Pokora

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: ks.ks. Arkadiusz OLCZYK 

Pokora – (łac. humilitas) – cnota moralna przypominająca o przyziemności człowieka, chroniąca przed pokusą wywyższania się, szukania nienależnych honorów, przeceniania własnych zdolności; jej przeciwieństwem jest pycha.

Pokora w nauczaniu chrześcijańskim

W języku potocznym pokora często bywa niesłusznie utożsamiana z potulnym uleganiem innym oraz apatią wobec przeciwieństw życiowych. Tymczasem dobrze pojmowana cnota pokory wyrzeka się fałszywych kompromisów, tchórzostwa i małoduszności. Człowiek pokorny nie czyni jednak niczego dla swojej chwały, dla zaszczytów czy stanowiska. Miłuje prawdę i w jej świetle krytycznie ocenia siebie, swoje poczynania i możliwości. Pokory stanowi szczególny wyraz miłości bliźniego i realizuje się w trosce o dobro innych. W rozumieniu chrześcijańskim pokora jest afirmacją prawdy o sobie w obliczu Boga. Wyraża się gotowością do pełnienia woli Bożej.

W Starym Testamencie moralną postawę pokory odkrywamy w zapowiedziach przyszłego Mesjasza oraz w aktach uniżenia przed Bogiem, np. Abrahama , Mojżesza, Hioba czy Dawida . Jej pełnym objawieniem jest życie Chrystusa, dlatego Ojcowie Kościoła nazywają p. „cnotą Chrystusową”. Tradycja ascetyczna wymienia różne stopnie pokory – św. Benedykt w swojej „Regule” pisze o 12 stopniach pokory w duchowym postępie mnicha: od bojaźni do miłości Boga. Chrześcijańskie rozumienie pokory odrzucali między innymi Immanuel. Kant, Fryderyk Nietzsche i Artur Schopenhauer.

Pokora w ujęciu Jana Pawła II

Cnota pokory stanowi stały element nauczania kościelnego, co znajduje potwierdzenie w wielu dokumentach Soboru Watykańskiego II oraz w nauce poszczególnych papieży. Osoba Jana Pawła II nadaje pokorze wyjątkowy wymiar. Jego nauczanie o pokorze łączy się z pokorną postawą życiową. Ojciec Święty jest szczególnym przykładem i wzorem przeżywania starości, niesprawności i cierpienia w duchu pokory Już w swojej pierwszej encyklice Redemptor hominis Papież akcentuje, że człowiek i Kościół Chrystusowy nie mogą zagubić ducha pokory i poddać się pokusie tryumfowania, przed czym ostrzegał również Sobór Watykański II. Wzywa, by Kościół na wzór swego Mistrza [...] kierował się pokorą, żeby był krytyczny w stosunku do wszystkiego, co stanowi o jego ludzkim charakterze [...], żeby nieustannie wiele od siebie wymagał. Jan Paweł II wskazuje na ewangelię pokory zapisaną w całym ziemskim życiu Bożego Syna, który jakże często dawał wyraz pokornego pełnienia woli Ojca, uniżenia , przyjęcia losu ludzkiego we wszystkich wymiarach . Jezus jest najdoskonalszym przykładem pokory dla nas: Uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokornego serca . W kontekście Chrystusowej lekcji o pokorze Papież przywołuje osobę świętego Józefa, który dowodzi swoją postawą, że: aby być dobrym i autentycznym naśladowcą Chrystusa nie trzeba dokonywać wielkich rzeczy, ale wystarczy posiąść cnoty zwyczajne, ludzkie, proste . Naśladowanie Jezusa w pokorze winno być naszą chlubą . Od Chrystusa stale mamy się także uczyć tego oblicza pokory, jakim jest przebaczanie i okazywanie miłosierdzia bliźnim .

Jan Paweł II – za encykliką Humanae vitae Pawła VI – odnosi cnotę i postawę pokory do sakrament pojednania praktykowanie pokory i umartwienia należy do samej jego natury . Również w formacji duchowej – zdaniem Papieża – pokora ma swoje niezastąpione miejsce. Formacja przyszłych kapłanów ma na celu przygotowanie ich do bezinteresownej służby dla innych, którą Jezus ukazał jako program życia, pokornie umywając nogi apostołom . Ojciec Święty uznaje świadectwo życia ubogiego, pokornego i czystego za podstawową formę ewangelizacji braci i sióstr . Chrześcijańska cnota pokory winna być na stałe wpisana w ewangeliczne świadectwo życia .