, a Pius XII wielokrotnie wzywał do swoistej »mobilizacji apostolskiej«”'' <ref>''Wierzę w Kościół'', Watykan 1996</ref>.<br />
<br />
W słowie zamykającym wielki cykl katechez o ludziach świeckich Jan Paweł II ukazuje taką wizję ich roli w Kościele: ''„Świeccy chrześcijanie coraz czynniej uczestniczą w misyjnym wysiłku Kościoła. Na ich ofiarnym udziale opierają się w znacznej mierze perspektywy głoszenia Ewangelii w dzisiejszym świecie. W świeckich objawia się w całym swym blasku oblicze Ludu Bożego wędrującego po drogach zbawienia, który stara się ukazywać braciom światło Ewangelii i sprawiać, by Chrystus żył w ich umysłach i sercach. Jesteśmy pewni, że Duch Święty, który zainspirował duchowość i posłannictwo świeckich w dzisiejszym Kościele, nadal będzie działał dla większego dobra Kościoła w przyszłości i po wszystkie czasy”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12-14<br />
* Laborem exercens. Powołany do pracy. Komentarz, red. ks. J. Krucina, Wrocław 1983<br />
* Laborem exercens. Tekst i komentarze, red. J. Gałkowski, Lublin 1986<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* F.J. Mazurek, Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła (od Papieża Leona XIII do Papieża Jana Pawła II), Lublin 1991<br />
* Praca nad pracą. Kongres Pracy we Wrocławiu, zbiór referatów, Wrocław 1996<br />
* Pracownik – właścicielem, red. Katechezy o Kościele. Ludwiniak, Lublin–Paryż 1989<br />
* J. Wratny, Prawo partycypacji pracowników w encyklice „Laborem exercens”, „Chrześcijanin w Świecie” 1985, 8<br />
* Tenże, Partycypacja pracownicza. Studium zagadnienia w warunkach transformacji gospodarczej, Warszawa 2002<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>«Patrzenie w przyszłość z odwagą» to postawa, która nie jest owocem wyboru, lecz rodzi ją i konkretyzuje pamięć o bezcennym darze, jakim jest Akcja Katolicka od początku swego istnienia. Powstała z «opatrznościowego natchnienia», zgodnie ze słowami mojego poprzednika, świętej pamięci papieża Piusa XI, była jednoczącą, konstruktywną i dynamiczną siłą współczesnego procesu «umacniania roli ludzi świeckich», potwierdzonego na Soborze Watykańskim II. Dzięki temu pokolenia wiernych dojrzewały w swym powołaniu na drodze chrześcijańskiej formacji, która pomagała im uświadomić sobie w pełni osobistą odpowiedzialność za budowanie Kościoła i działać z apostolskim zapałem we wszystkich środowiskach życia.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1321/pkt/0/pos/2/haslo/Akcja+Katolicka ''Jesteście cennym darem dla Kościoła'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wśród różnych form apostolstwa świeckich, które pozostają w szczególnej relacji do hierarchii, Ojcowie synodalni wyszczególnili przede wszystkim ruchy i stowarzyszenia Akcji Katolickiej, w której „świeccy drogą wolnego wyboru zrzeszają się w formie organicznej i trwałej struktury, aby pod działaniem Ducha Świętego, w łączności z biskupem i z kapłanami, służyć wiernie i aktywnie, zgodnie ze specyfiką własnego powołania i przy użyciu stosownych metod, rozwojowi całej chrześcijańskiej wspólnoty, realizacji duszpasterskich przedsięwzięć i ożywianiu duchem Ewangelii wszystkich dziedzin życia”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387/pkt/29/pos/144/haslo/Akcja+Katolicka ''Christifideles Laici, 29'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wyrażając moje ogromne uznanie dla życia i działania różnych apostolskich stowarzyszeń i organizacji, a szczególnie Akcji Katolickiej — równocześnie pragnę wraz z Ojcami synodalnymi podkreślić istotny wkład, jaki w komunii z innymi środowiskami kościelnymi, a nigdy w izolacji, mogą wnieść nowe ruchy i nowe wspólnoty kościelne. Te ostatnie bowiem «pomagają chrześcijanom żyć bardziej radykalnie według Ewangelii; są kolebką różnorodnych powołań i rodzą nowe formy konsekracji; rozwijają przede wszystkim powołanie osób świeckich i pozwalają mu wyrażać się w różnych środowiskach życia; sprzyjają świętości ludu; mogą nieść Dobrą Nowinę i napomnienie tym, którzy w inny sposób nie spotkaliby się z Kościołem. Często wspierają wysiłki ekumeniczne i otwierają drogi dialogu międzyreligijnego; stanowią środek zaradczy na rozprzestrzenianie się sekt; są ogromną pomocą w szerzeniu w Kościele ożywienia i radości».</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/386/pkt/13/pos/31/haslo/Akcja+Katolicka ''Ecclesia in Europa, 13'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/31 "Akcja Katolicka"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Akcja_Katolicka&diff=6904Akcja Katolicka2014-05-20T18:53:37Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: Grzegorz Goździewicz<br />
<br />
<br />
'''AKCJA KATOLICKA''' – w najbardziej podstawowym i ogólnym znaczeniu to katolicki front [[praca|pracy]] <ref>por. A. Bertram, W służbie ideałów Akcji Katolickiej, Poznań 1932</ref>, praca dla Ewangelii. <br />
<br />
Główni twórcy Akcji Katolickiej dopatrywali się jej genezy już w starożytności chrześcijańskiej, we [[wspólnota|wspólnocie]] apostolskiej. Następnie idea ta poprzez średniowieczne zakony, uniwersytety, cechy rzemiosł i pobożne banki została przeniesiona do bractw, instytucji dobroczynnych i katolickich związków. <br />
<br />
Również przegląd historii Kościoła pozwala dopatrzyć się aktywności katolików [świeccy|świeckich]] na miarę ich czasów. Bezpośrednio początków organizacyjnych Akcji Katolickiej trzeba szukać w działalności od połowy XIX wieku stowarzyszeń katolickich w Belgii, Szwajcarii, Niemczech, we Francji i Włoszech. Pontyfikaty papieży: [[Pius IX|Piusa IX]], [[Leona XIII|Leona XIII]], św. Piusa X i [[Pius XI|Piusa XI]], nabrzmiałe problemami społecznymi, znajdowały rozwiązanie w powstaniu organizacji katolickiej o zasięgu ogólnokościelnym. Warto zwrócić uwagę na ewolucję nauczania papieży na temat apostolstwa ludzi świeckich. Pius IX, zalecając w połowie XIX stulecia organizowanie ruchu katolickiego, kładł nacisk na apologetyczno-polityczne zadania świeckich. Stowarzyszenia katolickie za główny cel stawiały sobie obronę katolików i Kościoła, pozostawiając na dalszym planie [[apostolstwo]]. Już za Leona XIII nastąpiło rozszerzenie zadań apostolskich ludzi świeckich, którym poza obroną Kościoła powierzono urzeczywistnianie zasad chrześcijańskich w życiu publicznym.<br />
<br />
== Historia Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
Terminu „Akcja Katolicka” po raz pierwszy użył Pius X w ''Motu Proprio'' (18.12.1903), a następnie w encyklice ''Il fermo proposito'' (11.11.1915). Natomiast zatwierdzenie statutów włoskiej Akcji Katolickiej nastąpiło 24.03.1906. Nowy ustrój tworzyły cztery organizacje ogólnokrajowe: Zjednoczenie Ludowe, Zjednoczenie Ekonomiczno-Społeczne, Katolickie Zjednoczenie Wyborcze i Towarzystwo Włoskiej Młodzieży Katolickiej. [[Pius X]] zainspirował w ten sposób powstawanie różnorodnych organizacji laikatu i dawał im praktyczne wskazania do działania.<br />
<br />
Nowe statuty organizacyjne Akcji Katolickiej zostały zatwierdzone 02.10.1923 i obejmowały podwójny schemat: Centralę Krajową Akcji Katolickiej, Centrale Diecezjalne i Parafialne Komitety. Powołano też sześć organizacji ogólnokrajowych: związki [[mężczyzna|mężczyzn]], młodzieży męskiej i studentów oraz związki [[kobiety|kobiet]], młodzieży żeńskiej i studentek. Następną korektę w statutach włoskiej Akcji Katolickiej wydano 30.12.1931, gdy Stolica Apostolska zatwierdziła ''Statut Włoskiej Akcji Katolickiej'' przystosowany do najnowszych układów.<br />
<br />
Za faktycznego ojca Akcji Katolickiej uważany jest papież Pius XI, zwany „Papieżem Akcji Katolickiej”. To właśnie jego encyklika ''Ubi arcano Dei'' (23.12.1922) oraz list ''Quae nobis'' (13.11.1928) adresowany do kard. A. Bertrama dały formalny początek Akcji Katolickiej, jej narodzinom i [[rozwój|rozwojowi]] w różnych krajach. Akcja Katolicka w jego ujęciu „jest udziałem świeckich w apostolstwie hierarchicznym Kościoła katolickiego dla obrony zasad religijnych i [[moralność|moralnych]] oraz dla rozwoju pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii kościelnej, niezależnie i ponad wszystkie partie polityczne, celem odnowienia życia katolickiego w [[Rodzina|rodzinie]] i społeczeństwie” <ref>Pius XI, List do P. Stembergh Engeringh, przewodniczącej Międzynarodowej Unii Kobiet Katolickich, 30.07.1928</ref>. Podmiotem działania Akcji Katolickiej miały być organizacje, przedmiotem zaś kształtowanie życia ludzkiego według zasad wiary. Najpierw miało to nastąpić u chrześcijan, a za ich pośrednictwem u [[wiara|niewierzących]]. Środki działania powinny być dostosowane do sytuacji i możliwości ludzkich, metodę zaś wyznacza podporządkowanie się hierarchii i poczucie osobistej odpowiedzialności każdego z członków. Następcy Piusa XI przywiązywali mniejszą wagę do form organizacyjnych apostolstwa, a Akcję Katolicką pojmowali raczej jako ruch. W Polsce powstawanie Akcji Katolickiej wiązano z [[apostolat społeczny|akcją społeczną]]. Już w czasie zaborów biskupi zachęcali księży do prowadzenia akcji społecznej, mającej na celu pomoc [[ubóstwo|najbardziej potrzebującym]]. Powstawały liczne bractwa, organizacje i [[stowarzyszenia]], które łączono w związki diecezjalne.<br />
<br />
Akcja Katolicka tworzyła elita katolicka i rzesze członków. Elita rekrutowała się zazwyczaj z duchowieństwa, ziemiaństwa, przemysłowców, a masy członkowskie ze środowiska chłopskiego, mieszczańskiego i w niewielkim stopniu ze środowiska robotniczego. Znaczny wpływ na działalność Akcji Katolickiej miała arystokracja i ziemiaństwo. Ziemiaństwo piastowało różne urzędy w Naczelnym Instytucie Akcji Katolickiej i Diecezjalnych Instytucjach Akcji Katolickiej. Najliczniejszą grupę w stowarzyszeniach młodzieżowych Akcji Katolickich stanowiła młodzież chłopska. Akcja Katolicka w znacznym stopniu przyczyniała się do kształcenia tej młodzieży na uniwersytetach ludowych oraz przez różne formy przysposobienia rolniczego. Najmniej licznie reprezentowana była młodzież inteligencka, gdyż jej działalność skupiała się we własnych organizacjach. Akcja Katolicka włączyła się w dziedzinie wykształcenia religijnego we współpracę w organizowaniu instytutów wyższej kultury religijnej. W II Rzeczypospolitej w ciągu niespełna 10 lat swej działalności Akcja Katolicka stała się silnym ruchem, skupiającym elity inteligencji katolickiej, jak i licznych przedstawicieli środowisk rzemieślniczych i chłopskich. Tuż przed wybuchem II wojny światowej liczyła około 750 tys. członków, a samo stowarzyszenie zajęło znaczące miejsce w życiu społecznym ówczesnej Polski. W czasie działań wojennych działalność Akcji Katolickiej była niemożliwa. Po zakończeniu wojny Akcja Katolicka w Polsce nie została reaktywowana.<br />
<br />
Podczas obrad [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]] Ojcowie Soborowi podawali w wątpliwość sens nazwy „Akcja Katolicka”, ponieważ używano jej w różnych znaczeniach. Oznaczała mianowicie bądź Akcję Katolicką „jednolitą”, bądź Akcję Katolicką „generalną” i „wyspecjalizowaną”, lub też miała znaczenie organizacji „federacyjnej”, albo była używana zamiennie na oznaczenie ogólnie apostolstwa świeckich. Z dyskusji dotyczących tych niejednoznaczności wyłoniła się na Soborze wreszcie definicja zawarta w Dekrecie o apostolstwie świeckich <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 20</ref>.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
Po wielkich wydarzeniach historycznych roku 1989, czyli upadku „żelaznej kurtyny”, demokratycznych rewolucjach w rządzonych przez [[komunizm|komunistów]] państwach Europy Wschodniej, które zmieniły oblicze Polski, Europy i świata, nastąpiło historyczne spotkanie polskich biskupów z Ojcem Świętym, podczas wizyty ''ad limina Apostolorum'' (12.01.1993). Jan Paweł II zwrócił wówczas uwagę na problem [[Nowa ewangelizacja|nowej ewangelizacji]], której domaga się współczesny świat: ''„Po latach zniewolenia przez system totalitarny Polska odzyskała suwerenność i [[wolność]]. Otworzył się niewątpliwie jakiś nowy etap w historii naszej Ojczyzny” <ref>Przemówienie do Biskupów Polskich</ref>. Papież postawił przed Kościołem polskim nowe zadania i nowe wyzwania na polu ewangelizacji. Zwracając się do biskupów w Polsce, podkreślał fakt, że wielką pomocą w prowadzeniu ewangelizacji są ludzie świeccy. Jednak do tego dzieła trzeba ludzi dobrze przygotować przez odpowiednią formację. Według Papieża: „Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie, bardziej bezpośrednio, współpracują z hierarchią kościelną w realizacji ogólnego celu apostolskiego” <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
