Rady ewangeliczne

 Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: o. Andrzej DERDZIUK OFMCap

Rady ewangeliczne – określenie trzech wskazań Ewangelii, które z jednej strony „streszczają” sposób życia Pana Jezusa, a z drugiej – stanowią syntezę orędzia moralnego; jest to wezwanie do czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Biorąc pod uwagę nauczanie Jezusa (Mt 19), wskazuje się na ich szczególne miejsce w całości orędzia ewangelicznego; ujmowano je jako przeciwstawienie się trzem pożądliwościom, o których wspomina św. Jan (1 J 2,16). W pierwotnym monastycyzmie nie mówiono o radach ewangelicznych, ale o dosłownym zachowywaniu Ewangelii i opuszczeniu świata. Jednymi z pierwszych autorów, przywołujących trzy rady ewangeliczne, byli Kasjan oraz Jan Klimak. Doktryna o znaczeniu i kolejności rad ewangelicznych kształtowała się w długim procesie historycznym. Wyliczano różne rady i wskazywano na ich różne znaczenia. Synod w Akwizgranie (IX wiek) określił, że przykazania są zobowiązujące dla wszystkich chrześcijan, zaś rady ewangeliczne są związane z życiem zakonnym. Sobór Watykański II włączył zachowywanie rad ewangelicznych w powszechne powołanie do świętości, a na pierwszym miejscu postawił radę czystości konsekrowanej.

Rady ewangeliczne w myśli i nauczaniu Jana Pawła II

Jan Paweł II wskazuje na aktualność rad ewangelicznych dla współczesnego świata i przedstawia je jako wezwanie skierowane do różnych grup ludzi wierzących. Zwołując Synod Biskupów poświęcony życiu konsekrowanemu, ożywił dyskusję teologiczną na temat życia według rad ewangelicznych i przypomniał aktualność tego rodzaju powołania w Kościele. Najważniejszymi dokumentami papieskimi na temat rad ewangelicznych są: adhortacja Redemptionis donum z okazji jubileuszu Roku Odkupienia (1984) oraz posynodalna adhortacja Vita consecrata (1996).

Według Papieża, rady ewangeliczne są częścią nauczania Jezusa, niejako streszczającą najważniejsze wymogi życia chrześcijańskiego. Są one wyrazistym ujęciem radykalizmu ewangelicznego, który Jezus przedstawia w „Kazaniu na Górze” . W Redemptionis donum Jan Paweł II stwierdza, że w Ewangelii jest wiele zaleceń, które przekraczają miarę przykazania, wskazują nie tylko na to, co „konieczne”, ale na to, co „lepsze”. Jeśli, w ślad za całą Tradycją, profesja rad ewangelicznych koncentruje się na tych trzech: czystości, ubóstwie i posłuszeństwie, to praktyka taka zdaje się dostatecznie uwydatniać znaczenie kluczowe i poniekąd „syntetyczne” całej ekonomii Zbawienia. Czystość, ubóstwo i posłuszeństwo nadają tej drodze szczególny rys chrystocentryczny i wyciskają na niej specyficzne znamię całej ekonomii Odkupienia . Podkreślając chrystocentryczny charakter rad ewangelicznych, Jan Paweł II pisze, że profesja rad ewangelicznych jest głęboko powiązana z tajemnicą Chrystusa, ma bowiem uobecniać niejako tę formę życia, którą On wybrał, wskazując na nią jako na wartość absolutną i eschatologiczną .

Najdoskonalszym wcieleniem rad ewangelicznych jest sam Jezus Chrystus. W Vita consecrata Ojciec Święty przypomniał, że dzięki profesji rad ewangelicznych charakterystyczne przymioty Jezusa – dziewictwo, ubóstwo i posłuszeństwo – stają się w pewien swoisty i trwały sposób „widzialne” w świecie, a spojrzenie wiernych zwraca się ku tajemnicy Królestwa Bożego . Powołanie na drogę rad ewangelicznych rodzi się z wewnętrznego spotkania z miłością Chrystusa . Odpowiedź na to powołanie wymaga wiary i zaufania wobec Jezusa: By oddać się całkowicie Chrystusowi, trzeba uznać w Nim absolutnego Pana i Mistrza, który może poprosić o wszystko .

