Posłuszeństwo

Treść hasła pochodzi z publikacji „Wielka Encyklopedia Nauczania Jana Pawła II”, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2014
Autor hasła: o. Tacjan WÓJCIAK OFM 

Posłuszeństwo (łac. oboedientia) – w znaczeniu ogólnym: uznanie, podporządkowanie wobec autorytetu lub władzy zwierzchniej. W takim sensie można mówić o posłuszeństwie wobec osób, instytucji lub prawa. W niektórych grupach społecznych i zawodowych (osoby konsekrowane, wojsko, policja) posłuszeństwo jest jedną z najważniejszych cnót.

Posłuszeństwo w nauczaniu Kościoła katolickiego

Pismo Święte zwraca uwagę przede wszystkim na posłuszeństwo wobec Boga (Wj 24,7; Mt 7,21), stąd biblijna koncepcja posłuszeństwa ma rys personalistyczny (osoba Boga), a nie reistyczny (wierność prawu). Postawa posłuszeństwa wobec Boga powinna wynikać z wewnętrznego usposobienia człowieka. W ten sposób staje się ono antytezą tzw. ślepego posłuszeństwa (Mk 2,27; 10,2-9; Mt 15,17). Wzorem posłuszeństwa jest Jezus (J 4,34; Flp 2,5-8), którego posłuszeństwo stało się powodem Jego wywyższenia i chwały (J 17,1); dlatego też dla chrześcijan posłuszeństwo stanowi ważny element weryfikacji ich przynależności do Boga (Mk 3,35). Nieposłuszeństwo względem Stwórcy jest grzechem i naraża człowieka na różne przykre konsekwencje (Pwt 30,15-19). W tym świetle św. Paweł mówi o posłuszeństwie wiary (Rz 1,5; 16,26), o posłuszeństwie czyniącym chrześcijanina człowiekiem wolnym oraz odpowiedzialnym (2 Kor 3,17). Posłuszeństwo jest ważnym elementem historii zbawienia (nieposłuszeństwo Adama – posłuszeństwo Jezusa i Maryi).

Posłuszeństwo w ujęciu eklezjalnym odnosi się do Nauczycielskiego Urzędu Kościoła i jego orzeczeń w zakresie wiary i [[moralność|moralności] . Ponadto obejmuje ono kwestię posłuszeństwa wobec przełożonych, którzy wyrażają wolę Bożą względem człowieka. Na przestrzeni dziejów można zaobserwować ewolucję rozumienia posłuszeństwa Koncepcja ta zmieniała się pod wpływem uwarunkowań historycznych, trendów społecznych i rozwoju nauk (szczególnie o człowieku). W dalszym ciągu w Kościele zagadnienie posłuszeństwa jest żywo dyskutowane.

Posłuszeństwo w myśli Jana Pawła II

Papież=Polak mówi o posłuszeństwie w odniesieniu do praktyki życia chrześcijańskiego − nade wszystko jako radzie ewangelicznej , jak i w kategoriach bardziej ogólnych – jako posłuszeństwo prawu Bożemu, a przez to samemu Bogu . W kontekście źle odczytanej wolności posłuszeństwo bywa często interpretowane jako ograniczenie szeroko rozumianej wolności ludzkiej, dlatego Jan Paweł II, nawiązując w swojej adhortacji Redemptoris donum do nauki Soboru Watykańskiego II , widzi w posłuszeństwo osób konsekrowanych gwarancję integralnego rozwoju człowieka, jak i ładu oraz porządku społecznego. Jego zdaniem, posłuszeństwo trzeba widzieć w świetle ekonomii zbawienia. Praktykowanie posłuszeństwa jest nie tylko upodabnianiem się do Jezusa, ale ma ono także wymiar apostolski . Wynika z tego moralny obowiązek ciągłej formacji w zakresie realizacji ślubu posłuszeństwa i ewangelicznej rady posłuszeństwa, obowiązującej wszystkich. Odnosi się to również do osób uprawiających teologię (relacja do Nauczycielskiego Urzędu Kościoła). Osoby pełniące w Kościele jakąkolwiek władzę zwierzchnią muszą ją sprawować w duchu braterstwa . W perspektywie moralności społecznej nauczanie papieskie podkreśla też konieczność poczucia odpowiedzialności wobec mandatu społecznego zaufania dla sprawowanego urzędu (sprawującego władzę) oraz wobec wartości i ideałów realizowanych na co dzień (sprawujący władzę i podwładni).

Realizacja posłuszeństwa jest heroicznym sposobem realizacji powołania zakonnego , które należy postrzegać w świetle podstawowego powołania każdego człowieka, jakim jest ostateczne zjednoczenie z Bogiem (zbawienie). Dlatego tak ważna jest pewność właściwie dokonanego wyboru drogi życia: jej punktem odniesienia jest doskonałe naśladowanie Mistrza w bezgranicznym posłuszeństwie Bogu . Życie w posłuszeństwie realizowanym w wymiarze wspólnotowym jest dla często rozbitej i podzielonej ludzkości wymownym świadectwem wartości życia ewangelicznego. Przeżywane w taki sposób posłuszeństwo sprzyja atmosferze dialogu oraz twórczego posłuszeństwa, które uczy szacunku dla godności każdego człowieka. Niniejsza postawa wymaga jednak otwarcia się na działanie Ducha Świętego .

Posłuszeństwo sprzyja właściwej formacji sumienia. Człowiek powinien być posłuszny sumieniu, o ile jest ono właściwie uformowane . W ten sposób posłuszeństwo przyczynia się do dynamicznego rozwoju człowieczeństwa, pomimo dziedzictwa grzechu. Człowiek realizujący cnotę posłuszeństwa dąży do doskonałości, dzięki czemu staje się darem dla innych, co z kolei otwiera drogę do rozwoju cnót teologalnych .