Stowarzyszenia

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: Barbara Niemiec

Stowarzyszenia – dobrowolne i trwałe związki grup osób, zorganizowanych dla realizacji wspólnych zamierzeń, zaspokojenia zainteresowań lub dla niezarobkowego prowadzenia jakiejś działalności, np. kulturalnej, społecznej, religijnej.

Formy istnienia stowarzyeń są regulowane przepisami prawa i podlegają nadzorowi państwowemu. W Polsce istnieje konstytucyjny zakaz działania organizacji (a więc i stowarzyszeń) niejawnych.

Nauczanie Kościoła II nt. stowarzyszeń

Problematyka stowarzyszeń w nauczaniu Kościoła pojawiła się w ścisłym związku z obroną prawa człowieka do godności, do wolności, z jego podmiotową relacją wobec pracy, państwa i prawa.

Najważniejszą tezą tego nauczania jest naturalne prawo do zrzeszania się, które nie może być przez żadną władzę nadane, a jedynie gwarantowane. W zrzeszaniu się jest miejsce dla realizacji solidarności. Jest to też podstawa do urzeczywistniania zasady pomocniczości. Wreszcie stowarzyszenia stanowią formę realizacji troski o dobro wspólne.

Stowarzyszenia są szkołą uczenia się zgodnej, bezinteresownej i ofiarnej pracy na rzecz wspólnego dobra. W nich każdy ma okazję realizować nakaz uczestnictwa.

Stowarzyszanie się jest też formą aktywności świeckich w łonie Kościoła, czego doskonałym przykładem może być Akcja Katolicka. Stowarzyszenia przyczyniają się do moralnego doskonalenia społeczeństwa i wypracowywania form godziwego uczestnictwa w życiu publicznym.

Nauczanie Jana Pawła II nt. stowarzyszeń

Problematyka stowarzyszenia w nauczaniu Jana Pawła II niewątpliwie ma swoje głębokie filozoficzne uzasadnienie. Odczytywać je można z myśli zawartych w pracy Osoba i czyn (1969). Czyn jest bowiem postacią odniesienia się osoby do innych osób. Tu zaczyna się uczestnictwo we wspólnym działaniu, dokonywanie wyborów ze względu na wartość ważną dla danej osoby i innych ludzi. Podobieństwo wyborów, ich motywów pozwala tworzyć zespół. Odkrywa przestrzeń wspólnego dobra. Początkiem każdej wspólnoty jest dostrzeżenie bliźniego, jego wartości ze względu na jego człowieczeństwo. Wspólnota jest rezultatem społecznej natury człowieka. Czyny człowieka we wspólnocie zachowują swą osobową wartość, równocześnie urzeczywistniając dobro wspólnoty. Zdolność do takiego działania winna być celem wychowania. Karol Wojtyła podkreślał, iż uczestnictwo we wspólnocie stwarza warunki osiągania duchowej dojrzałości. Jej celem pozostaje człowiek. Wspólnota istnieje dla człowieka. Jest to istota personalistycznego rozumienia wszelkich form społecznego wymiaru życia ludzkiego.

Jan Paweł II podjął i rozwinął nauczanie swoich poprzedników i kontynuuje myśl soborową. W encyklice Laborem exercens potwierdził raz jeszcze niezbywalne prawo do zrzeszania się w związki zawodowe, których zadaniem jest obrona słusznych praw pracowniczych, przy równoczesnym respektowaniu dobra wspólnego. Podkreślił, że Kościół naucza, iż obrona praw nie może oznaczać walki "przeciwko innym". Praca ma łączyć i budować wspólnotę. Jest to przestrzeń urzeczywistniania solidarności.

Związki zawodowe powinny dbać, by pracownicy nie tylko mogli więcej "mieć", ale również bardziej "być", spełniać swoje człowieczeństwo.

W świetle tego nauczania Jana Pawła II, odpowiadającego na "znaki czasu", jeszcze bardziej zrozumiała staje się Jego sympatia dla polskiej Solidarności, odwołującej się do ideałów chrześcijańskiego modelu związku zawodowego, a także troska o jej rozwój.

Związki zawodowe, zbudowane na chrześcijańskich zasadach, jako główną metodę osiągania celów wybierają dialog społeczny, prowadzony w prawdzie. Dialog taki powinien odkryć obszar dobra wspólnego i sposób jego urzeczywistniania. W ten sposób realizuje się także zasada pomocniczości.

Wyrazem kontynuacji społecznego nauczania poprzedników jest też encyklika Centesimus annus. Raz jeszcze zostało tu dobitnie podkreślone, że prawo tworzenia stowarzyszenia zakorzenione jest w naturze człowieka i dążność ta wyprzedza integrację o charakterze politycznym. Zakaz stowarzyszania się narusza naturalne prawo i jest nadużyciem władzy państwowej.

Myśli zawarte w encyklikach można bez trudu odnaleźć w licznych homiliach i przemówieniach papieskich, wygłaszanych na forum międzynarodowym, także w Polsce i w krajach, gdzie prawa człowieka są szczególnie łamane.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Centesimus annus, 48
• Laborem exercens, 20
• Solicitudo rei socialis, 15
• Homilia, Wrocław 21.06.1983, 10
• Przemówienie do ludzi morza, Gdynia 11.06.1987
• Homilia podczas Mszy św. dla świata pracy, Gdańsk-Zaspa 12.06.198

Publikacje innych autorów

• Eeward Jarmoch et al., Człowiek darem i tajemnicą w nauczaniu Jana Pawła II, Wyższa Szkoła Rolniczo-Pedagogiczna. Wydział Humanistyczny, Siedlce 1999
• M. Łętowski, Wolność stowarzyszania się, Chrześcijanin w Świecie 1986, 8-9
• Świeccy w akcji, red. W. Słomka, Polihymnia, Lublin 1996
• J. Zalejski, Prawo do partycypacji pracowniczej i tworzenia związków zawodowych według Jana Pawła II, Chrześcijanin w Świecie 1994, 2-3

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o stowarzyszeniach

—

—

Linki zewnętrzne

• Hasło ["stowarzyszenia"] w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich