Pokora

Z Centrum Myśli Jana Pawła II - WIKIJP2
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania 
Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Arkadiusz OLCZYK

Pokora – (łac. humilitas) – cnota moralna przypominająca o przyziemności człowieka, chroniąca przed pokusą wywyższania się, szukania nienależnych honorów, przeceniania własnych zdolności; jej przeciwieństwem jest pycha.

Pokora w nauczaniu chrześcijańskim

W języku potocznym pokora często bywa niesłusznie utożsamiana z potulnym uleganiem innym oraz apatią wobec przeciwieństw życiowych. Tymczasem dobrze pojmowana cnota pokory wyrzeka się fałszywych kompromisów, tchórzostwa i małoduszności. Człowiek pokorny nie czyni jednak niczego dla swojej chwały, dla zaszczytów czy stanowiska. Miłuje prawdę i w jej świetle krytycznie ocenia siebie, swoje poczynania i możliwości. Pokory stanowi szczególny wyraz miłości bliźniego i realizuje się w trosce o dobro innych. W rozumieniu chrześcijańskim pokora jest afirmacją prawdy o sobie w obliczu Boga. Wyraża się gotowością do pełnienia woli Bożej.

W Starym Testamencie moralną postawę pokory odkrywamy w zapowiedziach przyszłego Mesjasza [1] oraz w aktach uniżenia przed Bogiem, np. Abrahama [2], Mojżesza[3], Hioba[4] czy Dawida [5]. Jej pełnym objawieniem jest życie Chrystusa, dlatego Ojcowie Kościoła nazywają pokorę „cnotą Chrystusową”. Tradycja ascetyczna wymienia różne stopnie pokory – św. Benedykt w swojej „Regule” pisze o 12 stopniach pokory w duchowym postępie mnicha: od bojaźni do miłości Boga. Chrześcijańskie rozumienie pokory odrzucali między innymi Immanuel Kant, Fryderyk Nietzsche i Artur Schopenhauer.

Pokora w ujęciu Jana Pawła II

Cnota pokory stanowi stały element nauczania kościelnego, co znajduje potwierdzenie w wielu dokumentach Soboru Watykańskiego II oraz w nauce poszczególnych papieży. Osoba Jana Pawła II nadaje pokorze wyjątkowy wymiar. Jego nauczanie o pokorze łączy się z pokorną postawą życiową. Ojciec Święty jest szczególnym przykładem i wzorem przeżywania starości, niesprawności i cierpienia w duchu pokory Już w swojej pierwszej encyklice Redemptor hominis Papież akcentuje, że człowiek i Kościół Chrystusowy nie mogą zagubić ducha pokory i poddać się pokusie tryumfowania, przed czym ostrzegał również Sobór Watykański II. Wzywa, by Kościół na wzór swego Mistrza [...] kierował się pokorą, żeby był krytyczny w stosunku do wszystkiego, co stanowi o jego ludzkim charakterze [...], żeby nieustannie wiele od siebie wymagał[6]. Jan Paweł II wskazuje na ewangelię pokory zapisaną w całym ziemskim życiu Bożego Syna, który jakże często dawał wyraz pokornego pełnienia woli Ojca[7], uniżenia [8], przyjęcia losu ludzkiego we wszystkich wymiarach [9]. Jezus jest najdoskonalszym przykładem pokory dla nas: Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego serca [10]. W kontekście Chrystusowej lekcji o pokorze Papież przywołuje osobę świętego Józefa, który dowodzi swoją postawą, że: aby być dobrym i autentycznym naśladowcą Chrystusa nie trzeba dokonywać wielkich rzeczy, ale wystarczy posiąść cnoty zwyczajne, ludzkie, proste [11]. Naśladowanie Jezusa w pokorze winno być naszą chlubą [12]. Od Chrystusa stale mamy się także uczyć tego oblicza pokory, jakim jest przebaczanie i okazywanie miłosierdzia bliźnim [13].

Jan Paweł II – za encykliką Humanae vitae Pawła VI – odnosi cnotę i postawę pokory do sakrament pojednania praktykowanie pokory i umartwienia należy do samej jego natury [14]. Również w formacji duchowej – zdaniem Papieża – pokora ma swoje niezastąpione miejsce. Formacja przyszłych kapłanów ma na celu przygotowanie ich do bezinteresownej służby dla innych, którą Jezus ukazał jako program życia, pokornie umywając nogi apostołom [15]. Ojciec Święty uznaje świadectwo życia ubogiego, pokornego i czystego za podstawową formę ewangelizacji braci i sióstr [16]. Chrześcijańska cnota pokory winna być na stałe wpisana w ewangeliczne świadectwo życia [17].

