Małżeństwo

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks. Tadeusz ZADYKOWICZ 

Małżeństwo – przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę na całe życie, ukierunkowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz na zrodzenie i wychowanie potomstwa ; wspólnota życia i miłości.

Katolicka nauka na temat małżeństwa opiera się na Objawieniu. Podstawowe elementy tej nauki zostały zarysowane w opisie stworzenia mężczyzny i kobiety na obraz i podobieństwo Boże oraz w Ewangelii, zwłaszcza w przekazie św. Mateusza i św. Marka, a także w listach apostolskich. Współczesne nauczanie Kościoła o małżeństwie zostało zawarte w dokumentach Soboru Watykańskiego II i w nauczaniu papieży XX wieku.

Nauczanie Jana Pawła II nt. małżeństwa

Jan Paweł II często podnosi problem małżeństwa i rodziny w swoich wypowiedziach i dokumentach, podkreślając aspekty moralne tego zagadnienia. W nawiązaniu do Nowego Testamentu ujmuje małżeństwo jako „wielką tajemnicę” (por. Ef 5,32). Tajemnica ta jest zakorzeniona w zamyśle samego Stwórcy. Jan Paweł II, odwołując się do „Księgi Rodzaju” oraz całej tradycji Starego Testamentu, ukazuje powołanie do małżeństwa jako wpisane w samą naturę mężczyzny i kobiety, których stworzył Bóg-Stwórca. Bóg zatem jest twórcą małżeństwa . Nie jest więc ono instytucją czysto ludzką. Ponieważ człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga, który jest Miłością, tym samym został wezwany do miłości. Miłość zatem jest podstawowym i wrodzonym powołaniem człowieka , a uprzywilejowanym miejscem urzeczywistniania się tej miłości są dopełniające się rzeczywistości: dziewictwo i małżeństwo .

Odwieczna prawda na temat małżeństwa – jak to przedstawia Jan Paweł II – znalazła swoje nowe ujęcie w Nowym Przymierzu. Z racji definitywnego i niezniszczalnego włączenia mężczyzny i kobiety w Nowe i Wieczne Przymierze oblubieńcze Chrystusa z Kościołem, ta głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej – ustanowiona przez Stwórcę – doznaje wywyższenia i włączenia w miłość oblubieńczą Chrystusa oraz zostaje wsparta i wzbogacona Jego mocą zbawczą . Jako znak obecności Chrystusa oraz odzwierciedlenie Jego oblubieńczej miłości do Kościoła małżeństwo między ochrzczonymi jest prawdziwym sakramentem Nowego Przymierza, ponieważ oznacza łaskę i jej udziela . Jest ono miejscem udzielania małżonkom łaski miłowania się wzajemnie tą miłością, jaką Chrystus umiłował Kościół. Łaska sakramentu udoskonala ludzką miłość małżonków .

Małżeństwo jako przymierze zostaje zapoczątkowane przez świadomy i wolny wybór . U podstaw tego wyboru leży miłość, która ma swoje źródło w Bogu; jest ona darem. Jednocześnie małżonkowie powinni stawać się dla siebie darem i w ten sposób odpowiadać na miłość, jaką zostali obdarowani . Punktem odniesienia dla wzajemnej miłości małżonków powinna być absolutna i niezniszczalna miłość Boga Stwórcy oraz miłość Chrystusa . „Caritas” małżeńska jest zatem naśladowaniem samego Boga oraz właściwym i szczególnym sposobem, w jaki małżonkowie uczestniczą i są powołani do przeżywania miłości Chrystusa, ofiarującego się na krzyżu .