To gorące pragnienie Ojca Świętego przybrało niedługo realne kształty, gdy obradująca w dniach 01-02.05.1995 roku 276 Konferencja Plenarna Episkopatu Polski powołała do istnienia Akcję Katolicką w Polsce. W roku 1996 w całym kraju zaczęły – z różną intensywnością – powstawać diecezjalne instytuty i parafialne oddziały Akcji Katolickich. W tym też roku Episkopat Polski zatwierdził ''Statut Akcji Katolickiej w Polsce''. Według niego: ''„Akcja Katolicka jest stowarzyszeniem katolików świeckich, którzy w zorganizowanej formie, bardziej bezpośrednio, współpracują z hierarchią kościelną w realizacji ogólnego celu apostolskiego Kościoła”.'' Ukoronowaniem podjętych działań były wybory statutowych [[władza|władz]] krajowych stowarzyszenia. Przeprowadzono je w Częstochowie podczas spotkania delegatów instytutów diecezjalnych (20-21.11.1998), w wigilię święta Chrystusa Króla Wszechświata. Delegaci wybrali dziewięcioosobowy zarząd oraz trzech kandydatów na prezesa stowarzyszenia. Po tygodniu Prymas Polski, kard. Józef Glemp, desygnował na tę funkcję Halinę Szydełko z diecezji rzeszowskiej. W ten sposób, zgodnie z życzeniem ks. bpa Piotra Jareckiego – Krajowego Asystenta Kościelnego Akcji Katolickiej, pod którego duszpasterską opieką stowarzyszenie kształtowało swoją osobowość od czasu reaktywowania – świeccy przejęli ciężar obowiązków związanych z organizowaniem i działalnością stowarzyszenia.<br />
<br />
23-25.11.2001 w Poznaniu odbył się I Krajowy Kongres Akcji Katolickiej. Poprzedziły go staranne przygotowania. Diecezjalne instytuty Akcji Katolickiej organizowały wcześniej międzydiecezjalne konferencje.<br />
<br />
Ojciec Święty wiele razy wypowiadał się na temat Akcji Katolickiej. Już w pierwszym roku swego pontyfikatu nakreślił wielką panoramę jej obowiązków i zadań w ówczesnej sytuacji kościelnej. Okazał najpierw wdzięczność za wzrost powołań kapłańskich i zakonnych w środowisku Akcji Katolickiej, a następnie wyraził [[nadzieja|nadzieję]], że ''Akcja Katolicka będzie nadal nieść swoją „bezpośrednią pomoc hierarchii poprzez uczestniczenie w jej apostolskich troskach. Dlatego ja – jako Namiestnik Chrystusa, ściskając rękę każdemu z sześciuset pięćdziesięciu tysięcy zapisanych (członków), mówię: Odwagi, bądź silny i wielkoduszny! Liczę na Ciebie! Przynoś zaszczyt Chrystusowi, Kościołowi i Papieżowi”'' <ref>Przemówienie do reprezentantów Włoskiej Akcji Katolickiej, 30.12.1978</ref>. W tym samym przemówieniu – mając na uwadze charakterystyczny dla ustroju demokratycznego [[pluralizm|pluralizm]] światopoglądowy – zalecił członkom Włoskiej Akcji Katolickiej pielęgnowanie takich wartości jak: a) „Przede wszystkim miejcie poszanowanie [[prawda|prawdy]]”. Oczywiście, chodzi tu głównie o prawdę [[wiara|wiary]]; b) „Na drugim miejscu starajcie się o [[świętość]]”. Chodzi tu o autentyczność chrześcijańskiego świadectwa; c) „Wreszcie szerzcie coraz bardziej radość przyjaźni”.<br />
<br />
W dwa lata później, przemawiając do uczestników Krajowego Zebrania Włoskiej Akcji Katolickiej, Papież przestrzegał przed niebezpieczeństwami zagrażającymi Kościołowi ze strony „kultury [[konsumizm|konsumizmu]]”, a równocześnie ukazywał ideały chrześcijańskiej antropologii oraz służby człowiekowi, który jest „drogą Kościoła”, ukazaną w encyklice ''Redemptor hominis''.<br />
<br />
Przyjmując członków Akcji Katolickiej z diecezji Rzymu (1987) i nawiązując do tematu obrad: ''Świeckość a służebność'', Papież wskazał najpierw na źródło apostolskiego zaangażowania, jakim jest [[chrzest]]. Z chrztu wynikają wszystkie obowiązki i uprawnienia świeckich w zakresie ich kościelnej misji. Potrzebne jest także odnowienie w sobie poczucia [[„Communio Personarum”|komunijnej wspólnoty]], którą stanowi Kościół. Z poczucia komunijnej więzi z Kościołem i w Kościele rodzi się świadomość odpowiedzialności za jego zbawcze posłannictwo. Aby takie poczucie komunijnej więzi mogło zaistnieć, konieczna jest należyta formacja członków. A w ramach tejże formacji niezbędne są [[modlitwa]] i studium dla umocnienia własnych przekonań religijnych. Dla owocnej działalności niezbędne jest również [[wychowanie|wychowywanie]] członków Akcji Katolickiej w duchu ofiarności. Chrześcijańskie zbawienie bowiem wiąże się z ofiarą krzyża Chrystusa. Papież dodał, że ofiarna działalność Akcji Katolickiej ma obejmować – zgodnie z postanowieniami ''Statutu'' – także całą sferę spraw doczesnych, poczynając od rodziny jako „domowego Kościoła”, poprzez szkołę, a dalej – przez pracę zawodową, przez zagospodarowanie czasu wolnego, aż po [[media – etyka mediów|środki społecznego przekazu]], które odgrywają tak wielką rolę we współczesnym życiu ludzkim. ''„Nie wolno zaniedbywać żadnego z tych talentów, które Bóg wam powierzył do wykorzystania. Akcja Katolicka potrzebuje dziś ofiarnych ludzi umiejących działać zdecydowanie i radośnie dla Królestwa Bożego”''.<br />
<br />
W 1989 roku Papież przyjął 2 tys. kierowników i animatorów środowisk ludzi dorosłych Włoskiej Akcji Katolickiej, którzy obradowali w Rzymie nad tematem: ''Nasze zaangażowanie w Kościele w dzisiejszym społeczeństwie''. W przemówieniu Papież wskazał najpierw na aktualne zagrożenia wiary, prawdy i etyki chrześcijańskiej, a następnie omówił [[współodpowiedzialność]] świeckich wraz z duchowieństwem za obronę wiary i obyczajów. Zwłaszcza ludziom starszym – członkom Akcji Katolickiej – przypada w udziale ta zwiększona współodpowiedzialność. Przede wszystkim powinna się ona wyrażać w dawaniu osobistego świadectwa, a następnie w gorliwym apostolacie na terenie rodziny oraz w działalności zawodowej i społecznej. Członkowie Akcji Katolickiej powinni zawsze działać ''„w zjednoczeniu na wzór żywego organizmu”'' i zawsze pozostawać w ścisłej łączności z hierarchią – jak mówi Sobór <ref>Apostolicam actuositatem – Dekret o apostolstwie świeckich 20</ref>.<br />
<br />
W tym samym roku Jan Paweł II wypowiedział swoje najbardziej wnikliwe i kompleksowo ujęte wskazania dotyczące roli i zadań Akcji Katolickiej. Według Papieża, aby Akcja Katolicka mogła podjąć określone zadania i odegrać właściwą rolę w ewangelizacyjnej misji Kościoła, powinna spełnić takie warunki i zarazem kryteria: a) dawanie pierwszeństwa powszechnemu powołaniu do świętości; jest to bowiem podstawowy warunek owocności działania Akcji Katolickiej; b) pełne przylgnięcie do prawd wiary katolickiej w jej integralności, które wyraża się w tym, że przyjęcie i przepowiadanie chrześcijańskiej prawdy odbywa się zgodnie z jej autentyczną interpretacją przez Nauczycielski Urząd Kościoła; c) dawanie świadectwa stałej i płynącej z przekonania komunii z Papieżem, jako widzialnym centrum jedności powszechnego Kościoła, i z biskupem, jako widzialnym źródłem i fundamentem jedności Kościoła partykularnego; d) obrona [[godność osoby ludzkiej|godności osoby ludzkiej]] i praw rodziny oraz nienaruszalności prawa do życia od jego [[embrion ludzki|poczęcia]] aż do naturalnej [[śmierć|śmierci]].<br />
<br />
Są to bez wątpienia wielkie wymagania postawione Akcji Katolickiej, ale są one konieczne – zdaniem Papieża – by mogła ona bezpiecznie wraz z całym Kościołem wkroczyć w trzecie tysiąclecie chrześcijaństwa.<br />
<br />
Na VIII Krajowym Zebraniu Włoskiej Akcji Katolickiej (1992) Papież dokonał swoistego i całościowego podsumowania swoich dotychczasowych wskazań. Przypomniał, że priorytetowym i stałym zadaniem Akcji Katolickiej jest głoszenie Dobrej Nowiny o Chrystusie ukrzyżowanym, umarłym i zmartwychwstałym. Od tego zależy odnowa i zbawienie świata. Aby jednak Akcja Katolicka mogła sprostać temu zadaniu, powinna pozostać wierna swojemu charyzmatowi, którym jest „bezpośrednia współpraca z pasterzami pod tchnieniem Ducha Świętego”.<br />
<br />
Akcja Katolicka według Jana Pawła II powinna się stawać ''„autentyczną szkołą ewangelizacji, ugruntowaną na słuchaniu Słowa Bożego i katechizacji, wtedy stanie się zdolna do ewangelizowania tych, którzy oddalili się od wiary i praktyki życia chrześcijańskiego”'' <ref>Insegnamenti di Giovanni Paolo II, 1992 I, 1166</ref>. W ten sposób postępując, Akcja Katolicka będzie się stawać coraz bardziej czytelnym i widzialnym znakiem oraz zwierciadłem ukazującym wszystkim ludziom prawdziwą twarz Kościoła jako „tajemnicy, komunii i misji”.<br />
<br />
Omawiając promocję laikatu w perspektywie [[znaki czasu|nowych czasów]], Jan Paweł II upatruje w tym „wielką nadzieję” dla Kościoła na nadchodzącą przyszłość: ''„Historyczne doświadczenie oraz pogłębienie doktrynalne Akcji Katolickiej przygotowały nowe zastępy członków, otworzyły nowe perspektywy, rozpaliły nowe płomienie. Hierarchia sprzyjała coraz bardziej działalności laikatu, a Pius XII wielokrotnie wzywał do swoistej »mobilizacji apostolskiej«”'' <ref>''Wierzę w Kościół'', Watykan 1996</ref>.<br />
<br />
W słowie zamykającym wielki cykl katechez o ludziach świeckich Jan Paweł II ukazuje taką wizję ich roli w Kościele: ''„Świeccy chrześcijanie coraz czynniej uczestniczą w misyjnym wysiłku Kościoła. Na ich ofiarnym udziale opierają się w znacznej mierze perspektywy głoszenia Ewangelii w dzisiejszym świecie. W świeckich objawia się w całym swym blasku oblicze Ludu Bożego wędrującego po drogach zbawienia, który stara się ukazywać braciom światło Ewangelii i sprawiać, by Chrystus żył w ich umysłach i sercach. Jesteśmy pewni, że Duch Święty, który zainspirował duchowość i posłannictwo świeckich w dzisiejszym Kościele, nadal będzie działał dla większego dobra Kościoła w przyszłości i po wszystkie czasy”'' <ref>tamże</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 12-14<br />
* Laborem exercens. Powołany do pracy. Komentarz, red. ks. J. Krucina, Wrocław 1983<br />
* Laborem exercens. Tekst i komentarze, red. J. Gałkowski, Lublin 1986<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* F.J. Mazurek, Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła (od Papieża Leona XIII do Papieża Jana Pawła II), Lublin 1991<br />
* Praca nad pracą. Kongres Pracy we Wrocławiu, zbiór referatów, Wrocław 1996<br />
* Pracownik – właścicielem, red. Katechezy o Kościele. Ludwiniak, Lublin–Paryż 1989<br />
* J. Wratny, Prawo partycypacji pracowników w encyklice „Laborem exercens”, „Chrześcijanin w Świecie” 1985, 8<br />
* Tenże, Partycypacja pracownicza. Studium zagadnienia w warunkach transformacji gospodarczej, Warszawa 2002<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o Akcji Katolickiej ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>«Patrzenie w przyszłość z odwagą» to postawa, która nie jest owocem wyboru, lecz rodzi ją i konkretyzuje pamięć o bezcennym darze, jakim jest Akcja Katolicka od początku swego istnienia. Powstała z «opatrznościowego natchnienia», zgodnie ze słowami mojego poprzednika, świętej pamięci papieża Piusa XI, była jednoczącą, konstruktywną i dynamiczną siłą współczesnego procesu «umacniania roli ludzi świeckich», potwierdzonego na Soborze Watykańskim II. Dzięki temu pokolenia wiernych dojrzewały w swym powołaniu na drodze chrześcijańskiej formacji, która pomagała im uświadomić sobie w pełni osobistą odpowiedzialność za budowanie Kościoła i działać z apostolskim zapałem we wszystkich środowiskach życia.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1321/pkt/0/pos/2/haslo/Akcja+Katolicka ''Jesteście cennym darem dla Kościoła'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wśród różnych form apostolstwa świeckich, które pozostają w szczególnej relacji do hierarchii, Ojcowie synodalni wyszczególnili przede wszystkim ruchy i stowarzyszenia Akcji Katolickiej, w której „świeccy drogą wolnego wyboru zrzeszają się w formie organicznej i trwałej struktury, aby pod działaniem Ducha Świętego, w łączności z biskupem i z kapłanami, służyć wiernie i aktywnie, zgodnie ze specyfiką własnego powołania i przy użyciu stosownych metod, rozwojowi całej chrześcijańskiej wspólnoty, realizacji duszpasterskich przedsięwzięć i ożywianiu duchem Ewangelii wszystkich dziedzin życia”.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387/pkt/29/pos/144/haslo/Akcja+Katolicka ''Christifideles Laici, 29'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wyrażając moje ogromne uznanie dla życia i działania różnych apostolskich stowarzyszeń i organizacji, a szczególnie Akcji Katolickiej — równocześnie pragnę wraz z Ojcami synodalnymi podkreślić istotny wkład, jaki w komunii z innymi środowiskami kościelnymi, a nigdy w izolacji, mogą wnieść nowe ruchy i nowe wspólnoty kościelne. Te ostatnie bowiem «pomagają chrześcijanom żyć bardziej radykalnie według Ewangelii; są kolebką różnorodnych powołań i rodzą nowe formy konsekracji; rozwijają przede wszystkim powołanie osób świeckich i pozwalają mu wyrażać się w różnych środowiskach życia; sprzyjają świętości ludu; mogą nieść Dobrą Nowinę i napomnienie tym, którzy w inny sposób nie spotkaliby się z Kościołem. Często wspierają wysiłki ekumeniczne i otwierają drogi dialogu międzyreligijnego; stanowią środek zaradczy na rozprzestrzenianie się sekt; są ogromną pomocą w szerzeniu w Kościele ożywienia i radości».</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/386/pkt/13/pos/31/haslo/Akcja+Katolicka ''Ecclesia in Europa, 13'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/31 "Akcja Katolicka"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie społeczne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Has%C5%82a_POLWEN_ENS&diff=6903Hasła POLWEN ENS2014-05-20T18:53:28Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div>[[Hasła POLWEN ENM]] [[Hasła POLWEN]] '''Hasła POLWEN ENS'''<br />