Przypisy

  1. ↑ zob. Księga Izajasza 49-53
  2. ↑ zob. Księga Rodzaju 18,27; 22,114
  3. ↑ zob. Księga Wyjścia 3,7-14
  4. ↑ zob. Księga Hioba 1,20-22
  5. ↑ zob. 2 Księga Samuela 12,13
  6. ↑ zob. Redemptor hominis 4)
  7. ↑ zob. Ewangelia wg św. Mateusza 26,42
  8. ↑ zob. List do Filipian 2,8
  9. ↑ por. Laborem exercens 7; 26
  10. ↑ por. Ewangelia wg św. Marka 11,29
  11. ↑ zob. Redemtoris custos 24
  12. ↑ zob. 2 List do Koryntian 12,9-10
  13. ↑ por. Dives in misericordia 14
  14. ↑ por. Humanae vitae 26; Familiaris consortio 58; Reconcilio et paenitentia 31
  15. ↑ por. Pastores dabo vobis 49
  16. ↑ por. Vita consecrata 102
  17. ↑ por. Katechezy. Kościół 113,2

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

Publikacje innych autorów

  • M. Kinzer, Pokora chrześcijanina, Kraków 1996;
  • J. L. Lorda, Pokora, „Memoranda” 72:1998 nr 2;
  • J. Rudniański, O pokorze, „W drodze” 23:1995 nr 3;
  • T. Sikorski, Pokora. W: "Słownik teologiczny". Red. A. Zuberbier. Katowice 1998.
  • S. Witek, Relacje pokory w układzie cnót, "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 11:1964 z. 3;
  • J. Tischner, Pokora czyli odzyskiwanie siebie, Kraków 1993.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o pokorze

Oto przed chwilą usłyszała, że ma począć i porodzić Syna, który będzie panował na tronie Dawida jako Syn Najwyższego. Z pewnością nie rozumiała w pełni tajemnicy tego Bożego zrządzenia, ale wiedziała, że oznacza ono całkowitą zmianę w rzeczywistości Jej życia. Nie pytała jednak: czy rzeczywiście się to stanie? czy musi się to stać? ale tylko: jak to się stanie? Bez wątpliwości i zastrzeżeń przyzwalała na to, aby Boże działanie zmieniło Jej życie. To pytanie wyrażało Jej pokorę wiary — gotowość oddania swej egzystencji na służbę Bożej tajemnicy, choć Ona sama nie mogła rozumieć, jak się to dokona.

Ta pokora — uniżenie ducha i poddanie w wierze — wyraziła się w sposób szczególny w Jej fiat: «Oto ja, służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!» (Łk 1, 38). Dzięki pokorze Maryi mogło się spełnić to, o czym dalej mówią słowa Magnificat:

«Przeto wszystkie narody, co ziemię osiędą, Odtąd błogosławioną mnie nazywać będą. Bo wielkimi darami uczczonam od Tego, którego moc przedziwna, święte imię Jego» (por. Łk 1, 48-49).

Głębi pokory odpowiada wielkość daru. Wszechmocny uczynił Jej «wielkie rzeczy» (por. Łk 1, 49), Ona zaś pokornie potrafiła je przyjąć i przekazać wszystkim pokoleniom wierzących. Oto droga, którą szła do nieba Maryja, Matka Zbawiciela, wyprzedzając na niej wszystkich świętych i błogosławionych Kościoła.


«Gdybyście mieli wiarę... Słudzy nieużyteczni jesteśmy». Wiara nie szuka rzeczy niemożliwych, ale stara się być użyteczna, służąc braciom i nie tracąc z oczu perspektywy Królestwa. Tajemnicą jej wielkości jest pokora: «Słudzy nieużyteczni jesteśmy». Wiara pokorna jest wiarą prawdziwą. A prawdziwa wiara, nawet tak mała «jak ziarno gorczycy», może dokonać rzeczy niezwykłych.


"Znosząc siebie nawzajem" - mówi dalej List do Efezjan, kreśląc prawdziwy program chrześcijańskiego współżycia Ludu Bożego. Mamy postępować "z całą pokorą i cichością", a także "z cierpliwością". To również lekcja tolerancji, którą w naszej polskiej historii udało się wcielić w życie w sposób dość zadowalający.

Jednak to zaledwie pierwszy, łatwiejszy punkt programu napisanego dla chrześcijan. Czytamy bowiem: "Znosząc siebie nawzajem w miłości" (Ef 4,2). "Znosić się (...) w miłości" znaczy więcej niż tylko tolerować.

"Znosić się w miłości" to także usiłować zrozumieć; zrozumieć, by wybaczyć; "znosić się w miłości" to również akceptować, czuć się wewnętrznie bliskim, chcieć przebywać we wspólnocie, poczuwać się do wspólnoty, to spieszyć, by wspierać, to chcieć współpracować i współtworzyć.


Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Zobacz także

Źródło: „http://www.wikijp2.pl/index.php?title=Pokora&oldid=8593”