Pycha

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: o. Paweł SALAMON OFMConv 

Pycha – (łac. „superbia”) – pierwsza z głównych wad moralnych; przesadne pragnienie własnej chwały, egoistyczne ujmowanie miłości własnej, wywyższanie się ponad innych; prowadzi do odrzucenia Boga i Jego woli. Z p. jest związane zuchwalstwo, przesadna ambicja, próżna chwała. Przeciwieństwem p. jest pokora. Stary Testament ukazuje p. jako główny motyw grzechu i nieposłuszeństwa Bogu (por. Rdz 1-11). Jezus, porównując faryzeusza i celnika mówi, iż każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony (Łk 18,9-14). Św. Jan wśród trzech głównych pożądliwości wymienia pychę żywota (por. 1 J 2,16). Według św. Tomasza z Akwinu, p. jest nieuporządkowaną żądzą własnej wielkości (STh II-II q. 162 a. 2).

Pycha w nauczaniu Jana Pawła II

Zdaniem Jana Pawła II, p. pochodzi z nadużywania wolności, z ulegania złu i odmawiania posłuszeństwa Bogu. Mówiąc o grzechu pierwszych ludzi, stwierdza on, że człowiek zamiast odpowiedzieć miłością na miłość Boga, przeciwstawia się Mu niczym rywalowi, łudząc się i przeceniając swe siły i w następstwie zrywając stosunki z Tym, który go stworzył . Skutki pierwotnej p. dotknęły wszystkich ludzi, zadając rany, które od tamtej chwili są przeszkodą na drodze do pełnej prawdy . Dopiero cała rzeczywistość odkupienia pozwala na nowo potwierdzić i wypowiedzieć człowieka. Jeśli chce on zrozumieć siebie, musi przyjść ze swoją grzesznością do Chrystusa . Chrystus musi wejść w jego „ja”, aby wyzwolić go od egoizmu i pychy, jak mówi św. Ambroży: „Niech wkroczy do twej duszy Chrystus, niech zamieszka w twych myślach Jezus, by zamknąć wszelką przestrzeń dla grzechu w świętym przybytku cnoty” . Postawy p. są różnorodne. Papież zwraca uwagę na kilka: pierwsza jest związana z ludzką naturą, z całym dziedzictwem „pychy tego życia, z całym egoistycznym dążeniem do panowania, a nie do służenia” ; druga dotyczy relacji z bliźnimi, przez wprowadzanie podziałów, które ranią braterską miłość, przejawów nieumiejętności przebaczenia, pysznego i antyewangelicznego, nieprzejednanego potępienia „innych”, pogardy płynącej z chorobliwej pewności siebie ; trzecia wynika z myślenia w kategoriach wyłączności i jedynej słusznej racji, w tym przypadku dochodzi do głosu swoista „pycha filozoficzna”, która chciałaby nadać własnej wizji, niedoskonałej i zawężonej przez wybór określonej perspektywy, rangę interpretacji uniwersalnej ; czwarta sprzyja nadużyciom wolności, pozostawiając jej zadanie samodzielnego decydowania o tym, co dobre, a co złe, prowadzi to do braku ufności w mądrość Boga, który poprzez prawo moralne kieruje człowiekiem . Wpływ p. na życie moralne jest szczególnie szkodliwy. Dlatego Jan Paweł II wzywa do korygowania przejawów p. przez właściwą pracę nad sobą: nawróćmy się, porzućmy stary kwas pychy i to wszystko, co prowadzi do niesprawiedliwości, do pogardy, do egoistycznej żądzy posiadania pieniędzy i władzy . Do cennych wskazówek Papieża w tym zakresie należy zaliczyć: wyrabianie w sobie posłuszeństwa, gdyż posłuszeństwo ewangeliczne pozwala nam w sposób radykalny przetworzyć to, co płynie w sercu ludzkim z pychy tego życia ; konsekwencję w naśladowaniu Chrystusa, co oznacza zaprzeć się samego siebie i wziąć krzyż [...] odrzucić własną pychę, zaufać całkowicie Bogu i tak jak Chrystus oddać się bez reszty Bogu i braciom ; kierowanie się miłością, zwłaszcza wobec potrzebującego: Cóż masz, czego byś nie otrzymał? (1 Kor 4, 7) – pyta Papież i wzywa, aby uczyć się uwalniać od [...] egoizmu i żyć prawdziwą miłością ewangeliczną ; rozwijanie pokory – aby być dobrym i autentycznym naśladowcą Chrystusa, nie trzeba dokonywać wielkich rzeczy, ale wystarczy posiąść cnoty zwyczajne, ludzkie, proste – byle prawdziwe i autentyczne . P. należy więc przezwyciężać i żyć według mądrości Bożej.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• encyklika Fides et Ratio, 4; 22;
• Redemptionis donum, 9; 13;
• Reconciliatio et paenitentia, 10;
• encyklika Ut unum sint 15;
• [http://nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/374 Veritatis splendor 17; 8;.
• Orędzie na Wielki Post 1987; 2004;
• Anioł Pański, 29.08.1999;
• Audiencja generalna, 6.09.2000.

Inne dokumenty Kościoła

• Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 25; 37; 83;
• Katechizm Kościoła Katolickiego; 57; 1866.

Publikacje innych autorów

• P. Góralczyk. Jak żyć i po co żyć? ComP 23:2003 nr 5.

Zobacz także

• pokora
• cnoty