Ekumenizm

Ekumenizm (z gr. „oikoumene” – porozumienie) – działalność zmierzająca do jedności chrześcijan; poglądy, postawy, inicjatywy wyrażające dążenia do zjednoczenia wszystkich wyznawców Chrystusa.

Geneza zjawiska

Ruch ekumeniczny zrodził się we wspólnotach protestanckich na przełomie XIX i XX wieku, jednak niektóre jego elementy towarzyszą dziejom chrześcijaństwa od czasów apostolskich. Przez Kościół katolicki został przyjęty w sposób nieodwołalny podczas Soboru Watykańskiego II. Powołanie Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan, wydanie soborowego „Dekretu o ekumenizmie” oraz „Dyrektorium ekumenicznego” miały zintensyfikować działania na rzecz przywrócenia jedności wszystkich chrześcijan.

Nauczanie Jana Pawła II o ekumeniźmie

Papież-Polak zwracał uwagę, że liczne, niekiedy bardzo głębokie i trwałe podziały wśród chrześcijan, mają swoje źródło w słabościach i ograniczeniach ludzkiej natury zranionej przez grzech (por. TMA 34). Także i dzisiaj – mimo zgodności co do fundamentaliów – płaszczyzna moralna może dzielić. Papież krytykuje permisywizm moralny, obojętność religijną, sekularyzm, szerzącą się niewiarę, zadowolenie „mglistą” religijnością oraz zagubienie nadprzyrodzonego sensu egzystencji − jako zjawiska utrudniające ekumenizm.

Jan Paweł II twierdził, że oficjalny ekumenizm, realizowany dotychczas na płaszczyźnie doktrynalnej, historycznej i prawnej, musi zostać uzupełniony refleksją nad moralnością chrześcijańską. Wprawdzie potrzebę dialogu ekumenicznego na płaszczyźnie moralnej dostrzegał już Sobór Watykański II, to jednak Kościół dotychczas nie zajął się tą kwestią w stopniu dostatecznym. Dlatego Papież zachęca, by na nowo podjąć dialog dotyczący moralnych zasad Ewangelii i ich zastosowania.

Chociaż jedność Kościoła opiera się na niewzruszonym fundamencie Boskiej jedności Trójcy Świętej i nie jest tylko nadzieją na przyszłość, ale już istnieje, to chrześcijanie powinni podejmować wysiłki na rzecz urzeczywistnienia tej transcendentnej jedności oraz działania, aby osiągnęła ona swój widzialny kształt.

Ekumenizm nie jest więc czymś fakultatywnym. Przeciwnie, stanowi imperatyw, by kierując się miłością do Chrystusa, leczyć podziały przeszłości. Jako wiążące polecenie w tym względzie należy traktować słowa arcykapłańskiej modlitwy Chrystusa o jedność. Zaangażowanie ekumeniczne Papież uważał za sprawę pierwszorzędnej wagi. Za wypełnienie tego zadania ponosi odpowiedzialność każdy chrześcijanin.

Pragnienie jedności chrześcijan powinno przyjąć konkretne formy. Powinno się ono odzwierciedlać przede wszystkim w wierze każdego chrześcijanina i w jego postępowaniu. Jedność, której pragnął Chrystus, nie pociąga za sobą zewnętrznej jednolitości. Uprawniona różnorodność nie sprzeciwia się jedności Kościoła, ale przeciwnie – przysparza mu chwały i przyczynia się znacznie do wypełnienia jego misji. Autentyczne zaangażowanie ekumeniczne wymaga natomiast od wszystkich chrześcijan najpierw uwolnienia się od uprzedzeń, a co za tym idzie – wyzbycia się stylu polemicznego. Takie nastawienie stanowi właściwe przedpole dialogu, jego celem jest pogłębienie wzajemnego szacunku i porozumienia między Kościołami i wspólnotami oraz zacieśnienie współpracy w podejmowaniu wspólnych zadań, a zwłaszcza w dziele ewangelizacji świata.

Autentyczny i owocny dialog ekumeniczny wymaga spełnienia pewnych warunków moralnych, przyjęcia pewnych postaw. Te postawy to przede wszystkim umiłowanie prawdy i nastawienie pełne wzajemnego szacunku i miłości, która każe patrzeć na innych z życzliwością i okazywać szczere pragnienie współpracy tam, gdzie to jest możliwe . Warunkiem prawdziwego dialogu ekumenicznego jest także duch rozeznania, pozwalający docenić to, co jest dobre i co zasługuje na pochwałę. Pozwala on odkryć i uznać, że również w innych Kościołach istnieje dobro, cnota i pragnienie coraz obfitszej łaski. W dialogu należy unikać także fałszywego irenizmu i lekceważenia norm Kościoła.

Potrzebna jest też szczera wola oczyszczenia i odnowy, przejawiająca się zarówno w osobistym dążeniu do chrześcijańskiej doskonałości, jak i w staraniach o odnowę i oczyszczenie Kościoła. Dialog spełnia zatem funkcję rachunku sumienia, a wezwanie do działań ekumenicznych jest ostatecznie wezwaniem do pokuty i nawrócenia. Podstawą życia w zgodzie z braćmi z innych Kościołów i wspólnot kościelnych jest postanowienie, by żyć w większej zażyłości z Chrystusem. Tak więc to również świętość życia, rodząca się ze zjednoczenia z Bogiem dzięki łasce Ducha Świętego, umożliwia i pogłębia jedność wszystkich uczniów Chrystusa.

Obok dialogu i współpracy potrzebny jest także wysiłek prywatnej i publicznej modlitwy ekumenicznej, ponieważ jedność jest darem „pochodzącym z wysoka”. Jan Paweł II, za Soborem Watykańskim II, uważa modlitwę za nieodzowne i główne zadanie chrześcijan zamierzających poważnie zaangażować się w działalność na rzecz pełnego urzeczywistnienia jedności, której pragnął Chrystus . Modlitwa i wszelkie poczynania ekumeniczne mają służyć przezwyciężeniu podziałów, jakie stanowią przeszkodę w ewangelizacji (por. EiE 30). Przykładem działań na rzecz jedności chrześcijan jest postawa samego Papieża. Pontyfikat Jana Pawła II obfitował w spotkania, modlitwy i przedsięwzięcia będące wyrazem jego osobistego pragnienia jedności.

Przypisy

Jan Paweł II: EiE 17; 30-32; 54; UUS 9;15; 20-27; 33-39; 68. BO 20; DŚ 63; K 131-134; 137; NMI 12;48; TMA 34. Przemówienia: na zakończenie rozważaniaDrogi Krzyżowej w rzymskim Koloseum,1.04.1994; podczas spotkania ekumenicznego, Kair, 25.02.2000; podczasspotkania ekumenicznego, Jerozolima,25.03.2000; „Wiara, nadzieja, miłość w perspektywie ekumenicznej”, 22.11.2000;Homilia podczas Liturgii otwarcia Drzwi Świętych w Bazylice św. Pawła za Murami,18.01.2000.

DE. S. Nowosad. Moralność w dialogu ekumenicznym. RT 47:2000 z. 3; T. Zadykowicz. Nadzieja jedności chrześcijan. W: Nadzieja chrześcijańska a nadzieje ludzkie. Red. J. Nagórny, M. Pokrywka. Lublin 2003.