Jan Paweł II przypomina, że rady ewangeliczne są darem Trójcy Przenajświętszej i odblaskiem życia trynitarnego. Czystość jest odblaskiem nieskończonej miłości Osób Boskich oddających się sobie nawzajem. Ubóstwo wyraża całkowity dar z siebie składany sobie przez Ojca, Syna i Ducha Świętego. Posłuszeństwo objawia harmonię życia Bożego i piękno uległości synowskiej . To szczególne naśladowanie Chrystusa ma u początków inicjatywę Ojca i towarzyszy mu obecność Ducha Bożego . Na rolę Ducha Świętego Papież wskazał w słowach: To Duch Święty pozwala zrozumieć ewangeliczną radę czystości, ukazując jej wartość poprzez wewnętrzne oświecenie. Duch Święty daje siłę potrzebną, by wyrzec się dóbr ziemskich i płynących z nich korzyści oraz kształtuje w sercu ducha ubóstwa i wpaja pragnienie poszukiwania skarbu niebieskiego. Udziela również światła potrzebnego do sądu wiary, by w woli przełożonych rozpoznać tajemniczą wolę Bożą . Duch Święty przez profesję rad ewangelicznych doprowadza osoby konsekrowane do tworzenia wspólnoty . Doświadczenie tchnienia Ducha przejawia się w postaci charyzmatu udzielonego osobom założycieli i założycielek wspólnot .

Zachowywanie rad ewangelicznych należy do istoty świętości Kościoła i wyraża samą jego naturę (por. VC 29), stąd też – jak to stwierdza Jan Paweł II – praktyka rad ewangelicznych w różnych formach z pewnością będzie trwała przez całe dzieje, ponieważ pragnął tego sam Jezus Chrystus . Rady ewangeliczne są darem Bożym, który Kościół otrzymał od Pana i z Jego łaski ustawicznie zachowuje . Rady ewangeliczne są w Kościele znakiem profetycznym. Misja prorocka życia konsekrowanego staje wobec trzech głównych wyzwań skierowanych do całego Kościoła. Odnoszą się one bezpośrednio do rad ewangelicznych ubóstwa, czystości i posłuszeństwa; to właśnie one przynaglają Kościół, by ukazywał w pełnym świetle ich głęboki sens antropologiczny i dawał o nich świadectwo .

Wybór rad ewangelicznych przyczynia się do rozwoju przymiotów ducha. Nie prowadzi on w żadnej mierze do zubożenia wartości autentycznie ludzkich, ale ma stanowić raczej ich przemianę. Nie należy rozpatrywać rad ewangelicznych jako zaprzeczenia wartości związanych z płciowością, z uzasadnionym pragnieniem dysponowania dobrami materialnymi i samodzielnego decydowania o sobie. Profesja czystości, ubóstwa i posłuszeństwa jest wezwaniem, by nie lekceważyć ran zadanych przez grzech pierworodny i wskazuje na Boga jako na dobro absolutne . Osoby żyjące według rad ewangelicznych ukazują ludzkości drogę „duchowej terapii”, ponieważ odrzucają bałwochwalczy kult stworzenia i w pewnej mierze czynią widzialnym Boga żywego . Jan Paweł II stwierdza, że ten proroczy znak jest ogromnie potrzebny Kościołowi we współczesnej Polsce .

Życie profesją rad ewangelicznych pełni szczególną misję w dzisiejszym Kościele . Wiarygodność Kościoła zależy od autentycznego przeżywania rad ewangelicznych . Przez praktykę rad ewangelicznych osoby konsekrowane ukazują ludziom oblicze Boga i przyczyniają się do wzrostu ludu Bożego .

