Tekst źródłowy strony Pokora

 Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, [http://www.polwen.pl/ Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne], Radom 2014
 Autor hasła: ks. Arkadiusz OLCZYK 

[[Pokora]] – (łac. ''humilitas'') – [[cnota|cnota]] moralna przypominająca o przyziemności człowieka, chroniąca przed pokusą wywyższania się, szukania nienależnych honorów, przeceniania własnych zdolności; jej przeciwieństwem jest pycha.

==Pokora w nauczaniu chrześcijańskim== 
W języku potocznym pokora często bywa niesłusznie utożsamiana z potulnym uleganiem innym oraz apatią wobec przeciwieństw życiowych. Tymczasem dobrze pojmowana cnota pokory wyrzeka się fałszywych kompromisów, tchórzostwa i małoduszności. Człowiek pokorny nie czyni jednak niczego dla swojej chwały, dla zaszczytów czy stanowiska. Miłuje prawdę i w jej świetle krytycznie ocenia siebie, swoje poczynania i możliwości. Pokory stanowi szczególny wyraz miłości bliźniego i realizuje się w trosce o dobro innych. W rozumieniu chrześcijańskim pokora jest afirmacją prawdy o sobie w obliczu Boga. Wyraża się gotowością do pełnienia woli Bożej.
 
W [[Stary Testament|Starym Testamencie]] moralną postawę pokory odkrywamy w zapowiedziach przyszłego Mesjasza <ref>zob. Księga Izajasza 49-53</ref> oraz w aktach uniżenia przed Bogiem, np. Abrahama <ref>zob. Księga Rodzaju 18,27; 22,114</ref>, Mojżesza<ref>zob. Księga Wyjścia 3,7-14</ref>, Hioba<ref>zob. Księga Hioba 1,20-22</ref> czy Dawida <ref>zob. 2 Księga Samuela 12,13</ref>. Jej pełnym objawieniem jest życie Chrystusa, dlatego Ojcowie Kościoła nazywają pokorę „cnotą Chrystusową”. Tradycja ascetyczna wymienia różne stopnie pokory – św. Benedykt w swojej „Regule” pisze o 12 stopniach pokory w duchowym postępie mnicha: od bojaźni do miłości Boga. Chrześcijańskie rozumienie pokory odrzucali między innymi Immanuel Kant, Fryderyk Nietzsche i Artur Schopenhauer.

==Pokora w ujęciu Jana Pawła II== 
Cnota pokory stanowi stały element nauczania kościelnego, co znajduje potwierdzenie w wielu dokumentach [[Sobór Watykański II|Soboru Watykańskiego II]] oraz w nauce poszczególnych papieży. Osoba [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]] nadaje pokorze wyjątkowy wymiar. Jego nauczanie o pokorze łączy się z pokorną postawą życiową. Ojciec Święty jest szczególnym przykładem i wzorem przeżywania starości, niesprawności i cierpienia w duchu pokory Już w swojej pierwszej encyklice [[Redemptor hominis|Redemptor hominis]] Papież akcentuje, że człowiek i Kościół Chrystusowy nie mogą zagubić ducha pokory i poddać się pokusie tryumfowania, przed czym ostrzegał również Sobór Watykański II. Wzywa, by Kościół na wzór swego Mistrza [...] kierował się pokorą, żeby był krytyczny w stosunku do wszystkiego, co stanowi o jego ludzkim charakterze [...], żeby nieustannie wiele od siebie wymagał<ref> zob. ''Redemptor hominis'' 4)</ref>. Jan Paweł II wskazuje na ewangelię pokory zapisaną w całym ziemskim życiu Bożego Syna, który jakże często dawał wyraz pokornego pełnienia woli Ojca<ref> zob. Ewangelia wg św. Mateusza 26,42</ref>, uniżenia <ref> zob. List do Filipian 2,8</ref>, przyjęcia losu ludzkiego we wszystkich wymiarach <ref>por. ''Laborem exercens'' 7; 26</ref>. Jezus jest najdoskonalszym przykładem pokory dla nas: ''Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego serca''  <ref>por. Ewangelia wg św. Marka 11,29</ref>. W kontekście Chrystusowej lekcji o pokorze Papież przywołuje osobę [[święty Józef|świętego Józefa]], który dowodzi swoją postawą, że: aby być dobrym i autentycznym naśladowcą Chrystusa nie trzeba dokonywać wielkich rzeczy, ale wystarczy posiąść cnoty zwyczajne, ludzkie, proste <ref> zob. ''Redemtoris custos'' 24</ref>. Naśladowanie Jezusa w pokorze winno być naszą chlubą <ref> zob. 2 List do Koryntian 12,9-10</ref>. Od Chrystusa stale mamy się także uczyć tego oblicza pokory, jakim jest przebaczanie i okazywanie miłosierdzia bliźnim <ref>por. ''Dives in misericordia'' 14</ref>.
 