<br />
<br />
== Hasła Patryka Wasiuka ==<br />
* [[Akcja Katolicka]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Mi%C5%82osierdzie&diff=6461Miłosierdzie2014-04-22T19:29:28Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Janusz NAGÓRNY <br />
<br />
<br />
'''Miłosierdzie''' – (''łac. „misericordia”'') − nade wszystko przymiot Boga; [[miłość]] Boga do człowieka, niosąca zbawienie. Kiedy wierna i nieodwołalna miłość Boga zderza się z [[wierność|niewiernością]], z [[grzech|grzechem]] człowieka, przybiera charakter miłosierdzia. ''Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia'' (Ef 2,4-5). Jan Paweł II – mówiąc o Bogu objawiającym się jako Miłosierdzie – ujmuje to zwięźle: ''Miłość, która dźwiga, podnosi z upadku, zaprasza do ufności'' <ref>Jan Paweł II. ''Przekroczyć próg nadziei''. s. 40</ref>. Miłosierdzie jest istotnym wymiarem miłości, jest odpowiedzią pełną miłości w zetknięciu się ze złem duchowym i materialnym. Pełnia tej miłości objawiła się w Jezusie Chrystusie – w Jego ofierze krzyża. <br />
<br />
<br />
== Nauka Starego i Nowego Testamentu nt. miłosierdzia ==<br />
<br />
Stary Testament ukazuje, że Bóg wybrał sobie i ukształtował lud, by objawić swój plan miłości. Chcąc go wypełnić, Bóg nieustannie potwierdzał swoją wierność i gotowość [[pojednanie|przebaczania]]. Imię Boże wyraża Jego wierność pomimo niewierności ludzkiego grzechu <ref>por. [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 211</ref>. Miłosierdzie Boga jest dopełnieniem Jego [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]. Jak pisze Jan Paweł II, ''już Stary Testament uczy, że aczkolwiek sprawiedliwość jest prawdziwą [[cnoty|cnotą]] u człowieka, u Boga zaś oznacza transcendentną Jego doskonałość, to jednak miłość jest od niej „większa”. Jest większa w tym znaczeniu, że jest pierwsza i bardziej podstawowa. Miłość niejako warunkuje sprawiedliwość, a sprawiedliwość ostatecznie służy miłości. Ów prymat, pierwszeństwo miłości w stosunku do sprawiedliwości (co jest rysem znamiennym całego Objawienia), ujawnia się właśnie poprzez miłosierdzie. Było to do tego stopnia oczywiste dla Psalmistów i Proroków, że sam termin sprawiedliwość oznacza u nich zbawienie dokonane przez Boga i Jego miłosierdzie (por. Ps 40,11; 98,2n; Iz 45,21; 51,5.8; 56,1). Miłosierdzie różni się od sprawiedliwości, a jednak się jej nie sprzeciwia'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 4</ref>.<br />
<br />
Naukę Starego Testamentu przejmuje i dopełnia Nowy Testament. Bóg-Człowiek bierze na siebie grzech świata (por. J 1,29), albowiem przyszedł, aby przebaczać i zbawiać (por. Łk 19,10). Jezus Chrystus, objawiając miłosiernego Ojca, potwierdza, że Bóg jest przede wszystkim Bogiem zbawiającej miłości, która znajduje swój wyraz w przebaczeniu. W Chrystusie tajemnica nieskończonego miłosierdzia Bożego względem człowieka zdolna jest sięgnąć aż do ukrytych korzeni jego nieprawości, aby skierować go ku [[nawrócenie|nawróceniu]], aby go odkupić i skłonić do pojednania <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 20</ref>. Tajemnicę tę wyraża przypowieść o synu marnotrawnym (Łk 15,11-32), choć w tekście nie pojawia się termin „miłosierdzie”. Pozwala ona zrozumieć, że ''miłość staje się miłosierdziem wówczas, gdy wypada jej przekroczyć ścisłą miarę sprawiedliwości, ścisłą, a czasem nazbyt wąską'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 5</ref>. Nowy Testament potwierdza, że dar miłosierdzia został powierzony apostołom, którzy obdarowani Duchem Świętym, otrzymali moc odpuszczania grzechów (J 20,22-23). Pismo Święte wielokrotnie ukazuje, że człowiek doświadczający miłosierdzia Boga, powinien sam stawać się miłosierny; winien naśladować miłosierdzie Ojca (por. Łk 6,36). Postawa miłosierdzia warunkuje dar Bożego miłosierdzia: ''Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią'' (Mt 5,7). Kościół od początku głosi Boże miłosierdzie jako źródło zbawienia i rękojmię [[nadzieja|nadziei]]. Głoszenie tego orędzia wydaje się szczególnie ważne dla dzisiejszego świata.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. miłosierdzia ==<br />
<br />
1. O potrzebie głoszenia miłosierdzia współczesnemu światu przekonany jest Jan Paweł II. Dawał temu wielokrotnie wyraz. Choćby przez ogłoszenie encykliki [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''], przez beatyfikację i kanonizację s. Faustyny, a tym samym uznanie jej przesłania o Jezusie Miłosiernym, przez uroczysty akt zawierzenia świata Bożemu miłosierdziu <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Papież stwierdza, że orędzie miłosierdzia Bożego było mu zawsze „bliskie i drogie”, gdyż w trudnych latach drugiej wojny światowej ''było ono szczególnym oparciem i niewyczerpanym źródłem nadziei'' także dla niego samego, dlatego „zabrał” je ze sobą na Stolicę Piotrową; niejako kształtuje ono obraz jego pontyfikatu. Jan Paweł II dziękuje też Opatrzności Bożej, że dane mu było osobiście przyczynić się do wypełnienia woli Chrystusa przez ustanowienie święta Miłosierdzia Bożego <ref>Przemówienie „Nieustannie błagajmy o miłosierdzie Boże”, Kraków-Łagiewniki, 7.06.1997</ref>.<br />
<br />
Papież jest przekonany, ''że nic tak nie jest potrzebne człowiekowi, jak miłosierdzie Boże'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 7.06.1997; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 15</ref>, ''że nie ma dla człowieka innego źródła nadziei, jak miłosierdzie Boga'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 7.08.2002</ref>. Obraz współczesnego świata przedstawia głębokie cienie i zachwianie równowagi <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 10</ref>. Wiąże się to z „misterium nieprawości”, którym naznaczony był wiek XX. Także na progu nowego tysiąclecia, pomimo nowych perspektyw [[rozwój|rozwoju]], pojawiają się ''nowe, niespotykane dotąd zagrożenia''. Istnieje wiele zjawisk potwierdzających, że ''„tajemnica nieprawości” wciąż wpisuje się w rzeczywistość świata, w którym żyjemy''. Dlatego trzeba, ''aby wołanie o Boże miłosierdzie płynęło z głębi ludzkich serc, pełnych cierpienia, niepokoju i zwątpienia, poszukujących niezawodnego źródła nadziei'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Bowiem ''nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji – [[cywilizacja miłości|cywilizacji miłości]] <ref>Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>.<br />
<br />
Orędzie o Bożym miłosierdziu powinno być głoszone z tym większą mocą, im bardziej człowiek współczesny objawia wobec niego nieufność: ''''Umysłowość współczesna, może bardziej niż człowiek przeszłości, zdaje się sprzeciwiać Bogu miłosiernemu, a także dąży do tego, ażeby samą ideę miłosierdzia odsunąć na margines życia i odciąć od serca ludzkiego. Samo słowo i pojęcie „miłosierdzie” jakby przeszkadzało człowiekowi, który poprzez nieznany przedtem [[rozwój]] nauki i techniki bardziej niż kiedykolwiek w dziejach stał się panem: uczynił sobie ziemię poddaną'' (por. Rdz 1,28) <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2</ref>. Nieufność ta może odnosić się zarówno do życia osobistego, jak i życia społecznego. <br />
<br />
2. W życiu człowieka nieufność, a nawet odrzucenie potrzeby miłosierdzia, wiąże się z [[kłamstwem|fałszywą]] wizją ludzkiej [[wolność|wolności]], której konsekwencją jest pokusa samozbawienia albo przekonanie, że człowiek w ogóle nie potrzebuje zbawienia; praktycznym przejawem tej postawy jest utrata poczucia grzechu. Człowiek, uważający siebie za istotę nieomylną, za istotę „bezgrzeszną”, nie widzi potrzeby miłosierdzia; bywa ono rozumiane jako przejaw słabości, a taka słabość nie byłaby godna wielkości człowieka. Tego typu mentalność to wynik zaćmienia ludzkich sumień przez zaniedbanie poszukiwania pełnej [[prawda|prawdy]] oraz przez przyzwyczajenie do grzechu <ref>por. Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 16</ref>. Człowiek nie umie uznać własnych grzechów i wejść na drogę [[nawrócenie|nawrócenia]] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 26</ref>. Utrata poczucia grzechu wiąże się ze zgubieniem poczucia obecności Boga w życiu człowieka, ma swoje źródło w zatarciu się idei ojcostwa Bożego i panowania Bożego nad życiem człowieka <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18</ref>. ''Im bardziej świadomość ludzka'' – stwierdza Jan Paweł II – ''ulegając [[sekluarzyacja|sekularyzacji]], traci poczucie sensu samego słowa „miłosierdzie” – im bardziej, oddalając się od Boga, oddala się od tajemnicy miłosierdzia – tym bardziej Kościół ma prawo i obowiązek odwoływać się do miłosierdzia Boga „wołaniem wielkim”'' (por. Hbr 5,7) <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 15</ref>.<br />
<br />
Nieufność wobec miłosierdzia w życiu społecznym może wynikać z przekonania, że jego jedynym fundamentem jest sprawiedliwość i stojący na jej straży porządek prawny; wówczas przeciwstawia się sobie miłosierdzie i [[sprawiedliwość]]. Niekiedy widzi się miejsce dla miłości i miłosierdzia jedynie w relacjach międzyosobowych, natomiast nie przyznaje się im miejsca w życiu społecznym. Ta nieufność może też rodzić się z niezrozumienia miłosierdzia, z fałszywego utożsamienia go z fałszywą litością lub z taką działalnością filantropijną, która ma niejako przesłonić istniejące niesprawiedliwości (marksizm uznawał miłosierdzie za rodzaj oszustwa, mający rzekomo na celu odwrócenie ludzi uciskanych od ich istotnego celu, czyli od podjęcia walki klasowej).<br />
<br />
3. Jan Paweł II ukazuje Boże miłosierdzie w perspektywie trynitarnej. Objawienie miłosierdzia Ojca dokonuje się w Chrystusie i przez Chrystusa; w tym dziele ma swój udział Duch Święty. Według Papieża, ''objawienie miłości i miłosierdzia ma w dziejach człowieka jedną postać i jedno imię. Nazywa się: Jezus Chrystus'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 9; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 12</ref>, albowiem ''przez Chrystusa i w Chrystusie Bóg wychodzi na poszukiwanie człowieka i czyni to z potrzeby ojcowskiego serca'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 7</ref>. Zbawcza inicjatywa Ojca objawia się i urzeczywistnia w odkupieńczym akcie Chrystusa <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 10</ref>. Stąd misterium paschalne stanowi szczytowy punkt objawienia miłosierdzia ''Jezus nade wszystko swoim postępowaniem, całą swoją działalnością objawiał, że w świecie, w którym żyjemy, obecna jest miłość. Jest to miłość czynna, miłość, która zwraca się do człowieka, ogarnia wszystko, co składa się na jego człowieczeństwo. Miłość ta w sposób szczególny daje o sobie znać w zetknięciu z [[cierpienie|cierpieniem]], krzywdą, [[ubóstwo|ubóstwem]], w zetknięciu z całą historyczną „ludzką kondycją”, która na różne sposoby ujawnia ograniczoność i słabość człowieka zarówno fizyczną, jak i moralną. Właśnie ten sposób i zakres przejawiania się miłości nazywa się w języku biblijnym „miłosierdziem”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 3</ref>.<br />
<br />