Zachowywanie rad ewangelicznych jest sposobem dorastania do bogatszego człowieczeństwa. Drogę rad ewangelicznych nazywano często „drogą doskonałości”, a stan życia konsekrowanego – „stanem doskonałości”. Powołując się na św. Tomasza z Akwinu, Jan Paweł II wyjaśnia, że pojęcie „droga doskonałości” oznacza drogę tej doskonałości, którą pragnie się osiągnąć, a nie doskonałości już zdobytej . Profesja rad ewangelicznych jest szczególnym świadectwem miłości i uprzywilejowaną drogą do świętości . Życie radami ewangelicznymi pozwala osobie stać się całkowicie wolną, aby poświęcić się sprawie Ewangelii .

Zachowywanie rad ewangelicznych jest związane ze chrztem i prowadzi człowieka do tajemnicy paschalnej jako szczytu i centrum odkupienia, dokonanego przez Chrystusa . Konsekracja poprzez profesję rad ewangelicznych jest organicznym rozwinięciem tego „początku”, jaki stanowi chrzest. Zawiera się w niej dojrzały wybór Boga samego . Zobowiązanie przez śluby do spełniania rad ewangelicznych: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, jest określone własnym prawem rodzin zakonnych zawartym w konstytucjach .

Rady ewangeliczne różnią się od przykazań i wskazują dla chrześcijanina drogę radykalizmu ewangelicznego . Zwracając się do młodych, Papież naucza, że przykazania zostają uzupełnione zakresem rad ewangelicznych. Przez profesję rad ewangelicznych (czystości, ubóstwa i posłuszeństwa) mężczyzna lub kobieta uznają za swój taki program życia, jaki Chrystus sam urzeczywistniał na ziemi dla królestwa Bożego (LM 8). Zaproszenie do życia radami ewangelicznymi jest skierowane do wszystkich. Doskonałość płynąca z miłości poprzez wierność duchowi rad jest możliwa i dostępna dla każdego, tak „w zakonie”, jak i „w świecie” . Jan Paweł II, rozwijając konsekwentnie naukę Soboru, stwierdza, że wszyscy chrześcijanie są wezwani do świętości .

Praktyka rad ewangelicznych odradza się obecnie również we wspólnocie anglikańskiej i we wspólnotach wyrosłych z reformacji . Do praktykowania życia ewangelicznego wezwani są w sposób szczególny kapłani. Rady ewangeliczne: posłuszeństwa, czystości i ubóstwa mają w życiu kapłana swój specyficzny kapłański wymiar . Pomocą w tym zamierzeniu mogą też służyć stowarzyszenia kapłanów, zwłaszcza świeckie instytuty kapłańskie, odznaczające się szczególną cechą diecezjalności .

Nauczanie Jana Pawła II na temat rad ewangelicznych jest oparte na Ewangelii i na nauczaniu Soboru Watykańskiego II. Papież, podkreślając aktualność rad ewangelicznych, wskazuje na konieczność czytelnego świadectwa życia osób konsekrowanych naśladujących Chrystusa. Rozwinięcie trynitarnego, pneumatologicznego i eklezjalnego wymiaru rad ewangelicznych jest twórczym wkładem Jana Pawła II w rozumienie tej kwestii.

Bilbliografia

Dzieła Jana Pawła II

• Ecclesia in Africa, 22;
• Pastores dabo vobis, 27; 81;
• Redemptionis donum, 3; 7; 9; 14;
• Redemptor hominis, 21;
• Vita consecrata, 1; 14; 21; 29; 35; 48; 72; 87; 100;
• Katechezy;
• List „Litterae Encyclicae” do wszystkich osób konsekrowanych we wspólnotach zakonnych oraz instytutach świeckich z okazji Roku Maryjnego, 22.05.1988;
• List Apostolski do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży Parati semper;
• List apostolski Mulieris dignitatem;
• Orędzie papieskie do osób konsekrowanych, Jasna Góra, 4.06.1997;
• Przemówienie powitalne do młodych, Paryż, 21.08.1997.