Jan Paweł II – za encykliką ''Humanae vitae'' [[Paweł VI|Pawła VI]] – odnosi cnotę i postawę pokory do [[pokuta|sakrament pojednania]] praktykowanie pokory i umartwienia należy do samej jego natury <ref>por. ''Humanae vitae'' 26; ''Familiaris consortio'' 58; ''Reconcilio et poenitentia'' 31</ref>. Również w formacji duchowej – zdaniem Papieża – pokora ma swoje niezastąpione miejsce. Formacja przyszłych kapłanów ma na celu przygotowanie ich do bezinteresownej służby dla innych, którą Jezus ukazał jako program życia, pokornie umywając nogi apostołom <ref>por. ''Pastores dabo vobis'' 49</ref>. Ojciec Święty uznaje świadectwo życia [[ubóstwo|ubogiego]], pokornego i [[czystość|czystego]] za podstawową formę ewangelizacji braci i sióstr <ref>por. ''Vita consecrata'' 102</ref>. Chrześcijańska cnota pokory winna być na stałe wpisana w ewangeliczne świadectwo życia <ref>por. ''Katechezy. Kościół'' 113,2</ref>.

==Przypisy==
{{Przypisy}}

==Bibliografia==

===Dzieła Jana Pawła II===
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/387 ''Christifideles laici''] 26
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/12 ''Catechesi tradendae''] 61
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/28 ''Dives in misericordia''] 14
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/13 ''Familiaris consortio''] 33
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/399 ''Pastores dabo vobis''] 27; 49; 81
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/11 ''Redemptoris custos] 24
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/395 ''Reconciliatio et paenitentia''] 31; 35
*[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/17 ''Vita consecrata''] 102
*''Katechezy. Kosciół'', Kraków-Ząbki 1999.
*Karol Wojtyła, ''Elementarz etyczny'', Wrocław 1995

===Publikacje innych autorów===
*M. Kinzer, ''Pokora chrześcijanina'', Kraków 1996;
*J. L. Lorda, ''Pokora'', „Memoranda” 72:1998 nr 2;
*J. Rudniański, ''O pokorze'', „W drodze” 23:1995 nr 3;
*T. Sikorski, ''Pokora''. W: "Słownik teologiczny". Red. A. Zuberbier. Katowice 1998. 
*S. Witek, ''Relacje pokory w układzie cnót'', "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 11:1964 z. 3;
*J. Tischner, ''Pokora czyli odzyskiwanie siebie'', Kraków 1993;


==Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o pokorze==

{{Cytat box
|cytat = Oto przed chwilą usłyszała, że ma począć i porodzić Syna, który będzie panował na tronie Dawida jako Syn Najwyższego. Z pewnością nie rozumiała w pełni tajemnicy tego Bożego zrządzenia, ale wiedziała, że oznacza ono całkowitą zmianę w rzeczywistości Jej życia. Nie pytała jednak: czy rzeczywiście się to stanie? czy musi się to stać? ale tylko: jak to się stanie? Bez wątpliwości i zastrzeżeń przyzwalała na to, aby Boże działanie zmieniło Jej życie. To pytanie wyrażało Jej pokorę wiary — gotowość oddania swej egzystencji na służbę Bożej tajemnicy, choć Ona sama nie mogła rozumieć, jak się to dokona.