Na drogi Bożego miłosierdzia wprowadza człowieka Duch Święty; przekonując świat ''o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie'' (J 16,8), równocześnie odsłania pełnię zbawienia w Chrystusie. To On przetwarza problem grzechu ludzkiego w nowe obdarowanie zbawczą miłością. Z Niego, w jedności Ojca i Syna, rodzi się owa zbawcza ekonomia, która napełnia dzieje człowieka darami odkupienia <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 39</ref>. Jan Paweł II – powołując się na [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 32 – mówi, ''że to przekonywanie o grzechu dokonuje się w dwojakim odniesieniu do Krzyża Chrystusa. Z jednej strony Duch Święty pozwala nam przez Krzyż Chrystusa poznać grzech, każdy grzech, w pełnej skali zła, jakie w sobie zawiera i kryje. Z drugiej strony, przez Krzyż Chrystusa Duch Święty pozwala nam zobaczyć grzech w świetle „mysterium pietatis”, czyli miłosiernej, przebaczającej miłości Boga'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Krzyż Chrystusa jest szczególnym miejscem objawienia się miłosierdzia Bożego, jest jakby dotknięciem ''odwieczną miłością najboleśniejszych ran ziemskiej egzystencji człowieka'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 8</ref>.<br />
<br />
4. Miłosierdzie Boże objawia się w całej posłudze Kościoła, ale w szczególny sposób na drodze sakramentalnej. Odnosi się to do wszystkich [[sakramenty|sakramentów]], ale Jan Paweł II koncentruje się na ukazaniu Eucharystii jako ''sakramentu miłosierdzia'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia'']; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 62; Papież odwołuje się do Soboru Watykańskiego II. Konstytucja o liturgii świętej ''Sacrosanctum Concilium'' 47</ref>, a bardzo wiele miejsca poświęca [[pokuta – sakrament pokuty|sakramentowi pokuty]] jako ''sakramentowi miłosierdzia''.<br />
<br />
Sakrament pokuty, ujmowany w kontekście Bożego miłosierdzia, odsłania zbawczą perspektywę i pozwala na przezwyciężenie negatywistycznego podejścia do pokuty i nawrócenia w życiu chrześcijańskim. Jest on spotkaniem z Bożym miłosierdziem i jednocześnie zaproszeniem do miłosierdzia w życiu chrześcijańskim. Jest nie tylko wyznaniem grzechów, ''jest również „wyznaniem”, uznaniem i uwielbieniem świętości Boga oraz Jego miłosierdzia wobec grzesznego człowieka'' <ref>[[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 1424</ref>. Jest bardziej „trybunałem” miłosierdzia niż ścisłej i surowej sprawiedliwości <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 31</ref>. Człowiek grzeszny wchodzi na drogę pokuty, wracając do Ojca jedynie dzięki łasce miłosiernego Boga. Miłosierdzie nie jest jedynie darem Boga na końcu drogi nawrócenia, lecz dzięki niemu człowiek w ogóle wkracza na tę drogę. <br />
<br />
Dar miłosierdzia stanowi źródło a zarazem zobowiązanie do nawrócenia i pokuty. Człowiek powinien potwierdzić całym swoim życiem, a także szczególnymi znakami pokutnymi, że przyjął dar Bożego miłosierdzia i że ten dar nie pozostał w jego życiu bezowocny. Wymóg aktu skruchy i nawrócenia jest potwierdzeniem, że Bóg szanuje [[wolność]] człowieka i bez tego dobrowolnego aktu niemożliwe jest nawrócenie. Jan Paweł II pisze: ''Miłosierdzie samo w sobie, jako doskonałość nieskończonego Boga, jest również nieskończone. Nieskończona więc i niewyczerpana jest też gotowość Ojca w przyjmowaniu synów marnotrawnych wracających do Jego domu. Nieskończona jest gotowość i moc przebaczania, mająca swe stałe pokrycie w niewysłowionej wartości ofiary Syna. Żaden grzech ludzi nie przewyższa tej mocy ani jej nie ogranicza. Ograniczyć ją może tylko od strony człowieka brak dobrej woli, brak gotowości nawrócenia, czyli pokuty, trwanie w oporze i sprzeciwie wobec łaski i prawdy, a zwłaszcza wobec świadectwa krzyża i zmartwychwstania Chrystusowego'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 13</ref>.<br />
<br />
5. Kościół, obdarowany miłosierdziem, jest jednocześnie zobowiązany głosić i czynić miłosierdzie <ref>por. Tamże</ref>. Papież przypomina, że ''Chrystus, objawiając miłość-miłosierdzie Boga, równocześnie stawiał ludziom wymaganie, aby w życiu swoim kierowali się miłością i miłosierdziem'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 3</ref>. Następnie dodaje, że Jezus stając się wzorem miłości miłosiernej dla człowieka, wzywa go do takiej postawy, gdyż ''chodzi równocześnie o spełnienie bardzo ważnego warunku, ażeby Bóg mógł się objawiać w swym miłosierdziu w stosunku do człowieka: miłosierni... dostępują miłosierdzia'' <ref>tamże</ref>. Wezwanie Chrystusa do naśladowania miłosierdzia Ojca przypomina wszystkim Jego wyznawcom, że mają być świadkami miłosierdzia w dzisiejszym świecie <ref>por. Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>, że mogą i powinni być miłosierni, ponieważ takie miłosierdzie okazał im Bóg jako Miłość miłosierna <ref>por. Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2002, nr 7</ref>. Miłosierdzie jest istotnym rysem posłannictwa chrześcijańskiego w świecie, albowiem ''człowiek dociera do miłosiernej miłości Boga, do Jego miłosierdzia o tyle, o ile sam przemienia się wewnętrznie w duchu podobnej miłości w stosunku do bliźnich''. Papież dopowiada, że w wypełnieniu tej misji Kościoła ''Chrystus Ukrzyżowany jest dla nas najwyższym wzorem, natchnieniem i wezwaniem. W oparciu o ten przejmujący wzór możemy z całą pokorą okazywać miłosierdzie innym wiedząc, że On przyjmuje je jako okazane sobie samemu'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>.<br />
<br />
6. W praktykowaniu miłosierdzia konieczne jest właściwe odczytanie relacji miłosierdzia do sprawiedliwości, a przez to ukazanie jego związku z [[godność człowieka|godnością osobową]] oraz wzajemnego charakteru tego rodzaju miłości. Papież, stawiając pytanie, czy dla ukształtowania właściwego ładu społecznego wystarczy sama sprawiedliwość, wskazuje najpierw na doświadczenie minionych pokoleń, które potwierdza, że programy odwołujące się jedynie do sprawiedliwości ulegają w praktyce wypaczeniu, a działania podejmowane niekiedy w imię sprawiedliwości mogą stać się faktycznie dalekie od sprawiedliwości. Opierając się na tych doświadczeniach, Jan Paweł II stwierdza, że ''sprawiedliwość sama nie wystarcza, że – co więcej – może doprowadzić do zaprzeczenia i zniweczenia siebie samej, jeśli nie dopuści się do kształtowania życia ludzkiego w różnych jego wymiarach owej głębszej mocy, jaką jest miłość. To przecież doświadczenie dziejowe pozwoliło, między innymi, na sformułowanie twierdzenia: summum ius – summa iniuria. Twierdzenie to nie deprecjonuje sprawiedliwości, nie pomniejsza znaczenia porządku na niej budowanego, wskazuje tylko w innym aspekcie na tę samą potrzebę sięgania do głębszych jeszcze sił ducha, które warunkują porządek sprawiedliwości'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 12</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II stwierdza, że ''autentyczne miłosierdzie jest jakby głębszym źródłem sprawiedliwości. Jeśli ta ostatnia sama z siebie zdolna jest tylko rozsądzać pomiędzy ludźmi, rozdzielając wśród nich przedmiotowe dobra słuszną miarą, to natomiast miłość i tylko miłość (także owa łaskawa miłość, którą nazywamy „miłosierdziem”) zdolna jest przywracać człowieka samemu człowiekowi'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Podkreśla też, że ''sprawiedliwość najgłębszymi korzeniami tkwi w miłości, której konkretnym wyrazem jest miłosierdzie. Gdy zatem sprawiedliwość zostaje oderwana od miłosiernej miłości, staje się zimna i bezlitosna'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1998, nr 1</ref>. Według Ojca Świętego, właściwie pojęte miłosierdzie chrześcijańskie – nieutożsamiane z bliżej nie określoną litością lub z wąsko rozumianą filantropią – jest w istocie doskonalszym wcieleniem sprawiedliwości, albowiem prowadzi do doskonalszego „zrównania” pomiędzy ludźmi. Miłosierdzie czyni to głębiej i doskonalej niż sprawiedliwość, bo wskazuje na ostateczny fundament tej równości w godności osobowej człowieka. O ile równość pomiędzy ludźmi ujęta w duchu sprawiedliwości zatrzymuje się na dobrach przedmiotowych, związanych z człowiekiem, o tyle miłość i miłosierdzie prowadzą do takiego spotkania osób, w którym one odnajdują i potwierdzają nawzajem siebie w tej równości, jej miarą zaś jest integralnie pojęta godność osoby ludzkiej: ''ten, kto daje – daje tym bardziej, gdy równocześnie czuje się obdarowany przez tego, kto przyjmuje jego dar; ten zaś, kto umie przyjąć ze świadomością, że i on również przyjmując, świadczy dobro, ze swej strony służy wielkiej sprawie godności osoby, która najgłębiej może jednoczyć ludzi między sobą'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Przekonanie, że obdarowana jest także ta strona czyniąca miłosierdzie, jest pośrednim uznaniem godności osób, które doznają miłosierdzia. Stąd też miłosierdzie nie może być rozumiane ani też praktykowane jednostronnie. Bez wspomnianej wzajemności czyny, które pozornie mają charakter miłosierdzia, tak naprawdę nie mogą być uznane za akty miłosierdzia <ref>por. Tamże</ref>.<br />
<br />
Odwołując się do przypowieści o synu marnotrawnym, Jan Paweł II zwrócił uwagę na szczególną koncentrację miłosierdzia na [[godność osoby ludzkiej|godności człowieka]]. Miłość do syna, znamię samej istoty ojcostwa, prowadzi do fundamentalnej troski o godność syna, a ta troska staje się miarą miłości. W ten sposób zostało zaakcentowane, że miłosierdzie nie ma charakteru jednostronnego i że nie może uwłaczać godności tego, kto go doznaje. Przypowieść o synu marnotrawnym pozwala zrozumieć, że ''relacja miłosierdzia opiera się na wspólnym przeżywaniu tego dobra, jakim jest człowiek, na wspólnym doświadczeniu tej godności, jaka jest jemu właściwa. […] W swoim właściwym i pełnym kształcie miłosierdzie objawia się jako dowartościowywanie, jako podnoszenie w górę, jako wydobywanie dobra spod wszelkich nawarstwień zła, które jest w świecie i w człowieku'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 6</ref>.<br />
<br />
Jak to podkreśla Papież w liście [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''], miłosierdzie powinno stanowić centrum posługi Kościoła. Papież wskazuje na jego wymiar duchowy (przebaczenie, pojednanie, podnoszenie człowieka z upadku duchowego, z grzechu) i materialny (opcja na rzecz [[ubóstwo|ubogich]], troska o najbiedniejszych): ''Miłość bliźniego wyrażająca się w najstarszych i zawsze nowych dziełach miłosierdzia co do ciała i co do ducha, stanowi najbardziej bezpośrednią, powszechną i powszednią formę owego ożywiania duchem chrześcijańskim porządku doczesnego'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 41</ref>. Miłosierdzie objawia się w szczególny sposób w postawie przebaczenia, które jest drogą do pojednania. Bez przebaczenia świat byłby jedynie miejscem zimnej, bezwzględnej sprawiedliwości, areną nieustannej walki jednych przeciw drugim <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Przebaczenie powinno jednak być oparte na prawdzie, a tym samym nie może być rezygnacją z wymagań sprawiedliwości. Jan Paweł II stwierdza, że ''nie istnieje zatem żadna sprzeczność między przebaczeniem a sprawiedliwością. Przebaczenie bowiem nie usuwa ani nie umniejsza konieczności naprawienia zła, będącej nakazem sprawiedliwości, lecz zmierza do ponownego włączenia osób i grup do społeczności, państw do [[wspólnota|wspólnoty]] [[naród|narodów]] <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1997, nr 5</ref>. Przebaczenie i pojednanie nie oznaczają jakiejkolwiek pobłażliwości wobec zła, a naprawienie tego zła stanowi istotny warunek przebaczenia. Jeśli istotą miłosierdzia jest podnoszenie człowieka z jego wielorakich upadków, to nie może być ono nigdy zgodą na zło czynione przez człowieka. ''W żadnym miejscu orędzia ewangelicznego ani przebaczenie, ani też miłosierdzie jako jego źródło, nie oznacza pobłażliwości wobec zła, wobec zgorszenia, wobec krzywdy czy zniewagi wyrządzonej. W każdym wypadku naprawienie tego zła, naprawienie zgorszenia, wyrównanie krzywdy, zadośćuczynienie za zniewagę, jest warunkiem przebaczenia'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. W tym kontekście Jan Paweł II podkreśla, że miłosierdzie nie oznacza rezygnacji ze stawiania wymagań w duchu radykalizmu ewangelicznego; nie może więc być utożsamiane z takim rodzajem tolerancji, która prowadzi do zgody na zło i grzech. Stąd też odrzuca fałszywe oskarżenia wobec Kościoła o nieprzejednanie w odniesieniu do tych wymagań, które spotykają się z niezrozumieniem i są „niepopularne” <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 51; por. także [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 104</ref>.<br />
<br />