Inne dokumenty Kościoła

• Paweł VI, Evangelica testificatio. W: Tenże. "Charyzmat życia zakonnego. Przemówieniai dokumenty". Red. A. Żuchowski, T. Sułowska, Poznań 1974;

Publikacje pozostałych autorów

• A. Derdziuk, Życie konsekrowane w świetle IX Zgromadzenia Zwyczajnego Synodu Biskupów. Roczniki Teologiczne 43:1996 z. 3;
• T. Sikorski, I. Mierzwa, Rady ewangeliczne. Słownik teologiczny. Red. A. Zuberbier, Katowice 1998;
• A. J. Nowak, Homo consecratus, Lublin 2002.

Wybrane wypowiedzi Jana Pawła II nt. rad ewangelicznych

Okazując te bardzo ludzkie cechy Jezusa, biskup staje się wzorem i promotorem duchowości komunii, nastawionej na uważne budowanie Kościoła, tak aby wszystko, zarówno słowa jak i czyny, dokonywało się pod znakiem synowskiego podporządkowania się w Chrystusie i w Duchu Świętym przenikniętemu miłością planowi Ojca. Biskup jako nauczyciel świętości i szafarz uświęcania swego ludu wezwany jest bowiem do wiernego wypełniania woli Ojca. Biskup powinien przeżywać swoje posłuszeństwo, biorąc za wzór — nie mogłoby być inaczej — posłuszeństwo samego Chrystusa, który wielokrotnie oznajmił, że zstąpił z nieba nie po to, aby pełnić swoją wolę, ale wolę Tego, który Go posłał (por. J 6, 38; 8, 29; Flp 2, 7-8).

— Pastores gregis, 25

Wszystkim swoim uczniom, a w szczególności osobom, które już w swym ziemskim życiu pragną, na wzór Apostołów, pełniej naśladować Pana, proponuje On drogę rad ewangelicznych. Rady są darem Trójcy Świętej dla Kościoła, ale także odblaskiem życia trynitarnego w człowieku wierzącym. Odnosi się to w sposób szczególny do biskupa, który jako następca Apostołów powołany jest do pójścia za Chrystusem drogą doskonałej miłości. Dlatego jest on konsekrowany, tak jak i Jezus jest konsekrowany. Jego życie w sposób radykalny zależy od Jezusa, i w pełni ukazuje Go Kościołowi i światu. W życiu biskupa powinno odzwierciedlać się życie Jezusa, a więc Jego posłuszeństwo Ojcu aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej (por. Flp 2, 8), Jego miłość czysta i dziewicza oraz Jego ubóstwo, będące całkowitą wolnością wobec dóbr ziemskich.

— tamże, 24

Człowiek jest zdolny do takiej egzystencji „na wzór Chrystusa”, do jakiej zostało wezwanych w ciągu dziejów bardzo wielu ochrzczonych, jedynie na mocy specjalnego powołania i szczególnego daru Ducha Świętego. Konsekracja chrzcielna prowadzi tu bowiem do radykalnej odpowiedzi, polegającej na naśladowaniu Chrystusa przez przyjęcie rad ewangelicznych, wśród których pierwszą i najistotniejszą jest ślubowana czystość dla Królestwa niebieskiego. Tak więc to szczególne „naśladowanie Chrystusa”, u którego początków zawsze jest inicjatywa Ojca, ma zasadniczy wymiar chrystologiczny i pneumatologiczny, dzięki czemu wyraża w sposób niezwykle żywy trynitarny charakter chrześcijańskiego życia, uprzedzając niejako jego realizację eschatologiczną, ku której zmierza cały Kościół.

— Vita consecrata, 26

Linki zewnętrzne

• Hasło "rady ewanegliczne" w Zintegrowanej Bazie Tekstów Papieskich

Zobacz także

• czystość
• posłuszeństwo
• ubóstwo