Ze względu na liczne współczesne zafałszowania miłości, Jan Paweł II omawia cechy prawdziwej miłości małżeńskiej. Miłość małżeńska jest prawdziwie ludzka, pełna, wierna i wyłączna, płodna . Jan Paweł II przytacza te cechy za encykliką Humanae vitae Pawła VI . Jest to miłość ze wszech miar bezinteresowna i wymagająca . Przymierze małżeńskie oparte na ludzkiej, pełnej, wiernej i wyłącznej oraz płodnej miłości zapoczątkowuje wspólnotę osób („Communio personarum”) . Komunia małżeńska ma swoje korzenie w naturalnym uzupełnianiu się mężczyzny i kobiety i jest wzmacniana przez osobistą wolę małżonków dzielenia całego programu życia, tego, co mają, i tego, czym są. Stąd taka komunia jest owocem i znakiem potrzeby głęboko ludzkiej. Jednakże w Chrystusie Bóg przyjmuje tę potrzebę ludzką, potwierdza ją, oczyszcza i podnosi, prowadząc ją do doskonałości w sakramencie małżeństwa. Duch Święty, udzielony podczas uroczystości sakramentalnej, użycza małżonkom chrześcijańskim daru nowej komunii, komunii miłości, która jest żywym i rzeczywistym obrazem tej najszczególniejszej jedności, czyniącej z Kościoła niepodzielne Ciało Mistyczne Chrystusa Pana .

Małżeńska wspólnota jest nierozerwalna . Na straży tej nierozerwalnej więzi stoi przykazanie „Nie cudzołóż!” . Do istoty małżeństwa należy także jedność i otwartość na płodność . Ta cecha sprawia, że komunia małżonków daje początek wspólnocie osób, jaką jest rodzina . Mężczyzna i kobieta zjednoczeni w małżeństwie zostają włączeni w Boże dzieło stworzenia: poprzez akt zrodzenia dar Boży zostaje przyjęty i nowe życie otwiera się na przyszłość .

Jan Paweł II ukazuje liczne współczesne zagrożenia miłości małżeńskiej oraz środki umacniania małżeńskiej komunii osób. Wśród tych ostatnich szczególną rolę przyznaje uczestnictwu w Eucharystii. Eucharystia – jako uobecnienie przymierza miłości Chrystusa z Kościołem – jest źródłem małżeństwa. W tej ofierze Nowego i Wiecznego Przymierza małżonkowie chrześcijańscy znajdują korzenie, z których wyrasta, stale się odnawia i nieustannie ożywia ich przymierze małżeńskie . Umacnianiu małżeńskiej komunii osób służy praktyka chrześcijańskiej cnoty czystości , wierność małżeńskiej obietnicy obopólnego całkowitego daru . Komunię małżeńską umacnia również uznanie autorytetu Kościoła .

Jan Paweł II podejmuje konkretne przedsięwzięcia na rzecz promocji małżeństwa i rodziny. Należą do nich np.: ogłoszenie Roku Rodziny, zwoływanie i uczestnictwo w Kongresach Rodzin, spotkania z małżeństwami i rodzinami podczas pielgrzymek.

Bibliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Evangelium Vitae 43
• Familiaris consortio 6; 11; 13; 16; 19; 29; 32-34; 57
• Redemptoris Custos 20
• Veritatis Splendor 13; 22
• List do Rodzin Gratissimam sane 7-8; 11; 14; 19
• Mulieris dignitatem 7
• Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa..
• K. Wojtyła. Rodzina jako „communio personarum”. „Ateneum Kapłańskie” 66:1974 t. 83
• Rodzicielstwo a „communio personarum”. „Ateneum Kapłańskie” 67:1975 t. 84

Inne dokumenty Kościoła

• Sobór Watykański II. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes 47-52
• Katechizm Kościoła Katolickiego 1601-1666
• Karta Praw Rodziny.

Publikacje innych autorów

• Jan Paweł II. Familiaris consortio. Tekst i komentarz. Red. T. Styczeń. Lublin 1987
• Ewangelizacja wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej. Program duszpasterski na rok 1993/1994. Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego. Red. E. Szczotok, A. Liskowacka. Katowice 1993
• Rodzino, co mówisz o sobie? Dokumenty i przemówienia papieskie w Roku Rodziny. Red. A. Świerczek. Kraków 1995
• Małżeństwo – przymierze miłości. Red. J. Misiurek, W. Słomka. Lublin 1995
• Człowiek – miłość – rodzina. Red. J. Nagórny, K. Jeżyna. Lublin 1999
• Jan Paweł II. Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Sakrament. O Jana Pawła II teologii ciała. Red. T. Styczeń. Lublin 1999
• Słownik małżeństwa i rodziny. Red. E. Ozorowski. Warszawa 1999
• A. Sarmiento. Małżeństwo chrześcijańskie. Podręcznik teologii małżeństwa i rodziny. Kraków 2002

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II o małżeństwie

Objawienie chrześcijańskie zna dwa właściwe sposoby urzeczywistnienia powołania osoby ludzkiej — w jej jedności wewnętrznej — do miłości: małżeństwo i dziewictwo. Zarówno jedno, jak i drugie, w formie im właściwej, są konkretnym wypełnieniem najgłębszej prawdy o człowieku, o jego istnieniu „na obraz Boży”.