7. Miłosierdzie, do którego wzywa Papież, skłaniając do podejmowania różnych dzieł czynnej i konkretnej miłości wobec każdego człowieka, powinno w szczególny sposób dotyczyć najuboższych. Jan Paweł II łączy ideę miłosierdzia z ''opcją preferencyjną na rzecz ubogich'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 49</ref>. W związku z poszerzającym się ''krajobrazem ubóstwa świat potrzebuje dzisiaj nowej wyobraźni miłosierdzia, bez której głoszenie Ewangelii – będące przecież pierwszym nakazem miłosierdzia – może pozostać niezrozumiane i utonąć w powodzi słów […]. Miłosierdzie czynów nadaje nieodpartą moc miłosierdziu słów'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 50; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/481 ''Pastores gregis''] 73</ref>.<br />
<br />
Szczególnym obszarem świadectwa miłosierdzia jest ''świat ludzkiego cierpienia''. Przypomina o tym przypowieść o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37), a nade wszystko wzór samego Chrystusa, który jest ''pierwszym takim miłosiernym Samarytaninem'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 28</ref>. ''Cierpiący człowiek jest drogą Kościoła, bowiem jest on przede wszystkim drogą samego Chrystusa, miłosiernego Samarytanina'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 53</ref>. Jan Paweł II podkreśla, że istotą postawy samarytańskiej jest osobiste włączenie się w pomoc niesioną bliźniemu, który cierpi <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 29</ref>. W mesjańskim programie Chrystusa [[cierpienie]] jest wyzwaniem, które ma wyzwalać miłość i w ten sposób budować ''[[cywilizacja miłości|cywilizację miłości]]'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 30</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wiąże wezwanie do miłosierdzia z wezwaniem do budowania „cywilizacji miłości” w duchu jednej z jej zasad, wskazujących na prymat miłosierdzia nad sprawiedliwością. Według Papieża, ''nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji – cywilizacji miłości'' <ref>Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>. Miłosierdzie powinno stać się ''nieodzownym czynnikiem kształtującym stosunki wzajemne pomiędzy ludźmi w duchu najgłębszego poszanowania wszystkiego, co ludzkie oraz wzajemnego braterstwa''. Nie wolno przy tym zapominać, że ''owa miłość miłosierna jest szczególnie nieodzowna w stosunkach pomiędzy najbliższymi, pomiędzy małżonkami, pomiędzy rodzicami i dziećmi, pomiędzy przyjaciółmi, jest nieodzowna w [[wychowanie|wychowaniu]] i duszpasterstwie'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>.<br />
<br />
Budowanie świata w duchu miłości miłosiernej zawierza Jan Paweł II Maryi, ''Matce Miłosierdzia'' <ref>por. np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 118</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 41; 53<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 32; 39; 62<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2-6; 8; 10; 12-15<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/481 ''Pastores gregis''] 73<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 9-10<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 12<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18; 26; 31<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 28-30<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 104; 118<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 49-51<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 7<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1997; 1998; 2002<br />
* Orędzie na Wielki Post „Przebaczenie drogą pokoju”, <br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 211; 1424<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Jan Paweł II. Dives in misericordia. Tekst i komentarz. Red. S. Grzybek, M. Jaworski. Kraków 1981 (zwłaszcza autorzy: J. Homerski, J. Chmiel, S. Grzybek, J. Kudasiewicz, S. Olejnik, J. Majka)<br />
* Tenże. Dives in misericordia. Tekst i komentarze. Red. S. Nagy. Lublin 1983 (zwłaszcza autorzy: J. Kudasiewicz, K. Ryczan, S. Kowalczyk)<br />
* Miłosierdzie w postawie ludzkiej. Red. W. Słomka. Lublin 1989 (zwłaszcza autorzy: J. Homerski, F. Gryglewicz, A. Nossol, F. Greniuk, W. Słomka, S. Kowalczyk, A. L. Szafrański)<br />
* J. Zabielski. Miłosierdzie chrześcijańskie w służbie nowej ewangelizacji. W: Vivere in Christo. Chrześcijański horyzont moralności. Księga Pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Seweryna Rosika w 65. rocznicę urodzin. Red. J. Nagórny, A. Derdziuk. Lublin 1996<br />
* J. Nagórny. Posłannictwo chrześcijan w świecie. T. 1: Świat i wspólnota. Lublin 1997<br />
* Tenże. Sakrament Pokuty w kontekście miłosierdzia. W: Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski. Wierzę w Boga Ojca. Program duszpasterski na rok 1998/1999. Katowice 1998<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o miłosierdziu ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Wspominamy dzisiaj świętą Jadwigę Królową. Znana jest hojność tej świętej świadczona ubogim. Chociaż była bogata, nie zapomniała o biednych. Jest dla nas wzorem i przykładem, jak trzeba żyć i realizować Chrystusową naukę o miłości i miłosierdziu i upodabniać się do Tego, «który - jak mówi święty Paweł - będąc bogaty, dla nas stał się ubogim, aby nas ubóstwem swoim ubogacić» (por. 2 Kor 8, 9).</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/596/pkt/4/pos/13/haslo/mi%C5%82osierdzie%2C+czyny+mi%C5%82osierdzia ''Homilia w czasie Mszy św. w Ełku, 4'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P> Miłosierdzie bierze początek z komunii wewnątrzkościelnej, ale ze swej natury zmierza do posługi powszechnej, skłaniając nas do podejmowania dzieł czynnej i konkretnej miłości wobec każdego człowieka. Jest to dziedzina, która w równie decydujący sposób określa kształt życia chrześcijańskiego, styl działalności kościelnej i treść programów duszpasterskich. Rozpoczynający się wiek i tysiąclecie będą świadkami - a wypada sobie życzyć, aby doświadczyły tego bardziej niż dotychczas - jak wielkiego poświecenia wymaga miłosierdzie wobec najuboższych. Jeśli nasze działania rzeczywiście mają początek w kontemplacji Chrystusa, to powinniśmy umieć Go dostrzegać przede wszystkim w twarzach tych, z którymi On sam zechciał się utożsamić: «Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść; byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie; byłem nagi, a przyodzialiście Mnie; byłem chory, a odwiedziliście Mnie; byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie» (Mt 25, 35-36). Te słowa nie są jedynie wezwaniem do miłosierdzia: zawierają one głęboki sens chrystologiczny, który ukazuje w pełnym blasku tajemnicę Chrystusa. Te słowa, w nie mniejszym stopniu niż wierność prawdzie, są probierzem wierności Kościoła jako Oblubienicy Chrystusa.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817/pkt/13/pos/112/haslo/mi%C5%82osierdzie%2C+czyny+mi%C5%82osierdzia ''Novo millenio ineunte, 13'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W trosce o skuteczność chrześcijańskiego świadectwa, zwłaszcza w tych delikatnych i kontrowersyjnych dziedzinach, trzeba wykonać wielki wysiłek, aby należycie uzasadnić stanowisko Kościoła, podkreślając zwłaszcza, że nie próbuje on narzucić niewierzącym poglądów wynikających z wiary, ale interpretuje i chroni wartości zakorzenione w samej naturze istoty ludzkiej. W ten sposób praktyka miłosierdzia stanie się w konsekwencji także służbą kulturze, polityce, gospodarce i rodzinie, aby wszędzie były przestrzegane podstawowe zasady, od których zależy los człowieka i przyszłość cywilizacji.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817/pkt/13/pos/119/haslo/mi%C5%82osierdzie%2C+czyny+mi%C5%82osierdzia ''Novo millenio ineunte, 13'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Dobroczynna działalność bł. Jana Beyzyma była wpisana w jego podstawową misję: niesienie Ewangelii tym, którzy jej nie znają. Oto największy dar — dar miłosierdzia — prowadzić ludzi do Chrystusa, pozwolić im poznać i zakosztować Jego miłości. Proszę was zatem, módlcie się, aby w Kościele w Polsce rodziły się coraz liczniejsze powołania misyjne. W duchu miłosierdzia wspierajcie nieustannie misjonarzy pomocą i modlitwą.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/469/pkt/5/pos/17/haslo/mi%C5%82osierdzie%2C+czyny+mi%C5%82osierdzia ''Homilia podczas Mszy św. beatyfikacyjnej na Krakowskich Błoniach, 5'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/886 "Miłosierdzie"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Mi%C5%82osierdzie&diff=6460Miłosierdzie2014-04-22T19:17:30Z<p>PWasiuk: Utworzył nową stronę „ Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014 Au...”</p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Janusz NAGÓRNY <br />
<br />
<br />
'''Miłosierdzie''' – (''łac. „misericordia”'') − nade wszystko przymiot Boga; [[miłość]] Boga do człowieka, niosąca zbawienie. Kiedy wierna i nieodwołalna miłość Boga zderza się z [[wierność|niewiernością]], z [[grzech|grzechem]] człowieka, przybiera charakter miłosierdzia. ''Bóg, będąc bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek występków, razem z Chrystusem przywrócił do życia'' (Ef 2,4-5). Jan Paweł II – mówiąc o Bogu objawiającym się jako Miłosierdzie – ujmuje to zwięźle: ''Miłość, która dźwiga, podnosi z upadku, zaprasza do ufności'' <ref>Jan Paweł II. ''Przekroczyć próg nadziei''. s. 40</ref>. Miłosierdzie jest istotnym wymiarem miłości, jest odpowiedzią pełną miłości w zetknięciu się ze złem duchowym i materialnym. Pełnia tej miłości objawiła się w Jezusie Chrystusie – w Jego ofierze krzyża. <br />
<br />
== Nauka Starego i Nowego Testamentu nt. miłosierdzia ==<br />
<br />
Stary Testament ukazuje, że Bóg wybrał sobie i ukształtował lud, by objawić swój plan miłości. Chcąc go wypełnić, Bóg nieustannie potwierdzał swoją wierność i gotowość [[pojednanie|przebaczania]]. Imię Boże wyraża Jego wierność pomimo niewierności ludzkiego grzechu <ref>por. [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 211</ref>. Miłosierdzie Boga jest dopełnieniem Jego [[sprawiedliwość|sprawiedliwości]]. Jak pisze Jan Paweł II, ''już Stary Testament uczy, że aczkolwiek sprawiedliwość jest prawdziwą [[cnoty|cnotą]] u człowieka, u Boga zaś oznacza transcendentną Jego doskonałość, to jednak miłość jest od niej „większa”. Jest większa w tym znaczeniu, że jest pierwsza i bardziej podstawowa. Miłość niejako warunkuje sprawiedliwość, a sprawiedliwość ostatecznie służy miłości. Ów prymat, pierwszeństwo miłości w stosunku do sprawiedliwości (co jest rysem znamiennym całego Objawienia), ujawnia się właśnie poprzez miłosierdzie. Było to do tego stopnia oczywiste dla Psalmistów i Proroków, że sam termin sprawiedliwość oznacza u nich zbawienie dokonane przez Boga i Jego miłosierdzie (por. Ps 40,11; 98,2n; Iz 45,21; 51,5.8; 56,1). Miłosierdzie różni się od sprawiedliwości, a jednak się jej nie sprzeciwia'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 4</ref>.<br />
<br />
Naukę Starego Testamentu przejmuje i dopełnia Nowy Testament. Bóg-Człowiek bierze na siebie grzech świata (por. J 1,29), albowiem przyszedł, aby przebaczać i zbawiać (por. Łk 19,10). Jezus Chrystus, objawiając miłosiernego Ojca, potwierdza, że Bóg jest przede wszystkim Bogiem zbawiającej miłości, która znajduje swój wyraz w przebaczeniu. W Chrystusie tajemnica nieskończonego miłosierdzia Bożego względem człowieka zdolna jest sięgnąć aż do ukrytych korzeni jego nieprawości, aby skierować go ku [[nawrócenie|nawróceniu]], aby go odkupić i skłonić do pojednania <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 20</ref>. Tajemnicę tę wyraża przypowieść o synu marnotrawnym (Łk 15,11-32), choć w tekście nie pojawia się termin „miłosierdzie”. Pozwala ona zrozumieć, że ''miłość staje się miłosierdziem wówczas, gdy wypada jej przekroczyć ścisłą miarę sprawiedliwości, ścisłą, a czasem nazbyt wąską'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 5</ref>. Nowy Testament potwierdza, że dar miłosierdzia został powierzony apostołom, którzy obdarowani Duchem Świętym, otrzymali moc odpuszczania grzechów (J 20,22-23). Pismo Święte wielokrotnie ukazuje, że człowiek doświadczający miłosierdzia Boga, powinien sam stawać się miłosierny; winien naśladować miłosierdzie Ojca (por. Łk 6,36). Postawa miłosierdzia warunkuje dar Bożego miłosierdzia: ''Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią'' (Mt 5,7). Kościół od początku głosi Boże miłosierdzie jako źródło zbawienia i rękojmię [[nadzieja|nadziei]]. Głoszenie tego orędzia wydaje się szczególnie ważne dla dzisiejszego świata.<br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. miłosierdzia ==<br />
<br />