Ta pokora — uniżenie ducha i poddanie w wierze — wyraziła się w sposób szczególny w Jej fiat: «Oto ja, służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!» (Łk 1, 38). Dzięki pokorze Maryi mogło się spełnić to, o czym dalej mówią słowa Magnificat:

«Przeto wszystkie narody, co ziemię osiędą, Odtąd błogosławioną mnie nazywać będą. Bo wielkimi darami uczczonam od Tego, którego moc przedziwna, święte imię Jego» (por. Łk 1, 48-49).

Głębi pokory odpowiada wielkość daru. Wszechmocny uczynił Jej «wielkie rzeczy» (por. Łk 1, 49), Ona zaś pokornie potrafiła je przyjąć i przekazać wszystkim pokoleniom wierzących. Oto droga, którą szła do nieba Maryja, Matka Zbawiciela, wyprzedzając na niej wszystkich świętych i błogosławionych Kościoła.
|źródło =[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/1491/pkt/0/pos/8/ homilia podczas Mszy św. na placu św. Piotra w 50. rocznicę ogłoszenia dogmatu o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny] Watykan 1 listopada 2000.
|width =
|align =
}}

{{Cytat box
|cytat =«Gdybyście mieli wiarę... Słudzy nieużyteczni jesteśmy». Wiara nie szuka rzeczy niemożliwych, ale stara się być użyteczna, służąc braciom i nie tracąc z oczu perspektywy Królestwa. Tajemnicą jej wielkości jest pokora: «Słudzy nieużyteczni jesteśmy». Wiara pokorna jest wiarą prawdziwą. A prawdziwa wiara, nawet tak mała «jak ziarno gorczycy», może dokonać rzeczy niezwykłych.
|źródło =[http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/986/pkt/6/pos/18/ homilia wygłoszona podczas Mszy św. odprawionej na błoniach Znjan], Split, 4 października 1998.
|width =
|align =
}}

{{Cytat box
|cytat ="Znosząc siebie nawzajem" - mówi dalej List do Efezjan, kreśląc prawdziwy program chrześcijańskiego współżycia Ludu Bożego. Mamy postępować "z całą pokorą i cichością", a także "z cierpliwością". To również lekcja tolerancji, którą w naszej polskiej historii udało się wcielić w życie w sposób dość zadowalający.

Jednak to zaledwie pierwszy, łatwiejszy punkt programu napisanego dla chrześcijan. Czytamy bowiem: "Znosząc siebie nawzajem w miłości" (Ef 4,2). "Znosić się (...) w miłości" znaczy więcej niż tylko tolerować.

"Znosić się w miłości" to także usiłować zrozumieć; zrozumieć, by wybaczyć; "znosić się w miłości" to również akceptować, czuć się wewnętrznie bliskim, chcieć przebywać we wspólnocie, poczuwać się do wspólnoty, to spieszyć, by wspierać, to chcieć współpracować i współtworzyć.
|źródło = [http://http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/522/pkt/6/pos/11/ przemówienie wygłoszone w czasie nabożeństwa ekumenicznego w ewangelickim kościele pw. Przenajświętszej Trójcy], Warszawa, 9 czerwca 1991 roku.
|width =
|align =
}}

== Linki zewnętrzne ==
Hasła w [[ZiBaTePa|Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich]] 
*[http://www.nauczaniejp2.pl/index/index/eId/1180 "pokora"] 

[[Kategoria:Pojęcia]]
[[Kategoria:Hasła POLWEN]]