Żal za grzechy

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Jan Orzeszyna

Żal za grzechy – najważniejszy wśród aktów penitenta element pokuty, oparty na poznaniu i woli odwrócenia się od grzechu i zwrócenia się do Boga. Nie należy go utożsamiać z przeżyciem emocjonalnym, chociaż i ono może towarzyszyć nawracającemu się, nie decyduje jednak w zasadniczy sposób o pragnieniu nawrócenia. Żal za grzechy jest aktem rozumu, woli i sfery afektywnej człowieka. Rozum poznaje i osądza popełnione zło, a wola rezygnuje z dotychczasowego sposobu życia, boleje nad popełnionymi grzechami i postanawia ich nie ponawiać. Z tym przeżywaniem skruchy łączą się zazwyczaj pewne wzruszenia emocjonalne, nie będące istotnymi elementami żal za grzechy − jest jednak pożądane, by mu towarzyszyły. W Nowym Testamencie żal za grzechy utożsamia się z postawą określaną przez grecki termin biblijny „metanoia”. Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie pojawiają się różne wyrażenia na określenie żal za grzechy, np.: nawróćcie się do mnie (Za 1,3); nie gardzisz, Boże, sercem pokornym i skruszonym (Ps 51,19); smutek, który jest z Boga, dokonuje nawrócenia ku zbawieniu (2 Kor 7,10); Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie (Łk 15,18). Teologiczna refleksja na temat żal za grzechy pojawiła się w średniowieczu. Z kolei Sobór Trydencki (1551) określił go, za św. Tomaszem z Akwinu, jako ból duszy i znienawidzenie popełnionego grzechu z postanowieniem niegrzeszenia w przyszłości . Tę definicję powtarzają „Obrzędy sakramentu pokuty” i KKK . Bóg szanuje w człowieku jego wolność i zdolność decydowania. Uwolniony od grzechu może być ten, kto własną decyzją odwraca się od zła i zwraca się do Boga. Ten wolitywny zwrot dokonuje się w akcie żal za grzechy Gdy żal za grzechy stanowi wyraz miłości do Boga, jest nazywany żalem doskonałym lub żalem z miłości (łac. „contritio”). Jego skutkiem jest odpuszczenie grzechów powszednich oraz − jeśli łączy się z nim wola rychłego przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, także grzechów śmiertelnych. Gdy żal za grzechy jest powodowany odrazą do grzechu, lękiem przed wiecznym potępieniem lub innymi karami, jest nazywany żalem niedoskonałym (łac. „attritio”). Nie zapewnia on przebaczenia grzechów śmiertelnych, przygotowuje jednak do niego w sakramencie pokuty. Żal za grzechy powinien być: „wewnętrzny”, gdyż do jego istoty należy boleść duszy, „powszechny”, czyli odnoszący się do wszystkich grzechów śmiertelnych, „najwyższy co do oceny”, to znaczy że grzesznik uświadamia sobie, jak ważny, wielki i dobry jest Bóg, którego przez grzech porzucił, i „nadprzyrodzony”, to znaczy że sam Bóg inspiruje grzesznika do zerwania z grzechem i dysponuje do pokuty.

Nauczanie Jana Pawła II nt. żalu za grzechy

Jan Paweł II, poświęcając adhortację Reconciliatio et paenitentia pojednaniu i pokucie, a tym samym sakramentowi pokuty, podkreśla, że żal za grzechy jest zasadniczym aktem pokuty podejmowanym przez penitenta. Określa go jako jasne i zdecydowane odrzucenie popełnionego grzechu i postanowienie niegrzeszenia na przyszłość z miłości do Boga, która odradza się przez skruchę . Tak pojęty żal za grzechy jest podstawą i duszą nawrócenia. Ta właśnie ewangeliczna „metanoia” powoduje, że człowiek przychodzi do Boga na wzór syna marnotrawnego, i ona znajduje w sakramencie pokuty swój widzialny znak, doskonalący tę skruchę. Prawdziwość pokuty zależy od skruchy serca. Dla Jana Pawła II żal za grzechy jest także jednym ze skutków, czyli owoców, sakramentu pokuty. Jest to dar, który w swej istocie upodabnia człowieka do Chrystusa, zwycięzcy grzechu, namiętności i pokus. Daje on grzesznikowi jasną świadomość winy. Świadomość ta staje się źródłem wdzięcznej radości z odpuszczenia grzechów (por. Jan Paweł II, „Duch skruchy”, s. 20). Papież zauważa, że nierzadko rozważa się nawrócenie i żal przez pryzmat stawianych przez nie wymogów, jakie nakładają na penitenta, aby doprowadzić do radykalnej zmiany życia. Tymczasem warto przypominać i podkreślać, że żal i nawrócenie są o wiele bardziej zbliżeniem się do świętości Boga oraz odnalezieniem własnej wewnętrznej prawdy, którą grzech zakłóca i narusza. Są wyzwoleniem w głębi własnego człowieczeństwa, a przez to odzyskaniem utraconej radości, że się jest zbawionym (por. Ps 51,14), której to radości coraz więcej ludzi naszych czasów nie potrafi już odczuwać .

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o aborcji

—

Linki zewnętrzne

Hasła w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

• "aborcja" (drzewo haseł - wyszukiwanie dostępne po kliknięciu w konkretne hasło)
• "macierzyństwo a aborcja"