1. O potrzebie głoszenia miłosierdzia współczesnemu światu przekonany jest Jan Paweł II. Dawał temu wielokrotnie wyraz. Choćby przez ogłoszenie encykliki [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''], przez beatyfikację i kanonizację s. Faustyny, a tym samym uznanie jej przesłania o Jezusie Miłosiernym, przez uroczysty akt zawierzenia świata Bożemu miłosierdziu <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Papież stwierdza, że orędzie miłosierdzia Bożego było mu zawsze „bliskie i drogie”, gdyż w trudnych latach drugiej wojny światowej ''było ono szczególnym oparciem i niewyczerpanym źródłem nadziei'' także dla niego samego, dlatego „zabrał” je ze sobą na Stolicę Piotrową; niejako kształtuje ono obraz jego pontyfikatu. Jan Paweł II dziękuje też Opatrzności Bożej, że dane mu było osobiście przyczynić się do wypełnienia woli Chrystusa przez ustanowienie święta Miłosierdzia Bożego <ref>Przemówienie „Nieustannie błagajmy o miłosierdzie Boże”, Kraków-Łagiewniki, 7.06.1997</ref>.<br />
<br />
Papież jest przekonany, ''że nic tak nie jest potrzebne człowiekowi, jak miłosierdzie Boże'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 7.06.1997; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 15</ref>, ''że nie ma dla człowieka innego źródła nadziei, jak miłosierdzie Boga'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 7.08.2002</ref>. Obraz współczesnego świata przedstawia głębokie cienie i zachwianie równowagi <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 10</ref>. Wiąże się to z „misterium nieprawości”, którym naznaczony był wiek XX. Także na progu nowego tysiąclecia, pomimo nowych perspektyw [[rozwój|rozwoju]], pojawiają się ''nowe, niespotykane dotąd zagrożenia''. Istnieje wiele zjawisk potwierdzających, że ''„tajemnica nieprawości” wciąż wpisuje się w rzeczywistość świata, w którym żyjemy''. Dlatego trzeba, ''aby wołanie o Boże miłosierdzie płynęło z głębi ludzkich serc, pełnych cierpienia, niepokoju i zwątpienia, poszukujących niezawodnego źródła nadziei'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Bowiem ''nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji – [[cywilizacja miłości|cywilizacji miłości]] <ref>Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>.<br />
<br />
Orędzie o Bożym miłosierdziu powinno być głoszone z tym większą mocą, im bardziej człowiek współczesny objawia wobec niego nieufność: ''''Umysłowość współczesna, może bardziej niż człowiek przeszłości, zdaje się sprzeciwiać Bogu miłosiernemu, a także dąży do tego, ażeby samą ideę miłosierdzia odsunąć na margines życia i odciąć od serca ludzkiego. Samo słowo i pojęcie „miłosierdzie” jakby przeszkadzało człowiekowi, który poprzez nieznany przedtem [[rozwój]] nauki i techniki bardziej niż kiedykolwiek w dziejach stał się panem: uczynił sobie ziemię poddaną'' (por. Rdz 1,28) <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2</ref>. Nieufność ta może odnosić się zarówno do życia osobistego, jak i życia społecznego. <br />
<br />
2. W życiu człowieka nieufność, a nawet odrzucenie potrzeby miłosierdzia, wiąże się z [[kłamstwem|fałszywą]] wizją ludzkiej [[wolność|wolności]], której konsekwencją jest pokusa samozbawienia albo przekonanie, że człowiek w ogóle nie potrzebuje zbawienia; praktycznym przejawem tej postawy jest utrata poczucia grzechu. Człowiek, uważający siebie za istotę nieomylną, za istotę „bezgrzeszną”, nie widzi potrzeby miłosierdzia; bywa ono rozumiane jako przejaw słabości, a taka słabość nie byłaby godna wielkości człowieka. Tego typu mentalność to wynik zaćmienia ludzkich sumień przez zaniedbanie poszukiwania pełnej [[prawda|prawdy]] oraz przez przyzwyczajenie do grzechu <ref>por. Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ''Gaudium et spes'' 16</ref>. Człowiek nie umie uznać własnych grzechów i wejść na drogę [[nawrócenie|nawrócenia]] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 26</ref>. Utrata poczucia grzechu wiąże się ze zgubieniem poczucia obecności Boga w życiu człowieka, ma swoje źródło w zatarciu się idei ojcostwa Bożego i panowania Bożego nad życiem człowieka <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18</ref>. ''Im bardziej świadomość ludzka'' – stwierdza Jan Paweł II – ''ulegając [[sekluarzyacja|sekularyzacji]], traci poczucie sensu samego słowa „miłosierdzie” – im bardziej, oddalając się od Boga, oddala się od tajemnicy miłosierdzia – tym bardziej Kościół ma prawo i obowiązek odwoływać się do miłosierdzia Boga „wołaniem wielkim”'' (por. Hbr 5,7) <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 15</ref>.<br />
<br />
Nieufność wobec miłosierdzia w życiu społecznym może wynikać z przekonania, że jego jedynym fundamentem jest sprawiedliwość i stojący na jej straży porządek prawny; wówczas przeciwstawia się sobie miłosierdzie i [[sprawiedliwość]]. Niekiedy widzi się miejsce dla miłości i miłosierdzia jedynie w relacjach międzyosobowych, natomiast nie przyznaje się im miejsca w życiu społecznym. Ta nieufność może też rodzić się z niezrozumienia miłosierdzia, z fałszywego utożsamienia go z fałszywą litością lub z taką działalnością filantropijną, która ma niejako przesłonić istniejące niesprawiedliwości (marksizm uznawał miłosierdzie za rodzaj oszustwa, mający rzekomo na celu odwrócenie ludzi uciskanych od ich istotnego celu, czyli od podjęcia walki klasowej).<br />
<br />
3. Jan Paweł II ukazuje Boże miłosierdzie w perspektywie trynitarnej. Objawienie miłosierdzia Ojca dokonuje się w Chrystusie i przez Chrystusa; w tym dziele ma swój udział Duch Święty. Według Papieża, ''objawienie miłości i miłosierdzia ma w dziejach człowieka jedną postać i jedno imię. Nazywa się: Jezus Chrystus'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 9; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 12</ref>, albowiem ''przez Chrystusa i w Chrystusie Bóg wychodzi na poszukiwanie człowieka i czyni to z potrzeby ojcowskiego serca'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 7</ref>. Zbawcza inicjatywa Ojca objawia się i urzeczywistnia w odkupieńczym akcie Chrystusa <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 10</ref>. Stąd misterium paschalne stanowi szczytowy punkt objawienia miłosierdzia ''Jezus nade wszystko swoim postępowaniem, całą swoją działalnością objawiał, że w świecie, w którym żyjemy, obecna jest miłość. Jest to miłość czynna, miłość, która zwraca się do człowieka, ogarnia wszystko, co składa się na jego człowieczeństwo. Miłość ta w sposób szczególny daje o sobie znać w zetknięciu z [[cierpienie|cierpieniem]], krzywdą, [[ubóstwo|ubóstwem]], w zetknięciu z całą historyczną „ludzką kondycją”, która na różne sposoby ujawnia ograniczoność i słabość człowieka zarówno fizyczną, jak i moralną. Właśnie ten sposób i zakres przejawiania się miłości nazywa się w języku biblijnym „miłosierdziem”'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 3</ref>.<br />
<br />
Na drogi Bożego miłosierdzia wprowadza człowieka Duch Święty; przekonując świat ''o grzechu, o sprawiedliwości i o sądzie'' (J 16,8), równocześnie odsłania pełnię zbawienia w Chrystusie. To On przetwarza problem grzechu ludzkiego w nowe obdarowanie zbawczą miłością. Z Niego, w jedności Ojca i Syna, rodzi się owa zbawcza ekonomia, która napełnia dzieje człowieka darami odkupienia <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 39</ref>. Jan Paweł II – powołując się na [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 32 – mówi, ''że to przekonywanie o grzechu dokonuje się w dwojakim odniesieniu do Krzyża Chrystusa. Z jednej strony Duch Święty pozwala nam przez Krzyż Chrystusa poznać grzech, każdy grzech, w pełnej skali zła, jakie w sobie zawiera i kryje. Z drugiej strony, przez Krzyż Chrystusa Duch Święty pozwala nam zobaczyć grzech w świetle „mysterium pietatis”, czyli miłosiernej, przebaczającej miłości Boga'' <ref>Homilia, Kraków-Łagiewniki, 17.08.2002</ref>. Krzyż Chrystusa jest szczególnym miejscem objawienia się miłosierdzia Bożego, jest jakby dotknięciem ''odwieczną miłością najboleśniejszych ran ziemskiej egzystencji człowieka'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 8</ref>.<br />
<br />
4. Miłosierdzie Boże objawia się w całej posłudze Kościoła, ale w szczególny sposób na drodze sakramentalnej. Odnosi się to do wszystkich [[sakramenty|sakramentów]], ale Jan Paweł II koncentruje się na ukazaniu Eucharystii jako ''sakramentu miłosierdzia'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia'']; [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 62; Papież odwołuje się do Soboru Watykańskiego II. Konstytucja o liturgii świętej ''Sacrosanctum Concilium'' 47</ref>, a bardzo wiele miejsca poświęca [[pokuta – sakrament pokuty|sakramentowi pokuty]] jako ''sakramentowi miłosierdzia''.<br />
<br />
Sakrament pokuty, ujmowany w kontekście Bożego miłosierdzia, odsłania zbawczą perspektywę i pozwala na przezwyciężenie negatywistycznego podejścia do pokuty i nawrócenia w życiu chrześcijańskim. Jest on spotkaniem z Bożym miłosierdziem i jednocześnie zaproszeniem do miłosierdzia w życiu chrześcijańskim. Jest nie tylko wyznaniem grzechów, ''jest również „wyznaniem”, uznaniem i uwielbieniem świętości Boga oraz Jego miłosierdzia wobec grzesznego człowieka'' <ref>[[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 1424</ref>. Jest bardziej „trybunałem” miłosierdzia niż ścisłej i surowej sprawiedliwości <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 31</ref>. Człowiek grzeszny wchodzi na drogę pokuty, wracając do Ojca jedynie dzięki łasce miłosiernego Boga. Miłosierdzie nie jest jedynie darem Boga na końcu drogi nawrócenia, lecz dzięki niemu człowiek w ogóle wkracza na tę drogę. <br />
<br />
Dar miłosierdzia stanowi źródło a zarazem zobowiązanie do nawrócenia i pokuty. Człowiek powinien potwierdzić całym swoim życiem, a także szczególnymi znakami pokutnymi, że przyjął dar Bożego miłosierdzia i że ten dar nie pozostał w jego życiu bezowocny. Wymóg aktu skruchy i nawrócenia jest potwierdzeniem, że Bóg szanuje [[wolność]] człowieka i bez tego dobrowolnego aktu niemożliwe jest nawrócenie. Jan Paweł II pisze: ''Miłosierdzie samo w sobie, jako doskonałość nieskończonego Boga, jest również nieskończone. Nieskończona więc i niewyczerpana jest też gotowość Ojca w przyjmowaniu synów marnotrawnych wracających do Jego domu. Nieskończona jest gotowość i moc przebaczania, mająca swe stałe pokrycie w niewysłowionej wartości ofiary Syna. Żaden grzech ludzi nie przewyższa tej mocy ani jej nie ogranicza. Ograniczyć ją może tylko od strony człowieka brak dobrej woli, brak gotowości nawrócenia, czyli pokuty, trwanie w oporze i sprzeciwie wobec łaski i prawdy, a zwłaszcza wobec świadectwa krzyża i zmartwychwstania Chrystusowego'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 13</ref>.<br />
<br />
5. Kościół, obdarowany miłosierdziem, jest jednocześnie zobowiązany głosić i czynić miłosierdzie <ref>por. Tamże</ref>. Papież przypomina, że ''Chrystus, objawiając miłość-miłosierdzie Boga, równocześnie stawiał ludziom wymaganie, aby w życiu swoim kierowali się miłością i miłosierdziem'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 3</ref>. Następnie dodaje, że Jezus stając się wzorem miłości miłosiernej dla człowieka, wzywa go do takiej postawy, gdyż ''chodzi równocześnie o spełnienie bardzo ważnego warunku, ażeby Bóg mógł się objawiać w swym miłosierdziu w stosunku do człowieka: miłosierni... dostępują miłosierdzia'' <ref>tamże</ref>. Wezwanie Chrystusa do naśladowania miłosierdzia Ojca przypomina wszystkim Jego wyznawcom, że mają być świadkami miłosierdzia w dzisiejszym świecie <ref>por. Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>, że mogą i powinni być miłosierni, ponieważ takie miłosierdzie okazał im Bóg jako Miłość miłosierna <ref>por. Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2002, nr 7</ref>. Miłosierdzie jest istotnym rysem posłannictwa chrześcijańskiego w świecie, albowiem ''człowiek dociera do miłosiernej miłości Boga, do Jego miłosierdzia o tyle, o ile sam przemienia się wewnętrznie w duchu podobnej miłości w stosunku do bliźnich''. Papież dopowiada, że w wypełnieniu tej misji Kościoła ''Chrystus Ukrzyżowany jest dla nas najwyższym wzorem, natchnieniem i wezwaniem. W oparciu o ten przejmujący wzór możemy z całą pokorą okazywać miłosierdzie innym wiedząc, że On przyjmuje je jako okazane sobie samemu'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>.<br />
<br />