— Familiaris Consortio, 11

odobnie jak każdy z siedmiu sakramentów, również małżeństwo we właściwy sobie sposób jest rzeczywistym znakiem dzieła zbawienia. „Zaślubieni, jako małżonkowie, uczestniczą w nim we dwoje, jako para, do tego stopnia, że pierwszym i bezpośrednim skutkiem małżeństwa (res et sacramentum) nie jest sama łaska nadprzyrodzona, ale chrześcijańska więź małżeńska, komunia dwojga typowo chrześcijańska, ponieważ przedstawia tajemnicę Wcielenia Chrystusa i tajemnicę Jego Przymierza. Szczególna jest także treść uczestnictwa w życiu Chrystusa; miłość małżeńska zawiera jakąś całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby — impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza. Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności (por. Humanae vitae, 9). Jednym słowem chodzi o normalne cechy charakterystyczne każdej naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyż sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich”.

— Familiaris Consortio, 13

Rodzina jest wspólnotą osób, najmniejszą komórką społeczną, a jako taka jest instytucją podstawową dla życia każdego społeczeństwa. Czego rodzina-instytucja oczekuje od społeczeństwa? Oczekuje przede wszystkim uznania swej tożsamości i zaakceptowania jako społeczna podmiotowość. Podmiotowość jest związana z tożsamością każdego małżeństwa i rodziny. Małżeństwo, leżące u podstaw instytucji rodzinnej, ustanowione jest dzięki przymierzu, przez które „mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa”. Tylko taki związek może być uznany i potwierdzony społecznie jako „małżeństwo”. Nie mogą być uznane społecznie jako małżeństwo inne związki międzyludzkie, które tym warunkom nie odpowiadają, choć dzisiaj istnieją takie tendencje, bardzo groźne dla przyszłości ludzkiej rodziny i społeczeństw.

— Gratissimam sane (List do Rodzin), 17

W życiu małżeńskim służba życiu nie polega wyłącznie na poczęciu dziecka, ale polega też na wychowaniu nowych pokoleń. Na rodzicach, którzy dali życie dzieciom, spoczywa bardzo poważny obowiązek wychowania potomstwa. Dlatego należy ich uznać za pierwszych i najważniejszych wychowawców dzieci. To zadanie jest tak ważne, że gdy rodzice go nie spełniają, bardzo trudno jest ich zastąpić (por. Gravissimum educationis, 3). Jest to zatem obowiązek niezbywalny i niepodważalne prawo. To prawda, że w dziedzinie wychowania również władze publiczne mają określone prawa i obowiązki, jako że winny one służyć dobru wspólnemu, to jednak nie daje im bynajmniej prawa do zastępowania rodziców. Dlatego rodzice nie powinni czekać, aż inni wezmą na siebie ich obowiązki, ale sami wybrać metody wychowywania swoich dzieci, a także treści etyczne i społeczne oraz ducha religijnego, które pragną im wpoić. Niech się nie spodziewają, że wszystko zostanie im dane. Niech podejmą swoje zadania wychowawcze, szukając w społeczeństwie odpowiednich przestrzeni i środków lub tworząc je. Należy ponadto zapewnić rodzinie godziwe mieszkanie i wspólną siedzibę, aby mogły zapewnić dzieciom formację moralną i były środowiskiem sprzyjającym kultywowaniu wzniosłych ideałów oraz życia wiary.

— Msza św. na stadionie sportowym Akademii Wychowania Fizycznego im. Manuela Fajardo, 6

Linki zewnętrzne

• Hasło "Małżeństwo" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich