Evangelium vitae
Treść hasła pochodzi z publikacji „Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II”, Wydawnictwo M, Kraków 2010 Autor hasła: o. Maciej Zięba OP
Evangelium vitae (O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego) - opublikowana 25 marca 1995 w uroczystość Zwiastowania Pańskiego – w stopniu większym niż którakolwiek z dotychczasowych encyklik Jana Pawła II – jest papieską medytacją nad słowem Bożym (jest to zresztą oryginalna i charakterystyczna cecha wielu dokumentów tego Papieża), a więc jest też zaproszeniem do wspólnej refleksji w wierze. Jej podstawowy temat to dramatyczna walka między kulturą życia a kulturą śmierci toczona w obrębie współczesnej cywilizacji. W tekście tego dokumentu można odnaleźć wiele myśli o naszej współczesności, które pojawiły się już na kartach wcześniejszych encyklik, ale nigdy dotąd obraz naszej cywilizacji nie został przez Jana Pawła II naświetlony w sposób tak szeroki i wielostronny, a zarazem tak syntetyczny.
Tezy encykliki
Encyklika "Evangelium vitae" stanowi bez wątpienia summę papieskiej myśli o kulturze współczesnej. Można powiedzieć, że w szczególny sposób stanowi ona syntezę encyklik "Dominum et Vivificantem" oraz "Sollicitudo rei socialis". To bowiem w encyklice o Duchu Świętym tak silnie jest zaznaczona opozycja między pożądaniami ciała i ducha, tym, co Boże, i tym, co bezbożne. To w niej Ojciec Święty podkreśla, że na horyzoncie współczesnej cywilizacji – zwłaszcza tej najbardziej rozwiniętej w sensie naukowo-technicznym – znaki i sygnały śmierci stały się szczególnie obecne i częste. W niej też można odnaleźć podobne, lecz bardziej radykalne sformułowania papieskich myśli. W encyklice "Evangelium vitae", poszukując najgłębszych korzeni walki między kulturą życia a kulturą śmierci, stwierdza, że są nimi osłabienie wrażliwości na Boga i człowieka, dodając, iż tracąc wrażliwość na Boga, traci się także wrażliwość na człowieka. W encyklice "Dominum et Vivificantem" przestrzega, że "ideologia śmierci Boga" łatwo może się w skutkach okazać na płaszczyźnie teoretycznej i praktycznej ideologią "śmierci człowieka". Podobne tematy, lecz mniej w perspektywie stricte teologicznej, a bardziej społecznej, podejmuje Jan Paweł II w "Sollicitudo rei socialis", dochodząc do podobnych wniosków: świat współczesny zamiast troszczyć się o prawdziwy rozwój wiodący wszystkich ku życiu bardziej ludzkiemu ... zdaje się prowadzić nas szybko ku śmierci. W encyklice tej pojawia się też po raz pierwszy określenie struktury grzechu, użyte przez Jana Pawła II dwukrotnie w "Evangelium vitae". Gwoli przypomnienia warto dodać, że przez określenie struktury grzechu należy rozumieć instytucje strukturalnie niesprawiedliwe, ze swej natury skierowane ku złu (przykładem mogą tu być gestapo, NKWD czy choćby nasze MBP).
W encyklice "Evangelium vitae" Papież ujawnia – co bywa rzadkością – ważki element procesu przygotowywania tekstu encykliki. Jest ona w znacznej mierze owocem współpracy Episkopatu wszystkich krajów świata , który odpowiedział na list Jana Pawła II z 19 maja 1991, zapraszający do teologicznej analizy kondycji współczesnego świata.
W liście tym Ojciec Święty, nawiązując do ogłoszonej przed stu laty przez Leona XIII encykliki "Rerum novarum" broniącej praw robotników, wyłożył podstawowy cel zamierzonej encykliki, zwracając uwagę na to, że dziś, gdy zagrożone są podstawowe prawa innej kategorii osób, Kościół poczuwa się do obowiązku użyczenia z tą samą odwagą swego głosu tym, którzy głosu nie mają. Głos Kościoła jest zawsze ewangelicznym krzykiem w obronie ubogich tego świata, tych, którzy są zagrożeni, otoczeni pogardą i których prawa ludzkie są gwałcone. Ojciec Święty, dokonując analizy współczesnej kultury, stwierdza, że priorytety kultu sukcesu i kultu wydajności w życiu społecznym przemieniają życie naszej cywilizacji w swoistą wojnę silnych przeciw bezsilnym i spisek przeciw życiu. I choć Jan Paweł II nie maluje jednoznacznie czarnego obrazu, podkreślając również istotne pozytywne osiągnięcia naszej kultury, to jednak podkreśla, że plaga aborcji, techniki sztucznej reprodukcji, eugeniczne badania prenatalne, eutanazja, antykoncepcja i sterylizacja uznawane za remedium na groźbę przeludnienia są tymi symptomami współczesnej kultury, w której zdrowi i silni coraz mniej liczą się ze słabymi i bezbronnymi. Jan Paweł II nazywa ją kulturą śmierci.