6. W praktykowaniu miłosierdzia konieczne jest właściwe odczytanie relacji miłosierdzia do sprawiedliwości, a przez to ukazanie jego związku z [[godność człowieka|godnością osobową]] oraz wzajemnego charakteru tego rodzaju miłości. Papież, stawiając pytanie, czy dla ukształtowania właściwego ładu społecznego wystarczy sama sprawiedliwość, wskazuje najpierw na doświadczenie minionych pokoleń, które potwierdza, że programy odwołujące się jedynie do sprawiedliwości ulegają w praktyce wypaczeniu, a działania podejmowane niekiedy w imię sprawiedliwości mogą stać się faktycznie dalekie od sprawiedliwości. Opierając się na tych doświadczeniach, Jan Paweł II stwierdza, że ''sprawiedliwość sama nie wystarcza, że – co więcej – może doprowadzić do zaprzeczenia i zniweczenia siebie samej, jeśli nie dopuści się do kształtowania życia ludzkiego w różnych jego wymiarach owej głębszej mocy, jaką jest miłość. To przecież doświadczenie dziejowe pozwoliło, między innymi, na sformułowanie twierdzenia: summum ius – summa iniuria. Twierdzenie to nie deprecjonuje sprawiedliwości, nie pomniejsza znaczenia porządku na niej budowanego, wskazuje tylko w innym aspekcie na tę samą potrzebę sięgania do głębszych jeszcze sił ducha, które warunkują porządek sprawiedliwości'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 12</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II stwierdza, że ''autentyczne miłosierdzie jest jakby głębszym źródłem sprawiedliwości. Jeśli ta ostatnia sama z siebie zdolna jest tylko rozsądzać pomiędzy ludźmi, rozdzielając wśród nich przedmiotowe dobra słuszną miarą, to natomiast miłość i tylko miłość (także owa łaskawa miłość, którą nazywamy „miłosierdziem”) zdolna jest przywracać człowieka samemu człowiekowi'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Podkreśla też, że ''sprawiedliwość najgłębszymi korzeniami tkwi w miłości, której konkretnym wyrazem jest miłosierdzie. Gdy zatem sprawiedliwość zostaje oderwana od miłosiernej miłości, staje się zimna i bezlitosna'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1998, nr 1</ref>. Według Ojca Świętego, właściwie pojęte miłosierdzie chrześcijańskie – nieutożsamiane z bliżej nie określoną litością lub z wąsko rozumianą filantropią – jest w istocie doskonalszym wcieleniem sprawiedliwości, albowiem prowadzi do doskonalszego „zrównania” pomiędzy ludźmi. Miłosierdzie czyni to głębiej i doskonalej niż sprawiedliwość, bo wskazuje na ostateczny fundament tej równości w godności osobowej człowieka. O ile równość pomiędzy ludźmi ujęta w duchu sprawiedliwości zatrzymuje się na dobrach przedmiotowych, związanych z człowiekiem, o tyle miłość i miłosierdzie prowadzą do takiego spotkania osób, w którym one odnajdują i potwierdzają nawzajem siebie w tej równości, jej miarą zaś jest integralnie pojęta godność osoby ludzkiej: ''ten, kto daje – daje tym bardziej, gdy równocześnie czuje się obdarowany przez tego, kto przyjmuje jego dar; ten zaś, kto umie przyjąć ze świadomością, że i on również przyjmując, świadczy dobro, ze swej strony służy wielkiej sprawie godności osoby, która najgłębiej może jednoczyć ludzi między sobą'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Przekonanie, że obdarowana jest także ta strona czyniąca miłosierdzie, jest pośrednim uznaniem godności osób, które doznają miłosierdzia. Stąd też miłosierdzie nie może być rozumiane ani też praktykowane jednostronnie. Bez wspomnianej wzajemności czyny, które pozornie mają charakter miłosierdzia, tak naprawdę nie mogą być uznane za akty miłosierdzia <ref>por. Tamże</ref>.<br />
<br />
Odwołując się do przypowieści o synu marnotrawnym, Jan Paweł II zwrócił uwagę na szczególną koncentrację miłosierdzia na [[godność osoby ludzkiej|godności człowieka]]. Miłość do syna, znamię samej istoty ojcostwa, prowadzi do fundamentalnej troski o godność syna, a ta troska staje się miarą miłości. W ten sposób zostało zaakcentowane, że miłosierdzie nie ma charakteru jednostronnego i że nie może uwłaczać godności tego, kto go doznaje. Przypowieść o synu marnotrawnym pozwala zrozumieć, że ''relacja miłosierdzia opiera się na wspólnym przeżywaniu tego dobra, jakim jest człowiek, na wspólnym doświadczeniu tej godności, jaka jest jemu właściwa. […] W swoim właściwym i pełnym kształcie miłosierdzie objawia się jako dowartościowywanie, jako podnoszenie w górę, jako wydobywanie dobra spod wszelkich nawarstwień zła, które jest w świecie i w człowieku'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 6</ref>.<br />
<br />
Jak to podkreśla Papież w liście [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''], miłosierdzie powinno stanowić centrum posługi Kościoła. Papież wskazuje na jego wymiar duchowy (przebaczenie, pojednanie, podnoszenie człowieka z upadku duchowego, z grzechu) i materialny (opcja na rzecz [[ubóstwo|ubogich]], troska o najbiedniejszych): ''Miłość bliźniego wyrażająca się w najstarszych i zawsze nowych dziełach miłosierdzia co do ciała i co do ducha, stanowi najbardziej bezpośrednią, powszechną i powszednią formę owego ożywiania duchem chrześcijańskim porządku doczesnego'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 41</ref>. Miłosierdzie objawia się w szczególny sposób w postawie przebaczenia, które jest drogą do pojednania. Bez przebaczenia świat byłby jedynie miejscem zimnej, bezwzględnej sprawiedliwości, areną nieustannej walki jednych przeciw drugim <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. Przebaczenie powinno jednak być oparte na prawdzie, a tym samym nie może być rezygnacją z wymagań sprawiedliwości. Jan Paweł II stwierdza, że ''nie istnieje zatem żadna sprzeczność między przebaczeniem a sprawiedliwością. Przebaczenie bowiem nie usuwa ani nie umniejsza konieczności naprawienia zła, będącej nakazem sprawiedliwości, lecz zmierza do ponownego włączenia osób i grup do społeczności, państw do [[wspólnota|wspólnoty]] [[naród|narodów]] <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1997, nr 5</ref>. Przebaczenie i pojednanie nie oznaczają jakiejkolwiek pobłażliwości wobec zła, a naprawienie tego zła stanowi istotny warunek przebaczenia. Jeśli istotą miłosierdzia jest podnoszenie człowieka z jego wielorakich upadków, to nie może być ono nigdy zgodą na zło czynione przez człowieka. ''W żadnym miejscu orędzia ewangelicznego ani przebaczenie, ani też miłosierdzie jako jego źródło, nie oznacza pobłażliwości wobec zła, wobec zgorszenia, wobec krzywdy czy zniewagi wyrządzonej. W każdym wypadku naprawienie tego zła, naprawienie zgorszenia, wyrównanie krzywdy, zadośćuczynienie za zniewagę, jest warunkiem przebaczenia'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>. W tym kontekście Jan Paweł II podkreśla, że miłosierdzie nie oznacza rezygnacji ze stawiania wymagań w duchu radykalizmu ewangelicznego; nie może więc być utożsamiane z takim rodzajem tolerancji, która prowadzi do zgody na zło i grzech. Stąd też odrzuca fałszywe oskarżenia wobec Kościoła o nieprzejednanie w odniesieniu do tych wymagań, które spotykają się z niezrozumieniem i są „niepopularne” <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 51; por. także [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 104</ref>.<br />
<br />
7. Miłosierdzie, do którego wzywa Papież, skłaniając do podejmowania różnych dzieł czynnej i konkretnej miłości wobec każdego człowieka, powinno w szczególny sposób dotyczyć najuboższych. Jan Paweł II łączy ideę miłosierdzia z ''opcją preferencyjną na rzecz ubogich'' <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 49</ref>. W związku z poszerzającym się ''krajobrazem ubóstwa świat potrzebuje dzisiaj nowej wyobraźni miłosierdzia, bez której głoszenie Ewangelii – będące przecież pierwszym nakazem miłosierdzia – może pozostać niezrozumiane i utonąć w powodzi słów […]. Miłosierdzie czynów nadaje nieodpartą moc miłosierdziu słów'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 50; por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/481 ''Pastores gregis''] 73</ref>.<br />
<br />
Szczególnym obszarem świadectwa miłosierdzia jest ''świat ludzkiego cierpienia''. Przypomina o tym przypowieść o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37), a nade wszystko wzór samego Chrystusa, który jest ''pierwszym takim miłosiernym Samarytaninem'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 28</ref>. ''Cierpiący człowiek jest drogą Kościoła, bowiem jest on przede wszystkim drogą samego Chrystusa, miłosiernego Samarytanina'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 53</ref>. Jan Paweł II podkreśla, że istotą postawy samarytańskiej jest osobiste włączenie się w pomoc niesioną bliźniemu, który cierpi <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 29</ref>. W mesjańskim programie Chrystusa [[cierpienie]] jest wyzwaniem, które ma wyzwalać miłość i w ten sposób budować ''[[cywilizacja miłości|cywilizację miłości]]'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 30</ref>.<br />
<br />
Jan Paweł II wiąże wezwanie do miłosierdzia z wezwaniem do budowania „cywilizacji miłości” w duchu jednej z jej zasad, wskazujących na prymat miłosierdzia nad sprawiedliwością. Według Papieża, ''nadszedł czas, aby orędzie o Bożym miłosierdziu wlało w ludzkie serca nadzieję i stało się zarzewiem nowej cywilizacji – cywilizacji miłości'' <ref>Homilia, Kraków-Błonia, 18.08.2002</ref>. Miłosierdzie powinno stać się ''nieodzownym czynnikiem kształtującym stosunki wzajemne pomiędzy ludźmi w duchu najgłębszego poszanowania wszystkiego, co ludzkie oraz wzajemnego braterstwa''. Nie wolno przy tym zapominać, że ''owa miłość miłosierna jest szczególnie nieodzowna w stosunkach pomiędzy najbliższymi, pomiędzy małżonkami, pomiędzy rodzicami i dziećmi, pomiędzy przyjaciółmi, jest nieodzowna w [[wychowanie|wychowaniu]] i duszpasterstwie'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 14</ref>.<br />
<br />
Budowanie świata w duchu miłości miłosiernej zawierza Jan Paweł II Maryi, ''Matce Miłosierdzia'' <ref>por. np. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 118</ref>.<br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 41; 53<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/393 ''Dominus et Vivificantem''] 32; 39; 62<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in Misercordia''] 2-6; 8; 10; 12-15<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/481 ''Pastores gregis''] 73<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/385 ''Redemptor hominis''] 9-10<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 12<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 18; 26; 31<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/807 ''Salvifici doloris''] 28-30<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/381 ''Veritatis Splendor''] 104; 118<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/817 ''Novo millenio ineunte''] 49-51<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/806 ''Tertio Millenio Adveniente''] 7<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1997; 1998; 2002<br />
* Orędzie na Wielki Post „Przebaczenie drogą pokoju”, <br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] 211; 1424<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* Jan Paweł II. Dives in misericordia. Tekst i komentarz. Red. S. Grzybek, M. Jaworski. Kraków 1981 (zwłaszcza autorzy: J. Homerski, J. Chmiel, S. Grzybek, J. Kudasiewicz, S. Olejnik, J. Majka)<br />
* Tenże. Dives in misericordia. Tekst i komentarze. Red. S. Nagy. Lublin 1983 (zwłaszcza autorzy: J. Kudasiewicz, K. Ryczan, S. Kowalczyk)<br />
* Miłosierdzie w postawie ludzkiej. Red. W. Słomka. Lublin 1989 (zwłaszcza autorzy: J. Homerski, F. Gryglewicz, A. Nossol, F. Greniuk, W. Słomka, S. Kowalczyk, A. L. Szafrański)<br />
* J. Zabielski. Miłosierdzie chrześcijańskie w służbie nowej ewangelizacji. W: Vivere in Christo. Chrześcijański horyzont moralności. Księga Pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Seweryna Rosika w 65. rocznicę urodzin. Red. J. Nagórny, A. Derdziuk. Lublin 1996<br />
* J. Nagórny. Posłannictwo chrześcijan w świecie. T. 1: Świat i wspólnota. Lublin 1997<br />
* Tenże. Sakrament Pokuty w kontekście miłosierdzia. W: Komisja Duszpasterska Episkopatu Polski. Wierzę w Boga Ojca. Program duszpasterski na rok 1998/1999. Katowice 1998<br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o miłosierdziu ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P></P><br />
|źródło <br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P></P><br />
|źródło <br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P></P><br />
|źródło <br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P></P><br />
|źródło <br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/886 "Miłosierdzie"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiukhttp://www.wikijp2.pl/index.php?title=Migracja&diff=6428Migracja2014-04-22T18:10:17Z<p>PWasiuk: </p>
<hr />
<div> Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014<br />
Autor hasła: ks. Paweł BORTKIEWICZ <br />
<br />
<br />
'''Migracja''' – (''łac. „migratio” – wędrowanie, wędrówka'') – przemieszczenia ludności w obrębie jednego kraju bądź z jednego kraju do drugiego; zjawisko polityczne, społeczne, kulturowe i historyczne, którego istotą jest przemieszczanie się osób i grup społecznych z zamiarem osiedlenia się w nowym miejscu. Ponieważ migracja jest zjawiskiem o zasięgu światowym, trudno jest precyzyjnie przedstawić mapę współczesnej migracji, tak by określić jej perspektywy w stosunku do całej planety. Skala zróżnicowań problemów migracji wynika w dużej mierze z racji zróżnicowania regionów jej występowania; obecnie można wymienić strefę azjatycką, pozaeuropejskie kraje anglosaskie (USA, Kanada, Australia), Unię Europejską, Europę Wschodnią, Afrykę i kraje śródziemnomorskie. Papieska Rada ds. Migrantów kierowała się tymi zróżnicowaniami przy okazji inicjatywy promocji duszpasterstwa emigrantów, realizowanej w latach 1999-2000. <br />
<br />
Jako problem społeczny migracja stanowi także [[nauczanie społeczne Kościoła|wyzwanie duszpasterskie dla Kościoła]], stąd m.in. działalność Papieskiej Rady ds. Migrantów, duszpasterstwa organizowanego przez poszczególne episkopaty oraz zgromadzeń zakonnych (np. scalabrinianów dla emigrantów włoskich czy Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii). Stolica Apostolska przedstawiła metody działalności duszpasterskiej wobec emigrantów głównie w instrukcji pasterskiej „Migratorum Cura” (1969). Ich ukonkretnienie dokonuje się w spotkaniach kontynentalnych narodowych kierowników duszpasterstw emigrantów (Kaohiung – Tajwan 1999; Cape Town 2000; Citta del Mexico 2000; Strasburg 2000; Rzym 2000). <br />
<br />
<br />
== Nauczanie Jana Pawła II nt. migracji ==<br />
<br />
Jan Paweł II konsekwentnie stoi na stanowisku, że „człowiek jest drogą Kościoła”. Stąd wyrasta też praktyka obrony prawa człowieka do emigracji, choć nie oznacza to bezkrytycznego popierania owej praktyki. Głównym konfliktem rzutującym na ocenę migracji, do której człowiek ma prawo, jest fakt, iż jest ona zawsze problematyczna dla kogoś, kto się udaje w drogę, mając obowiązki wobec [[rodzina|rodziny]]. Jan Paweł II jest zdania, że ''migracja mimo, że jest złem, czasami jest złem koniecznym'' <ref>[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 23</ref>.<br />
<br />
Ocena moralna migracji jest niezwykle złożona. Z punktu widzenia kraju pochodzenia osoby migrującej można dostrzec konkretne korzyści ekonomiczne w postaci przypływu waluty obcej. O wiele bardziej istotne jest zauważenie w migracji walorów dla samego migranta: poznania nowego języka, [[kultura|kultury]], obyczajów, nowych technik produkcji, ducha inicjatywy, poznania i [[szacunek|szacunku]] wobec innych [[naród|narodów]] i innych systemów życia. Migranci stają się niejednokrotnie promotorami wielorakich stosunków ekonomicznych i kulturowych pomiędzy krajami, z których pochodzą i do których się udają. Migracje zarobkowe mają także znaczenie ekumeniczne. <br />
<br />
Problem migracji trzeba widzieć w kontekście współczesnych systemów ekonomicznych: rodzą one bezrobocie w krajach uprzemysłowionych, zwłaszcza wśród ludzi niewykwalifikowanych, a z drugiej strony przynoszą krajom będącym na drodze do [[rozwój|rozwoju]] korzyści raczej fikcyjne niż realne. W tym kontekście migracja tracą dziś historyczną wartość czynnika rozwoju. <br />
<br />
Jan Paweł II potwierdza prawo człowieka do migracji w ''podwójnym aspekcie możliwości wyjścia z własnego kraju i możliwości wejścia do drugiego kraju w poszukiwaniu lepszych warunków życia''. W wyrażeniu ''„prawo do emigracji” rozumiemy podwójny ruch wyjścia z własnego kraju (emigrare) i wejście do kraju (immigrare)''. Jakkolwiek instrukcja „Migratorum Cura” mówi o tym jako o prawie fundamentalnym człowieka, chodzi tu jednak o prawo pochodne w stosunku do pierwotnego prawa do tego, ''aby osiągnąć życie godne człowieka''. Jan Paweł II idzie również dalej niż sformułowanie Deklaracji Powszechnych Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych, gdzie mówi się tylko, ''że każdy człowiek ma prawo do opuszczenia jakiegokolwiek kraju, również własnego i do powrotu do własnego kraju''. W orędziu na Światowy Dzień Pokoju. 1996 roku, poświęconym całkowicie problemowi migrantów nieregularnych, Papież zauważa odnośnie powyższego sformułowania, że ''taka jest wartość prawa do emigracji bez odpowiednika prawa imigracji''. Dla Kościoła jedno i drugie prawo jest wyrazem tego samego prawa naturalnego człowieka. <br />
<br />
Ważnym elementem nauczania papieskiego jest podkreślenie, że osoba migrująca stanowi podmiot prawa w obronie swego dziedzictwa kulturalnego, jako że to dziedzictwo jest elementem budującym jej osobowość. Komponentem tego prawa jest prawo do obrony rodzimego języka, jako podstawowego składnika każdej kultury. Symetrycznie do katalogu praw, Jan Paweł II zwraca uwagę na obowiązki emigrantów wobec społeczeństwa udzielającego gościny. Ojciec Święty podkreśla, że emigranci w swoim własnym interesie powinni starać się respektować porządek, który reguluje życie społeczności ich przyjmującej <ref>por. Przemówienie do uczestników konferencji plenarnej Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych, 10.10.1995</ref>. Innym ważnym obowiązkiem jest powinność [[dialog|dialogu]] kulturowego: ''Większą trudność sprawia określenie, jak daleko sięga prawo imigrantów do akceptacji przez [[prawo cywilne|prawo państwowe]] określonych przejawów ich kultury, które niełatwo jest pogodzić z obyczajami większości obywateli. Rozwiązanie tego problemu – przy zachowaniu postawy zasadniczej otwartości – łączy się z konkretną oceną [[dobro wspólne|dobra wspólnego]] w danym momencie dziejowym i w określonej sytuacji terytorialnej i społecznej. Wiele zależy od ukształtowania się w umysłach kultury gościnności, która nie ulegając zobojętnieniu na [[wartość moralna|wartości]], potrafi jednak pogodzić troskę o zachowanie tożsamości z wymogami dialogu'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 2000</ref>.<br />
<br />
Dla Jana Pawła II migracja nie jest zwykłym fenomenem społecznym, ale swoistego rodzaju próbą [[wiara|wiary]] w jego obowiązku ewangelizacyjnym. Ojciec Święty przywołuje jako swoiście modelowe przykłady grup imigrantów, które dały nawet początek nowym Kościołom: ''Często u podłoża [[wspólnota|wspólnot]] chrześcijańskich, dziś kwitnących, znajdujemy małe kolonie imigrantów, które pod kierunkiem kapłana zbierały się w skromnych kościołach, aby wysłuchać słowa Bożego i prosić Chrystusa o odwagę przezwyciężenia prób i poświęcenie ich trudnych warunków <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Młodzieży. 1990</ref>. Kontekst misyjny migracji został dobitnie podkreślony w encyklice [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] <ref>por. [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 37; 55; 82</ref>. Wyznacza on też konkretny obowiązek dla Kościoła: ''Obowiązek Kościoła wobec emigrantów nie może sprowadzać się tylko do organizowania pomieszczeń gościnnych i do solidarności z nimi. Taka postawa zubożyłaby [[bogactwo]] powołania Kościoła wezwanego przede wszystkim do przekazywania wiary'' <ref>Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Młodzieży. 1997</ref>. <br />
<br />
=== Przypisy ===<br />
{{Przypisy|2}}<br />
<br />
== Bibliografia ==<br />
<br />
=== Dzieła Jana Pawła II ===<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/383 ''Laborem exercens''] 23<br />
* [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379 ''Redemptoris missio''] 37; 55; 82<br />
* an Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Migranta. 1981-1997<br />
* Jan Paweł II. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju. 1996; 2000<br />
* Przemówienie do uczestników konferencji plenarnej Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych, 10.10.1995<br />
<br />
=== Inne dokumenty Kościoła ===<br />
* Kongregacja Biskupów. Instrukcja „De Pastorali Migratorum Cura” (1969)<br />
<br />
=== Publikacje innych autorów ===<br />
* H. Skorowski. Europa regionu. Regionalizm jako kategoria aksjologiczna. Warszawa 1998-1999<br />
* S. Olejnik. Teologia moralna życia społecznego. Włocławek 2000<br />
* E. Rusin. Migracja. W: Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II.. <br />
<br />
<br />
== Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o migracjach ==<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>W dziejach kontynentu amerykańskiego dokonywały się na nim rozmaite ruchy migracyjne, w obrębie których wielka liczba mężczyzn i kobiet przybyła tu z różnych rejonów świata w nadziei znalezienia lepszej przyszłości. Fenomen ten jest aktualny także dzisiaj; dotyczy on przede wszystkim licznych osób i rodzin pochodzących z krajów Ameryki Łacińskiej, które osiedliły się w północnych rejonach kontynentu i w niektórych przypadkach stanowią znaczną część populacji. Często przynoszą one ze sobą swą własną spuściznę kulturalną i religijną, obfitującą w charakterystyczne elementy chrześcijańskie. Kościół zdaje sobie sprawę z problemów spowodowanych tą sytuacją i usiłuje w miarę możliwości prowadzić działalność duszpasterską wśród tych imigrantów, ażeby ułatwić im zadomowienie się na tym terytorium, a jednocześnie zapewnić przyjazne przyjęcie ze strony ludności miejscowej, w przekonaniu że wzajemne otwarcie przyczyni się do wzbogacenia wszystkich.</P><br />
|źródło = [nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/389/pkt/52/pos/154/haslo/migracja%2C+migranci ''Ecclesia in America, 52'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Współpraca poszerza się dziś o nowe formy, obejmując nie tyko pomoc ekonomiczną, ale również bezpośrednie uczestnictwo. Nowe sytuacje, związane ze zjawiskiem przemieszczania się ludzi, wymagają od chrześcijan autentycznego ducha misyjnego.</P><br />
|źródło = [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/379/pkt/82/pos/234/haslo/migracja%2C+migranci ''Redemptoris missio, 82'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Równie ważne, jak stwierdzono podczas Synodu, jest umacnianie wymiaru misyjnego w swoim Kościele partykularnym przez promowanie, odpowiednio do sytuacji, podstawowych wartości, jak akceptacja bliźniego, szacunek dla różnic kulturowych i zdrowe relacje pomiędzy różnymi kulturami. Z drugiej strony, coraz bardziej wielokulturowy charakter miast i społeczeństw, przede wszystkim jako konsekwencja międzynarodowych migracji, stwarza nowe i nieznane sytuacje, które stanowią szczególne wyzwanie misyjne.</P><br />
|źródło = [http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/481/pkt/80/pos/268/haslo/migracja%2C+migranci ''Pastores gregis, 80'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
{{Cytat box<br />
|cytat = <P>Deklarowanym celem instytucji europejskich jest ochrona praw osoby ludzkiej. Wypełniając to zadanie, przyczyniają się one do budowania Europy wartości i prawa. Ojcowie synodalni zwrócili się z interpelacją do odpowiedzialnych za Europę z wezwaniem: «Podnoście głos, kiedy deptane są ludzkie prawa osób, mniejszości i narodów, poczynając od prawa do wolności religijnej; zwracajcie szczególną uwagę na wszystko, co dotyczy ludzkiego życia od chwili poczęcia do naturalnej śmierci oraz rodziny opartej na małżeństwie, są to bowiem fundamenty, na których wznosi się nasz wspólny europejski dom; (...) zgodnie z zasadami sprawiedliwości i równouprawnienia oraz w duchu wielkiej solidarności podejmujcie problemy związane z narastającym zjawiskiem migracji, aby stało się ono źródłem nowej energii dla przyszłości kontynentu; nie szczędźcie wysiłków, aby zapewnić młodym pokoleniom przyszłość godną człowieka przez pracę, udział w kulturze i wychowanie do wartości moralnych i duchowych.</P><br />
|źródło = [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/386/pkt/104/pos/204/haslo/migracja%2C+migranci ''Ecclesia in Europa, 104'']<br />
|width =<br />
|align =<br />
}}<br />
<br />
== Linki zewnętrzne ==<br />
<br />
* Hasło [http://nauczaniejp2.pl/index/index/eId/881 "Migracja"] w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] <br />
<br />
<br />
[[Kategoria:Pojęcia]]<br />
[[Kategoria:Nauczanie moralne]]<br />
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]</div>PWasiuk