Analizując zasady jej funkcjonowania, Papież powraca do napotkanego już we wcześniejszych encyklikach fundamentalnego powiązania wolności z prawdą, przypominając, że oderwanie wolności od obiektywnej prawdy uniemożliwia oparcie praw człowieka na solidnej bazie racjonalnej i stwarza sytuację, w której w społeczeństwie może zapanować anarchiczna samowola jednostek albo zabójczy totalitaryzm władzy. Z tego powodu Ojciec Święty – oprócz teologicznego wykładu na temat przykazania nie zabijaj oraz opisu naszej sytuacji kulturowej, w której szczególnie podkreśla znaczenie mediów – wiele uwagi poświęca współczesnej demokracji oraz relacji między moralnością a prawem stanowionym. Te właśnie stronice są wyjątkowo ważne i szczególnie aktualne! Trzeba jednak od razu dodać, że ogólna tonacja encykliki jest pozytywna. Mimo ostrości ocen Jan Paweł II nikogo nie potępia; na przykład nie pomniejszając zła aborcji, dostrzega tragizm sytuacji wielu kobiet dokonujących tego czynu i wyraża im współczucie. Podkreśla też, że naszym głównym celem winno być nie piętnowanie zła, lecz wielostronne budowanie kultury życia w duchu chrześcijańskiego optymizmu, przepajającego cały Kościół. Albowiem Kościół otrzymał Ewangelię jako orędzie oraz źródło radości i zbawienia. Otrzymał ją w darze od Jezusa, posłanego przez Ojca, aby "ubogim niósł dobrą nowinę" (Łk 4,18)… W Kościele zrodzonym z tego głoszenia Ewangelii nieustannie rozbrzmiewa echo przestrogi Apostoła: "Biada mi, gdybym nie głosił Ewangelii: (2 Kor 9,16). Obowiązek ewangelizacji – pisał papież Paweł VI – należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji".
Ewangelizacja jest działaniem globalnym i dynamicznym, które ogarnia cały Kościół uczestniczący w prorockiej, kapłańskiej i królewskiej misji Pana Jezusa. Dlatego do jej nieodłącznych elementów należy przepowiadanie, celebracja i posługa miłości.
To właśnie dlatego, że Lud Boży żyje orędziem miłości i zbawienia oraz głosi je innym, Kościół jest ludem życia, ponieważ Bóg w swojej bezinteresownej miłości dał nam Ewangelię życia. W świecie, w którym wiele jest symptomów kultury śmierci, Kościół niestrudzenie stara się w oparciu o Ewangelię budować kulturę życia: Ewangelia miłości Boga do człowieka, Ewangelia godności osoby i Ewangelia życia stanowią jedną i niepodzielną Ewangelię. A przecież Ewangelia to znaczy Dobra Nowina.
Źródła
Bibliografia
- o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły - Jana Pawła II, Wydawnictwo M, Kraków 2010, s. 103-106 ISBN 9788375952520
- Adam Boniecki, Katarzyna Kolenda-Zaleska, Zrozumieć papieża : rozmowy o Janie Pawle II, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2012 ISBN 9788324019380
- Jan Andrzej Kłoczowski, Zawierzyć prawdzie : o encyklikach Jana Pawła II : próba osobistej lektury, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 ISBN 8308038875
- Jan Krucina, Co mówi Papież : nauczanie społeczne Jana Pawła II, TUM, Wrocław 2005 ISBN 8388301985
- Evangelium vitae : tekst i komentarz / Jan Paweł II ; red. red. Tadeusz Styczeń, Janusz Nagórny, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1999 ISBN 8322804393
- Encyklika Evangelium Vitae Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, do kapłanów i diakonów, do zakonników i zakonnic, do katolików świeckich oraz do wszystkich ludzi dobrej woli o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego / Jan Paweł II ; komentarz Jan Krucina, TUM, Wrocław 1995 ISBN 8386204680
- Jerzy Brusiło, Evangelium vitae - dobra nowina o życiu ludzkim : materiały na temat encykliki Jana Pawła II Evangelium vitae oraz dyskusja panelowa o karze śmierci, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 1995 ISBN 8385245154
- Kazimierz Majdański et al. (red.), Evangelium vitae - encyklika ocalenia współczesnej rodziny i świata = "Evangelium vitae" - the encyclical of salvation for the family and the World today : Międzynarodowy Kongres zorganizowany przez Instytut Studiów nad Rodziną ATK, Warszawa-Łomianki, 22-24 listopada 1996, Wydawnictwa Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa 1997 ISBN 8370720943
- Jerzy Brusiło (red.), Antoni Świerczek (red.), Evangelium vitae - most ku przyszłości, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II. Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2011 ISBN 9788374382823
- Antoni Młotek (red.), Tadeusz Reroń (red.), Życie - dar nienaruszalny : wokół encykliki Evangelium vitae : praca zbiorowa, PFT, Wrocław 1995 ISBN 839020956X
